1

1

Изреки на Соломон, син Давидов, цар израелски,

2

за да се познае мудроста и поуката, за да се разберат изреките на разумот;

3 за да се усвојат правилата на бла­горазумието, правосудието, судот и правината;

4 да им се даде на простите разумност, на младите — знаење и расудување.

5 Ако мудриот слуша, ќе ги умножи знаењата свои, и разумниот ќе најде мудри совети,

6 за да разбира мудра изрека и длабок збор, зборовите на мудреците и нивните гатанки.

7 Почеток на мудроста е стравот Гос­подов; само глупавите ги презираат мудроста и поуката.

8

Слушај ја, синко, поуката на својот татко и не отфрлај го заветот на мајка си,

9 зашто тоа е красен венец за главата твоја и украс за вратот твој.

10 Синко, ако те мамат грешници, не попуштај;

11 ако кажат: „Дојди со нас, да напра­виме заседа за убиство, да го пречекаме непорочниот без вина,

12 жив да го голтнеме, како што голта пеколот, и цел како оној што слегува во гроб;

13 да си натрупаме секаков скапоцен имот, да ги наполниме куќите наши со плен;

14 ти ќе фрлаш ждрепка заедно со нас, една торба ќе има за сите нас.“

15 Синко, не оди на пат со нив, за­држи си ја ногата од патеките нивни,

16 зашто нозете нивни трчаат кон злото и брзаат крв да пролеваат;

17 зашто напразно е да се распнува мрежа пред очите на сите птици.

18 Но тие прават заседа против крв­та своја, демнат против душите свои.

19 Такви се патиштата на секој, кој е алчен на туѓ имот: тоа му го одзема животот на оној, што го заграбил.

20

Мудроста говори високо на улицата, го крева гласот свој по плош­тадите,

21 проповеда во главните места за со­бирање, при влезовите на градските порти смело говори:

22 „До кога, незнајници, ќе го сакате незнаењето? До кога бујните ќе се насладуваат со бујноста? До кога глупавите ќе го мразат знаењето?

23 Обрнете се кон моите изобли­чу­вања; еве, јас ќе го излеам духот свој врз вас, ќе ви ги кажам зборовите свои.

24 Јас викав, а вие не послушавте; ја протегав својата рака, но никој не ја забележа;

25 вие ги отфрливте моите совети, не внимававте кога ве изобличував.

26 Затоа ќе се насмеам на вашата по­гибел; ќе се зарадувам кога ќе ве снајде ужас,

27 кога ќе ве нападне ужас како бу­ра, и зло како виор ќе мине над вас, кога ќе ве снајде неволја и мака.

28 Тогаш ќе ме викаат, но јас нема да чујам; ќе ме бараат и нема да ме најдат.

29 Затоа што го намразија знаењето и не го примија стравот Господов;

30 затоа што не го примија мојот совет и ги презреа моите разобличу­вања.

31 Поради тоа тие ќе јадат од плодо­вите на своите патишта и ќе се наситуваат од своите замисли.

32 Зашто неразумните ќе ги убие нивната упорност, а глупавите ќе ги погуби нивната негрижа;

33 но кој мене ме слуша, ќе живее безопасно и спокојно, не плашејќи се од злото.“

2

1

Синко, ако ги примиш зборовите на Моите заповеди, и ги зачуваш во себеси,

2 ако увото твое внимателно ја слу­ша мудроста, ако срцето твое се приклони кон размислување;

3 ако ги повикаш знаењето и разумот;

4 ако ги бараш како сребро и ги истра­жуваш како ризница, —

5 ќе го разбереш стравот Господов и ќе го најдеш знаењето за Бога.

6 Зашто Господ дава мудрост; од устата Негова доаѓаат знаењето и разумот;

7 Тој го зачувува за праведните спасението; Тој е штит за оние кои живеат непорочно;

8 Тој ги чува патиштата на правдата и ја брани патеката на оние, кои Го по­читуваат.

9 Тогаш ќе ги разбереш правдата и правосудието, правината и секој до­бар пат.

10 Кога мудрост ќе влезе во срцето твое, и знаењето ќе ѝ биде пријатно на душата твоја,

11 тогаш расудувањето ќе те брани, разумот ќе те чува,

12 за да те спаси од лош пат, од човек, кој говори лага,

13 од оние, што ги напуштиле патиш­тата на правдата, за да одат по патот на темнината;

14 од оние, што се радуваат, вршејќи зло, кои се восхитуваат на расипаност,

15 чии патишта се криви, и кои талкаат далеку од правиот пат;

16 за да те спаси од туѓа жена, која ги засладува зборовите свои,

17 која го остава пријателот на младоста своја, и која го заборава заветот на својот Бог.

18 Домот нејзин води кон смрт, и па­теките нејзини — кон пеколот;

19 никој од влезените кај неа не се враќа и не стапнува врз патот на животот.

20 Затоа оди по патот на добрите и придржувај се кон патеките на пра­ведните,

21 зашто праведните ќе живеат на земјата, и непорочните ќе опстанат на неа;

22 а беззакониците ќе бидат истребе­ни од земјата, и вероломните — искоренети од неа.

3

1

Синко, не заборавај ја поуката моја и срцето твое да ги чува за­поведите мои;

2 зашто тие ќе ти придадат долги дни, години на живот и мир.

3 Милоста и вистината да не бидат скудни во тебе: обеси ги на вратот свој, напиши ги врз плочите на срцето свое,

4 па ќе најдеш милост и благоволение пред очите на Бога и на луѓето.

5 Надевај се на Господ од сѐ срце и не се потпирај врз твојот разум.

6 По сите свои патишта размислувај за Него, и Тој ќе ти ги покаже твоите патеки.

7 Не сметај се за мудрец; имај страв од Господ и бегај од злото:

8 тоа ќе биде здравје за твоето тело и лек за твоите коски.

9 Давај Му принос на Господ од имотот твој и од првините на плодо­вите од твоите придобивки,

10 и твоите житници ќе се исполнат до врвот, а твоите преси ќе се прелеваат од вино.

11 Не занемарувај ја, синко, казната од Господ, и да не ти е тешко од Него­вото укорување;

12 зашто кого Господ го сака, него и го кара, како и таткото синот свој што го љуби.

13

Блажен е човекот, кој се здобил со мудрост, и човек, што спечалил ра­зум;

14 подобро е да ја добиеме неа, откол­ку ризници со сребро и злато;

15 таа е поскапа и од скапоцените ка­мења; и сѐ што ти е мило, не може да се спореди со неа.

16 Во десницата нејзина е долговеч­носта, а во левицата ѝ е богатството и честа;

17 патиштата нејзини се пријатни па­тишта, и сите патеки нејзини се спокој­ни.

18 Таа е дрво на животот за оние, што ја придобиваат, и блажени се, оние кои ја запазуваат.

19 Господ со мудрост ја основа земјата, со разум ги утврди небесата;

20 преку Неговата мудрост се отвораат бездните, и облаците пуштаат роса.

21

Синко, не испуштај ги од превид овие работи; запази ја мудроста и разумот;

22 тие ќе бидат живот за душата твоја и украс на вратот твој;

23 тогаш ќе одиш безопасно по патот свој, и ногата твоја нема да се сопне.

24 Кога ќе легнеш да спиеш, нема да се плашиш, и кога ќе заспиеш, сонот ќе ти биде пријатен.

25 Нема да се исплашиш од ненадеен страв, ниту од напад, кој доаѓа од безбожниците,

26 бидејќи Господ ќе биде на сите твои патишта и ќе ја запази ногата твоја од препнување.

27 Не откажувај да му направиш добро на оној, кој има потреба, кога раката твоја има сила да му помогне.

28 Не вели му на пријателот свој: „Оди си и дојди пак; утре ќе ти дадам“ кога си во состојба да му помогнеш.

29 Не крој зло против ближниот свој, кога тој со доверба живее кај тебе.

30 Не карај се со човек без причина, кога не ти направил никакво зло.

31 Не завидувај му на човек кој пос­тапува насилно, и не избирај ни еден од патиштата негови,

32 зашто на Господ Му е одвратен без­божникот, а близок е со праведникот.

33 Проклетството Господово е врз до­мот на безбожниот, а живеали­штето на праведниот Бог го благо­словува.

34 Над оние што се подигруваат, Тој им се потсмева, а на смирените им дава благодат.

35 Мудрите ќе наследат слава, а без­умните — срам.

4

1

Слушајте ја, деца, татковата поука и внимавајте, та да се научите на разум,

2 зашто добар дар ви дарувам; не оста­вајте ја мојата заповед.

3 Зашто и јас бев сакан син на татко ми, и како единец омилен на мајка ми;

4 и татко ми ме поучуваше и ми веле­ше: зборовите мои задржи ги во срцето твое; пази ги моите заповеди и не заборавај ги!

5 Здобивај се со мудрост, придобивај разум; не заборавај го тоа и не отстра­нувај се од зборовите на устата моја.

6 Не оставај ја, — и таа ќе те чува, сакај ја, — и таа ќе се грижи за тебе.

7 Најважна е мудроста: придобивај мудрост и за сиот свој имот придобивај разумност.

8 Високо цени ја, и таа ќе те воз­дигне; таа ќе те прослави, ако ја прегрнеш,

9 ќе положи на главата твоја прекра­сен венец, со великолепна круна ќе те дари.

10

Слушај, синко, и прими ги зборови­те мои, — и ќе ти се умножат годините на животот.

11 Ти го покажувам патот на муд­роста, те водам по прави патеки.

12 Ако одиш, нозете твои нема да се сопнат, и ако потрчаш, нема да се измо­риш.

13 Држи се здраво за поуката, не ос­тавај ја; пази ја, бидејќи таа е твојот живот.

14 Не оди на пат безбожнички и не оди по патот на лоши луѓе;

15 остави го, не оди по него, отстра­ни се од него и заобиколи го;

16 зашто тие не заспиваат, ако не на­прават зло; и сон не ги фаќа, ако не до­ведат некого до пад;

17 зашто тие јадат леб од беззаконие и пијат вино од грабеж.

18 Патеката на праведните е како болскава светлина, која свети сѐ повеќе и повеќе, дури не настане ден.

19 А патот на беззакониците е како темнина; тие не знаат, од што ќе се сопнат.

20

Синко, внимавај на зборовите мои и приближи го увото кон поуките мои;

21 да не отстапуваат тие од твоите очи; чувај ги внатре во срцето свое:

22 зашто тие се живот за оној што ги нашол, и здравје за целото тело негово.

23 Од сѐ, што е за пазење, најмногу чувај го срцето свое, зашто од него се изворите на животот.

24 Отфрли ја од себе лажливоста на устата, и лукавството на јазикот од себе оддалечи го.

25 Очите твои нека гледаат право, и клепките твои да бидат управени право пред тебе.

26 Провери ја патеката со нозете свои, и сите патишта твои нека бидат цврсти.

27 Не скршнувај ни десно, ни лево; оддалечи ја ногата твоја од злото.

5

1

Синко, внимавај на мудроста моја и приближи го увото кон зборо­вите мои,

2 за да ја запазиш добрата мисла, и устата твоја да го зацврсти знаењето;

3 зашто мед тече од устата на неверна жена, и нејзината уста е помазна од маслиново масло;

4 но последиците од неа се горчливи како пелин, остри како меч со две се­чива;

5 нозете нејзини слегуваат кон смртта, стапките нејзини водат до пеко­лот.

6 Таа не оди по патот на животот, па­тиштата нејзини се непостојани, таа е неразумна.

7 Затоа сега, синко, послушај ме и не отстапувај од зборовите мои.

8 Држи го подалеку од неа патот свој и не приближувај се до вратата на куќа­та нејзина,

9 за да не си го дадеш животот свој на друг и годините свои на мачител;

10 за да не се наситуваат туѓинците од твојата сила, и работата твоја да не биде за туѓа куќа,

11 за да офкаш отпосле, кога плотта твоја и телото твое ќе бидат истош­тени, —

12 зашто потоа ќе речеш: „Зошто ја мразев поуката, и срцето мое го презираше разобличувањето,

13 зошто не го послушав гласот на моите учители, и не го приклонував увото кон оние што ме поучуваа?

14 За малку ќе паднев во секакво зло среде собранието и општеството!“

15

Пиј од водата на твојот извор и од онаа, што извира од твојот кладенец.

16 Нека не се разлеваат твоите изво­ри по улицата, водните потоци — по плош­тадите;

17 нека ти припаѓаат тие само тебе, а не и на туѓинци.

18 Благословен да биде изворот твој; и утешувај се со жената на својата младост.

19 Нека ти е мила како кошута и како срна драга; нејзините гради нека те допираат во секое време, со љубовта нејзина насладувај се постојано;

20 и зошто ти е, синко, да се забавуваш со надворешна и да ги прегрнуваш градите на туѓа?

21 Зашто патиштата на човекот се пред очите на Господ, и Тој ги гледа си­те патеки негови.

22 Беззаконикот го фаќаат неговите сопствени беззаконија, и врските на гревот негов го држат:

23 тој умира без да биде поучен, и поради големото свое безумие загинува.

6

1

Синко, ако си зел одговорност за твојот ближен и си ја дал раката своја за друг,

2 ти си се врзал со зборовите на устата своја, фатен си со зборовите на својата уста.

3 Затоа направи, синко еве што, за да се избавиш, бидејќи си паднал во рацете на својот ближен: оди, падни пред но­зете на блискиот свој и моли го;

4 не давај им сон на очите твои и дремка на клепките свои,

5 спасувај се како срна од стапица и како птица од птичар.

6

Оди кај мравката, мрзливче, види ја нејзината работа и биди мудар.

7 Таа нема ниту началник, ни настој­ник, ниту заповедник;

8 но ја приготвува храната лете, ја собира во време на жетва храната своја.

9 До кога, мрзливче ќе спиеш? Кога од сонот ќе станеш?

10 Малку ќе поспиеш, малку ќе подремеш, малку со скрстени раце ќе полежиш:

11 и ќе дојде сиромаштијата твоја како патник, и немаштијата твоја ка­ко разбој­ник.

12

Човек лукав, човек нечестив оди со лажлива уста,

13 намигнува со очите, говори со нозе­те, дава знаци со прстите,

14 во срцето негово има подмолност: тој смислува зло во секое време, сее раздори.

15 Затоа ненадејно ќе дојде неговата пропаст, наеднаш ќе биде сотрен — и не ќе има лек за него.

16

Еве шест работи, кои Господ ги мрази — дури седум, што Му се одвратни на душата Негова:

17 очи горделиви, јазик лажлив и раце, што пролеваат невина крв,

18 срце што крои лоши планови, нозе, кои брзо трчаат кон зло,

19 лажен сведок, кој измислува лаги, и оној, што сее раздор меѓу браќа.

20

Синко, чувај ја заповедта на својот татко и не отфрлај ја поуката на мајка си;

21 врзи ги засекогаш за срцето свое, врзи ги околу вратот свој.

22 Кога тргнуваш, тие ќе те раководат; кога легнеш да спиеш, ќе те чуваат, а кога ќе се разбудиш, ќе разговараат со тебе;

23 зашто заповедта е светило, добриот совет — светлина, а поуката — пат кон животот,

24 за да те чуваат од расипана жена, од ласкав јазик на туѓа.

25 Не посакувај ја убавината нејзина во срцето свое, и да не те вовлече со трепките свои,

26 зашто блудната жена се задоволува со корка леб, а жена прељубодејка го уловува скапоцениот живот.

27 Може ли некој да носи оган во гради, а да не се запали облеката негова?

28 Може ли некој да оди по вжарени јаглења, а да не ги изгори нозете свои?

29 Истото тоа станува и со оној, кој влегува кај жената на ближниот свој; оној што ќе се допре до неа, нема да остане без вина.

30 Не му проштеваат ни на крадецот, ако краде за да си ја насити душата, кога е гладен;

31 ако го фатат, тој плаќа седумпати повеќе, го дава целиот свој имот.

32 Кој, пак, врши прељуба со прељубница, тој нема ум; си ја погубува душата своја, оној што го прави тоа;

33 биење и срам ќе најде тој, и бес­честието негово нема да се избрише,

34 зашто љубомората ја разгорува јароста на мажот, и во денот на одмаздата своја — тој не ќе знае за милост,

35 нема да прими никаков откуп и нема да се задоволи ни со многу подароци.

7

1

Синко, пази ги зборовите мои, и сокриј ги во тебе заповедите мои.

2 Пази ги заповедите мои, и ќе жи­вееш; пази го и учењето мое, како зеницата на очите свои.

3 Врзи ги на прстите свои, напиши ги на плочите од срцето свое.

4 Кажи ѝ на мудроста: „Ти си ми сестра!“ — и наречи го разумот твој роднина,

5 за да те пазат од туѓа жена, која збо­рува пријатно.

6 Ете, еднаш гледав од прозорецот на куќата моја, низ мојата решетка,

7 и видов меѓу неискусните, забе­ле­жав меѓу младите едно неразумно момче,

8 кое минуваше преку плоштадот бли­зу до нејзиниот агол и кое одеше по па­тот кон нејзината куќа,

9 на квечерина кога се стемнуваше, во ноќната темнина и во мракот.

10 И ете, во пресрет му доаѓа жена, наконтена како блудница, со подмолно срце,

11 зборлива и нескротлива, нозете нејзини не се запираат в куќи:

12 де на улицата, де по плоштадите и на секој агол поставува стапици.

13 Таа го зграпчи, го бакна и со бес­рамно лице му зборуваше:

14 „Жртва за мир имам денес: денес ги исполнив заветите свои;

15 затоа и излегов да те пресретнам, за да те побарам, и те најдов;

16 со покривки го украсив леглото свое, со разнобојни платна египетски;

17 леглото свое го попрскав со смирна, алој и дарчин;

18 дојди, ќе се насладуваме со љубовта дури до зори, дојди да се радуваме во милување,

19 зашто маж ми не е дома: тој замина на долг пат;

20 една ќеса сребро зеде со себе; ќе си дојде дома кон полната месечина.“

21 Со многу ласкави зборови таа го привлече, со меката уста своја го овла­деа.

22 Тој веднаш тргна по неа, како што вол оди на колење и како елен — на истрел,

23 додека стрела не му го пробие црниот дроб, како птичка што се фрла во стапица, а не знае дека е таа за неј­зина погибел.

24 И затоа, синко, послушај ме и внимавај на зборовите од устата моја.

25 Да не скршнува срцето твое по нејзиниот пат, да не талка по патеките нејзини,

26 зашто таа многумина смртно ра­нила, и многумина јунаци таа убила.

27 Нејзиниот дом е пат кон пеколот, кој води во внатрешните живеалишта на смртта.

8

1

Нели мудроста вика? И нели разумот го издига гласот свој?

2 Мудроста застанува на високи мес­та, крај патот, на раскрсници;

3 таа вика пред портите при влезот во градот, кај влезот од вратата силно извикува:

4 „Кон вас, луѓе, викам, и кон сино­вите човечки е мојот глас!

5 Научете се, неразумни, на благоразумие, и безумни, — на разум.

6 Слушајте, бидејќи ќе говорам важни работи, и устата моја ќе изрече правда;

7 зашто јазикот мој ќе ја изговори вистината; лажливата уста одвратна е за мене.

8 Сите зборови на устата моја се справедливи; во нив нема ни подмолност, ни лукавство;

9 сите тие се јасни за разумниот и справедливи за оние, што се здобиле со знаење.

10 Примете го учењето мое, а не среб­ро; подобро знаење, отколку најдобро злато;

11 зашто мудроста е подобра од бисер, и ништо, од она што е скапоцено, не може да се спореди со неа.

12

Јас, мудроста, живеам со разумот и барам расудувачко знаење.

13 Стравот Господов го мрази злото; ја мрази гордоста и високомерноста, лошиот пат и подмолната уста.

14 Мои се советот и правдата; јас сум разум, во мене е силата.

15 Преку мене цареви царуваат, и за­поведници правда озаконуваат;

16 преку мене началници управуваат и големци и сите судии земни.

17 Ги сакам оние што мене ме са­каат, и кои ме бараат, ќе ме најдат;

18 во мене се богатството и славата, богатата ризница и правдата;

19 плодовите мои се подобри од злато, и од најчисто злато, и користа од мене е повеќе отколку од најчисто сребро.

20 Јас одам по патот на правдата, по патеките на правосудството,

21 за да им доставувам вистинско доб­ро на оние, што ме сакаат, нивни­те риз­ници ги полнам.

22 Господ ме создаде за почеток на Својот пат, пред сите Свои творби,

23 ме создаде уште од вечноста, во по­четокот, пред да ја создаде Земјата.

24 Јас сум се родила, кога уште немало бездни, кога уште не постоеле из­вори, изобилни со вода.

25 Јас сум се родила пред да бидат вте­мелени горите, пред ридовите,

26 кога Господ уште не беше ја создал Земјата, ни полињата, ниту првите прашинки на вселената.

27 Кога Тој го оформуваше небото, јас бев со Него, кога го поставуваше хоризонтот над бездната,

28 кога ги утврдуваше облаците во ви­сините, кога ги зацврстуваше изво­рите на бездната,

29 кога ги поставуваше границите на морето, за да не ги преминуваат во­дите неговите брегови, кога ги полне­ше ос­новите на Земјата, —

30 јас бев кај Него кога создаваше, и се радував секој ден, веселејќи се пред лицето Негово за сето време,

31 веселејќи се на Неговиот земен круг. А потоа радоста моја беше со си­новите човечки.

32

И така, синко, сега послушај ме: блажени се, оние што ги пазат моите патишта!

33 Послушај ја поуката, бидете мудри и не отстапувајте од неа.

34 Блажен е оној човек, кој ме слу­ша, станувајќи бодар секој ден кај портите мои и стоејќи на стража при вратата моја!

35 Зашто, кој ме нашол мене, нашол живот; и ќе добие благодат од Господ;

36 а кој греши против мене, нанесува штета на душата своја: сите што ме мразат мене, ја сакаат смртта.“

9

1

Мудроста си изгради дом, ги утврди седумте столбови негови,

2 ги закла своите жртви, го расточи во чаша виното свое и ја приготви трпезата своја;

3 ги испрати слугите свои да огласат од градските височини:

4 „Кој е неразумен, да наврати ту­ка!“ И на малоумните таа им рече:

5 „Дојдете, јадете го лебот мој и пијте го виното, што сум го приготвила;

6 оставете ја неразумноста, и ќе жи­веете; одете по патот на разумот.“

7

Кој поучува бесрамник, ќе си спе­чали укор, и кој го разобличува нечес­тивецот — срам.

8 Не изобличувај го бесрамникот, за да не те намрази; поучувај го мудриот, и тој ќе те засака.

9 Дај му совет на мудриот, и тој ќе би­де уште помудар; научи го праведниот, и тој ќе го збогати своето знаење.

10 Почеток на мудроста е верноста кон Господ, а почитувањето на Све­тиот е разум;

11 зашто преку мене ќе ти се умножат дните, и ќе ти се додадат години на животот.

12 Ако си мудар, мудар си за себеси; и ако си лош, самиот ќе страдаш.

13

Жена без расудување е зборлива, безумна и ништо не разбира,

14 седнува пред куќната врата на стол, по високите места на градот,

15 за да им вели на минувачите, што си одат право по патот:

16 „Кој е глупав, нека наврати тука“, а на малоумните им вели:

17 „Крадената вода е слатка, и сокрие­ниот леб е — пријатен.“

18 И тој не знае дека таму се мртов­ците, и дека поканетите од неа се на дното од пеколот.

10

1

Мудар син го радува татко си, а безумниот син е тага на мајка си.

2 Неправедно стекнато богатство не донесува полза, а правдата од смрт спасува.

3 Господ не допушта да гладува душа­та на праведникот, но богатството на безбожниците го одзема.

4 Мрзливата рака донесува сиромаш­тија, а раката на работливиот збогатува.

5 Кој собира преку летото, е разумен син, а кој спие за време на жетва, е не­разумен син.

6 Благослов почива врз главата на праведниот, а насилство им ја затвора устата на беззакониците.

7 Споменот за праведниот ќе биде благословен, а името на нечестивите ќе биде проколнато.

8 Мудриот по срце прима заповеди, а неразумниот, кој брбори, ќе се сопне.

9 Кој оди во непорочност, оди без страв; а кој ги искривува патиштата свои, ќе биде казнет.

10 Кој намигнува со очите, беда донесува, а кој глупаво зборува — про­паѓа.

11 Устата на праведникот е извор на животот, а насилството им ја затвора устата на беззакониците.

12 Омразата предизвикува раздори, а љубовта ги покрива сите гревови.

13 Во устата на разумниот има муд­рост, а за грбот на глупавиот — стап.

14 Мудрите го чуваат знаењето, а устата на глупавиот е близу до смртта.

15 Имотот на богатиот е негов утврден град, а пропаст за бедните е нивната си­ромаштија.

16 Трудот на праведникот води кон живот, успехот на нечестивиот — кон грев.

17 Кој ја пази поуката, тој е на патот кон животот; а кој го отфрла разо­б­личувањето — сѐ губи.

18 Кој крие омраза, има лажлива уста; а кој шири клевети, е глупав.

19 При многу зборување не се избегнува гревот, а разумен ќе бидеш ако ја воздржуваш устата своја.

20 Јазикот на праведниот е одбрано сребро, а срцето на нечестивите — нема вредност.

21 Устата на праведниот поучува мно­зина, а глупавите умираат од недостиг на разум.

22 Благословот Господов — збогатува, и не донесува со себеси тага.

23 Глупавиот со веселба го прави она што е престапно, а на разумниот човек мудроста му е својствена.

24 Од она од што се плаши нечестиви­от, тоа ќе го снајде, а желбата на пра­ведниците ќе се исполни.

25 Како што виорот минува, така и нечестивиот ќе исчезне; а праведникот е врз вечни основи.

26 Она што е оцетот за забите и димот за очите, тоа е мрзливиот за оние што го праќаат.

27 Стравот Господов додава денови, а годините на нечестивите ќе се скратат.

28 Очекувањето на праведниците е радост, а надежта на нечестивите ќе загине.

29 Патот Господов е крепост за непо­рочниот, а пропаст за оние, што вршат беззаконие.

30 Праведниот нема да се поколеба ни­когаш, а лошите нема долго да живеат на земјата.

31 Од устата на праведникот тече мудрост, а развратниот јазик ќе биде пресечен.

32 Устата на праведникот го познава благопријатното, устата на нечес­тивите — развратното.

11

1

Неисправните мерила се одвра­тни пред Господ, а точните мерки Нему Му се угодни.

2 Ќе дојде ли гордоста, ќе дојде и срамот, но мудроста е со смирените.

3 Непорочноста на простодушните ќе ги раководи, а лукавството на подмолните ќе ги погуби.

4 Богатството нема да помогне во денот на гневот, а правдата ќе спаси од смрт.

5 Правдата на непорочниот го из­рамнува неговиот пат, а нечестивиот ќе падне поради својата нечесност.

6 Правдата на простодушните ќе ги спаси, а беззакониците ќе бидат уло­вени од своето беззаконие.

7 Со смртта на нечестивиот човек, исчезнува надежта негова, и очекувањето на беззакониците загинува.

8 Праведникот се спасува од неволја, а место него во неа паѓа нечестивиот.

9 Лицемерниот го погубува со уста ближниот свој, а праведниците се спасуваат со знаење.

10 Кога праведниците живеат во бла­госостојба, градот се радува, а кога за­гинуваат безбожниците, настанува ве­селба.

11 Со благословот на праведните гра­дот се издига, а преку устата на нечес­тивите се разрушува.

12 Малоумниот искажува презир кон ближниот свој, но разумниот чо­век молчи.

13 Кој оди да озборува, издава тајна, но верниот човек ја чува тајната.

14 Каде што нема водство, народот пропаѓа, а при многу советници жи­вее во благосостојба.

15 Кој се застапува за друг, зло си до­несува, а кој го мрази давањето гаранција, тој е во безопасност.

16 Добрата жена спечалува слава, а работливиот човек се здобива со богатство.

17 Милосрдниот човек си прави добро на душата своја, а жестокиот по срце го руши телото свое.

18 Безбожникот врши измамлива ра­бота, а на оној што сее правда, наградата му е вистинска.

19 Праведноста води кон живот, а кој се стреми кон зло, се стреми кон смртта своја.

20 Подмолните по срце се одвратни пред Господ, а непорочните во својот пат Нему Му се благоугодни.

21 Можеш со сигурност да речеш дека порочниот нема да остане не­казнет, а семето на праведните ќе се спаси.

22 Она што е златна алка на носот кај свињата, тоа е жена убава, но без разум.

23 Праведните сакаат само добро, а нечестивите ги очекува гнев.

24 Еден раздава штедро, и уште му се додава; а друг преку мера е скржав, и пак е сиромав.

25 Добротворната душа ќе биде наси­тена, и кој напојува други, и тој самиот ќе биде напоен.

26 Кој задржува храна за себе, него народот го проколнува; а кој ја продава — врз главата негова стои благо­слов.

27 Кој се стреми кон добро, тој бара благоволение; а кој бара зло, него и го снаоѓа.

28 Оној што се надева на богатството свое, ќе пропадне; а праведниците како зелено дрво ќе напредуваат.

29 Кој ја запустува куќата своја, ќе нас­леди ветар, а неразумниот му е слуга на мудриот.

30 Плодот на праведникот е дрво на животот, а мудриот придобива човеч­ки души.

31 Ако на праведникот му се плаќа на земјата, дотолку повеќе на нечес­тивиот и на грешниот.

12

1

Кој ја сака поуката, го сака знаењето; а кој го мрази изоб­личу­вањето — неразумен е.

2 Добриот добива благодат од Гос­под, а на подмолниот Тој ќе му суди.

3 Човек нема да се зацврсти со беззаконие; а коренот на праведните е неподвижен.

4 Добродетелна жена е венец за ма­жот свој, а онаа, што го срамоти, е како гнилеж во коските негови.

5 Мислите на праведните се правда, а плановите на безбожниците — подмолност.

6 Зборовите на нечестивите се заседа за пролевање крв, а устата на праведните ги спасува.

7 Каде и да се свртат нечестивите — исчезнуваат, а домот на праведните ос­танува.

8 Човекот го фалат според разумот негов, а развратниот по срце ќе биде презрен.

9 Подобро да си мал, но да работиш за себеси, отколку да се правиш големец, а да немаш леб.

10 Праведникот се грижи и за животот на добитокот свој, а срцето на безбож­никот е жестоко.

11 Кој ја обработува земјата своја, ќе се наситува со леб; а кој оди по стапките на безработниците, неразумен е.

12 Желбата на грешникот е стапица од зло; но коренот на праведниците дава плод.

13 Нечесниот се фаќа во мрежа преку гревовите на устата своја; но праведниот ќе се спаси од неа.

14 Од плодот на устата своја човекот се наситува со добро, и на човек му се дава според делата на неговите раце.

15 Патот на неразумниот му се чини прав во неговите очи; но кој слуша совет, тој е мудар.

16 Глупавиот веднаш ќе го покаже гневот свој, а благоразумниот ја сми­рува лутината своја.

17 Кој го кажува она што го знае, тој говори правда, а лажниот сведок говори измама.

18 Празнословецот ранува како меч, а јазикот на мудрите лекува.

19 Праведната уста вечно живее, а лажливиот јазик — само еден миг.

20 Во срцето на оние што мислат зло, има подмолност, а кај миротвор­ците — радост.

21 Праведниот нема да го достаса никакво зло, а безбожниците ќе бидат преполни со зло.

22 Лажливата уста е одвратност пред Господ, а кој говори вистина, благоугоден Му е Нему.

23 Расудлив човек го прикрива зна­ењето свое, а срцето на глупавите го разгласува своето безумие.

24 Раката на работливите ќе господари, а мрзливоста води во ропство.

25 Тагата во срцето го притиска чове­кот, а добриот збор го развеселува.

26 Праведниот му го покажува патот на ближниот свој, а патот на нечестиви­те ги води во заблуда.

27 Мрзливиот својот лов не го пече; а трудољубивоста е големо богатство.

28 По патот на правдата има живот, и во нејзината патека нема смрт.

13

1

Мудриот син ја слуша татковата поука, а непослушниот не го слуша прекорот.

2 Од плодот на устата своја човекот ќе вкуси добро, а душата на беззаконикот е полна со насилство.

3 Кој ја чува устата своја, тој ја чува душата своја; а кој широко ја отвора устата своја, тешко нему.

4 Душата на мрзливиот посакува, но напразно; а душата на работливиот ќе се насити.

5 Праведниот го мрази лажливиот збор, а безбожниот се однесува бесрамно и одвратно.

6 Правдата го чува непорочниот, а безбожноста го погубува грешникот.

7 Некој се покажува богат, а нема ништо; друг се прикажува за сиромав, а има големо богатство.

8 Понекогаш богатиот со пари го откупува својот живот, додека сиромавиот не треба од тоа да се плаши.

9 Светлината на праведниците свети силно, а светилото на нечесните згаснува.

10 Од гордоста произлегува кавга, а мудроста е во оние што примаат совет.

11 Богатството, спечалено со беззаконие, се намалува, а кој собира со труд, го зголемува.

12 Надежта, долго неостварена, го изнемоштува срцето, а исполнетата желба е како дрво на животот.

13 Кој не води грижа за словото, тој си штети, а кој се бои од заповедта, нему ќе му се даде награда.

14 Поуката на мудриот е извор на животот; таа го избавува од мрежите на смртта.

15 Добриот разум донесува пријатност, а патот на беззакониците, води во пропаст.

16 Секој благоразумен работи со знае­ње, а глупавиот се истакнува со глупости.

17 Лош гласник носи беда, а верен гласник е спасение.

18 Немаштија и срам за оној, што го отфрла учењето; а оној, кој ја пази поуката, ќе се прослави.

19 Исполнетата желба е пријатна за душата, но на глупавите им е тешко да го одбегнуваат злото.

20 Кој се состанува со мудри, мудар ќе биде; а кој другарува со безумни, глупав ќе биде.

21 Грешниците злото ги гони, а на праведниците им се враќа добро.

22 Добриот остава наследство и на внуци, а богатството на грешникот се чува за праведните.

23 Праведните имаат богатство многу години, неправедните бргу го загубуваат.

24 Кој ја жали прачката, го мрази синот свој; а кој го сака, го казнува од детските години.

25 Праведникот јаде до наситување, а стомакот на беззакониците трпи од не­достиг.

14

1

Мудрата жена си ја гради куќата, а глупавата ја урива со своите раце.

2 Кој оди по прав пат, се плаши од Господ; на кого патиштата му се криви, тој Го презира (Господа).

3 Во устата на безбожникот е кам­шикот на гордоста; а мудрите ги чува нивната уста.

4 Каде што нема волови, амбарите се празни; а од силата на воловите има изобилно жито.

5 Верен сведок не лаже, а лажливиот сведок шири многу лаги.

6 Развратникот бара мудрост, и не ја наоѓа; а разумниот до знаењето лесно доаѓа.

7 Бегај од безумен човек, кај него нема да најдеш разумна уста.

8 Мудар човек внимава на своето однесување, неразумноста на глупавите ги води во заблуда.

9 За глупавите гревот е шега, а со праведните е милоста Божја.

10 Секој сам ги доживува своите таги и своите радости и никој друг не може со него да ги сподели.

11 Куќата на беззакониците ќе се сотре, а живеалиштето на праведните ќе преуспее.

12 Има патишта, кои на човек му изгледаат прави, но крајот нивни води во смрт.

13 И при смеа понекогаш срцето боли, а по радоста настапува тага.

14 Човек со развратно срце ќе ги добие плодовите на своето однесување, а добриот — ќе живее во задоволство.

15 Неразумниот верува на секој збор, а благоразумниот е внимателен на своите чекори.

16 Мудриот има страв и бега од злото, а неразумниот не се чува, бидејќи се чувствува безбеден.

17 Избувливиот човек прави глупости, а пакосниот е омразен.

18 Безумните глупост добиваат за на­града, а благоразумните се украсуваат со знаење.

19 Лошите ќе се поклонат пред добрите, а безбожните — пред вратите на праведникот.

20 Сиромавиот го мразат дури и неговите блиски, а богатиот има многу пријатели.

21 Греши оној што го презира својот ближен, а блажен е оној што е милосрден кон сиромасите.

22 Нели се заблудуваат оние, што кројат зло? Но милост и верност има кај оние што мислат добро.

23 Од секој труд има добивка, а празните зборови водат кон скудност.

24 Венец на мудрите е богатството нивно, а животот на безумните е глупост.

25 Верен сведок души спасува, а лажливиот лаги измислува.

26 Во стравот пред Господ има голема надеж, и на чедата Свои Тој им е прибежиште.

27 Стравот Господов е извор на животот, извор што оддалечува од мрежите на смртта.

28 Во многуброен народ е величието на царот, а кога нема народ — пропаст е за господарот.

29 Кај трпеливиот човек разум има многу, а лутиот полн е со глупости.

30 Кроткото срце е живот за телото, а зависта е гнилеж за коските.

31 Кој притеснува сиромав, го навредува неговиот Создател, а кој Го почитува Создателот, му прави добро на оној што е во нужда.

32 За своето зло безбожниот ќе про­падне, а праведниот и при смртта ќе има надеж.

33 Мудроста почива во срцето на разумниот, а во срцето на безумниот ја нема.

34 Правдата народ подига, а беззаконието срамоти народи.

35 На царот мил му е разумниот слуга, а се разгневува против оној, кој го посрамува.

15

1

Кроткиот одговор гневот го ублажува, а навредлив збор ја­рост предизвикува.

2 На мудрите јазикот добри знаења искажува, а на безумните устата глупости блуе.

3 Очите Господови се на секое место: тие ги гледаат и лошите и добрите.

4 Кроток јазик е дрво на животот, а злиот — рана на душата.

5 Безумниот се подбива со татковата поука; а кој слуша прекор, разумен е.

6 Во куќата на праведникот — големо богатство, а печалбата на нечестивиот — пропаѓа.

7 Устите на мудрите знаење сеат, но срцето на безумните не постапува така.

8 Жртвата на безбожните е одвратност пред Господ, а молитвата на праведните Му е пријатна.

9 Патот на нечестивиот е одвратност пред Господ, а кој ја бара правдата, Тој го сака него.

10 Остра казна го чека оној што го остава правиот пат, а кој го мрази изоб­личувањето — ќе загине.

11 Пеколот и пропаста се откриени пред Господ, а како ли нема да бидат — срцата на синовите човечки?

12 Развратникот не ги сака оние, што го прекоруваат, тој не разговара со мудрите.

13 Весело срце го прави лицето весело, а при тажно срце — и лицето е ната­жено.

14 На разумен срцето бара знаење, а устите на безумните со глупост се хранат.

15 На несреќниот сите дни му се таж­ни; а животот на среќниот е постојано празнување.

16 Подобро малку, но со страв Гос­подов, отколку големо богатство, и со него немир.

17 Подобро јадење од зеленчук, и со него љубов, отколку угоени телиња, и со нив омраза.

18 Избувлив човек расправии крева, а трпеливиот караници смирува.

19 Патот на мрзливиот е послан со трње, а патот на праведниот е чист.

20 Мудриот син го радува татко си, а безумниот нема почит кон мајка си.

21 На неразумниот безумни му се па­теките, а разумен човек оди по правиот пат.

22 Без советување намерите се осуетуваат, а при многу советници тие успеваат.

23 Пријатно е да се знае добро да се одговори. Колку добар е зборот изго­ворен во вистинскиот момент!

24 Мудриот размислува за патот на животот, за да се отстрани од патот што води во пеколот и да се спаси.

25 Господ ќе го сотре домот на горделивите, а меѓата на вдовицата ќе ја зајакне.

26 Помислите на лошите се одвратни пред Господ, а зборовите на непо­рочните Му се угодни.

27 Лакомиот ќе го растури својот дом, а оној, кој мрази поткуп, ќе живее.

28 Срцето на праведниот мисли што зборува, а устата на нечесните исфрла зло.

29 Господ е далеку од безбожните, но ја слуша молитвата на праведните.

30 Светол поглед срце радува, добра вест коски храни.

31 Кој го слуша учењето на животот, меѓу мудри ќе живее.

32 Кој ја отфрла поуката, ја мрази душата своја; а кој слуша изобличу­вање, тој придобива разум.

33 Стравот Господов учи на мудрост, а пред славата оди смиреноста.

16

1

Човекот размислува во срцето свое, но одговорот на јазикот е од Господ.

2 Сите дела на човекот му изгледаат дека се исправни, но Господ ги испи­тува душите.

3 Предај ги делата свои на Господ, и твоите намери ќе се исполнат.

4 Господ направил сѐ со определена цел, а и безбожниците — за судниот ден.

5 Секој горделив по срце е одвратност пред Господ: биди сигурен дека тој нема да остане неказнет.

6 Со милосрдност и правда грев се исчистува, и со страв Господов зло се отстранува.

7 Кога на Бога Му се пријатни патиш­тата на човекот, Тој и со непријателите негови го смирува.

8 Подобро мала печалба со правда, отколку голема добивка со неправда.

9 Човекот сам го обмислува патот свој, но Господ управува со него.

10

Во устата на царот има вдахновено слово; неговата уста не смее да греши на суд.

11 Точните мерила и тасовите се од Господ; од него се и сите точни мери.

12 Незаконското дело е одвратно за царевите, зашто со правда престолот се зајакнува.

13 Справедлива уста на царот му е пријатна, и тој го сака оној, што ја кажува вистината.

14 Царевиот гнев е гласник на смртта; но мудар човек ќе го смилостиви царот.

15 Во светлиот поглед на царот има живот, и неговото благоволение е облак со задоцнет дожд.

16

Да се здобиеш со мудрост е многу подобро, отколку со злато, и да се здобиеш со разум е повеќе за претпочитување отколку одбрано сребро.

17 Патот на праведните е отстранува­ње од злото: кој ги пази своите патишта — душата своја ќе ја запази.

18 Пред погибел гордоста врви, и пред паѓање — надменоста.

19 Подобро е да се смируваш во духот со кротки, отколку да делиш грабеж со горделиви.

20 Кој ја води разумно работата своја, добро ќе најде, и кој се надева на Гос­под, блажен е.

21 Мудрите по срце, разумни ќе ги наречат, и слаткиот збор го зголемува знаењето.

22 Разумот за оние, што го имаат, е извор на животот, а ученоста на безумниот е глупост.

23 Срцето на мудриот го прави јазикот негов мудар, и го умножува знаењето во устата негова.

24 Пријатни зборови се восочен мед: за душата слатки, а за коските лековити.

25 Има патишта, кои на човекот му изгледаат прави, но крајот им е пат кон смртта.

26 Кој се труди, се труди за себе, зашто кон тоа устата го упатува.

27 Лукав човек зло замислува, во устата своја — оган разгорува.

28 Подмолен човек сее раздор, и клеветник пријатели разделува.

29 Злонамерен човек го мами својот ближен и го води кон лош пат;

30 замижува со очите, за да измисли подмолност: прекасувајќи си ги усни­те, извршува зло.

31 Староста е венец на славата, таа води по патот на правдата.

32 Долготрпеливиот е подобар од храбриот, и кој владее со себе, подобар е и од освојувач на градови.

33 Ждрепка се фрла во скут, но сѐ што решава таа, од Господ е.

17

1

Подобро сув залак и со него мир, отколку куќа полна со заклан добиток, но во раздор.

2 Разумен слуга господари над раз­вратен и со браќата ќе го подели нас­ледството.

3 Среброто и златото со оган се испи­туваат, а срцата Господ самиот ги испитува.

4 Лош човек се вслушува во беззакона уста; а лажливец — во злонамерен јазик.

5 Кој се подбива со сиромав, Созда­телот негов го навредува; кој се радува на зло, нема да остане неказнет.

6 Синовите на синовите се венец на старите, а слава за децата се родите­лите нивни.

7 На безумниот умен збор не му прилега, уште повеќе на големец — лажлива уста.

8 Дарот е скапоцен камен во очите на оној што го дава: каде и да се сврти, ќе успее.

9 Кој ги покрива престапите, бара љубов, а кој одново напомнува за нив, оддалечува дури и пријател.

10 Врз разумниот посилно дејствува прекор, отколку врз глупавиот сто уда­ри со стап.

11 Лошиот човек бара само зло, затоа жесток ангел ќе биде испратен против него.

12 Подобро човек да сретне мечка, чии мечиња се грабнати, отколку безумен во неговото безумство.

13 Кој враќа зло за добро, злото нема да ја напушти куќата негова.

14 Почеток на караницата е како кога водна брана се отвора: отстапи од кара­ницата пред да се разгори.

15 Кој оправдува грешен и кој обвинува праведен — и обајцата се одвратност пред Господ.

16 Што ќе му се пари во рацете на без­умен за да купи мудрост, кога во него нема разум?!

17 Пријателот сака во секое време и како брат ќе се јави во време на не­волја.

18 Неразумен човек подава рака и станува гарант за ближниот свој.

19 Кој сака караници, го сака гревот, и кој високо ја издига вратата своја, бара да падне.

20 Подмолно срце нема да најде добро, и лукав јазик ќе западне во беда.

21 Кому се родил глупак, тешко нему. За таткото на безумен нема радост.

22 Веселото срце е благотворно како лек, а паднатиот дух коски суши.

23 Не се прави патиштата на нечесни­те што земаат поткуп; тие го искривуваат патот на правосудието.

24 Мудроста е пред лицето на разумниот, а очите на безумниот се на крајот од земјата.

25 Глупав син е мака за таткото и огорчување за мајката.

26 Не е добро да казнуваш праведен, ниту да тепаш началник.

27 Разумниот е воздржан во зборо­вите свои, а одмерениот е трпелив и спокоен.

28 И безумниот кога молчи, за мудар го сметаат, и кој ја затвора устата своја — за разумен го сметаат.

18

1

Тврдоглавиот се управува според своите желби и станува против сѐ што е умно.

2 Безумниот не сака знаење, туку само да ги изложи своите мисли.

3 Со доаѓањето на нечесниот, доаѓа и презирот, а со недостојниот — доаѓа и срамот.

4 Зборовите на човечката уста се дла­боки води; извор на мудроста — брзо­течен поток.

5 Не е добро да бидеш лицемерен кон безбожниот, за да го собориш праведниот во судот.

6 Устата на безумниот води кон кавга, а зборовите негови предизвикуваат те­пачка.

7 Јазикот на безумниот е погибел за него, а усните негови се стапица за ду­шата негова.

8 Зборовите на клеветникот се како слатки, и тие влегуваат внатре во утробата.

9 Немарниот во работата своја е брат на расипникот.

10 Името на Господ е цврста кула: ако во неа побегне праведник, безбеден е.

11 Имотот на богат човек е како тврдина и во мислите му е како висока ограда.

12 Пред паѓање срцето на човекот се возгордејува, а смиреноста оди пред славата.

13 Кој дава одговор пред да ислуша, безумен е; тоа е срам за него.

14 Духот на човекот го поткрепува во немоќ, а скршен дух — кој може да поткрепи?

15 Срцето на разумниот се здобива со знаење, и увото на мудрите бара поука.

16 Подарокот што го дава човекот, му отвора пат и до големците го доведува.

17 Првиот по тужбата си е прав, но доаѓа противникот негов и го порекнува.

18 Ждрепката прекинува расправии и решава спор меѓу силните.

19 Навреден брат е понепристапен од утврден град, а караниците поне­попуст­ливи од затварало на кула.

20 Од плодот на устата на човекот се полни стомакот негов; од плодовите на устата своја тој се наситува.

21 Смртта и животот му се потчи­нети на јазикот, и оние што го владеат, ќе вкусат од плодовите негови.

22 Кој нашол жена, нашол среќа и добил благодат од Господ.

23 Сиромавиот говори со молба, а бо­гатиот одговара остро.

24 Кој сака да има пријатели, и сам треба да биде дружељубив; зашто има пријатели поприврзани од брат.

19

1

Подобро сиромав, кој оди во својата непорочност, отколку богат со лажлива уста, притоа и глупав.

2 Не ѝ е добро на душата без знае­ње; а кој брза со нозете, се сопнува.

3 Глупавоста на човекот му го искри­вува патот негов, а срцето негово негодува против Господ.

4 Богатството собира многу пријате­ли, а сиромавиот го напушта и пријате­лот негов.

5 Лажниот сведок нема да остане не­казнет, и кој говори лага, нема да се спаси.

6 Мнозина им се умилкуваат на го­лемците, и секој му е пријател на чове­кот, кој дава подароци.

7 Сиромавиот го мразат сите негови браќа, а уште повеќе се оддалечуваат од него пријателите: трчка по нив, за да проговори — но нив ги нема.

8 Кој се здобива со разум, ја сака ду­шата своја; кој ја пази мудроста, наоѓа среќа.

9 Лажниот сведок нема да остане не­казнет, а кој говори лага, ќе загине.

10 На глупавиот не му прилега рас­кош, уште помалку на слуга — да господари над кнезови.

11 Благоразумноста го прави чове­кот бавен на гнев, и за него е чест да биде попустлив кон грешките.

12 Гневот на царот е како лавовско рикање, а милоста негова — како роса по трева.

13 Глупав син е пропаст за татко си, и жена кавгаџика е како незапирлива капка од стреа.

14 Куќата и имотот се наследуваат од родителите, а разумна жена е дар од Господ.

15 Мрзливоста тера во сон, а немарна душа трпи глад.

16 Кој пази заповед, ја запазува ду­шата своја, а кој не се грижи за своите патишта, ќе загине.

17 Кој прави добро на сиромав, заем Му дава на Господ, и Тој ќе му плати за неговата добрина.

18 Казни го синот свој, додека има надеж, и не се возбудувај од викањето негово.

19 Гневниот нека трпи казна, зашто ако го пожалиш, ќе треба да го казниш уште повеќе.

20 Слушај совет и примај поука, за да станеш потоа мудар.

21 Во срцето на човекот има многу мисли, но се извршува само определената од Господ.

22 Радост за човекот е неговата милостина; подобро да бидеш сиромав отколку лажливец.

23 Стравот Господов води кон жи­вот, и кој го има, секогаш ќе биде задоволен, и зло нема да го снајде.

24 Мрзливиот ја пружа раката кон храната, но не сака да ја подигне до устата своја.

25 Ако го казниш оној што се пот­смева, и простиот ќе стане разумен; и ако му укажеш на разумниот, тој ќе ја разбере поуката.

26 Кој го упропастува татко си и ја на­бркува мајка си, тој е бесрамен и не­чесен син.

27 Немој, синко, да слушаш совети што те отстрануваат од зборовите на разумни.

28 Лукавиот сведок се потсмева со судот, и устата на беззакониците голта неправда.

29 Готови се судовите за горделивите, и ударите за телото на безумните.

20

1

Виното е потсмевка, ракијата — бунтовник; и секој, кој им е пот­чинет, не е разумен.

2 Заплашувањето од царот е како лавовско рикање: кој го дразни, гре­ши против себеси.

3 Чест е за човекот да се воздржи од кавга; а секој неразумен се вплеткува во неа.

4 Мрзливиот наесен не ора, а кога доаѓа жетва, тој бара и ништо нема.

5 Помислите во срцето на човекот се длабоки води, но разумен човек ги исцрпува.

6 Мнозина го фалат човекот за ми­лосрдноста негова, но кој наоѓа вистински човек?

7 Праведникот оди по својата непо­рочност: блажени се децата негови по него.

8 Кога цар праведен седи на прес­тол, нему не му се противи никакво зло.

9 Кој може да каже: „Го очистив срцето свое, чист сум од гревот свој?“

10 Нееднакви терезии, нееднаква мер­ка, — и едното и другото се одвратност пред Господ.

11 Дури и дете може да се познае по работите негови: чисто ли ќе биде и правилно ли ќе биде поведението негово?

12 Уво што слуша, и око што гледа, — и едното и другото Господ го создал.

13 Не љуби да спиеш, за да не осиромашиш; држи ги отворени очите свои, и ќе јадеш леб до наситување.

14 „Лошо е, лошо е,“ вели купува­чот, а кога ќе одмине, тогаш се фали.

15 Има злато и многу скапоцени камења, но разумната уста е поскапо­цена од сѐ.

16 Земи ја облеката негова, бидејќи се заложил за туѓ човек; и за туѓинка земи залог од него.

17 Леб, спечален со неправда, му се засладува на човек; но подоцна — устата негова со песок се наполнува.

18 Намерите добиваат цврстина пре­ку советување: дури по советувањето води војна.

19 Кој оди да оговара, открива тајна, и кој широко ја отвора устата своја, со него не се здружувај.

20 Кој зборува лошо за татко си и за мајка си, зениците на очите негови ќе згаснат среде длабока темнина.

21 Наследство, што се добива уште во почетокот, набрзина, нема да биде благословено отпосле.

22 Не вели: „Ќе му се одмаздам на непријателот“, туку остави на Господ, Тој ќе ти помогне.

23 Двојни мерки се одвратност пред Господ; и неточни мерки не се добри пред Господ.

24 Стапките на човекот се насочу­ваат од Господ; тогаш, како човекот може да го дознае патот свој?

25 Стапица е за човекот набрзина да вети жртва, а по жртвата да се кае.

26 Мудар цар ги распознава нечес­ните и го свртува врз нив тркалото.

27 Господов светилник е човечкиот дух, кој ги испитува сите длабочини на срцето.

28 Милоста и вистината го запазуваат царот, и со милост тој го одр­жува прес­толот свој.

29 Слава за младите е нивната сила, а украс за старците — е нивната бела коса.

30 Раните од борбата се лек против злото, како и ударите, што стигнуваат до внатрешноста на утробата.

21

1

Срцето на царот е во раката Господова, како водните потоци: Тој го насочува, каде што ќе посака.

2 Сите патишта на човекот се прави пред очите негови; но Господ ги мери срцата.

3 Да ја пазиш правдата и правосудието, Му е поугодно на Господ, отколку жртвите.

4 Горделивите очи, надуеното срце, сјајот на грешник — сето тоа е грев.

5 Мислите на трудољубивите се стре­мат кон изобилие, а секој што пребрзува, трпи немаштија.

6 Богатство добиено со лажлив јазик е суета, која брзо одминува кај оние што ја бараат смртта.

7 Насилството на безбожниците ќе се струполи врз нив, зашто се откажале да го прават она што е добро.

8 Крив е патот на развратниот чо­век; а на чесниот постапките му се прави.

9 Подобро е да живееш во агол под покривот, отколку во голема куќа со жена кавгаџика.

10 Душата на безбожниот сака зло: во неговите очи нема да најде милост ни пријателот негов.

11 Кога го казнуваат арогантниот, простиот станува мудар; и кога муд­риот го вразумуваат, тој се здобива со знаење.

12 Сеправедниот го набљудува домот на нечесните: тој ја забрзува нивната несреќа.

13 Кој ги покрива ушите свои пред пискотот на сиромавиот, тој и самиот ќе пишти, — и нема да го чујат.

14 Таен подарок го стивнува гневот, а дар под рака — и жестоката јарост.

15 Да го пази правосудието е радост за праведникот и страв за оние, што вршат зло.

16 Човек кој скршнал од патот на разумот, ќе се насели во собранието на мртвите.

17 Кој сака веселби, ќе осиромаши, а кој сака вино и мрс, нема да се збогати.

18 Грешниот ќе биде откуп за праведниот, и лукавиот — за простодушниот.

19 Подобро да живееш во пуста земја, отколку со жена лута и кавгаџика.

20 Скапоцени добра и масло има во куќата на мудриот, а безумниот човек ги растура.

21 Кој ја пази правдата и милоста, ќе најде живот, правда и слава.

22 Мудриот влегува во градот на силните и ја соборува силата, на која тие се надевале.

23 Кој ја чува устата своја и јазикот свој, ја чува душата своја од зло.

24 На дрскиот силник — името му е потсмевач — дејствува со прекумерна дрскост.

25 Гладот мрзливиот го убива, зашто рацете негови откажуваат да работат;

26 тој секој ден гладува, а праведниот дава и не му е жал.

27 Жртвата на безбожниците е од­врат­ност пред Господ, зашто ја принесуваат со лукавство.

28 Лажниот сведок ќе загине, а човек, кој говори она што знае, ќе говори секогаш.

29 Безбожниот човек има дрско лице, а праведниот право оди по патот свој.

30 Нема мудрост, нема разум, нема со­вет — против Господ.

31 Коњот го подготвуваат за денот на битката, но победата е од Господ.

22

1

Подобро е добро име, отколку големо богатство, и подобро е бла­гонаклоност, отколку сребро и злато.

2 Богатиот и сиромавиот се сре­ќаваат еден со друг; и едниот и другиот ги создал Господ.

3 Умниот го гледа злото и го избегнува; а безумните одат невнимателно и тоа скапо го плаќаат.

4 Плодови на смиреноста се: стравот Господов, богатството, славата и животот.

5 По патот на подмолниот — трње и стапици: кој ја пази душата своја, ќе бега од нив.

6 Поучи го момчето во почетокот на патот негов: тој нема да скршне од него и кога ќе остари.

7 Богатиот господари над сиромавиот, и должникот станува роб на заемодавецот.

8 Кој сее неправда, ќе пожнее зло, и прачката на гневот негов ќе исчезне.

9 Милосрдниот ќе биде благословен, зашто им дава на бедните од лебот свој.

10 Истерај го исмејувачот, и раздорот ќе исчезне, ќе престанат кавгата и на­в­редите.

11 Оној што љуби чисто срце, и чии зборови се пријатни, и на царот станува пријател.

12 Очите на Господ го чуваат знае­њето, а зборовите на престапникот Тој ги разобличува.

13 Мрзливиот вели: „Лав има надвор! Насред улица ќе загинам!“

14 Устите на блудниците се длабока бездна: на кого Господ ќе се разгневи, тој ќе падне во неа.

15 Безумието на детето му е при­врзано за срцето, но прачката ќе го отстрани далеку од него.

16 Кој ограбува сиромав, за да го ум­ножи богатството свое, и кој му дава на богатиот, — ќе осиромаши.

17

Наклони го увото и слушај ги збо­ровите на мудрите, и сврти го срцето кон моите зборови,

18 зашто ќе се радуваш, ако ги пазиш во срцето свое, и ако ти бидат исто така во устата твоја.

19 За да биде твојата надеж во Гос­под, јас ти го покажувам патот.

20 Јас ти напишав триесетина совети и поуки,

21 за да те поучам на зборовите вистински и добри, та да ги предаваш на оние што те испраќаат.

22 Не ограбувај сиромав, зашто тој е сиромав, и не притеснувај страдалник кај портите, —

23 зашто Господ ќе се застапи за нив, и ќе ја истргне душата на грабачите нивни.

24 Не се дружи со гневлив и не оди со човек жесток,

25 за да не се навикнеш на нивните патишта и да не навлечеш стапица на душата своја.

26 Не биди од оние, што даваат рака и се заложуваат за туѓи долгови:

27 ако нема со што да платиш, зошто да ти ја земат постелата под тебе?

28 Не преместувај стари меѓи, кои твоите татковци ги поставиле.

29 Си видел ли вешт и искусен човек во својата работа? Тој ќе служи на цареви, нема да остане меѓу простите.

23

1

Кога ќе седнеш да јадеш со властодржец, гледај добро што има пред тебе,

2 и постави ограда на грлото свое, ако си лаком.

3 Не се мами од вкусните гозби не­гови: тие се примамлива храна.

4 Ако си сиромав, не настојувај да трупаш богатство; бегај од таквите мисли.

5 Ќе ги устремиш очите кон него, и еве веќе го нема: тоа ќе си направи крилја и како орел ќе летне кон небото.

6 Не јади леб кај завидлив човек и не се занесувај од вкусните негови гозби;

7 зашто какви му се мислите во душа­та негова, таков е и тој: „Јади и пиј“, ти вели, но срцето негово не е со тебе.

8 Залакот, што си го изел, ќе го из­блуеш, и убавите зборови свои напразно ќе ги потрошиш.

9 Во ушите на безумниот не зборувај, зашто тој ќе ги презре разумните твои зборови.

10 Не преместувај стара меѓа и во нива на сираци не влегувај;

11 зашто нивниот Заштитник е силен; Тој ќе се замеша во делото нивно против тебе.

12 Насочи го срцето свое кон учење и ушите свои — кон умни зборови.

13 Не оставај го детето без казна: ако го казниш со прачка, тоа нема да умре;

14 ќе го казниш со прачка, и ќе ја спасиш душата негова од пеколот.

15

Синко, ако твоето срце биде муд­ро, и моето срце ќе се радува;

16 ќе се радува целото мое битие, кога твојата уста говори право.

17 Срцето твое нека не им завидува на грешниците, туку биди во сите дни свои во стравот Господов;

18 зашто има иднина, а твојата надеж не е загубена.

19 Слушај, синко, и биди мудар и насо­чувај го срцето свое по прав пат.

20 Не биди меѓу оние, што се опиваат со вино, меѓу оние, што се презаситуваат со месо, —

21 зашто пијаницата, и оној што се прејадува, ќе осиромашат, а сонливоста ќе ги облече во партали.

22 Слушај го својот татко: тој те ро­дил; не ја занемарувај мајка си, кога таа ќе остарее.

23 Купувај вистина и не продавај муд­рост, учење и разум.

24 Таткото на праведниот се весели, и оној што родил мудар, се радува поради него.

25 Нека ти се радуваат татко ти и мај­ка ти, нека се радува онаа која те родила.

26 Синко, дај ми го мене срцето твое и очите твои да ги гледаат патиштата мои, —

27 зашто блудницата е длабока про­паст, а туѓа жена — тесен бунар;

28 таа како разбојник ги пречекува и ги умножува беззакониците меѓу лу­ѓето.

29

На некого — ах, на некого — ох, на некого — кавга, на некого жал, на некого рани без причина, на некого зацрвенети очи?

30 На оние, што заседнуваат околу вино, кои одат да бараат вино со ароми.

31 Не гледај го виното како се црвенее, како тоа искри во чашата, како убаво се лее;

32 отпосле тоа ќе касне како змија и ќе жилне како отровница;

33 очите твои ќе гледаат привиденија, и срцето твое ќе почне да говори не­разумно;

34 и ти ќе бидеш како заспан среде море и како задреман на врвот од јарбол,

35 па ќе речеш: „Ме тепаа и не ме болеше; ме туркаа и не чувствував. Ко­га ќе се разбудам, пак ќе го барам истото.“

24

1

Не завидувај им на лошите луѓе, и не посакувај да бидеш со нив,

2 зашто срцето нивно насилство на­мислува, и устите нивни за лошо зборуваат.

3 Со мудрост куќа се изградува и со разум се зацврстува,

4 а со умешност нејзините простории се исполнуваат со секакви скапоцености и добра.

5 Мудриот човек е силен, а разумниот — ја зацврстува силата своја.

6 Затоа со обмислување се води војна, а успех ќе има со многу советувања.

7 Мудроста е недостижна за глупавиот, затоа тој не отвора уста на собирите.

8 Кој мисли да направи зло, ќе го на­речат зломисленик.

9 Безумието има само една мисла: гре­вот, а исмејувачот е одвратен за луѓето.

10 Ако во злочест ден си се покажал слаб, скудна ти е силата.

11 Спасувај ги оние што ги водат на смрт, и поштеди ги оние, кои упла­шени одат кон губилиштето.

12 Ако кажеш: „Ете, ние не го знаевме тоа“, а Оној, Кој ги испитува срцата, зар не знае? Оној, Кој бдее над душата твоја, го знае тоа и ќе му даде на чове­кот според делата негови.

13 Јади, синко, мед, затоа што е пријатен, и јади восочен мед, кој е сладок за грлото твое:

14 такво е за душата твоја и познавањето на мудроста. Ако си ја нашол, имаш иднина, а твојата надеж нема да те остави.

15 Не помислувај зло, безбожниче, против живеалиштето на праведниот, не опустошувај го местото на спокој­ството негово,

16 зашто седумпати ќе падне праведникот — и пак ќе стане; а падне ли не­чесен, тој изнемогнува во злото.

17 Немој да се радуваш, кога непријателот твој ќе падне, и срцето твое да не се весели, кога тој ќе се сопне.

18 Инаку, Господ ќе види, и тоа пред очите Негови нема да биде угодно, и Тој ќе го оттргне од него гневот Свој.

19 Не лути им се на зломислениците и не завидувај им на безбожниците,

20 зашто лошиот нема иднина; и све­тилото на безбожните ќе згасне.

21 Имај страв, синко, од Господ и од царот; не востанувај ни против едниот ни против другиот,

22 зашто неочекувано ќе дојде казната од нив, — а кој е тој што ќе ја предосети пропаста од нив двајцата?

23

Кажано е од мудрите: не е добро во судот да има пристрасност.

24 Кој му вели на виновниот: „Прав си“, него народите ќе го проколнуваат, него племињата ќе го мразат;

25 а кои разобличуваат, ќе бидат сакани, и врз нив ќе дојде благо­словот.

26 Во устата бакнува оној, кој изговара зборови чесни.

27 Уреди ги работите надвор од куќа­та, сврши ги на нивата своја, а потоа гради го домот свој.

28 Не сведочи лажно против ближ­ниот свој: зошто да лажеш со устата своја?

29 Не вели: „Како ми направи тој мене, така и јас ќе му направам нему: ќе му се одмаздам за навредата што ми ја нанесе.“

30

Минував покрај нивата на мрзлив човек и покрај лозје на неразумен човек:

31 и ете, сѐ беше обраснато со трње, нивата беше покриена со коприва, а ка­мената ограда негова беше урната.

32 И погледнав, го устремив срцето свое, погледнав и поука извлеков:

33 „Малку ќе поспиеш, малку ќе задремеш, малку со скрстени раце ќе полежиш“ —

34 и сиромаштијата ќе ти дојде како брзоодец, и немаштијата твоја — како вооружен човек.

25

1

И ова се мудри изреки Соломонови, што ги собраа луѓето на јудејскиот цар Езекија.

2

Слава за Бога е да ја обвива секоја работа со тајна, а слава за царевите е да ги истражуваат работите.

3 Како небото во висините и земјата во длабочините, така и срцето на царевите е неиспитливо.

4 Оддели ја смесата од среброто, и истата ќе биде работа на златарот;

5 оддалечи го неправедниот од ца­рот, и престолот негов ќе се зацврсти со правда.

6 Не се кревај на големо пред лицето на царот и не седнувај на местото на големците;

7 зашто подобро е кога ќе ти кажат: „Дојди тука погоре“, отколку кога ќе те понизат пред очите на кнезот.

8 Не брзај да покренуваш тужба, зашто, што ќе правиш на крајот, кога твојот противник ќе те посрами?

9 Суди се со противникот, но туѓи тајни не откривај,

10 за да не те прекори оној, што ќе го чуе тоа, и тогаш нечесноста твоја нема да избега од тебе.

11 Умесно кажаниот збор е како златно јаболко во сребрена кошничка.

12 Мудриот разобличувач за внимателно уво е како златна обетка и украс од чисто злато.

13 Како ладен снег во време на жетва, така е верен оној пратеник, што се испраќа: тој му донесува утеха за ду­шата на својот господар.

14 Како облаците и ветровите без дожд, таков е човекот, кој се фали со лажливи подароци.

15 Со долготрпеливост се придобива и судија, а мек јазик коски крши.

16 Ако најдеш мед, јади колку што ти треба за да не се прејадеш и да не го повратиш.

17 Не оди често во куќата на пријателот свој, за да не му додеваш и да не те намрази.

18 Она што е чеканот, мечот и острата стрела, таков е човекот, кој сведочи лажно против ближниот свој.

19 Она што е скршен заб и крива нога, таква е надежта на безна­дежниот во злочест ден.

20 Тоа што е оној, кој соблекува облека во студен ден, она што е оцет на ра­на, таков е оној, кој песни пее на ната­жено срце.

21 Ако непријателот твој е гладен, нахрани го со леб; и ако е жеден, напој го со вода;

22 зашто, правејќи го тоа, ти нат­рупу­ваш жар врз главата негова, и Господ ќе ти воздаде.

23 Северниот ветер дожд донесува, а таен јазик — незадоволни лица.

24 Подобро да живееш во агол на по­к­ривот, отколку со жена кавгаџика во широка куќа.

25 Она што е студената вода за из­мачената од жед душа, тоа е добрата вест од далечна земја.

26 Она што е нечист извор и матен кладенец, тоа е праведниот кој по­пушта пред безбожниот.

27 Како што не е добро да се јаде многу мед, така и да се лакомиш за слава.

28 Она што е разрушен град, без ѕи­дови, таков е човекот, кој не владее со духот свој.

26

1

Како снег во летно време и дожд во време на жетва, така и честа не му прилега на безумниот.

2 Како врапче што ќе фркне, како ластовица што ќе одлета, — така и незаслужена клетва нема да се збидне.

3 Камшик — за коњ, узда — за магаре, а стап — за безумните.

4 Не му одговарај на безумниот спо­ред глупоста негова, за да не станеш и ти сличен на него;

5 но одговори му на безумниот против глупоста негова, за да не помисли дека е мудар.

6 Кој усно порачува на безумен, тој ги потсекува нозете свои, трпи непријатност.

7 Како што криват нозете на куциот, така и расказот куца во устата на безумните.

8 Тоа што е оној што клава во праќа скапоцен камен, таков е и оној, кој му прави чест на безумен.

9 Она што е трнлива гранка во раката на пијаница, тоа е и зборот во устата на безумните.

10 Силниот сѐ врши по своја волја: и глупавиот го дарува, и секој минувач го наградува.

11 Како што кучето се враќа на изблуеното, така и безумниот ја повторува својата глупост.

12 Ако си видел човек, кој се смета за мудар, тогаш повеќе надевај се на безумен, отколку на него.

13

Кога го испраќаат мрзливиот на пат, тој вели: „Ѕвер е на патот, лав има на плоштадот!“

14 Вратата се врти на куките свои, а мрзливиот — на леглото свое.

15 Мрзливиот ја пружа раката своја кон храната, но тешко му е да ја принесе до устата своја.

16 Мрзливиот самиот се смета за по­мудар од седуммина, кои смислено од­говараат.

17

Кој, минувајќи, се замешува во туѓа караница, фаќа куче за уши.

18 Како што разгневениот фрла оган, стрели и смрт,

19 таков е и човекот, кој подмолно го оштетува пријателот свој и потоа вели: „Јас само се пошегував.“

20 Кога нема веќе дрва, огнот згаснува, и кога нема клеветник, раздорот стивнува.

21 Јагленот е за жар, а дрвата — за оган, кавгаџијата, пак — кавга да разго­рува.

22 Зборовите на оговарачот се како слатки и влегуваат внатре во утробата.

23 Она што е глинен сад, глеѓосан со сребро, такви се пламените усти и злобното срце.

24 Со устата своја непријателот се преправа, а во срцето подмолност крие;

25 кога говори дури и со нежен глас, не верувај му, зашто во срцето негово има седум одвратности.

26 Ако омразата негова се прикрива насамо, злобата негова ќе се открие во собранието народно.

27 Кој копа јама, ќе падне во неа, и кој тркала камен угоре, врз него ќе се врати.

28 Лажливиот јазик ги мрази оние, што ги повредил, и устата ласкава подготвува пропаст.

27

1

Не фали се со утрешниот ден, зашто не знаеш, што ќе роди тој ден.

2 Нека те фали друг, а не устата твоја, — туѓ, а не јазикот твој.

3 Тежок е каменот, тежок е и пе­сокот; но гневот на глупавиот е потежок и од едното — и од другото.

4 Лут е гневот, нескротлива е јароста; но кој ќе издржи против зависта?

5 Подобро отворено разобличување, отколку сокриена љубов.

6 Искрени се прекорите од оној, кој сака, а лажливи се бакнежите од оној, кој мрази.

7 Сита душа го гази и восочниот мед, а на гладна душа и горчливото ѝ е слатко.

8 Она што е птицата, што го на­пуштила гнездото свое, тоа е човекот, кој го напуштил местото свое.

9 Маслото и темјанот го радуваат ср­цето; така е сладок пријателот со него­виот срдечен совет.

10 Не напуштај го пријателот свој, ни­ту пријателот на таткото твој, и не му оди на братот во куќата негова во денот на неволјата твоја; подобро сосед во близина, отколку брат на­далеку.

11 Биди мудар, синко, и радувај го ср­цето мое, — и јас ќе имам што да му кажам на оној, што ме клевети.

12 Умниот го гледа злото и го одбегнува; а неискусните одат невнимателно и биваат казнувани.

13 Земи му ја облеката, зашто се зало­жил за туѓинец; и за туѓинката земи од него залог.

14 Кој со силен глас го поздравува пријателот свој од рано утро, поздравот негов ќе се прифати како клетва.

15 Непрестајно капење од стреа во дождлив ден и жена кавгаџика се едно исто:

16 кој сака да ја задржи, тој сака да задржи ветар и со својата рака масло да фати.

17 Железо железо остри, и човек на човека гневот го изострува.

18 Кој ја чува смоквата своја, ќе ги јаде плодовите нејзини, и кој го чува господарот свој, ќе биде почитуван.

19 Како што е во водата лице спроти лице, така е и срцето на човека спроти човек.

20 Пеколот и бездната не можат да се наситат: така се ненаситни и очите чо­вечки.

21 Она што е топилницата за среброто и печката за златото, тоа се за човекот устите, што го фалат.

22 Безумниот да го толчиш со же­лезо во дибек заедно со зрната, — безумието нема да се оддели од него.

23 Добро надгледувај го добитокот свој, води грижа за стадата свои;

24 како што богатството не е вечно, така и власта не трае довека.

25 Тревата никнува, и зеленило се јавува, па се собираат билки горски,

26 тогаш овците треба да ти бидат тебе за облека, и козите — за купување ниви;

27 ќе имаш доволно козјо млеко за тебе и за твоите домашни за храна и на твоите слугинки за исхрана.

28

1

Безбожниот бега, кога никој не го гони; а праведниот е смел ка­ко лав.

2 Кога земјата ќе отстапи од законот, тогаш во неа има многу началници; а при разумен и вешт маж управата е долговечна.

3 Човек сиромав кој врши зло над сла­бите е исто како излеан дожд, кој нанесува штета.

4 Отстапниците од законот ги фалат нечесните, а оние што го почитуваат за­конот, негодуваат против нив.

5 Лошите луѓе не ја разбираат спра­ведливоста, а оние, што Го ба­раат Господа, разбираат сѐ.

6 Подобро сиромав, кој оди во својата непорочност, отколку оној што ги ис­кривува своите патишта, макар и да е богат.

7 Кој го пази законот, е разумен син, а кој се дружи со расипници, го срами татко си.

8 Кој го умножува имотот свој пре­ку камата и лихварство, тој го собира за добротворецот на сиромасите.

9 Кој го отстранува увото свое да не го слуша законот, на таквиот и молитвата му е одвратна.

10 Кој ги упатува праведните кон па­тот на злото, сам ќе падне во јамата своја, а непорочните ќе наследат добро.

11 Богатиот човек самиот се смета за мудрец, но умен сиромав ќе го разобличи.

12 Кога праведници победуваат, голема е славата, но кога безбож­ниците се издигаат, луѓе гинат.

13 Кој ги крие престапите свои, нема да напредува; а кој се кае и ги остава, ќе биде помилуван.

14 Блажен е оној човек, кој секогаш се бои; а кој го ожесточува срцето свое, ќе падне во неволја.

15 Лав што рика и мечка гладна, тоа е безбожниот властодржец над беден народ.

16 Неразумен управител врши многу угнетувања, а кој го мрази користољубието, ќе има долги дни.

17 Човекот, виновен за пролевање на човечка крв, бега до гроб, за да не го фати некој.

18 Кој оди непорочно, ќе биде непо­вреден; а кој оди по криви патишта, ќе падне на еден од нив.

19 Кој си ја обработува земјата, ќе се наситува со леб, а кој е мрзлив и не работи, ќе се насити со сиромаштија.

20 Верен човек ќе биде многу благо­словуван, а кој брза да се збогати, не останува без казна.

21 Не е добро да се биде лицемерен: таков човек и за парче леб ќе изврши неправда.

22 Завидлив човек брза кон богатството и не мисли дека сиромаштијата ќе го стигне.

23 Кој разобличува човек, отпосле ќе најде поголема благонаклоност, от­колку оној што му ласка со јазикот.

24 Кој го краде татко си и мајка си и вели: „Тоа не е грев“, тој им е соучес­ник на грабителите.

25 Горделивиот предизвикува кара­ници, а кој се надева на Господ, ќе пре­успее.

26 Кој се надева на себеси, безумен е; а кој постапува мудро, ќе биде спасен.

27 Кој дава на сиромав, нема да осиромаши; а кој ги крие очите од него, ќе биде проколнуван.

28 Кога безбожните се издигаат, лу­ѓето се кријат, а кога паѓаат, праведниците се умножуваат.

29

1

Човек, кој, иако разобличуван, останува тврдоглав, неочекувано ќе биде скршен, и ќе нема за него лек.

2 Кога праведниците се умно­жуваат, народот се весели, а кога безбожниот господари, народот офка.

3 Човек, кој ја сака мудроста, го радува татко си; а кој се дружи со блудници, имотот го растура.

4 Царот со правда ја зајакнува земјата своја, а кој љуби подароци, ја расипува.

5 Човек кој му ласка на пријателот, поставува стапица за нозете негови.

6 Гревот на лошиот човек е стапица за него, а праведникот ќе се весели и ќе се радува.

7 Праведниот грижливо вникнува во маката на бедните, а безбожниот не се интересира за тоа.

8 Развратните луѓе го бунтуваат градот, а мудрите го смируваат гневот.

9 Умен човек, кога се суди со безумен човек, се лути ли, или се смее, — нема мир.

10 Крвожедните луѓе го мразат непо­рочниот, а праведните се грижат за не­говиот живот.

11 Глупавиот го излива сиот свој гнев, а мудриот се воздржува.

12 Ако управителот слуша лажни збо­рови, тогаш и сите негови службеници стануваат нечесни.

13 Сиромавиот и лихварот се сре­ќаваат еден со друг; но Господ им дава и на двајцата светлина во очите.

14 Ако царот им суди на сиромасите по правда, престолот негов ќе се зајакне засекогаш.

15 Стапот и прекорот даваат му­дрост; но момче, оставено без грижа, ја посрамува својата мајка.

16 Кога се умножуваат безбожните, се умножува беззаконието; но праведните ќе го видат нивното паѓање.

17 Казнувај го синот свој, и тој ќе ти даде мир и ќе ѝ донесе радост на душата твоја.

18 Без откровение одозгора народот е нескротлив, а кој го пази законот, бла­жен е.

19 Слугата со зборови нема да се научи, зашто и да ги разбира, не ги слуша.

20 Ако си видел човек брз и недомислен во зборовите свои, повеќе надевај се на безумен, отколку на него.

21 Ако ласкаво држиш слуга од детството, подоцна ќе посака да ти стане син.

22 Гневлив човек подига бунтови, а избувливиот многу греши.

23 Гордоста на човека го понизува, а смирениот по дух ќе се здобие со чест.

24 Кој дели со крадец, ја мрази душата своја; тој слуша клетви, но не ги соопштува.

25 Оние што се плашат и срамуваат од луѓето, ќе се сопнат; а кој се надева на Господ, ќе биде спасен.

26 Мнозина го бараат благонаклоното лице на управителот, но судбината на човекот е од Господ.

27 Неправеден човек е одвратен за праведниците, а одвратност за безбож­ниот е оној што оди по прав пат.

30

1

Зборовите на Агур, син Јакеов; негово пророштво, кажано на Итиел, на Итиел и Укал.

2 Навистина, јас сум понеук од кого и да било меѓу луѓето, и во мене нема разум човечки,

3 и не се научив на мудрост, и не успеав да Го запознаам Сесветиот.

4 Кој се искачил на небото и слегол оттаму? Кој собрал ветар во пазувата своја? Кој врзал вода на наметката своја? Кој ги поставил сите краишта на земјата? Како му е името? И кое е името на синот негов? Знаеш ли?

5 Секој збор од Бога е чист; Тој му е штит на оној, што се надева на Него.

6 Не додавај кон зборовите Негови, за да не те разобличи, и да не излезеш лажливец.

7 За две работи те молам; не ми откажувај пред да умрам:

8 суетата и лагата оддалечи ги од мене, сиромаштија и богатство не ми давај, — храни ме со насушниот леб,

9 та, откако ќе се пренаситам, да не се откажам од Тебе и да кажам: „Кој е Господ“ или, откако ќе осирома­шам, да не почнам да крадам и да го употребувам името на мојот Бог напразно.

10 Не клевети го слугата пред господарот негов, за да не те проколне, и ти да останеш виновен.

11 Има изроди, кои го колнат својот татко и не ја благословуваат својата мајка.

12 Лошото чедо се смета за чисто, а не е измиено од нечистотиите свои.

13 Лошото чедо високо ги држи очите свои, и толку се кренати клепките негови!

14 Има изроди чии заби се како ме­чеви, а вилиците нивни се како ножеви, за да ги изедуваат сиромасите по земјата и немоќните меѓу луѓето.

15

Ненаситноста има две ќерки: „Дај, дај!“ Има три работи ненаситни и чети­ри што не велат: „Доволно е.“

16 Тоа се: пеколот и утробата неплодна, земјата што не се наситува со вода, и огнот, кој не вели: „Доста!“

17 Око, што му се потсмева на татко си и не сака да се покорува на мајка си, ќе биде исколвано од долински гаврани и од орлови пилци изедено!

18 Три работи се недостижни за мене, и четири што не ги разбирам:

19 патиштата на орелот по небото, ползењето на змијата по карпите, пате­ките на бродот среде море и патот на маж кон девица.

20 Таков е патот и на жена прељубница: се најала и ја избришала устата сво­ја, па вели: „ништо лошо не сум напра­вила.“

21 Од три работи се тресе земјата, и четири кои не може да ги поднесе:

22 слуга, кога ќе стане цар; безумен, кога до наситување ќе се најаде со хра­на,

23 развратна жена, кога ќе се омажи, и слугинка, кога го зазема местото на гос­подарката своја.

24 Има четири мали животни на земјата, но тие се помудри и од муд­реците:

25 мравките — во кои нема сила, но лете сепак си ја приготвуваат храната;

26 јазовците — иако слаби животни, но ги прават куќите свои во камен;

27 скакулците, кои немаат цар, но излегуваат во војна сите во редови;

28 пајакот, кој со раце се лови, но се наоѓа и во царските палати.

29 Еве три, кои убаво чекорат, и чети­ри, кои свечено настапуваат:

30 лавот, најсилен меѓу ѕверовите, кој нема да се врати и да се исплаши од никого;

31 грациозна газела или козел, и цар на чело на својата војска.

32 Ако гордоста те тера на безумни дела и си намислил зло, стави ја раката на устата своја.

33 Зашто, како што кога се бие млеко, се добива масло, и кога ќе се удри носот, потечува крв, така и кога се предизвикува гнев, произлегува кавга.

31

1

Зборовите на царот Лемуел, со кои го поучила неговата мајка.

2 Ах, сине мој! Ах, сине на утробата моја! Ах, сине на заветите мои!

3 Не давај им ја на жени силата своја, ниту судбината своја на оние од нив, кои цареви погубуваат.

4 Не е за царевите, Лемуеле, не е за царевите вино да пијат, ниту за кнезовите — жесток пијалак,

5 за да не го заборават, откако ќе се опијат, законот и да ја искривуваат правдината на угнетените.

6 Дајте му алкохол на оној што оди во погибел; вино нека пијат оние со мака во душата своја;

7 нека пивне тој за да ја заборави сиромаштијата своја и да не ги чувствуваат веќе болките свои.

8 Отворај ја устата своја за обесправениот, и за заштита на сираци.

9 Отворај ја устата своја и праведно суди, и заштитувај ги и сиромавиот и немоќниот.

10

Кој ќе најде жена добродетелна? Таа е поскапа и од најскапоцените ка­мења.

11 Срцето на мажот нејзин е убедено во неа, тој нема да остане без добивка;

12 таа ќе му прави добро на мажот свој, во сите дни од животот негов.

13 Набавува волна и лен, и весело ра­боти со рацете свои.

14 Таа е како трговски кораб, — оддале­ку си донесува храна.

15 Таа станува уште преку ноќта и дава храна во куќата своја и им определува работа на слугинките свои.

16 Ќе помисли ли за нива, ја купува; од плодот на рацете свои си насадува лозје.

17 Ја препашува со сила половината своја и ги зајакнува рацете свои.

18 Таа гледа колку ѝ напредува работата, и светилката нејзина не се гасне ноќе.

19 Ги протега рацете кон фурката, и прстите нејзини се фаќаат за вретеното.

20 Дланката своја му ја отвора на си­ромав, и раката своја на оној, кој има нужда, му ја подава.

21 Не се плаши од студ за челадта сво­ја, зашто сета челад нејзина е облечена во двојни алишта.

22 Таа си ткае покривачи: од висон и пурпур е нејзината облека.

23 Мажот нејзин е познат кај портите, кога седи со старешините на земјата.

24 Таа работи покривки и ги продава, и со појаси ги снабдува Хананците.

25 Здравје и убавина е нејзината облека, и весело гледа на иднината.

26 Со мудрост ја отвора устата своја, и кротка поука има на јазикот нејзин.

27 Го надгледува домаќинството свое и не јаде леб во леност.

28 Стануваат децата и ја благословуваат, — мажот, и тој ја фали:

29 „Многу жени добродетелни има­ло, многу од нив стекнале богатство и сила, но ти ги надмина сите.“

30 Миловидноста е примамлива и уба­вината — суетна; но жена, која се плаши од Господ, е достојна за пофалба.

31 Дајте ѝ од плодовите на нејзините раце, и нека се прославува кај градските порти поради делата свои!