1

1 Dagiti proberbio ni Solomon nga anak ni David ken ari ti Israel.

2 Adtoy dagiti proberbio a makatulong kadakayo tapno mailasinyo ti kinasirib ken nasayaat a pammagbaga, tapno maawatanyo dagiti pagsasao a nauneg ti kaipapananda.

3 Maisurodakayo nga agbiag a manakem, agbiag iti kinalinteg, kinapudno ken kinatakneng.

4 Mapagbalinda a masirib dagiti awan padasna ket matulonganda dagiti agtutubo a lallaki a mangusar iti panunotda.

5 Manayonan dagitoy a proberbio ti pannakaammo dagiti masirib. Maidalanda dagiti adda adalna,

6 tapno maawatanda dagiti naitalimeng a kaipapanan dagiti proberbio ken dagiti salsaludsod dagiti masirib.

7 Tapno maaddaanka iti ammo, masapul nga agdayaw ken agbutengka iti Apo. Laisen dagiti maag ti kinasirib ket dida kayat ti agsursuro.

8 Anakko, ipangagmo ti ibaga da amam ken inam kenka.

9 Ti pannursuroda pasayaatenna ti kababalinmo. Mayarigda iti napintas a turban wenno kuentas a mangpapintas iti langam.

10 Anakko, no sulisogendaka dagiti managbasol, dika sumuko.

11 Kunada, “Umayka ta intay agbirok iti patayentayo. Pagang-angawantayo a darupen dagiti awan basolna a tattao.

12 Nalabit a nakaradkad ken sibibiagda no masarakantay ida, ngem nataydanton no malpastayo ti kaykayattayo kadakuada.

13 Makasaraktayto iti amin a kita ti kinabaknang, ket punnoentayo dagiti balbalaytay iti masamsam.

14 Umayka kumuyog kadakami ket pagbibingayantayto dagiti matakawtayo.”

15 Anakko, dika makikuyog kadagiti kakasta a tattao. Adaywam ida.

16 Aggagarda unay nga agaramid iti dakes ken madadaanda a pumatay.

17 Awan serserbi ti iket a maiwayat no kitkitaen ti tumatayab a kayatmo a tiliwen.

18 Ngem agiwayat dagiti kakasta a tattao iti silo a pakatiliwan ken pakatayandanto met laeng.

19 Awan duadua a ti panagarang, isunto met laeng ti pakatayan ti agarang. Kasta ti pagbanagan ti siasinoman nga agbiag iti kinaranggas.

20 Denggem! Umaw-awag ti kinasirib kadagiti kalsada ken kadagiti plasa.

21 Um-umkis kadagiti ruangan ti siudad, ken iti sadinoman a paguummongan dagiti tattao. Kunana:

22 “Dakayo a maag, kasano pay kabayag ti kayatyo a kastoy ti kasasaadyo? Kaanonto a maumakayo a manglalais iti pannakaammo? Dikay kadi makasursuro?

23 Ipangagdak no tubngarenkayo. Balakadankay iti naimbag, ket ipakaammok kadakayo ti adda kaniak a kinasirib.

24 Inay-ayabankayo, inaw-awiskayo nga umay ngem didak impangag. Didak inkaskaso.

25 Diyo intaltalek dagiti pammagbagak ket diyo impalubos nga aturenkayo.

26 Iti kasta, no adda mapagtengyo a rigat, katawaankayto. Pagang-angawankayto inton adda kabutengyo.

27 Inton dumteng kadakayo a kas bagio, mangyeg iti nadawel nga angin ti rigat ket aglak-amkay iti ut-ot ken tuok.

28 Inton mapasamak dagitoy, tarigagayanyonto ti sirib ngem dikayto ipangag. Birokendakto iti amin a suli ngem didakton masarakan.

29 Kinagurayo ti pannakaammo ken diyo kinayat ti agbuteng iti Apo.

30 Diyo inawat ti pammagbagak ket dikay nangikaskaso idi binabalawkayo.

31 Ngarud, lak-amenyonto ti bunga ti aramidyo, ket pagsakitennakayto dagiti aramidyo.

32 Matay dagiti tattao nga awan padpadasna ta linaisda ti sirib. Madadael dagiti maag gapu iti dida panangikankano.

33 Ngem natalgedto ti panagbiag ti siasinoman a dumngeg kaniak. Natalgedto ket awanto ti pagbutnganna.”

2

1 Anakko, adalem ti isurok kenka, ket dimo liplipatan ti ibagak nga aramidem.

2 Ipangagmo ti kinasirib, ket ikagumaam nga awaten.

3 Agdawatka a maikkanka iti saririt ken agpakpakaasika a maaddaanka iti pannakaawat.

4 Birokem ti kinasirib a kas iti panangbirokmo iti pirak, wenno iti nailemmeng a gameng.

5 No aramidem ti kasta, maammoam ti kaipapanan ti panagbuteng iti Apo ket awan duadua a masursuromto ti maipapan iti Dios.

6 Ta ti Apo ti mangted iti kinasirib. Isut' pagtaudan ti ammo ken pannakaawat.

7 Tulongan ken salaknibanna dagiti nalinteg ken dagiti nasingpet.

8 Aywananna dagiti saan a mangidumduma, ket saluadanna dagiti napudno kenkuana.

9 No ipangagnak, maawatamto no ania ti naimbag, nalinteg ken ti saan a panangidumduma. Ammomto no ania ti rumbeng nga aramidem.

10 Agbalinkanto a masirib ket paragsakennakanto ti kinasiribmo.

11 Saluadannakanto ti sirmata ken pannakaawatmo;

12 ket ilisidakanto iti panagaramidmo iti dakes. Yadayodakanto kadagiti mangpataud iti riribuk babaen iti pamadpadakesda—

13 tattao a simmiasi iti nalinteg a panagbiag tapno agtaengda iti kinasipnget ti basol.

14 Pagragsakan dagiti kakasta a tattao ti panagaramidda iti dakes ken ti awan serserbina a kinakillo.

15 Saanda a mapangnamnamaan ket saanda a mapagtalkan.

16 Malisiamto ti panangsulisog kenka ti siasinoman a balangkantis a babai babaen iti makaallukoy a saona,

17 ti babai a saan a napudno iti asawana ket malipatanna ti nasantoan a karina.

18 No inka iti balayna agdaliasatka iti dalan ni patay. No inka sadiay, umasidegka iti lubong dagiti natay.

19 Saanen nga agsubli ti mapan kenkuana. Pulos a saanen nga agsubli iti dalan nga agturong iti biag.

20 Surotem ngarud ti ulidan dagiti naimbag a tattao ket agbiagka a nalinteg.

21 Agtaengto ditoy dagatayo dagiti nalinteg, tattao a natakneng ken nadalus ti panagbiagna.

22 Ngem rabsutento ti Dios dagiti managdakdakes iti daytoy a pagilian; parutennanto dagiti managbasol iti daga a kasla iti pannakaparut iti mula.

3

1 Anakko, dimo liplipatan ti isurok kenka. Laglagipem a kanayon dagiti ibagak nga aramidem.

2 Napaut ken narang-ay a panagbiag ti itedto kenka ti pannursurok.

3 Dimo baybay-an ti ayat ken kinapudno. Ibitinmo ida iti tengngedmo ken isuratmo ida iti pusom.

4 No aramidem daytoy, maay-ayonto kenka ti Dios ken dagiti tattao.

5 Agtalekka iti Apo iti amin a pusom. Dika agtalek iti ipagarupmo nga ammom.

6 Laglagipem ti Apo iti amin nga aramidmo, ket isuronanto kenka ti rumbeng a dalan.

7 Dimo ipagarup a masiribka; agbutengka ketdi iti Apo ket dika agaramid iti dakes.

8 No aramidem ti kasta, mayarigto iti agas a mangpaimbag kadagiti sugatmo ken mangikkat kadagiti saksakitmo.

9 Padayawam ti Apo babaen iti panangidatagmo kenkuana iti kasayaatan nga apitmo.

10 No aramidem ti kasta, mapnonto dagiti kamaligmo, ket aglippiasto iti arak dagiti burnaymo.

11 Anakko, no tubngarennaka ti Apo ikasom a nalaing ket ibilangmo a kas ballaagna.

12 Babalawen ti Apo dagiti ay-ayatenna, a kas iti panangbabalaw ti maysa nga ama iti anak nga ipatpategna.

13 Nagasat ti tao nga agbalin a masirib, ti tao a makagun-od iti pannakaawat.

14 Ad-adu ti magunggona iti sirib ngem iti pirak; napatpateg nga adayo ngem ti balitok.

15 Napatpateg nga adayo ti kinasirib ngem ti alahas; saan a maartapan ti uray ania a tarigagayam.

16 Ipaayna kenka ti atiddog a biag, kasta met ti kinabaknang ken dayaw.

17 Ti kinasirib mabalinna a paragsaken ti panagbiagmo. Maidalannaka iti panagbiagmo nga awan pakaan-anoam.

18 Nagasat dagiti agbalin a masirib. Ti kinasirib ikkannanto ida iti biag.

19 Pinarsua ti Apo ti daga babaen iti kinasiribna; insaadna dagiti langit babaen iti pannakaawatna.

20 Babaen iti siribna, nagayus dagiti karayan, ket nagtudo iti daga.

21 Anakko, dimo pukawen ti kinasirib ken sirmatam. Dimo ipalubos a maikkatda kenka.

22 Isudanto ti mangted iti natalinaay ken naragsak a biag.

23 Awanto ti pakaan-anoam iti dalanmo ket pulos a dikanto maitibkol.

24 Awanto ti kabutengmo no agiddaka, ket naimasto latta ti turogmo iti agpatnag.

25 Dikanto agdanag iti aniaman a didigra a kellaat a dumteng kas kadagiti didigra a kasla bagio a mangdadael kadagiti managdakdakes.

26 Salaknibannaka ti Apo ket dinanto ipalubos a maipalab-ogka.

27 No adda gundawaymo a mangipaay iti imbag, ipaaymo kadagiti makasapul.

28 Dimo pagurayen agingga iti bigat ti kaarrubam no mabalinmo a tulongan itan.

29 Dimo panggepen a dangran ti kaarrubam; agnaed iti asidegmo ket agtaltalek kenka.

30 Dika makiriri iti siasinoman no awan ti gapuna, ket awan dakes nga inaramidna kenka.

31 Dimo apalan dagiti nauyong a tattao. Dimo tultuladen dagiti aramidda,

32 ta kagura ti Apo dagiti agaramid iti dakes ngem maragsakan kadagiti nalinteg.

33 Ilunod ti Apo ti balay dagiti managdakdakes ngem bendisionanna ti taeng dagiti nalinteg.

34 Dina pagan-ano dagiti natangsit ngem paraburanna dagiti napakumbaba.

35 Dayaw ti magun-odto dagiti masirib ngem naynayonan laeng dagiti maag ti pannakaibabainda.

4

1 Annakko, ipangagyo ti pannursuro ni amayo. Imdenganyo a nalaing ket maaddaankayto iti pannakaawat.

2 Naimbag ti isursurok kadakayo, isut' gapuna a laglagipenyo amin ida.

3 Idi ubingak pay laeng—maysaak a bugbugtong nga anak—

4 isursuronak idi ni amak ket kunkunana: “Dimo liplipatan dagiti saok. Tungpalem dagiti bilinko ket agbiagkanto.

5 Gun-odem ti kinasirib ken sirmata. Dimo liplipatan dagiti ibagbagak.

6 Dimo baybay-an ti kinasirib ket salaknibannakanto; ayatem ket aywanannakanto.

7 Kangrunaan unay ti pananggun-odmo iti kinasirib. Ipanmo ti amin a kabaelam a manggun-od iti pannakaawat.

8 Ipategmo ti kinasirib ket itan-oknakanto. Awatem ket idaydayawnakanto.

9 Tinto kinasirib ti nadayag a balangatmo.”

10 Denggennak, anakko. Ipapusom dagiti saok tapno atiddogto ti panagbiagmo.

11 Insurok kenka ti kinasirib ken ti rumbeng a panagbiag.

12 Awanto ti manglapped iti dalanmo no magnaka a nainsiriban. No agtarayka, saankanto a maitikleb.

13 Laglagipem a kankanayon ti inadalmo. Ti adalmo isut' biagmo—aluadam a naimbag.

14 Dika magna iti dalan dagiti managdakdakes. Dimo tuladen ti aramid dagiti nakillo.

15 Dika agaramid iti dakes! Liklikam! Laksidem ket inka iti papanam.

16 Saan a makaturog dagiti managdakdakes no dida makaaramid iti dakes. Agiddada a siririing no awan pay rinanggasanda.

17 Pannakatinapay ken pannadanumda ti kinadakes ken kinaranggas.

18 Mayarig iti bannawag ti dalan a pagnaan dagiti nalinteg. Rumaniag a rumaniag agingga a makatangkayagen ti init.

19 Ngem nasipnget a kas iti rabii ti dalan dagiti managdakdakes. Maitiklebda ngem dida makita no ania ti nakaitibkolanda.

20 Anakko, imdengam dagiti saok. Denggem dagiti pammagbagak.

21 Tantandaam ket ipategmo ida.

22 Ta dagitoy ti mangted iti biag ken salun-at iti siasinoman a makaawat kadakuada.

23 Annadam ti panagpampanunotmo. Ti pampanunotem ti mangikeddeng iti panagbiagmo.

24 Dika agsasao iti saan a pudno. Dika agul-ulbod ken liklikam dagiti makaallilaw a sao.

25 Kitaem a situtured ti masangoanam. Dika agdumdumog gapu iti bainmo.

26 Planoem a nalaing ti aramidem, ket agbanagto a naimbag ti aniaman nga aramidem.

27 Liklikam ti kinadakes ket magnaka iti nalinteg a dalan. Dika sumiasi iti tumutop a pagnaan.

5

1 Anakko, dumngegka ket ipangagmo ti kinasirib ken sirmatak.

2 No aramidem ti kasta, naimbagto ti kababalinmo, ket ipakitanto dagiti balikasmo nga adda sursurom.

3 Mabalin a nasam-it a kas diro ti bibig ti asawa ti sabali a lalaki, ken nalamuyot a kas lana ti olibo dagiti agekna.

4 Ngem inton malpasen ti amin awan ti ibatina kenka no di la pait ken saem.

5 Ipannakanto iti lubong dagiti natay. Magna iti dalan nga agturong ken patay.

6 Saan nga agtalinaed iti dalan ti biag. Sumiasi ngem saanna nga ammo ti mapaspasamak.

7 Ita, annakko, denggendak, ket diyo liplipatan ti ibagak.

8 Adaywanyo ti kasta a babai! Dikay umasideg uray la no iti ruangan ti balayna!

9 No aramidenyo latta daytoy, sublatento dagiti dadduma ti dayaw nga adda idi kadakayo. Ubbingkayto pay a patayen dagiti naranggas a tattao.

10 Wen, alaento dagiti ganggannaet ti amin a sanikuayo ket tagikuaento ti sabali ti nagbannoganyo.

11 Pagbanaganna, agas-asugkayto a matay iti iddayo. Marunotto dagiti lasag ken piskelyo.

12 Kunayonto, “Apay a diak la nakasursuro? Apay a diak kinayat ti patubngar?

13 Diak impangpangag dagiti mamaestrok. Diak inkaskaso ida.

14 Idi agbalawakon, nasarakak laengen ti bagik a naibabain iti imatang ti publiko.”

15 Napudnoka koma iti asawam ket isu laeng ti pangibukbokam iti ayatmo.

16 Awan imbag a maited kenka dagiti annakmo iti ruar.

17 Dumakkel koma dagiti annakmo tapno tulongandaka, a saan ketdi a dagiti ganggannaet.

18 Ngarud, ti asawam ti pagragsakam ket sarakem ti rag-o iti babai nga inkasarmo.

19 Napintas ti asawam ken naparagsit a kas iti ugsa. Paragsakennaka koma dagiti makaawis a sagudayna, ket lapunosennaka iti ayatna.

20 Anakko, apay a pakayawanka iti sabali a babai? Apay a kaykayatmo ti pangaw-awis ti asawa ti sabali a lalaki?

21 Makita ti Apo ti amin nga aramidmo. Sipsiputannaka iti sadinoman a papanam.

22 Matiliw ti managdakdakes iti kinadakesna, ket ti bunga ti basolna ti mangipalab-og kenkuana.

23 Matay gapu ta dina ammo a saluadan ti bagina. Ti kinamaagna ti mangipanto kenkuana iti tanemna.

6

1 Anakko, inkarim kadi a sika ti sumungbat iti utang ti sabali?

2 Natiliwanka kadin gapu iti saom, ket nasiloanka gapu kadagiti karim?

3 No kasta, anakko, addaka iti pannakabalin dayta a tao ngem kastoy ti aramidem tapno mailisika: dagusem ti mapan kenkuana ket agpakpakaasika a wayawayaannaka.

4 Dimo ipalubos a makaturogka wenno aginanaka.

5 Lumapsutka iti silo a kas iti tumatayab, wenno ugsa nga itartarayanna ti mangnganup.

6 Rumbeng nga adalen dagiti nasadut a tattao ti panagbiag dagiti kuton.

7 Awan panguloda, wenno ofisial a mangituray kadakuada,

8 ngem agurnongda iti taraon iti kalgaw tapno adda kanenda iti tiempo ti tudtudo.

9 Kasano ti kabayag ti panagidda ti sadut? Kaanonto ti ibabangonna?

10 Kunana, “Maturogak lat' bassit, agdalikepkepak ket aginanaak iti mabiit.”

11 Ngem bayat ti pannaturogna, dumteng ti kinapanglaw a mangdarup kenkuana, a kas iti mannanakaw nga adda armasna.

12 Agsursor a mamadpadakes dagiti awan serserbina ken nadangkes.

13 Agkidday ken agseniasda a mangallilaw kenka.

14 Ngem dakes ti pangpanggependa ket pataudenda ti riribuk iti sadinoman nga ayanda.

15 Gapu iti daytoy, kellaat a madidigrada; masugatdanto iti nasaem a pakaigapuan ti ipapatayda.

16 Pito a banag ti guraen ken saan a kayat ti Apo a maaramid: Natangsit a langa, naulbod a dila, ti mangpapatay iti awan basolna, ti agpanggep iti dakes, ti agdardaras a mapan agaramid iti maikaniwas, ti saksi nga agsao iti pasig nga ulbod, ken ti mangyeg iti pagapaan dagiti aggagayyem.

17

18

19

20 Anakko, tungpalem ti ibaga ni amam, ket dimo liplipatan ti isursuro ni inam.

21 Imulam iti panunotmo ti saoda ket ipempenmo ida ita pusom.

22 Idalandakanto dagiti pannursuroda no agbiaheka; salaknibandaka iti rabii ket bagbagaandaka iti aldaw.

23 Mayarig iti naraniag a silaw dagiti pannursuroda; isurodaka nga agbiag.

24 Ilisinaka kadagiti dakes a babbai, kadagiti makagargari a sao ti asawa ti sabali.

25 Dika masulisog iti kinapintasda; dika paikulbo iti makagargari nga ikikitada.

26 Mabalin a gatad ti tinapay ti ibayad ti maysa a lalaki iti balangkantis ngem ti pannakikamalala ti mangpukaw iti amin nga adda kenkuana.

27 Mabalinmo aya nga awiten ti apuy iti barukongmo a saan a mauram ti badom?

28 Makapagnaka aya iti beggang a saan a masinit dagiti dapanmo?

29 Kasta ti kapeggad ti pannakikaidda iti asawa ti sabali. Agsagaba ti agaramid iti kasta.

30 Saan a mauyaw ti mannanakaw no takawenna ti kanenna a pamedpedna iti bisinna.

31 Ngem no matiliwan, itedna ti mamimpito a gatad ti tinakawna—itedna amin nga adda kenkuana.

32 Ngem maag ti tao a makikamalala. Dadaelenna laeng ti bagina.

33 Maibabain ken makabil ket dinto mapunas ti pannakaibabainna.

34 Awan sabali a puon ti napalalo a pungtot ti maysa a lalaki no di ti panagimon; saan a mangngaasi no agibales.

35 Saanna nga awaten ti maibayad kenkuana. Uray mano ti isagutmo, di agbaaw ti pungtotna.

7

1 Anakko, ipangagmo dagiti saok, ket tungpalem a tungpalen ti ibagak nga aramidem.

2 Aramidem ti saok tapno agbiagka. Ipategmo dagiti pannursurok a kas iti panangipategmo kadagiti matam.

3 Laglagipem a kanayon ti pannursurok. Isuratmo iti pusom.

4 Ibilangmo ti kinasirib a kas kabsatmo a babai, ken ti sirmata a kas kasingedan a gayyemmo.

5 Ilisidaka iti asawa ti sabali ken iti babai a makagargari ti saona.

6 Naminsan, timman-awak iti tawa ti balayko.

7 Nakitak ti adu nga agtutubo nga awan padasna. Nadlawko ti maysa nga agtutubo a maag.

8 Magmagna iti kalsada iti nagsulian, iti asideg ti balay ti maysa a babai. Lumabas iti pagnaedanna

9 iti sardam nga apagsipnget.

10 Ket sinabat ti babai; nagkawes a kas iti balangkantis ken adda panggepna.

11 Natured ken awan babainna, kanayon a magmagna iti kalsada.

12 Agur-uray iti uray sadino a nagkurosan. No dadduma, adda iti tiendaan wenno kadagiti kalsada.

13 Inarakupna ti barito sana inagkan, pinerrengna ket kinunana:

14 “Nangidatagak iti datonko ita nga aldaw, ket nangilasinak iti karne a paset ti sakrifisio.

15 Isu a rimmuarak a mangbirok kenka. Sika ti sapsapulek ket ita adtoykan!

16 Inarpawak ti katrek iti dekolor a linen-Egipto.

17 Binangbangloak iti mirra, aloe ken kanela.

18 Umaykan! Agpatpatnagta nga aginnayat. Aginnarakupta ket agragsakta.

19 Awan ni lakayko iti balay. Nagbiahe iti adayo.

20 Nangitugot iti adu a kuarta, ket agsublinto kalpasan ti dua a lawas.”

21 Ginargarina ti barito babaen iti pintasna ket nasulisog iti nalamuyot a panagsaona.

22 Pagammoan, simmurot ti lalaki kenkuana, kas iti baka a maipan iti pagpartian, kas iti ugsa a sipaparagsit nga agturong iti palab-og

23 a pangsalputan ti pana iti pusona. Kasla billit a sumrek iti silo—dina ammo nga agpeggad ti biagna.

24 Ita ngarud, annakko, denggendak. Imdenganyo a naimbag ti ibagak.

25 Diyo itulok a masulisogkayo iti kasta a babai. Dikay mayaw-awan iti panangsapulyo kenkuana.

26 Isu ti nakaigapuan ti pannakadadael ti adu a lallaki ket saan a mabilang dagiti natay gapu kenkuana.

27 No inkay iti balayna, agturongkayo iti lubong dagiti natay. Ababa a dalan nga agtungpal ken patay ti balayna.

8

1 Denggem! Umaw-awag ti Kinasirib. Agpukpukkaw iti pannakaawat.

2 Agtakder iti tapaw dagiti turod iti asideg ti dalan, ken kadagiti nagsasapalan.

3 Iti pagserkan ti siudad, iti abay dagiti ruangan, ipukkawna:

4 “Agdawatak kadakayo, sangkataoan; awagak ti tunggal maysa iti rabaw ti daga.

5 Inuubing kadi ti panagpampanunotyo? Agnakemkayo. Maagkayo kadi? Sursuroenyo ti makaawat.

6 Denggenyo dagiti napintas a balikasko; naimbag amin nga ibagak kadakayo.

7 Kinapudno amin nga ibagak; kagurak ti ulbod.

8 Pudno ti amin a sawek; awan ti natiri wenno nakillo.

9 Iti tao nga addaan sirmata, nalawag ti amin a banag; iti tao nga adu ti ammona, nabatad amin kenkuana.

10 Piliem ti pannursurok a saan ketdi a ti pirak. Piliem ti pannakaammo saan a ti puro a balitok.

11 “Siak ni Kinasirib; nasaysayaatak ngem ti alahas; awan ti napateg a sanikua a pumada kaniak.

12 Siak ni Kinasirib ket addaanak iti sirmata, addaanak iti ammo, husto ti aniaman a pangngeddengko.

13 Ti panagraem iti Apo isut' pananggura iti dakes; kagurak ti kinatangsit ken kinapalangguad, dakes a kababalin ken pammarpardaya.

14 Agplanoak ket aramidek, addaanak iti pannakaawat ket napigsaak.

15 Tulongak nga agturay dagiti ari; tulongak dagiti agturay nga agaramid kadagiti nasayaat a linteg.

16 Tulongak nga agturay dagiti pangulo ditoy daga, dagiti nangato ken natan-ok a tattao.

17 Ay-ayatek dagiti agayat kaniak, masarakannak ti mangsapul kaniak.

18 Adda itedko a kinabaknang ken dayaw, balligi ken kinarang-ay.

19 Nasaysayaat ngem puro a balitok ti maalam kaniak, nasaysayaat ngem ti kasudian a pirak.

20 Surotek ti dalan ti kinalinteg; magnaak iti dalan ti hustisia.

21 Pabaknangek dagiti agayat kaniak, punnoek iti gameng dagiti balbalayda.

22 “Siak ti immuna kadagiti pinarsua ti Apo; idi un-unana, addaakon a pinarsuana.

23 Nabukelak idi punganay sakbay ti panangrugi ti lubong.

24 Addaakon idi awan pay dagiti taaw, idi awan pay dagiti ubbog.

25 Naipasngayak sakbay a naisaad dagiti bantay, sakbay a naipasdek dagiti turod,

26 sakbay a pinarsua ti Dios ti daga ken dagiti taltalon wenno uray ti umuna a sangarakem a daga.

27 Addaak idi parsuaenna ti tangatang idi yukradna iti ngatoen dagiti taaw,

28 idi ikabilna dagiti ulep iti langit, idi luktanna dagiti ubbog ti taaw,

29 idi ikkanna ti pagpatinggaan dagiti taaw. Addaak idi isaadna ti puon ti daga.

30 Addaak iti abayna a kas arkitekto, siak ti inaldaw a pagtaudan ti ragsakna ket kanayon a naragsakak iti imatangna—

31 naragsakanak iti lubong ket nasarakak ti ragsakko kadagiti tattao.

32 “Ita, denggendak, dakayo nga agtutubo. Aramidenyo ti ibagak ket naragsakkayto.

33 Ipangagyo ti maisuro kadakayo. Agsiribkayo ket diyo baybay-an ti kinasirib.

34 Nagasat ti tao a dumngeg kaniak— ti tao nga inaldaw nga adda iti ruanganko, nga agur-uray iti ridawko.

35 Ti makasarak kaniak masarakanna ti biag, ket magun-odna ti parabur ti Apo.

36 Ti di makasarak kaniak, dangranna ti bagina, ket ti gumura kaniak, ni patay ti ayatenna.”

9

1 Binangon ni Kinasirib ti balayna, ket nangipatakder iti pito nga adigi a pagsaadanna.

2 Nangparti iti animal a para iti padaya, nangtempla iti arak ket insaganana ti lamisaan.

3 Imbaonna dagiti katulonganna a babbai iti kangatoan a disso iti ili a mangipakaammo:

4 “Umaykayo, dakayo nga ignorante!” Ket kadagiti maag, kinunana:

5 “Umaykayo, kanenyo ti taraonko ket inumenyo ti tinemplak nga arak.

6 Bay-anyo ti bunggoy dagiti ignorante a tattao ket agbiagkayto. Surotenyo ti dalan ti kinasirib.”

7 No babalawem tapno suroam ti tao a mangipagarup a ti bagina ti kasayaatan, mapabainanka laeng. No tubngarem ti dakes a tao, masaktanka laeng.

8 Dimo babalawen tapno isurom ti tao a mangipagarup a ti bagina ti kasayaatan; kaguranaka iti kasta nga aramidem. Ngem no tubngarem ti masirib, raemennaka.

9 Aniaman nga ibagam iti masirib, manayonan pay ti kinasiribna. Aniaman nga ibagam iti nalinteg, mainayon iti ammona.

10 Tapno agbalinka a masirib, umuna pay nga agdaydayawka a sibubuteng iti Apo. No ammom ti Nasantoan, addaanka iti pannakaawat.

11 Paatiddogen ti kinasirib ti panagbiagmo.

12 No addaanka iti kinasirib, sika ti aglak-am iti imbag. Ket no laksidem ti kinasirib, sika ti agsagaba.

13 Mayarig ti kinamaag iti babai a naariwawa, awan ammona ken awan babainna.

14 Agtugaw iti ridaw ti balayna, wenno iti kangatoan a lugar iti ili,

15 ket padagasenna dagiti aglabas a maringgoran kadagiti aramidda.

16 Kunana, “Sumrekkayo, dakay a nengneng!” Kunana iti maag,

17 “Nasam-it ti tinakaw a danum; naimas ti tinakaw a tinapay.”

18 Saan nga ammo dagiti ayabanna a matay dagiti mapan sadiay, a dagiti nakastreken addadan iti lubong dagiti natay.

10

1 Adtoy dagiti proberbio ni Solomon. No masiribka nga anak, pagtangsitnaka ni amam; no maagka, pagladingitem ni inam.

2 Awan imbag nga ited kenka ti kinabaknang a nagtaud iti allilaw, ngem ti kinalinteg ti mangyadayo kenka ken patay.

3 Saan nga ipalubos ti Apo a mabisinan ti nalinteg a tao, ngem dina ipalubos a magun-od ti dakes a tao ti tarigagayanna.

4 No nasadutka, pumanglawka, ngem no nagagetka, bumaknangka.

5 Agani ti manakem a tao no tiempo ti panagani; nakababain ti maturog iti tiempo ti panagani.

6 Mabendisionan ti naimbag a tao. Ti sao ti nadangkes abbonganna ti naranggas a katataona.

7 Malaglagipto a kas bendision ti naimbag a tao, ngem awanton pakalaglagipan iti nadangkes.

8 Ipangag ti manakem ti naimbag a pammagbaga. Madadaelto ti tao nga agsao iti minamaag.

9 Natalged ken awan pakaan-anoan ti naimbag a tao, ngem matiliwto dagiti nakillo.

10 Riribuk ti patauden ti tao a saan a mangibaga iti pudno. Ngem ti situtured nga agdillaw, agtrabaho iti para iti kappia.

11 Ubbog ti biag ti sao ti naimbag a tao, ngem ti sao ti nadangkes abbonganna ti naranggas a katataona.

12 Riribuk ti patauden ti gura, ngem abbongan ti ayat ti amin a biddut.

13 Adda kinasirib iti sao ti nalaing a tao, ngem masapul a madusa dagiti maag.

14 Gun-oden dagiti masirib ti amin a pannakaammo a kabaelanda a gun-oden. No agsao ti maag, umas-asibay latta ti riribuk.

15 Ti sanikua ti salaknib ti nabaknang, ngem ti kinakurapay ti pakadadaelan ti napanglaw.

16 Biag ti gunggona ti naimbag a tao, ngem ti basol pataudenna ti ad-adu pay a basol.

17 Agbiag ti tao a mangipangag iti panangisuro, ngem agpeggad ti tao a di mangawat iti biddutna.

18 Ulbod ti tao a mangilemmeng iti gurana. Maag ti agiwaras iti pammadpadakes.

19 No saoka la a sao, dakdakkel ti gundawaymo nga agbasol. No masiribka, agulimekka.

20 Mayarig iti nasudi a pirak ti sao ti naimbag a tao; awan serserbi ti panunot ti managdakdakes.

21 Adu a tattao ti matulongan ti sao ti naimbag a tao, ngem mabalin a pakatayam ti kinamaagmo.

22 Ti bendision ti Apo pabaknangenna ti maysa a tao. Mabalin a saan a manayonan ti kinabaknangna iti kinagagetna unay.

23 Maag ti tao a pagragsakanna ti agaramid iti dakes. Pagragsakan ti nasaririt a tao ti kinasirib.

24 Magun-od ti nalinteg a tao ti aniaman a tarigagayanna, ngem lak-amen ti managdakdakes ti kabutengna unay a dumteng.

25 No dumteng ti bagio, mapukaw dagiti managdakdakes, ngem kanayon a natalged ti nalinteg a tao.

26 Dimo ayaban ti sadut a mangaramid iti kayatmo a maaramid; mayarig dayta a tao iti suka a makaalino iti ngipen wenno asuk iti matam.

27 Agbutengka iti Apo ket umatiddog ti biagmo, ngem ababa ti biag dagiti managdakdakes.

28 Dagiti namnama dagiti naimbag a tao pataudenda ti rag-o, ngem awan ti mauray dagiti managdakdakes.

29 Salakniban ti Apo dagiti awan basolna, ngem dadaelenna dagiti agaramid iti dakes.

30 Natalged latta dagiti nalinteg a tattao, ngem saan nga agpaut iti daga ti managdakdakes.

31 Kinasirib ti sawen ti nalinteg a tao, ngem mapasardeng ti dila nga agsao kadagiti dakes a banag.

32 Ammo ti nalinteg ti nasayaat nga ibalikasna, ngem makapasakit ti sasawen ti managdakdakes.

11

1 Kagura ti Apo dagiti tattao nga agusar kadagiti saur a pagtimbangan. Pagragsakanna ketdi ti umno a pagtimbangan.

2 Dandanin ti pannakaibabain dagiti natangsit. Nasaysayaat ti agpakumbaba.

3 No naimbagka a tao, maidalanka babaen iti kinataknengmo. Madadael dagiti saan a mapagtalkan babaen iti bukodda a kinakillo.

4 Iti aldaw a sumangoka ken patay, awan ti maitulong kenka ti kinabaknangmo, ngem ti kinalinteg ti mangispal iti biagmo.

5 Ti kinatakneng panam-ayenna ti biag ti nalinteg a tao, ngem matnag ti managdakdakes iti mismo a kinadakesna.

6 Ti kinalinteg ti mangispal iti natakneng a tao, ngem ti saan a mapagtalkan maipalab-og iti bukodna a kinaagum.

7 No matay ti dakes a tao, matay metten ti namnamana. Awan serserbi ti panangnamnama iti kinabaknang.

8 No nalintegka, masalaknibanka iti riribuk; ngem agdissuor ti riribuk iti dakes a tao.

9 Mabalin a madadaelka iti sao dagiti awan diosna; ngem maispalka babaen iti kinasirib dagiti nalinteg.

10 Agragsak ti siudad no rumang-ay dagiti natakneng a tattao, ket agdir-i iti ragsak no matay dagiti managdakdakes.

11 Agbalin a naindaklan ti siudad no bendisionan ti nalinteg a tao, ngem madadael ti siudad gapu kadagiti sao dagiti managdakdakes.

12 Kinamaag ti panangumsi iti padam a tao. Ngem no adda pannakaawatmo kaykayatmo ti agulimek.

13 Dimo mabalin nga italek ti maysa a palimed iti mannanao, ngem mabalinmo ti agtalek iti mapagtalkan a tao.

14 Matnag ti maysa a nasion no awan ti mangidalan. Natalged no adu dagiti mammagbaga.

15 No ikarim a bayadan ti utang ti maysa a ganggannaet, agbabawikanto. Awan ti pakaan-anoam no dika makibiang.

16 Mararaem ti naasi a babai, ngem maibabain ti babai a saan a natakneng. Awan matgedan ti nasadut, ngem bumaknang ti nagaget.

17 Pagimbagam met laeng no naasika, ta no naranggaska sika met la ti agsagaba.

18 Awan magangganab dagiti managdakdakes, ngem no agaramidka iti naimbag awan duadua a magunggonaanka.

19 Agbiag ti tao a naregget nga agaramid iti naimbag, ngem matay ti tao a mangipapilit nga agaramid iti dakes.

20 Kagura ti Apo dagiti dakes ti panunotna, ngem kaay-ayona dagiti agaramid iti nasayaat.

21 Namnamaem a madusa dagiti dakes a tattao, ngem maispal dagiti nalinteg.

22 Ti kinapintas ti babai nga awan nakemna mayarig iti balitok a singsing iti subsob ti baboy.

23 Kanayon a naimbag ti pagbanagan ti tarigagay dagiti nalinteg; no magun-od ti managdakdakes ti kayatna, makapungtot ti tunggal maysa.

24 Adda tattao a managparabur ngem bumaknangda latta. Adda dagiti kirmet ngem ad-adda a pumanglawda.

25 No managparaburka, rumang-ayka. Tulongam ti padam a tao ket tulongannaka met.

26 Ilunod dagiti tattao ti agtagtagilako a mangilemmeng iti bagas, ngem dayawenda ti mangiruar iti daytoy tapno ilakona.

27 Mararaemka no naimbag dagiti panggepmo, ngem no agsapsapulka iti riribuk awan duadua a masarakam.

28 Kasla bulbulong iti kalgaw a matnag dagiti tattao nga agtalek iti sanikuada, ngem rumangpaya dagiti nalinteg a kasla bulbulong iti tudtudo.

29 Ti tao a mangyeg iti riribuk iti familiana, awanto ti apitenna iti kamaudianna. Dagiti maag adipento latta dagiti masirib.

30 Biag ti ited ti kinalinteg, ngem babaen iti kinaranggas, maikkat ti biag.

31 Magunggonaan ti naimbag a tao ditoy daga; ngarud, awan duadua a madusa dagiti managdakdakes ken managbasol.

12

1 Ti tao a mangipateg iti sursuro kayatna a maibaga ti nagbiddutanna. Kinamaag ti manggura iti pannakaisuro.

2 Maragsakan ti Apo kadagiti naimbag a tattao, ngem ukomenna dagiti agpanggep iti dakes.

3 Awan talged iti kinadakes, ngem natalged ti nalinteg.

4 Ti naimbag nga asawa isu ti balangat ti lakayna. Ngem no mangyeg ti babai iti pakaibabainan ti asawana, mayarig iti kanser a mangrunot kadagiti tulang ti asawana.

5 Dinaka gundawayan ti natakneng a tao, ngem maymaysa ti panggep ti managdakdakes: kayatnaka nga allilawen.

6 Makapatay ti sao dagiti managdakdakes, ngem ti sao ti nalinteg ti mangispal iti biag ti maisiksikat.

7 Maitublak dagiti managdakdakes ket didan makabangon; awan mabati a kaputotanda, ngem mataginayon ti familia ti nalinteg a tao.

8 No nasariritka, idaydayawdaka dagiti tattao; no nengnengka, uyawendaka.

9 Nasaysayaat ti gagangay a tao a mangged tapno adda pagbiagna, ngem ti agimbabaknang ngem mabisbisinan.

10 Aywanan ti naimbag a tao dagiti animalna, ngem naranggas dagiti managdakdakes kadagiti animalda.

11 Adunto ti taraon ti nagaget a mannalon, ngem kinamaag ti mangdaddadael iti tiempona kadagiti awan serserbina nga aramid.

12 Ti laeng dakes ti kayat nga aramiden dagiti managdakdakes, ngem natalged dagiti nalinteg.

13 Masiloan ti managdakdakes kadagiti mismo a saona, ngem ti nalinteg a tao mailisina ti bagina iti riribuk.

14 Maibatay ti gunggonatayo iti sao ken aramidtayo; awatentayo ti maikari kadatayo.

15 Ipagarup ti maag a kanayon a husto ti aramidna, ngem ti masirib dumngeg iti pammagbaga.

16 No masair ti maag, dagdagusenna nga ipakita ti pannakasuronna. Saan nga ikaskaso ti natakneng ti pannakainsultona.

17 No ibagam ti pudno, maipakat ti hustisia; ngem no ulbod ti sawem, maballikug ti hustisia.

18 Sumugat a kas natadem a kampilan ti nasakit a sao, ngem makapaimbag ti nasayaat a balikas.

19 Saan nga agpaut ti ulbod, ngem agtalinaed iti agnanayon ti pudno.

20 Dagiti agpanggep iti dakes adda dakes nga agur-uray a mangkellaat kadakuada, ngem dagiti agaramid iti naimbag adda ragsak a masarakanda.

21 Awan ti dakes a mapasamak ti nalinteg, ngem pasig a riribuk ti lak-amen dagiti managdakdakes.

22 Kagura ti Apo dagiti naulbod, ngem kaay-ayona dagiti mangtungpal iti saoda.

23 Saan nga iparammag ti manakem a tao ti ammona, ngem ti maag ibutaktakna ti kina-ignorantena.

24 No nagagetka, maaddaanka iti pannakabalin; ngem no sadutka, agbalinka a tagabu.

25 Ti danag ti mangikkat iti ragsak ti tao, ngem naimbag a sarita ti mangliwliwa kenkuana.

26 Usigen ti nalinteg a tao ti ugalina, ngem mayaw-awan ti managdakdakes iti dalan.

27 Saan a magun-od ti nasadut ti tarigagayanna, ngem kinabaknang ti magun-od ti nagaget.

28 Ti kinalinteg ti dalan nga agturong iti biag; ngem kinamaag ti dalan nga agturong ken patay.

13

1 No masirib ti anak, dumngeg no babalawen ti amana a kas pangisurona kenkuana. Ngem pulos a saan nga awaten ti natangsit ti biddutna.

2 Magunggonaan dagiti naimbag a tao gapu iti saoda, ngem dagiti ulbod agreggetda nga agranggas.

3 Annadam ti saom tapno masalakniban ti biagmo. Ti tao a dina panunoten nga umuna ti sawenna, dadaelenna ti mismo a bagina.

4 Nupay kasano ti panagtarigagay ti nasadut iti maysa a banag, pulos a dinanto magun-od. Ti nagaget a tao maalana amin a kayatna.

5 Kagura dagiti natakneng ti kinaulbod, ngem nakababain ti sao dagiti managdakdakes.

6 Ti kinalinteg salaknibanna ti awan basolna. Ti kinadakes ti puon ti pakatnagan dagiti managbasol.

7 Adda dagiti agimbabaknang ngem awananda. Adda met dagiti agimpapanglaw ngem adu ti sanikuada.

8 Masapul nga aramaten ti baknang ti kuartana tapno maispal ti biagna, ngem awan ti mangisikat iti napanglaw.

9 Mayarig ti nalinteg a tao iti naraniag a silaw. Mayarig met ti managdakdakes iti agkurkuridemdem a lampara.

10 Riribuk laeng ti patauden ti kinatangsit. Naim-imbag ti pabagbagaan.

11 No nalaka ti pananggun-odmo iti kinabaknangmo, mabiit met a mapukaw. No nagrigatam ti sanikuam, manayonanto.

12 No madadael ti namnama, madadael met ti rikna, ngem ti pumudno a tarigagay, punnoennaka iti rag-o.

13 No dimo ipangag ti naimbag a pammagbaga, kasmo la dawdawaten ti riribuk nga agdissuor kenka; tungpalem ti pammagbaga ket awan ti pakaan-anoam.

14 Ubbog ti biag ti pannursuro dagiti masirib; ilisinaka no agpeggad ti biagmo.

15 Mararaem ti kinasaririt, ngem ti tao a saan a mapagtalkan agturong iti dalan ti pannakadadael.

16 Agpanunot nga umuna ti manakem a tao sakbay nga ibanagna ti aramidna, ngem ti maag ibutaktakna ti kina-ignorantena.

17 Ti saan a mapagtalkan a babaonen pataudenna ti riribuk, ngem ti mapagtalkan mangyeg iti kappia.

18 Ti tao a dina kayat ti paisuro pumanglaw ken maibabain. Mararaem ti tao a dumngeg iti pammabalaw ket ibilangna a pangisuro kenkuana.

19 Nagsayaat ketdin no maalam ti tarigagayam! Saan a kayat dagiti maag ti mangiwaksi iti dakes.

20 Makikaduaka kadagiti masirib ket agbalinka met a masirib. Makigayyemka kadagiti maag ket madadaelka.

21 Sumursurot ti riribuk kadagiti managbasol iti sadinoman a papananda, ngem magunggonaanto dagiti nalinteg iti agkakaimbag a banag.

22 Addanto kinabaknang ti naimbag a tao nga ipatawidna kadagiti appokona, ngem mapan kadagiti nalinteg ti kinabaknang dagiti managbasol.

23 Dagiti di mataltalon a daga mapataudda ti adu a taraon nga agpaay kadagiti napanglaw, ngem lappedan dagiti nakillo ti pannakatalonna.

24 No dimo dusaen ti anakmo, dimo ay-ayaten. No ay-ayatem, disiplinaam.

25 Adda latta umdas a taraon dagiti nalinteg, ngem kanayon a mabisin dagiti managdakdakes.

14

1 Mabangon dagiti pagtaengan babaen iti kinasirib dagiti babbai, ngem madadaelda babaen iti kinamaag.

2 No nalintegka, maipakita nga agbutengka iti Apo. No nakilloka, maiparangarang a dika agraem kenkuana.

3 Adu ti masao ti maag gapu iti kinapalangguadna; ngem ti masirib masalakniban gapu iti bukodna a sao.

4 No awan ti animal nga agguyod iti arado, awan ti maipempen iti kamaligmo, ngem no adda animal, adu ti maapitmo.

5 Ti mapagtalkan a saksi ibagana ti pudno, ngem ti natiri, pasig nga ulbod ti sawenna.

6 Saan a sumirib ti tao a mangipagarup nga isu laeng ti nalaing, ngem ti nasaririt a tao nalaka a makasursuro.

7 Adaywam dagiti maag; awan ti maisuroda kenka.

8 Apay a masirib ti nasiglat a tao? Gapu ta ammona ti aramidenna. Apay a nengneng ti maag a tao? Gapu ta ipagarupna nga isu laeng ti adda ammona.

9 Awan aniamanna kadagiti maag no agbasolda, ngem dagiti naimbag a tattao kayatda ti mapakawan.

10 Bukodmo ti ragsakmo; bukodmo ti ladingitmo. Awan ti sabali a mairaman kadagitoy a rikna.

11 Agtaktakderto pay laeng ti balay ti naimbag a tao ngem nadadaelton ti pagtaengan ti managdakdakes.

12 Adda dalan a kasla nalinteg iti imatang ti tao, ngem agturong iti patay.

13 Mabalin nga ilinged ti liday babaen iti katawa. Ngem no awanen ti ragsak, adda latta ladingit.

14 Apiten ti nakillo a tao ti bunga ti aramidna. Magunggonaan ti naimbag a tao gapu kadagiti gapuananna.

15 Patien ti maag ti amin a mangngegna; annadan ti manakem ti pannagnana.

16 Naannad ti manakem a tao ket adaywanna ti riribuk; ngem darasudos ti maag ket aggunay a dagus a dina panunoten nga umuna ti ibunga ti aramidna.

17 Minamaag ti aramid ti tao a nalaka nga agpungtot; ngem ti masirib natalna ti pakinakemna.

18 Magun-od ti nengneng ti bunga ti kinamaagna; ngem ti nasiglat a tao maaddaan iti ammo a kas gunggonana.

19 Agtamed dagiti managdakdakes kadagiti nalinteg ket sipapakumbabada nga agdawat iti paraburda.

20 Awan ti mangayat iti napanglaw a tao. Saan a kayat uray ti kaarubana, ngem adu ti gayyem dagiti babaknang.

21 No kayatmo a naragsakka, kaasiam dagiti napanglaw; basol ti mangumsi kadakuada.

22 No agtrabahoka iti pagimbagan, magun-odmo ti panagtalek ken panagraem ti tao; no agtrabahoka iti pagdaksan, dakkel a biddut ti aramidmo.

23 Agtrabahoka ket makateggedka iti pagbiagmo; agtugawka a manarsarita ket pumanglawka.

24 Kinabaknang ti gunggona dagiti masirib, ngem agdindinamag ti maag gapu iti kinamaagna.

25 No pudno ti sao ti saksi, adu a biag ti isalakanna; no agsao iti ulbod, liputanna dagiti tattao.

26 Ti sibubuteng a panagdayaw ken iti Apo ikkanna ti talek ken talged ti maysa a tao ken ti familiana.

27 Kayatmo kadi a lisian ni patay? Ti panagraem iti Apo isu ti ubbog ti biag.

28 Maibilang a naindaklan ti maysa nga ari no adu ti iturayanna; awan serserbina no awan tattao nga iturayanna.

29 Masirib ti tao a natalna ti pakinakemna, ngem ti tao a nalaka nga agpungtot ipakitana laeng ti kinamaagna.

30 Mangted iti salun-at ti natalna a panunot, ngem ti imon mayarig iti kanser a mangrunot iti tulang.

31 No idadanesmo dagiti napanglaw, insultoem ti Dios a nangparsua kadakuada; maysa a kita ti panagdaydayaw ti panangngaasi kadagiti nakurapay.

32 Dagiti killo nga aramid ti managdakdakes ti mangyeg iti mismo a pannakatnagna, ngem masalakniban ti naimbag a tao babaen iti kinataknengna.

33 Adda kinasirib iti panunot ti nasaririt; awan ti ammo dagiti maag maipapan iti kinasirib.

34 Ti kinalinteg ti mamagbalin a naindaklan ti maysa a nasion; ti basol ti pakaumsian ti aniaman a nasion.

35 Kaay-ayo dagiti ari dagiti ofisiales a makaammo kadagiti trabahoda, ngem dusaenda dagiti agliway kadagiti rebbengenda.

15

1 No napakumbaba ti sungbat, sebsebanna ti pungtot; ngem no nagubsang, ad-adda a rubrobanna.

2 No agsao ti masirib, itan-okna ti sursuro, ngem ubbaw ti sasawen ti maag.

3 Makita ti Apo ti mapaspasamak iti amin a lugar; sipsiputannatayo, dakes man wenno naimbag ti aramidentayo.

4 Biag ti yeg ti nasayaat a sao, ngem ti nagubsang a balikas buriborenna ti panunot.

5 Kinamaag ti saan a panangikankano iti pannursuro ni amam kenka; ipakitam a masiribka no ipangagmo ti panangisurona.

6 Agtalinaed ti sanikua dagiti nalinteg, ngem mapukaw ti sanikua dagiti managdakdakes no dumteng ti didigra.

7 Dagiti masirib a saan ketdi a dagiti maag ti mangisaknap iti sursuro.

8 Maay-ayo ti Apo no agkararag dagiti naimbag, ngem kagurana dagiti daton nga idatag kenkuana dagiti managdakdakes.

9 Kagura ti Apo dagiti aramid dagiti dakes a tao, ngem ayatenna ti maysa a tao nga agaramid iti naimbag.

10 No saan a nasayaat ti aramidmo, nakaronto ti pannakadusam; matayka no dimo kayat ti paisuro.

11 Uray ti lubong dagiti natay saanna a mailemmeng iti Apo no ania ti adda sadiay; kasano ngarud nga ilemmeng ti tao dagiti pampanunotenna iti Dios?

12 Ti tao a ti la bagina ti talkenna saanna a kayat ti paisuro; pulos a di agkiddaw iti pammagbaga kadagiti masirib.

13 Naisem ti tao no naragsak, ngem nalidem ti rupana no naliday.

14 Kayat ti nasaririt a tao ti agsursuro, ngem mapneken ti nengneng iti kina-ignorantena.

15 Pasig a pannakibakal ti biag ti napanglaw, ngem inaldaw a kasla agfiesta dagiti naragsak a tattao.

16 Nasaysayaat ti napanglaw nga adda panagbutengna iti Apo ngem ti nabaknang nga adda parikut ti biagna.

17 Nasaysayaat ti agsida iti nateng a kasangom dagiti tattao nga ay-ayatem ngem ti agsida iti kaimasan a karne nga adda gura iti unegmo.

18 Ti pungtot pataudenna ti riribuk, ngem ti anus yegna ti kappia.

19 No nasadutka, rigat la ti adda iti amin a papanam, ngem awan ti parikut a dumteng kenka no saanka nga ulbod.

20 Paragsaken ti masirib nga anak ti amana. Ti laeng maag ti mangumsi iti inana.

21 Naragsak dagiti nengneng iti minamaag nga aramidda, ngem ti masirib nalinteg ti dalanna.

22 Awatem ti amin a pammagbaga a mabalinmo a dawaten ket agballigikanto; no awan ti balakad awan banag ti panggepmo.

23 Anian a ragsaktayo no masarakantayo ti tumutop a sao iti tumutop nga okasion!

24 Magna ti masirib a tao iti dalan nga agturong iti biag, saan nga iti dana nga agturong iti patay.

25 Rebbaen ti Apo dagiti balay dagiti napalangguad, ngem salaknibanna ti sanikua ti babai a balo.

26 Kagura ti Apo dagiti dakes a pampanunot, ngem kaay-ayona dagiti nasayaat a sao.

27 Agganansiaka iti sinasaur, ket yegmo ti riribuk iti familiam. Dika umawat iti pasuksok ket napautto ti biagmo.

28 Agpanunot nga umuna ti nalinteg a tao sakbay a sumungbat. Dagus a sumungbat ti managdakdakes ngem tumaud ti riribuk.

29 No agkararag dagiti nalinteg a tattao, dumngeg ni Yahweh ngem dina ikankano dagiti managdakdakes.

30 Paragsakennaka ti naisem a rupa ket ti naimbag a damag pasayaatenna ti rikna.

31 No denggem ti pammabalaw a pangisuro kenka, maibilangka a masirib.

32 No dimo ipangag ti pannursuro, dangram met la ta bagim. No denggem ti pammagbaga, sumirsiribka.

33 Ti panagbuteng iti Apo maysa a kita ti sursuro. Masapul a napakumbabaka sakbay a mabalinmo ti umawat iti pammadayaw.

16

1 Agplano ti tao, ngem ti Dios ti mangeddeng.

2 Nalabit nga ipagarupmo a husto ti amin nga aramidmo, ngem ti Apo ti mangtingiting no ania ti panggepmo.

3 Dawatem ti Apo a bendisionanna dagiti kayatmo nga aramiden, ket agballigika iti panangibanagmo kadagiti panggepmo.

4 Adda panungpalan ti amin a pinarsua ti Apo. Ket pannakadadael ti panungpalan dagiti managdakdakes.

5 Kagura ni Yahweh ti amin a napalangguad; pulos a dina ipalubos a malisianda ti pannakadusa.

6 Agtalinaedka a napudno ket pakawanento ti Dios ti basolmo. Agbutengka iti Apo ket awanto ti dakes a mapasamakmo.

7 No maay-ayo kenka ti Apo, mapagbalinmo a gayyem dagiti kabusormo.

8 Nasaysayaat ti bassit a matgedan a saan a sinaur ngem ti adu a saan a nalinteg ti pannakateggedna.

9 Sika ti agplano, ngem ti Apo ti mangiturong kadagiti aramidmo.

10 Agsao ti ari babaen iti nasantoan a pannakabalin; husto amin a pangngeddengna.

11 Kalikaguman ti Apo a husto dagiti pagtimbangan ken dagiti pagsukatan, ket awan sinasaur iti panaglako.

12 Saan nga ipalubos ti ari ti dakes nga aramid; ngamin, ti hustisia ti mangpapigsa iti turay.

13 Maragsakan ti ari a dumngeg iti pudno ket ayatenna dagiti agsao iti kasta.

14 Tarigagayan ti masirib a paragsaken ti ari; no agpungtot ti ari, mabalin nga adda matay.

15 Mayarig ti parabur ti ari kadagiti ulep a mangyeg iti tudo kadagiti maudi a tiempo ti tudtudo—adda biag sadiay.

16 Nasaysayaat nga adayo ti kinasirib ken ammo ngem ti balitok ken pirak.

17 Agdaliasat ti naimbag a tao iti dalan a mangliklik iti kinadakes; kitaem ngarud ti papanam—mabalin nga isu ti pakaisalakanan ti biagmo.

18 Agturong ti kinatangsit iti pannakadadael ket ti kinapalangguad iti pannakatnag.

19 Nasaysayaat ti napakumbaba iti sidong dagiti napanglaw ngem ti maysa kadagiti napalangguad ket mairamanka iti sinamsamda.

20 Ipangagmo ti maisursuro kenka ket agballigikanto. Agtalekka iti Apo ket naragsakkanto.

21 Mabigbigbig a mannakaawat ti tao a masirib ken manakem. Nasayaat ti saona ket ad-adda a makaguyugoy.

22 Iti imatang dagiti masirib, ti kinasirib isu ti ubbog ti biag, ngem bambannog ti mangisuro kadagiti maag.

23 Panunoten nga umuna ti masirib ti sawenna, ket ad-adda ngarud a makaguyugoy ti ibagana.

24 Mayarig iti diro dagiti makaay-ayo a sao; nasam-it ti ramanna ket nasayaat iti salun-atmo.

25 Adda dalan a kasla nalinteg iti imatang ti tao, ngem agturong iti patay.

26 Gapu iti tarigagayna iti taraon, agsalukag ti mangmangged tapno mapedped ti bisinna.

27 Biroken ti managdakdakes ti gundawayna a mangdangran iti padana a tao; uray ti saona kasla apuy a gumilgil-ayab iti dakes.

28 Agiwaras dagiti managdakdakes iti parbo a sao; parnuayenda ti riribuk ket dadaelenda ti panaggagayyem.

29 Allilawen ti nauyong a tao dagiti kaarrubana ket iturongna ida iti didigra.

30 Agannadka kadagiti tattao nga umisem ken mangkidday kenka ta adda pampanunotenda a dakes.

31 Atiddog a panagbiag ti gunggona ti nalinteg a tao; balangatna a nadayag ti ubanna.

32 Nasaysayaat ti naanus ngem ti nabileg. Nasaysayaat a maiturayam ti bagim ngem ti iturayam ti entero a siudad.

33 Agbibinnunot dagiti tattao tapno ammoenda ti pagayatan ti Dios, ngem ti Dios a mismo ti mangikeddeng iti sungbat.

17

1 Nasaysayaat ti mangilabban a natalna ti panunotmo ngem ti makidaya iti balay a napno iti riribuk.

2 Ti masirib nga adipen maiturayanna ti awan serserbina nga anak ti apona ket makipagtawid kadagiti sanikua.

3 Magugoran ti balitok ken pirak babaen iti apuy, kas iti panangsuot ni Yahweh iti puso ti tao.

4 Denggen dagiti managdakdakes dagiti dakes a panunot ket denggen met dagiti naulbod ti kinaulbod.

5 No pagang-angawam ti napanglaw, insultoem ti Dios a nangaramid kenkuana. Madusaka no katawaam ti kinadaksanggasat ti maysa a tao.

6 Ipannakkel dagiti lallakay dagiti appokoda kas iti panangipanakkel dagiti barito kadagiti ammada.

7 Saan nga agulbod ti mararaem a tao; awan met nasayaat a sao nga isawang ti maag.

8 Adda dagiti tattao a mangipagarup a kasla salamangka ti pasuksok: patienda a maaramidna ti uray ania a banag.

9 No tarigagayam a kayatdaka dagiti tattao, pakawanem ida no makabasolda kenka. No lagipem dagiti biddut ti maysa a tao, madadael ti panaggayyemyo.

10 Ad-adu ti maadal ti nasaririt a tao iti maminsan a pannakatubngarna ngem ti masursuro ti maag iti maminsangagasut a pannakasaplitna.

11 Dumteng ti patay a kasla naranggas a babaonen kadagiti managdakdakes a kanayon a mangpataud iti riribuk.

12 Nasaysayaat a masabatmo ti ina nga oso a naipanaw dagiti urbonna ngem ti maag a madama nga agar-aramid iti linuloko.

13 No dakes ti isupapakmo iti imbag, pulos a dimonto mapapanaw ti dakes iti balaymo.

14 Ti panangrugi ti suppiat mayarig iti pannakaibuang ti danum ti tambak; sumardengka sakbay a dumakkel ti susik.

15 Agpada a kagura ti Apo ti panangilunod iti awan basolna wenno ti panangipalubos nga agtuloy ti kinadakes.

16 Awan serserbi nga aggastos ti maag iti panagadalna agsipud ta awan ti nakemna.

17 Ipakita a kanayon ti maysa a gayyem ti panagayatna. Nayanak ti kabsat a tumulong iti tiempo ti rigat.

18 Ti laeng tao nga awan nakemna ti mangikari a bayadanna ti utang ti kaarrubana.

19 Ti panagayat iti basol kasla iti panagayat iti riribuk. No kanayonka a napangas, agbirbirokka iti riri.

20 Ti tao nga agpanunot ken agsao iti dakes awan ti namnamaenna a naimbag no di pasig a didigra.

21 Bin-ig a ladingit ken sennaay ti lak-amen ti maysa nga ama a minamaag dagiti aramid ti anakna.

22 Agtalinaedka a naragsak no nasalun-atka. Main-inutka a matay no kanayon a nalidayka.

23 Awaten ti nakillo nga ukom ti pasuksok a maited kenkuana iti nalimed, ket saanen a maipakat ti hustisia.

24 Ammo ti manakem ti tumutop nga aramidenna. Adu ti irugi ti awan nakemna ngem pulos nga awan ti maibanagna.

25 Ti maag nga anak pagladingitenna ti amana; nasaem a sensennaay ti ipalak-amna iti inana.

26 Saan a rumbeng a multaen ti tao nga awan basolna; maballikug ti hustisia no madusa dagiti naimbag a tattao.

27 Saan a kanayon nga agsao ti tao nga agtalek iti bagina. Ti tao nga agulimek adda naan-anay a sirmatana.

28 Ngamin, uray ti maag maibilang a masirib no agulimek ket saan nga agun-uni.

18

1 Ti tao a dina ammo ti makilangen iti padana a tao ti la bagina ti pampanunotenna; kontraenna amin a naimbag a pangngeddeng.

2 Awan aniamanna iti maag no maawatanna wenno saan ti maysa a banag; kayatna laeng nga ipakita ti kinalaingna.

3 Agkuyog ti basol ken pannakaibabain. No mapukawmo ti dayawmo, sumukat ti pannakaumsi.

4 Dagiti sao ti tao mabalin a paggubbuayan ti kinasirib; adalem a kas iti taaw ken nalitnaw a kas iti agay-ayus a karayan.

5 Saan a rumbeng nga ayonan ti nakabasol gapu ta no kasta ti maaramid, saanen a maited ti hustisia kadagiti awan basolna.

6 No irugi ti maag ti makisuppiat, isarsarakna la ti pannakakabilna.

7 No agsao ti maag, dadaelenna ti mismo a bagina; dagiti saona ti mangsilo kenkuana.

8 Kasla naimas a taraon ti pammadpadakes—magustoantayo nga ipauneg!

9 Dakes ti nasadut, kas iti tao nga agdaddadael.

10 Mayarig ti Apo iti nalagda a torre a mabalin a kamangan ti nalinteg ket awan ti pakaan-anoanna.

11 Ipagarup dagiti nabaknang a masalaknibanda gapu kadagiti sanikuada, kas iti nangato ken natibker a bakud a mangsalaknib iti siudad.

12 Saan a maraem ti maysa a tao no saan a napakumbaba; ti natangsit a tao agturong iti pannakadadael.

13 Dumngegka sakbay a sumungbatka. No dimo aramiden ti kasta, maibilangka a nengneng ken mangpabpabain.

14 Ti pigsa ti pakinakem ti tao nga agbiag isut' mangpakired kenkuana no masakit; ngem no mapukaw daytoy, mapukawna metten ti kakaisuna a namnamana.

15 Sigagagar ken sisasagana nga agsursuro dagiti masirib a tattao.

16 Tapno nalaka a maam-ammom ti natan-ok a tao, ikkam iti sagut.

17 Kasla pudno ti amin a sao ti umuna a mangikalintegan iti bagina iti pangukoman agingga nga iparang met ti bangir ti kalinteganna.

18 No agdinnarum dagiti maingel a tattao, mabalin a ti nasagradoan a binnunot ti mangibanag iti kasoda.

19 Tulongam ni kabsatmo ket salaknibannakanto a kasla nabileg a bakud ti siudad, ngem no makiapaka kenkuana, dinakanto pastreken iti balayna.

20 Apitemto ti bunga ti amin nga insawangmo.

21 Mabalin a makaited iti biag wenno pakadadaelan ti padam a tao ti saom. Isut' gapuna nga awatem ti ibunga dagiti saom.

22 Mangasawaka ket naimbag a banag ti masarakam; daytoy ti pakakitaan a pinaraburannaka ti Apo.

23 Nadayaw ti panagsao ti napanglaw, ngem ti nabaknang, sumungbat a sigugubsang.

24 Adda tattao nga agpammarang a gayyem, ngem adda gayyem a nadekdekket pay ngem ti kakabsat.

19

1 Nasaysayaat ti napanglaw a natakneng ti panagbiagna ngem ti naulbod a maag.

2 Saan a naimbag ti addaan iti regta a di mabuyogan iti ammo. No dika makaan-anus maisagmakka iti riribuk.

3 Adda tattao a mangdadael kadagiti bagbagida babaen kadagiti minamaag nga aramidda sada pabasolen ti Apo.

4 Kanayon a makasarak dagiti nabaknang iti baro a gagayyemda, ngem mapukaw ti napanglaw ti sumagmamano a gayyemna.

5 Madusaka no agsaoka iti ulbod iti pangukoman; saankanto a makalisi.

6 Tarigagayan ti amin ti parabur dagiti natan-ok a tattao, ket gayyem ti kaaduan ti naparabur a tao.

7 Ti napanglaw saan a pagan-ano uray dagiti kakabsatna; di mapilaw nga awan ti gayyemna. Uray ania ti aramidenna, awan ti maawisna a gayyemna.

8 Tulongam ti bagim ket adalem ti amin a mabalinmo a sursuroen; laglagipem ti inadalmo ket rumang-aykanto.

9 Awan duadua ti pannakadusa ti siasinoman nga agsao iti ulbod iti pangukoman; saan a makalisi ti kasta a tao.

10 Ti nalabon a panagbiag saan a maiparbeng kadagiti maag. Kasta met a di met rumbeng nga iturayan dagiti tagabu dagiti prinsipe.

11 No manakemka, saanka a nalaka nga agpungtot. No adda makaaramid iti saan a nasayaat kenka, pakaidayawam no palabsem ti biddutna.

12 Mayarig iti ngernger ti leon ti pungtot ti maysa nga ari, ngem ti paraburna kas iti segseggaan a tudo.

13 Pakadadaelan ti ama ti maag nga anak, ket ti naunget ken managreklamo nga asawa a babai kasla danum nga agtedtedted.

14 Mabalin a tawiden ti maysa a tao ti balay ken ti kuarta dagiti nagannak kenkuana, ngem ti Apo laeng ti makaited kenkuana iti manakem nga asawa.

15 Itultuloymo latta ti agsadut; maturogka iti kaykayatmo, ngem agbisinkanto.

16 Tungpalem dagiti bilin ti Dios ket napautto ti biagmo; no dimo ikankano ida, mataykanto.

17 No ikkam ti napanglaw, kasla ni Yahweh ti nangtedam ket subadannakanto ti Apo.

18 Disiplinaem dagiti annakmo ita ta ubbingda pay nga adda pagnaan ti pannursuro. No dimo disiplinaen ida, tultulongam ida a mangdadael kadagiti bagbagida.

19 No managpungtot ti maysa a tao, bay-am a sagabaenna ti dusa ti aramidna. No naminsan a naispalmo, masapul nga ispalemto manen.

20 No dumngegka iti pammagbaga ket siaayatka nga umawat iti pannursuro, addanto aldaw a sumiribka.

21 Mabalin a planoen ti tao ti amin a banag, ngem ti pagayatan ni Yahweh ti matungpal.

22 Nakababain ti tao a buklis; nasaysayaat ti napanglaw ngem ti naulbod.

23 Agtulnogka iti Apo no ket napautto ti biagmo, natalged ken awan ti pakaan-anoam.

24 Adda dagiti tattao a napalalo ti sadutda ket dida pay kayat a subuan dagiti ngiwatda.

25 Rumbeng a madusa dagiti natangsit tapno makasursuro dagiti maag; no masiribka, makasursuroka no mababalawka.

26 Ti la tao nga awan babainna ken naalas ti aramidna ti mangranggas iti amana ken mangpapanaw iti inana.

27 Anak, no isardengmo ti agsursuro, malipatamton ti sigud nga ammom.

28 Awan ti hustisia no pinanggep ti maysa a saksi a dangran ti sabali. Pagay-ayat dagiti nakillo ti agaramid iti dakes.

29 Awan duadua a masaplit ti maag a mangipagarup a nalinteg ti bagina.

20

1 No makaadum ti uminum iti arak, nangalawngawka ket agbalinka a maag. Maysa a kinamaag ti agbartek.

2 Agbutengka iti makapungtot nga ari a kas iti panagbutengmo iti ngumerngernger a leon; agpeggad ti biagmo no pagpungtotem ti ari.

3 Mabalin nga irugi ti siasinoman a maag ti aniaman a suppiat; nadaydayaw ti mangliklik iti panagsusuppiat.

4 Awanto ti apiten ti mannalon a nasadut a mangarado iti talonna no dumteng ti tumutop a tiempo.

5 Mayarig iti danum ti nauneg a bubon ti pampanunoten ti maysa a tao, ngem kabaelan a yaon ti tao nga addaan iti sirmata.

6 Adu ti mangipagarup iti bagida a napudno ken mapagtalkanda, ngem sadino ti pakasarakan iti kasta a tao?

7 Nagasat dagiti annak no natakneng ti amada ken nalinteg ti aramidna.

8 Agtugaw a mangukom ti ari ket awan ti dakes a mailinged kenkuana.

9 Adda ngata tao a makaibaga a nadalus ti konsensiana, a tinallikudannan dagiti basolna?

10 Kagura ti Apo dagiti agusar iti saan a husto a timbangan ken pagsukatan.

11 Uray ti maysa nga ubing ipakitana ti kinasiasinona babaen iti aramidna; maibagam no nalinteg ken naimbag.

12 Inikkannatayo ti Apo iti mata a pagkita ken iti lapayag a pagdengngeg.

13 Pumanglawka no ti la matmaturog ti ar-aramidem. No nagagetka, adunto ti taraonmo.

14 Kanayon nga agreklamo ti gumatgatang iti kinangato ti presio, ngem no makapanawen, iparammagna ti laingna a timmawar iti ginatangna.

15 No ammom ti sasawem, addaanka iti napatpateg ngem balitok wenno alahas.

16 Siasinoman a maag unay a mangikari a mangbayad iti utang ti maysa a ganggannaet, masapul a maigawid ti sanikuana tapno masigurado ti panagbayadna.

17 Mabalin a naimas a taraon ti magun-odmo iti kinasuitik, ngem iti saan a mabayag, mayarig iti darat a maipamelmel kenka.

18 Agkiddawka iti nasayaat a pammagbaga ket agballigika; dika agdarasudos a mapan iti paggugubatan no awan ti planom.

19 Awan palimed a mailemmeng ti mannanao; adaywam ti tao a nalaing a sumao.

20 No ilunodmo dagiti nagannak kenka, aggibus ti biagmo a kas iti pagsilawan a maiddep iti kasipngetan.

21 No nalaka ti pananggun-odmo iti sanikuam, basbassitto ti imbag a maitedna kenka iti kamaudianan.

22 Dimo ibales ti dakes a naaramid kenka. Agtalekka iti Apo a mangispal kenka.

23 Kagura ti Apo dagiti agaramat kadagiti saan a husto a timbangan ken pagsukatan.

24 Inkeddeng ti Apo ti pagnaantayo; kasano ngarud a maawatan ti tao ti bukodna a biag?

25 Agpanunotka a nalaing sakbay nga ikarim a mangidatagka iti daton iti Dios, amangan no agbabawika.

26 Maammoanto ti masirib nga ari ti agar-aramid iti dakes, ket awanto ti asina a mangdusa iti nagbiddut.

27 Inted ni Yahweh kadatayo ti panunot ken konsensiatayo; ditay mailemmeng ti kinasiasinotayo.

28 Agtalinaed ti ari iti panagturayna, no la ket napudno, nalinteg ken awan idumdumana.

29 Bigbigentayo ti pigsa ti kinaagtutubo ket raementayo ti uban ti nataengan.

30 No dadduma, masapul ti nasaem a padas tapno balbaliwantayo dagiti wagastayo.

21

1 Nalaka nga idalan ti Apo ti panunot ti ari, a kas iti kalaka ti panangiturongna iti ayus ti waig.

2 Mabalin nga ipagarupmo a naimbag amin nga aramidmo, ngem laglagipem a tingitingen ti Apo dagiti panggepmo.

3 Aramidem ti naimbag ken nainkalintegan; ad-adda a maragsakan ni Yahweh iti dayta ngem ti panangidatagmo iti daton.

4 Kinatangsit ken kinapalangguad ti mangituray kadagiti managdakdakes ket maibilang a basol dagitoy.

5 Agplanoka a siaannad ket maaddaankanto iti nawadwad; no gangganatem ti aramidmo, agkurangkanto iti kasapulan.

6 Mabiit a mapukaw ti sanikua a nagun-odmo iti sinasaur, ket mayarig iti silo a mangiturong kenka iti ngiwat ni patay.

7 Matnag dagiti managdakdakes iti kinaranggasda. Dida kayat ti agaramid iti nalinteg.

8 Nakillo ti dalan dagiti adda basolna; naimbag ti aramid dagiti nalinteg.

9 Nasaysayaat ti agnaed iti tuktok ti balay, ngem ti makidenna iti mannakisubang nga asawa.

10 Kanayon a mawaw dagiti managdakdakes nga agaramid iti dakes; awan a pulos ti asida iti padada a tao.

11 No madusa ti maysa a tao a mangipagarup a ti la bagina ti naimbag, uray pay ti nengneng sumirib. Makaadal ti masirib iti maisuro kenkuana.

12 Ammo ti nalinteg a Dios ti mapaspasamak iti balbalay dagiti managdakdakes, ket yegna ti pakadadaelanda.

13 No dimo ipangag ti asug ti napanglaw, saankanto met a maipangag inton sika ti umawag.

14 No kapungtotnaka ti maysa a tao, sagutam iti nalimed ket agbaaw ti pungtotna.

15 No maipakat ti hustisia, maragsakan dagiti naimbag a tattao, ngem maladingitan dagiti managdakdakes.

16 Ur-urayen ni patay ti maysa a tao a sumina iti naimbag a dalan.

17 No naayatka iti ragragsak, arak ken agkakaimas a taraon, pulos a dika bumaknang.

18 Sagabaen dagiti managdakdakes ti rigat a panggepda nga ipalak-am kadagiti naimbag a tattao.

19 Naim-imbag ti agbiag a maymaysa iti let-ang ngem ti makikabbalay iti naunget ken managreklamo nga asawa.

20 Agbiag iti kinabaknang ken kinanam-ay dagiti masirib, ngem ti maag busbosenna a sipapardas ti natgedanna.

21 No naasi ken nalintegka, napautto ti panagbiagmo; raemendakanto dagiti tattao ket kalangendakanto a nasayaat.

22 Ti nasikap a heneral kabaelanna a sakupen ti maysa a siudad a salsalakniban dagiti napipigsa a lallaki, ket dadaelenna dagiti bakud a pagtaltalkanda.

23 Annadam ti panagsaritam no kayatmo nga awan ti pakaisagsagmakam.

24 Ipakitam kaniak ti maysa a tao a mangipagarup a ti bagina ti kasayaatan, ket ipakitak kenka ti maysa a tao a natangsit, napalangguad, ken dina bigbigen ti kabaelan ti sabali.

25 Ti nasadut a tao a dina kayat ti agtrabaho, patayenna met la ti bagina.

26 Awan ti sabali nga aramidna no di la ti panangpampanunotna iti kayatna a tagikuaen. Nupay kasta, mangted a sibubuslon ti nalinteg.

27 Kagura ti Apo dagiti managdakdakes nga agidatag kadagiti daton kenkuana, nangruna no dakes ti panggepda.

28 Awan ti mamati iti pammaneknek ti naulbod; ngem maawat ti sao ti tao a mangpanunot a naimbag kadagiti bambanag.

29 Ammo ti nalinteg ti ar-aramidenna saan a kas iti managdakdakes nga aginkukuna ket ipanna ti amin a kabaelanna nga agpamarang.

30 No makapungtot kenka ti Apo, saannaka a matulongan ti kinasirib, kinalaing ken sirmatam.

31 Mabalinmo nga isagana dagiti kabalio a pakigubat, ngem ti Apo ti mangted iti balligi.

22

1 Nasaysayaat a piliem ti naimbag a nagan ngem ti kinabaknang.

2 Awan paggiddiatan ti nabaknang ken ti napanglaw, agsipud ta agpadpadada a pinarsua ti Apo.

3 Makita ti manakem ti dumteng a riribuk ket liklikanna, ngem sarakusoken ti saan nga agpampanunot a tao ket agbabawi kalpasanna.

4 Agbutengka iti Apo, agpakumbabaka, ket magun-odmonto ti kinabaknang, dayaw ken atiddog a biag.

5 No ipatpategmo ti biagmo, lissiam dagiti palab-og iti dalan a pakatnagan dagiti managdakdakes.

6 Iruammo ti ubing iti umno a dalan ket uray inton lumakayen dinanto panawan.

7 Tagabu dagiti nabaknang dagiti napanglaw. Umutangka ket tagabunaka ti nagpautang kenka.

8 No agmulaka iti bukel ti kinakillo, rumusing ti didigra, ket aggibusto ti panangidadanesmo iti sabali a tao.

9 Agparaburka ket ibingayam dagiti napanglaw iti taraonmo. Mabendisionankanto iti daytoy nga aramidmo.

10 Lisiam ti tao a mangipagarup nga isu la ti nalaing, ket sumardeng ti suppiat, panagaapa ken panangpabpabain.

11 No nadalus ti pusom ket nasayaat ti panagsaom, agbalinto a gayyemmo ti ari.

12 Salakniban ti Apo ti kinapudno babaen iti saanna a panangkanunong iti sao dagiti naulbod.

13 Agyan ti nasadut a tao iti uneg ti balay. Kunana a no rummuar amangan no tukmaan ti maysa a leon.

14 Maysa a palab-og ti pannakikamalala. Ipalab-ogna dagiti tattao a kapungtot ti Apo.

15 Gagangay nga agaramid dagiti ubbing iti kinamaag ken dagiti awan serserbina a bambanag, ngem ti panagbaut ti mangisuro kadakuada nga agaramid iti naimbag.

16 No sagutam dagiti nabaknang wenno idadanesmo dagiti napanglaw tapno bumaknangka, agbalinkanto met la a napanglaw.

17 Dumngegka ket isuroka kadagiti sao dagiti masirib. Adalem dagiti pannursuroda.

18 Maaddaankanto iti ragsak no malagipmo ida ken mabalinmonto met nga isasao ida.

19 Kayatko nga agtalekka iti Apo, isut' gapuna nga ibagak dagitoy kenka itan.

20 Nangisuratak iti 30 a pagsasao nga agpaay kenka. Mangted ti tunggal maysa kadakuada iti ammo ken naimbag a pammagbaga,

21 ket isurodaka no ania ti napaypayso a kinapudno. Kalpasanna, no maibaonka a mangbirok iti kinapudno, yawidmonto ti tumutop a sungbat.

22 Dimo gundawayan dagiti napanglaw gapu laeng ta kabaelam nga aramiden; dimo gundawayan dagiti awan gawayna a naidarum iti pangukoman.

23 Ikalinteganto ti Apo ida, ket pukawennanto ti biag dagiti dakes ti panggepna kadakuada.

24 Dika makigayyem kadagiti tattao a napudot ti ulona ken nalaka nga agpungtot.

25 Amangan no masursurom ti kababalinda ket dikanton makapagbalbaliw.

26 Dika agkari a sika ti sumungbat iti utang ti sabali.

27 No dimo mabayadan, alaendanto uray pay ti iddam.

28 Dimo yalis ti daan a mohon nga insaad dagiti kapuonam.

29 Ipakitaannak iti tao a napintas ti trabahona ket ipakitak kenka ti tao a nasaysayaat ngem ti kaaduan ken maikari a makikadua kadagiti ari.

23

1 No makilanglangka iti natan-ok a tao, dimo liplipatan ti kinasiasinona.

2 No nalaingka a mangan, timbengem ti pannanganmo.

3 Dimo aguman dagiti naimas a taraon nga ipasangona, ta mabalin nga al-allilawennaka.

4 Agpanunotka a nalaing ket dimo bannogen ta bagim iti tarigagaymo a bumaknang.

5 Mabalin a mapukaw ti kuartam iti apagdarikmat a kasla ketdin naaddaan iti payak ket tumayab a kasla agila.

6 Dika makilanglang iti nakirmet a tao wenno aguman dagiti naimas a taraon nga idasarna.

7 “Mangalaka pay,” kunana ngem aginkukuna laeng. No ania ti pampanunotenna, isu ti pudno a kinataona.

8 Isarruamto ti kinnanmo ket awanto ti serserbi ti panagpatiray-okmo.

9 Dika agsao iti nainsiriban iti maysa a maag, ta dina ammo nga ipateg ti sao.

10 Dimo yalis ti daan a mohon ti daga wenno sakupen ti talon a kukua dagiti ulila.

11 Ti Apo ti napigsa a mangikaluya kadakuada ket isunto ti mangirupir iti kalinteganda a maibusor kenka.

12 Ipasnekmo ti dumngeg iti sursuro ken tagikuaem ti pudno nga adal.

13 Dika bumdeng a mangdisiplina iti ubing. Saanna nga ipatay ti panangbautmo kenkuana.

14 Kinapudnona, mabalin a daytoy ti pakaisalakanan ti biagna.

15 Anakko, no agbalinka a masirib, maragsakanakto la unay.

16 Agrag-oakto no mangngegka nga agsao kadagiti nainsiriban a balikas.

17 Dimo apalan dagiti managbasol: ti panagraemmo iti Apo ti ad-adda koma a pakaseknam.

18 No kasta ti aramidem, nasayaatto ti masakbayam.

19 Dumngegka, anakko; agsiribka ket panunotem a naimbag ti panagbiagmo.

20 Dika kumuyog kadagiti mammartek wenno kadagiti narawet.

21 Agbalinto a marigrigat dagiti mammartek ken dagiti buklis. No mangan ken maturog laeng ti aramidmo, agrutayrutaykanto.

22 Ipangagmo ni amam a nangputot kenka ken dimo uyawen ti kinabaket ni inam.

23 Kinapudno, kinasirib, sursuro ken naimbag a nakem—maikarida a paggastoan ngem napategda unay ket dimo kayat nga ilako.

24 Maragsakan unay ti ama ti nalinteg nga anak. Mabalinmo a pagpannakkel ti masirib nga anakmo.

25 Pagtangsitdaka koma dagiti nagannak kenka. Ipaaymo dayta a ragsak iti inam.

26 Anakko, tantandaanam ti saok ket pagulidanam ti panagbiagko.

27 Nakabutbuteng a palab-og ti kayarigan dagiti balangkantis ken dakes a babbai.

28 Kasda la mannanakaw nga agsaneb ket isuda ti pakaigapuan ti pananggulib dagiti lallaki kadagiti assawada.

29 Ipakitam kaniak ti tao a nalaing nga uminum ti arak, ti tao a mangpadas kadagiti nasanger nga inumen, ket ipakitak kenka ti maysa a tao a naliday ken mangay-ay iti bagina, kanayon a makiringgor ken managreklamo. Nalablabbaga ti matana ket adda dagiti dunorna a nalisianna koma.

30

31 Dika pasulisog iti arak, uray no kasta unay ti labbagana, ket nasin-aw iti uneg ti kopa ken nalamuyot a tilmonen.

32 Ngem iti kabigatanna, kaska la kinagat ti nagita nga uleg.

33 Kalpasanna, agparang kenka dagiti nakabutbuteng a buya ket saan a nalawag ti panagpanunotmo ken panagsaom.

34 Kaska la adda iti taaw a mayallo-allon, maul-ulawka ket kaska la adda iti palo ti maibagbagio a barko.

35 Kunamto, “Kinabildak sa. Pinang-ordak ngata ngem diak malagip. Apay a diak makariing? Uminumak pay maminsan.”

24

1 Dimo apalan dagiti managdakdakes ket dimo tarigagayan ti makigayyem kadakuada.

2 Ta pampanunotenda laeng ti mangriribuk, ket tunggal agsaoda adda mapasakitan.

3 Mabangon dagiti balbalay iti kinasirib ken pannakaawat.

4 No sadino ti ayan ti pannakaammo mapunno dagiti kuartona kadagiti agkakapateg ken agkakapintas a bambanag.

5 Nasaysayaat ti masirib ngem ti napigsa; wen, naim-imbag ti ammo ngem ti pigsa.

6 Kinaagpaysona, masapul nga adda naannad a panagplano sakbay a mapanka iti paggugubatan, ket no ad-adu ti naimbag a pammagbaga, dakdakkel ti namnama ti panagballigi.

7 Saan a maawatan ti maag dagiti nainsiriban a pagsasao. Saanna a mabalin ti makipartisipar kadagiti importante a pagsasaritaan.

8 No kanayon nga agpanggepka iti dakes, agdindinamagkanto a manangriribuk.

9 Basol ti aniaman a panggep ti maag. Kagura dagiti tattao ti tao a mangipagarup nga isu laeng ti nalaing.

10 No nakapuyka iti tiempo ti riribuk, awan duadua a nakapsutka.

11 Dika bumdeng a mangispal iti tao a mapapatay nga awan gapgapuna.

12 Nalabit a kunam nga awan bibiangmo, ngem ammo ti Dios ti adda iti panunotmo ket ammona dagiti panggepmo, ta kanayon a sipsiputannaka. Supapakanna dagiti tattao kadagiti aramidda.

13 Anakko, manganka iti diro ta pagsayaatam. Kas iti diro a maala iti rara a nasam-it iti panagramanmo,

14 kasta met a ti ammo ken sirib pagsayaatan ti kararua. Ikagumaam ti maaddaan iti kinasirib ket naraniagto ti masakbayam.

15 Dimo panggepen a takawan ti nalinteg a tao wenno agawen ti balayna. Dakes ti kasta nga aramid.

16 Uray no mamin-ano a matuang ti nalinteg, bumangon latta. Ngem dadaelen ti didigra ti managdakdakes.

17 Dika agragsak no madidigra ti kabusormo ket dika met agrag-o no maitibkol.

18 Ammo ti Apo, ket dina kayat ti aramidmo. Dinanto pay ket patuloyenen a dusaen.

19 Dimo ipalubos a mariribukka gapu kadagiti managdakdakes ken dimo apalan ida.

20 Awan ti masakbayan ti dakes a tao, ket awan namnamaenna.

21 Anakko, agbutengka iti Apo ken agraemka iti ari. Dika makibiang kadagiti mangsukir kadakuada.

22 Saan a mamin-ano a madadael dagiti kakasta a tattao. Ammom kadi ti didigra a mabalin nga idissuor ti Dios wenno ti ari?

23 Sao met dagiti masirib a tattao dagitoy: Saan a nasayaat a mangidumduma ti ukom.

24 No ikeddengna a nakabasol ti awan basolna, ilunod ken guraento ti tunggal maysa.

25 Ngem rumang-ay ken nasayaatto ti pakasarsaritaan dagiti ukom a mangdusa kadagiti nakabasol.

26 Ti mangted iti tumutop a sungbat, arigna iti panangagek iti bibig.

27 Sakbay nga agbalay ken mangasawaka, isaganam pay nga umuna ti talonmo ken sumapulka iti panggeddam.

28 Dika agsaksi iti maibusor iti kaarrubam no awan ti gapuna wenno agsao iti maibusor kenkuana.

29 Dimo kunaen, “Aramidek kenkuana ti inaramidna kaniak tapno makabalesak!”

30 Nagnaak iti talon ken kaubasan ti nasadut ken maag a tao.

31 Nasaknapandan kadagiti sisiitan ken nagkaruotanen. Nargaay metten ti bakudda a bato.

32 Kinitak daytoy ken pinampanunotko, ket daytoy ti naadalko:

33 Ala, agiddaka; maturogka latta. Agdalikepkepka ken aginanaka,

34 ngem bayat ti pannaturogmo, dumteng kenka ti kinapanglaw a kas iti idadateng ti siaarmas a mannanakaw.

25

1 Dagitoy pay dagiti nainsiriban a sao ni Solomon. Kinopia dagiti tattao iti pangukoman ni Ezekias nga ari ti Juda.

2 Dayawentayo ti Dios kadagiti ilimlimedna; raementayo met dagiti ari gapu kadagiti ilawlawagda.

3 Ditay ammo ti pampanunoten ti ari, ta nangato a kas iti langit wenno nauneg a kas iti taaw.

4 No naikkaten ti rituer ti pirak, mabalin ti mammanday ti mangpartuat iti maysa a banag a napintas.

5 Papanawem dagiti dakes a mammagbaga ti ari, ket agdinamagto ti kinalinteg iti pagarianna.

6 No dumatagka iti sangoanan ti ari, dika agpamarang a kasla importante a tao.

7 Nasaysayaat a maibaga kenka nga akmem ti nangatngato a saad ngem ti maibaga kenka nga itedmo ti saadmo iti tao a nangatngato ngem sika.

8 Dika agdardarasudos a mangipakaammo iti pangukoman ti maipapan iti nakitam. No addanto saksi a mangpaneknek a nagriroka, dika aya maibabain?

9 No adda saanyo a pagkinnaawatan iti kaarrubam, aglinnawagkayo a dakdakayo ngem dimo ipalgak ti aniaman a palimed.

10 Ta no kasta ti aramidem, maammoanto ti amin a dika makailemmeng iti palimed, ket dinto maikkat ti pannakaibabainmo.

11 Ti sao a nasayaat ti pannakayebkasna mayarig iti balitok a naimontar iti pirak.

12 Napatpateg ngem ti singsing a balitok wenno alahas a naaramid iti kasayaatan a balitok ti ballaag ti tao a masirib iti siasinoman a sisasagana a dumngeg.

13 Makapabang-ar ti matalek a babaonen iti mangibaon kenkuana, kas iti nalamiis a danum iti kapudot ti panagani.

14 Mayarig iti ulep ken angin a di mangyeg iti tudo dagiti tattao nga agkari a mangted ngem dida met ited ti inkarida.

15 Ti naanus a panangallukoy mabalinna a parukmaen ti napinget nga isusuppiat, ket maguyugoyna pay dagiti agtuturay.

16 Dimo palaloan ti mangan iti diro amangan no agsarruaka.

17 Dika sarungkar a sarungkar iti kaarrubam, amangan no mauma ket kaguranaka.

18 Ti pammadpadakes, arigna iti natadem a kampilan wenno pang-or wenno natirad a pana.

19 Ti agtalek iti mangliliput a tao iti tiempo ti riribuk, mayarig iti panagngalngal babaen iti agwaliwali a ngipen wenno pannagna babaen iti nablo a saka.

20 Mayarig iti pananguksob iti kawes iti tiempo ti lam-ek wenno panangradrad ti sugat iti asin ti panangkanta kadagiti naragsak a kanta iti tao a madagdagsenan.

21 Pakanem ti kabusormo no mabisin, ken painumem no mawaw,

22 tapno malmes iti bain, ket gunggonaannakanto ti Apo.

23 Ti panagpardaya yegna ti pungtot, kas iti angin nga awan duadua a mangyeg iti tudo.

24 Nasaysayaat ti agnaed iti tuktok ti balay, ngem ti makipagnaed iti asawa a managunget ken managreklamo.

25 Ti pannakangngeg iti naimbag a damag manipud iti adayo a daga, mayarig iti nalamiis a danum no namaga ti karabukob ken mawawka.

26 Ti naimbag a tao a sumurot iti pagayatan ti managdakdakes, ipalagipna kenka ti narugit nga ubbog wenno nasabidongan a bubon.

27 Saan a naimbag ti mangan iti adu unay a diro, ken saan met a naimbag a gun-oden ti adu a pammadayaw.

28 No dimo matengngel ti pungtotmo, mayarigka iti siudad nga awan bakudna ket nalaka a rauten dagiti kabusor.

26

1 Saan a maiparbeng a padayawan ti maag. Mayarig daytoy iti yelo nga agtinnag iti kalgaw wenno iti tudo iti tiempo ti panagani.

2 Saannaka a dangran dagiti lunod malaksid no rumbeng nga agpaay kenka. Mayarigda kadagiti agtayab a billit ken saan nga agdisso.

3 Masapul a bautem ti kabalio, busalam ti asno, ket masapul a kabilem ti maag.

4 No sungbatam ti awan serserbina a saludsod, maibilangka a maag a kas iti nagsaludsod.

5 Sungbatam ti maag kas mayannurot iti kinamaagna amangan no agbalinka met a kas kenkuana.

6 No maag ti ibaonmo a mangidanon iti mensahe, naimbag pay a putdem ti sakam. Agbirbirokka la iti riribuk.

7 Mausar ti maag ti maysa a pagsasao a kas iti panangusar ti pilay kadagiti sakana.

8 Ti mangpadayaw iti maysa a maag, mayarig iti tao a mangigalut iti bato iti palsiitna.

9 No agsao ti maag iti proberbio, ipalagipna kenka ti maysa a mammartek a mangpadas a mangikkat iti siit iti imana.

10 Ti manangdan iti maag a mayat a sumrek nga agtrabaho, paspasakitanna laeng dagiti maseknan.

11 Ti maag a mangulit iti minamaag nga aramidna, mayarig iti aso a mangan iti sarruana.

12 Naim-imbag ti kamaagan a maag ngem ti tao a mangipagarup a masirib uray no saan.

13 Apay a saan a rummuar iti balay ti tao a nasadut? Ania ti kabutengna? Dagiti kadi leon?

14 Agballikid ti sadut iti iddana. Saan a makaadayo, kas iti ridaw nga agpusipos kadagiti bisagrana.

15 Adda dagiti tattao a napalalo ti sadutda—kasadutda pay nga isubo ti kanenda.

16 Ipagarup ti sadut a nasirsirib ngem iti pito a lallaki a makailawlawag a naimbag iti kapanunotanda.

17 Ti makibiang iti panagsusuppiat mayarig iti tao a mapan iti kalsada ket tiliwenna ti aso iti lapayagna.

18 No allilawem ti padam a tao samo kuna nga agang-angawka laeng, arigmo iti agmauyong nga agabalbalay iti makapatay nga armas.

19

20 Maiddep ti apuy no maibusan iti sungrod; agsardeng met ti panagaapa no awan ti mamadpadakes.

21 No adda la ketdi uging, agtalinaed ti beggang, no adda la ketdi kayo, saan a maiddep ti apuy; kasta met a rubroban dagiti mannakiringgor ti panagaapa.

22 Kasla naimas a taraon ti pammadpadakes; magustoantayo nga ipauneg!

23 Ti saan a naimpusoan a panagsao a mangilinged iti pudno a pampanunotem mayarig iti pirak a nakalupkopan iti damili.

24 Ilemmeng ti maag ti gurana babaen iti patiray-okna.

25 Napintas a denggen, ngem dimo patpatien, agsipud ta adda pito a makarimon iti pusona.

26 Mabalin a mailemmengna ti gurana, ngem maiparangarang latta ti dakes nga aramidna.

27 Dagiti mangkali iti palab-og nga agpaay kadagiti sabsabali isudanto met laeng ti maipalab-og. Dagiti mangirugi iti reggaay, isudanto met laeng ti magaburan.

28 Kagurguram ti maysa a tao no padpadaksem. Awan ti patauden ti panagpatiray-ok no di pannakadadael.

27

1 Dimo pagpasindayag ti masakbayan. Dimo ammo ti mapasamak manipud ita agingga no bigat.

2 Bay-am a ti sabali a tao ti mangidayaw kenka—uray ganggannaet. Dimo itan-ok ti bukodmo a bagi.

3 Nalag-an ti bato ken darat no idilig iti dagsen ti parikut nga ited ti kinamaag.

4 Naranggas ken nadawel ti pungtot, ngem nakarkaro pay ti imon.

5 Nasaysayaat ti napanayag a panagtubngar ngem ti nalimed a panangipateg.

6 Naimbag ti panggep ti maysa a gayyem uray no mapasakitannaka. Ngem no sallabayennaka ti kabusor—agannadka!

7 No nabsog ti tao, dina kayat ti diro, ngem no mabisin, uray ti napait a taraon nasam-it latta kenkuana.

8 Ti tao nga adayo iti pagtaenganna, mayarig iti billit nga adayo iti umokna.

9 Paragsakennaka ti bangbanglo ken nabanglo a lana, ket ti nasinged a pannakigayyem paregtaennaka.

10 Dimo liplipatan dagiti gagayyemmo wenno dagiti gagayyem ni tatangmo. No adda parikutmo, dika agpatulong iti kabsatmo. Ad-adu ti maitulong ti kaarrubam nga adda iti asidegmo ngem ti kabsatmo nga adda iti adayo.

11 Agsiribka, anakko, ket maragsakanakto. Addanto maisungbatko kadagiti mangbabalaw kaniak.

12 Makita ti manakem ti umay a riribuk ket liklikanna, ngem sumarakusok ti gagangay a tao ket pagbabawiannanto iti kamaudianna.

13 Siasinoman a maag a mangikari nga isu ti sumungbat iti utang ti maysa a ganggannaet, masapul a matengngel ti sanikuana a kas salda tapno mabayadan ti utang.

14 No kablaawam ti maysa a gayyem iti napigsa tapno makariing, kasmo la inlunoden.

15 Ti naunget ken managreklamo nga asawa awan dumana iti aldaw a di agressat ti tudona.

16 Kasano a pagulimekem? Napadasmo kadin a pasardengen ti angin wenno mangiggem iti sangkabassit a lana?

17 Makasursuro ti tao iti padana a tao kas iti panangpatadem ti landok iti sabali a landok.

18 Aywanam a naimbag ti igos ket mangankanto iti bungana. Maidaydayawto ti adipen nga agserbi a siaayat iti amongna.

19 Ti bukodmo a rupa ti maanninawam iti danum ket ti kinataom ti makitam iti pusom.

20 Mayarig dagiti tarigagay ti tao iti lubong dagiti natay—adda latta pagyanan.

21 Ti apuy ti manggugor iti pirak ken balitok. Matingiting met ti tao gapu iti pakasarsaritaanna.

22 Uray kabilem ti maag agingga a dandani matay, dimo maikkat ti kinamaagna.

23 Aywanam a nalaing dagiti karnero ken bakam,

24 agsipud ta saan nga agpaut ti kinabaknang. Uray dagiti nasion saanda nga agtalinaed iti agnanayon.

25 Patpatem ti garami, kalpasanna patpatem met dagiti ruot kadagiti bakras ti turod bayat ti panagdakkel dagiti sumaruno nga apit a garami.

26 Makaabelkanto kadagiti pagan-anaymo iti dutdot dagiti karnerom. Makagatangkanto iti talon iti kuarta a naglakoam kadagiti dadduma a kaldingmo.

27 Dagiti dadduma a kalding ti pagtaudanto iti gatas nga agpaay a taraonmo, agraman ti familiam ken dagiti adipenmo a babbai.

28

1 Agtaray ti managdakdakes uray awan kumamkamat kenkuana, ngem ti nalinteg natured a kas iti leon.

2 Napigsa ken natalged ti nasion no addaan kadagiti masirib ken mannakaawat a pangulo. Ngem no agbasol ti maysa a nasion masukansukat dagiti pangulona.

3 Ti agturay a mangidadanes kadagiti napanglaw, mayarig iti bumayakabak a tudo a mangdadael kadagiti mula.

4 No dimo bigbigen ti linteg, kaduam dagiti managdakdakes, ngem no tungpalem ti linteg busorem ida.

5 Saan a maawatan dagiti managdakdakes ti hustisia, ngem maawatan dagiti agdaydayaw ken ni Yahweh.

6 Nasaysayaat ti napanglaw nga awan pakasarsaritaanna, ngem ti nabaknang a dakes ti panagbiagna.

7 Masirib nga agtutubo ti mangtungpal iti linteg. Ti makikadua kadagiti awan serserbina a tattao, pakaibabainan ti amana.

8 No bumaknangka babaen iti panagpaanakmo iti pirak ken pananggundawaymo kadagiti tao, maitedto ti kinabaknangmo iti tao a naasi kadagiti napanglaw.

9 No dika agtungpal iti linteg, makarimon iti Dios dagiti kararagmo.

10 No sulisogem ti nalinteg a tao nga agaramid iti dakes, sika met laeng ti matnag iti palab-ogmo. Magunggonaanto a naimbag dagiti awan basolna.

11 Ipagarup dagiti nabaknang a masiribda, ngem ad-adu ti ammo ti napanglaw nga adda sirmatana.

12 No agturay ti nalinteg a tao, agrarambak dagiti umili, ngem aglemmengda no dagiti nadangkes ti agturay.

13 Pulos a dikanto agballigi no padasem nga ilemmeng dagiti basolmo. Ipudnom ida ken agbabawika, ket kaasiannakanto ti Dios.

14 Agbutengka a kanayon iti Apo, ket naragsakkanto. No natangken ti ulom, madadaelkanto.

15 Nakakaasi dagiti napanglaw a bumusor iti dakes nga agturay. Narungsot a kas iti ngumerngernger a leon wenno agdakdakiwas nga oso.

16 Naranggas ti agturay nga awan naimbag a panunotna. Atiddog ti panagturay ti gumura iti dakes.

17 Ti tao a pimmatay iti padana a tao, agkalkali iti bukodna a tanem. Dimo paspasardengen.

18 Dika agsasaur ket awanto ti pakaan-anoam. Agsaurka ket dikanto agballigi.

19 Adunto ti taraon ti nagaget a mannalon, ngem napanglawto latta dagiti mangdaddadael iti tiempona.

20 Ti tao a di agsaur, agturong iti naan-anay ken naragsak a biag. Ngem no gumanatka a bumaknang, madusakanto.

21 Saan a naimbag ti panangidumduma. Ngem agbasol dagiti dadduma nga ukom nga umawat uray iti kabassitan a pasuksok.

22 Gumanat a bumaknang ti nakirmet a tao, ket dina ammo ti kanito nga idadateng ti kinapanglaw.

23 Tubngarem ti maysa a tao ket ad-addanto nga ipategna ti inaramidmo ngem ti panangpatiray-okmo kenkuana.

24 No ipagarupmo a saan a biddut ti panangtakawmo iti sanikua dagiti nagannak kenka, awan dumam iti gagangay a mannanakaw.

25 Riribuk ti patauden ti kinaimut. Narangrang-ayka no agtalekka iti Apo.

26 Kinamaag ti agtalek iti bukod a kapanunotan. Natalgedka no surotem ti pannursuro dagiti masirib.

27 Mangtedka kadagiti napanglaw ket awanto ti pagkurangam. Ngem no dika mangngaasi, adunto ti mangilunod kenka.

28 No agturay dagiti managdakdakes, aglemmeng dagiti tattao. Ngem no maikkatda, agturay manen dagiti nalinteg.

29

1 No sumuksukirka tunggal mababalawka, addanto aldaw a maitibkolka ket saankanton a makabangon.

2 Ipakitam kaniak ti agturay a nalinteg, ket ipakitak kenka dagiti naragsak a tattao. Ipakitam kaniak ti agturay a managdakdakes, ket ipakitak kenka dagiti saan a naragsak a tattao.

3 No patiem ti kinasirib, ipagpannakkelnaka ni amam. Maysa a kinamaag ti mangbusbos iti kuartana kadagiti balangkantis a babbai.

4 No kinalinteg ti pakaringgoran ti ari, napigsa ti pagilian, ngem no ti la kuarta ti ipangpangrunana dadaelenna ti dagana.

5 No patiray-okam dagiti gagayyemmo, agaramidka iti pakasiloan ti bukod a sakam.

6 Masiloan dagiti managdakdakes kadagiti basbasolda met laeng, ngem naragsak ken siwawaya dagiti nalinteg.

7 Ammo ti naimbag a tao ti kalintegan ti napanglaw, ngem saan a maawatan dagiti managdakdakes dagita a bambanag.

8 Dagiti tattao a saan a mangbigbig iti kalintegan ti padada a tao kabaelanda a riribuken ti entero a siudad. Pagtalnaen dagiti masirib dagiti amin a banag.

9 No idarum ti masirib ti maysa a maag, agkatawa laeng ti maag, ket ageskandalo ken makisubang.

10 Kagura dagiti mammapatay ti tao a saan nga agsasaur, ngem salakniban dagiti nalinteg ti kasta a tao.

11 Bulosan ti maag ti pungtotna, ngem naanus ti masirib ket tenglenna ti riknana.

12 No ipangag ti agturay ti saan a pudno a damag, ulbod dagiti amin nga ofisialesna.

13 Adda pagpadaan ti napanglaw ken ti mangidadanes kenkuana: agpadada nga inikkan ni Yahweh iti mata.

14 No salakniban ti ari ti kalintegan dagiti napanglaw, mabayagto ti panagturayna.

15 Pagimbagan dagiti ubbing ti panangisuro ken panangdisiplina. No mabaybay-an ti ubing nga agaramid iti kaykayatna, ibabainnanto ti inana.

16 No agturay dagiti managdakdakes, umadu ti basol. Ngem maimatanganto dagiti nalinteg ti pannakarpuogda.

17 Disiplinaam ti anakmo a lalaki ket mabalinmonto nga ipagpannakkel. Saannakanto nga ikkan iti pakaibabainam.

18 No saan nga idalan ti Dios ti maysa a nasion, awan urnos ti pagilian. Nagasat ti tao a mangsalimetmet iti linteg ti Dios!

19 Dimo madisiplinaan ti adipen babaen iti sao laeng. Nalabit a maawatannaka, ngem dinaka patpatien.

20 Dakdakkel ti namnama ti nengneng a maag, ngem ti tao a dina panunoten nga umuna ti isawangna.

21 No itedmo ti amin a kayat ti adipenmo manipud kinaubingna, dumtengto ti tiempo nga alaenna amin a sanikuam.

22 Ti tao a nalaka nga agpungtot pataudenna ti ringgor ken riribuk.

23 Ti kinatangsit ti tao isut' mangipababa kenkuana, ngem mararaem no napakumbaba.

24 Ti kadua ti mannanakaw kagurana ti biagna. Ammona dagiti panangilunod, ngem awan ti ipudnona.

25 Ti buteng isu ti pakadadaelam, ngem no agtalekka iti Apo, awan ti pakaan-anoam.

26 Kayat ti tunggal maysa a gun-oden ti naimbag a nakem ti agturay, ngem ti Apo laeng ti pakagun-odam iti kinalinteg.

27 Guraen dagiti nalinteg a tao dagiti managdakdakes. Guraen met dagiti managdakdakes dagiti nalinteg.

30

1 Dagitoy dagiti sao ni Agur nga anak ni Jakeh: “Awan ti Dios kaniak, awan ti Dios kaniak, ket nakakaasiak.

2 Umas-aspingakon iti animal ket saan a kas tao; awan kaniak ti panunot nga adda koma iti tao.

3 Awan nasursurok a kinasirib, ket awan ammok maipapan iti Dios.

4 Siasino ti nakagun-oden iti nailangitan a pannakaammo? Siasino ti nakaiggemen iti angin? Siasino ti nakabungonen iti danum iti lupot? Siasino ti nakaipasdeken kadagiti beddeng ti daga? Ammom no siasino? Siasino ti anakna a lalaki?

5 “Tungpalen ti Dios ti amin a karina. Mayarig iti kalasag kadagiti amin nga agbirok iti panangsalaknibna.

6 Dimo nayonan ti saona amangan no tubngarennaka ket maduktalan nga ulbodka.”

7 Adda dua a banag a dawatek kenka, O Dios, sakbay a matayak:

8 dimo ipalubos nga agulbodak ken saanak koma a napanglaw wenno baknang. Ti laeng umanay a taraonko ti itedmo.

9 No adu ti sanikuak, amangan no ibagak a saankan a masapul. Ngem no napanglawak, amangan no agtakawak ket ibabainko ti nagan ti Diosko.

10 Dimo padpadaksen ti adipen iti apona amangan no ilunodnaka ket agsagabaka.

11 Adda dagiti tattao a mangilunod kadagiti ammada ket awan a pulos panagraemda kadagiti innada.

12 Adda dagiti tattao a mangipagarup a nadalus ti biagda idinto nga iti kinapudnona, kasta unay ti kinarugitda.

13 Adda dagiti tattao a mangipagarup a naimbagda—ket anian a nagimbag ti panangipagarupda kadagiti bagbagida!

14 Adda dagiti tattao a sirurungsot a manggundaway kadagiti napanglaw ken nakakaasi—kasta ti pagsapulanda.

15 Adda dua a babbai nga annak ti alimatek, ket napanagananda a dua iti “Ikkannak!” Adda tallo a pulos a di mapnek; uppat a saan nga agkuna, “Huston:”

16 ti lubong dagiti natay, ti babai nga awan annakna, ti natikag a daga a makasapul iti tudo, ken ti apuy a saan nga agkuna, “Huston.”

17 Ti tao a manglais iti amana wenno mangumsi iti kinabaket ti inana, rumbeng a maipakan kadagiti agila wenno tuktoken dagiti narungsot a wak ti matana.

18 Adda tallo a datdatlag kaniak; wen, uppat a diak maawatan:

19 ti agila nga agtaytayab iti tangatang, ti panaguyas ti uleg iti bato, ti panaglasat ti barko iti taaw, ti panaginnayat ti baro ken ti balasang.

20 Kastoy ti aramid ti babai a saan a napudno iti asawana: makikamalala, agdigos, ket ibagana nga awan dakes nga aramidna.

21 Adda tallo a pagbutngan ti daga; wen, uppat a saan a maanusan:

22 ti tagabu nga agbalin nga ari, ti maag nga addaan iti amin a kayatna a kanen,

23 ti saan a maipatpateg a babai a makiasawa, ken ti adipen a babai nga asawaen ti amongna.

24 Adda uppat a babassit nga animal ditoy lubong, ngem nakasirsiribda:

25 Dagiti kuton: nakapsutda ngem agurnongda iti taraonda iti kalgaw.

26 Dagiti koneho: nakapsutda met ngem agbalayda kadagiti rangkis.

27 Dagiti dudon: awan arida ngem naurnos ti panaggunayda.

28 Dagiti alutiit: mabalinmo a tiliwen ngem masarakam ida kadagiti palasio.

29 Adda tallo a nadaeg ti pannagnada; wen, uppat a nataraki ti panagaksawda:

30 ti leon a kapigsaan kadagiti animal ken pulos nga awanan buteng,

31 dagiti kalding, dagiti nataraki a kawitan, ken dagiti ari iti sangoanan dagiti tattaona.

32 No kaska la maag a natangsit, ket adda dakes a panggepmo, sumardengka ket agpanunotka!

33 Batilem ti gatas, ket maaddaanka iti mantikilia. Danogem ti agong ti maysa a tao ket agdara. Pataudem ti riribuk ket maisagmakka.

31

1 Dagitoy ti pammagbaga ti ina iti anakna a ni Ari Lemuel:

2 “Sika ti dungdungngoek nga anak, ti sungbat dagiti kararagko. Ania ti ibagak kenka?

3 Dimo ibusen ti pigsam kadagiti babbai, wenno busbosen ti kuartam kadakuada; adun ti dinadaelda nga ari.

4 Lemuel, denggem. Saan a rumbeng nga uminum dagiti ari iti arak, wenno agtarigagay nga uminum iti naingel.

5 No uminumda, malipatanda dagiti linteg, ket dida bigbigen ti kalintegan dagiti tattao a nakurapay.

6 Agpaay kadagiti agbugbugsot ti naingel nga inumen, wen, agpaay kadagiti nakaay-ay-ay.

7 Palubosam ida nga uminum tapno malipatanda ti kinapanglawda ken ti kaawan ragsakda.

8 “Ikalintegam dagiti tattao a saan a makabael a mangikalintegan kadagiti bagbagida. Dimo ipalubos a maikkat ti kalintegan dagiti amin nga awan gawayna.

9 Ikalintegam ida ket agbalinka a nalinteg nga ukom. Ikalintegam dagiti napanglaw ken dagiti marigrigat.”

10 Nagrigat ketdin ti sumapul iti asawa a babai a makabael iti pagrebbenganna! Napatpateg nga adayo ngem iti alahas.

11 Dakkel ti panagtalek ti asawana kenkuana, ket pulos a dinto pumanglaw.

12 Bayat ti panagbiagna, naimbag ti ipaayna iti asawana ket pulos a dina dangran.

13 Ipamaysana ti agaramid iti linen ken de lana a lupot.

14 Agisangpet kadagiti taraon nga aggapu iti adayo a lugar, a kas iti panagisangpet ti barko dagiti komersiante.

15 Nariwet pay no bumangon tapno isaganana ti taraon ti familiana ken ibagana ti aramiden dagiti babbai nga adipenna.

16 Agbirok iti daga ket gatangenna babaen iti kuarta a nateggedanna sana mulaan iti ubas.

17 Naanep nga agtrabaho, napigsa ken nagaget.

18 Ammona ti pateg ti amin nga ar-aramidenna, ket agtrabaho agingga iti rabii.

19 Agtibbi ket ablenna ti bukodna a pagan-anay.

20 Naparabur kadagiti napanglaw ken marigrigat.

21 Saan a madanagan uray no nalam-ek ta adda naimeng a pagan-anay ti familiana.

22 Agaramid kadagiti abbong ti katre, ken napintas a linen dagiti pagan-anayna.

23 Agdindinamag ti asawana—maysa kadagiti mabigbigbig nga umili.

24 Agaramid kadagiti pagan-anay ken barikes sana ilako kadagiti agtagtagilako.

25 Natalged ken madaydayaw ti kasasaadna, ket awan pagdanaganna iti masakbayan.

26 Naanus ti panagsaona ket nainsiriban dagiti ibagana.

27 Kanayon nga adda aramidenna ket kitaenna dagiti kasapulan ti familiana.

28 Ipakita dagiti annakna ti panangdayawda kenkuana, kasta met ti asawana.

29 Kuna ti asawana, “Adu ti naimbag nga assawa ngem artapam amin ida.”

30 Makaallilaw dagiti naimnas a saguday ti maysa a tao, ket agkupas ti kinapintas, ngem masapul a maidaydayaw ti babai nga agbuteng ken ni Yahweh.

31 Rumbeng a mabigbig ken maitan-ok kadagiti amin nga aramidna, ket maikari a raemen ti tunggal maysa.