1
[1-2] Ҳүрметли Теофил! Мен биринши китабымда Ийсаның ислеўге ҳәм үйретиўге кирискенинен баслап, Өзи таңлаған елшилерине Мухаддес Руўх арқалы буйрықлар бергеннен соң, аспанға алынған күнине дейин болған ўақыялардың ҳәммесин жазған едим.2
3 Ол азап шегип өлгеннен кейин, көп исенимли дәлиллер менен елшилерге Өзиниң қайта тирилгенин көрсетти. Қырық күн даўамында оларға көринип, Қудайдың Патшалығына байланыслы нәрселер ҳаққында айтты.
4 Олар менен бирге болғанда мына буйрықты берди:
— Ерусалимнен кетип қалмаңлар. Ал өзлериңиз Меннен еситкен Әкемниң ўәдесиниң орынланыўын күтиңлер.5 Себеби Яқыя суў менен шомылдырған еди, бирақ сизлер көп күн өтпей Мухаддес Руўх пенен шомылдырыласызлар.
6
Елшилер бирге жыйналғанда, Ийсадан былай деп сорады: — Ийем, Израилға патшалықты ҳәзир қайтарып бережақсаң ба?7
Ийса оларға: — Әкениң Өз бийлиги менен белгилеп қойған ўақыт-мәҳәллерин билиў сизлерге берилмеген.8 Бирақ сизлерге Мухаддес Руўх түскенде күш-қуўат аласызлар ҳәм Ерусалимде, пүткил Яҳудияда, Самарияда, ҳәтте, дүньяның шетине дейин Мениң гүўаларым боласызлар, — деди.
9
Ийса усыларды айтып болып, олардың көз алдында аспанға алынды. Оны бир булт қаплап, олардың нәзеринен узақластырды.10
Ийса көтерилип баратырғанда, олар көзлерин аспанға тигип турған еди. Бирден олардың қасында ақ кийимли еки адам пайда болып:11
— Ҳәй, галилалылар, неге аспанға қарап турсызлар? Сизлерден аспанға алынған бул Ийсаның қалай көтерилгенин көргениңиздей, Ол анық солай қайтып келеди, — деди.12
Буннан соң, елшилер Зәйтүн таўы деп аталған таўдан Ерусалимге қайтып келди. Бул таў Ерусалимге жақын болып, бир шақырымдай жерде жайласқан еди.13 Қалаға кирип, өзлери болып атырған үйдиң жоқарғы қабатына көтерилди. Олар: Петр, Юхан, Яқып, Андрей, Филип, Томас, Бартоломей, Матта, Алпейдиң улы Яқып, ўатансүйер Симон ҳәм Яқып улы Яҳуда еди.
14 Булардың ҳәммеси ҳаял-қызлар, Ийсаның анасы Мәриям ҳәм Оның туўысқанлары менен бирликте үзликсиз дуўа ететуғын еди.
15
Сол күнлердиң биринде жыйналған бир жүз жигирмаға шамалас исениўшилердиң арасынан Петр орнынан турып былай деди:16
— Туўысқанларым! Мухаддес Руўхтың Ийсаны услап алғанларға жолбасшылық еткен Яҳуда ҳаққында Даўыт арқалы әўелден билдирген Мухаддес Жазыўы орынланыўы керек еди.17 Яҳуда да бизлердиң арамызда бири болып, усы хызметтен үлесин алған еди.
(18 Бул адам өз қылмысының ҳақысына бир егислик жер сатып алды. Ол сол жерде ет-бетинен жығылып, қарны жарылды ҳәм барлық ишеклери ақтарылды.
19 Бул ўақыя Ерусалим турғынларының ҳәммесине мәлим болды. Сонлықтан сол егислик жер олардың тилинде «Хакелдама» деп аталып, «Қан жери» деген мәнисти аңлатады.)
20
Өйткени Забурда: «Оның мәканы қаңырап қалсын,21
[21-22] Сонлықтан Ийемиз Ийса бизлер менен бирге болғанда, яғный Яқыяның суўға шомылдырыўынан баслап, Ийсаның аспанға алынған күнине дейин, бәрқулла бизлердиң арамызда болған адамлардың бири Оның қайта тирилгенине бизлер менен бирге гүўа болыўы тийис.22
23
Солай етип, еки адам: лақабы Юстус болған Барсаба деп аталатуғын Юсуп ҳәм Матияс усынылды.24 [24-25] Соңынан олар былай деп дуўа етти:
— О, Ийемиз, Сен ҳәр бир адамның кеўлин билесең. Усы еки адамның қайсысын елшилик хызметине таңлағаныңды бизлерге көрсет. Ал Яҳуда бул хызметти таслап, өзине ылайықлы жерге кетти.25
26
Олар екеўине шек таслағанда, шек Матиясқа түсти. Солай етип, ол он бир елшиниң қатарына қосылды.1
Елиўинши күни байрамы келгенде, исениўшилердиң ҳәммеси бир жерге жыйналды.2 Тосаттан аспаннан күшли самал ескендей болып, бир шаўқым еситилди ҳәм олар отырған үйди пүткиллей толтырып жиберди.
3 Оттың жалыны сыяқлы тиллерге уқсаған бир нәрселер оларға көринип, бөлинип-бөлинип ҳәр бириниң үстине түсти.
4 Олардың ҳәммеси Мухаддес Руўхқа толып, Руўхтың айтқызыўы бойынша басқа тиллерде сөйлей баслады.
5
Сол ўақытта Ерусалимде дүньяның ҳәр түрли еллеринен келген диншил яҳудийлер жасайтуғын еди.6 Бул сести еситип, көп халық бир жерге жыйналды. Олардың ҳәр бири өз тиллеринде айтылған сөзлерди еситкенликтен ҳайран болды.
7 Ҳәмме қатты таң қалысып, былай деди:
— Қараңлар, бул сөйлеп атырғанлардың ҳәммеси галилалы емес пе?8 Онда қалай олардың бизлердиң ҳәр биримиздиң туўылған жеримиздиң тилинде сөйлеп атырғанын еситип турмыз?
9 Арамызда парфиялылар, мидиялылар, еламийлилер бар. Месопотамияда, Яҳудияда ҳәм Кападокияда, Понтус ҳәм Азияда,
10 [10-11] Фрикия ҳәм Памфилияда, Мысыр ҳәм Ливияның Киренеге жақын үлкелеринде жасайтуғынлар бар. Өзлери яҳудий болған ҳәм яҳудий динине өткен Римнен келген қонақлар, критлилер ҳәм араблар да бар. Бирақ бизлер Қудайдың уллы ислери ҳаққында ҳәр биримиз өз тиллеримизде еситип турмыз-ғо.
11
12
Олардың ҳәммеси аң-таң болысып, бир-биринен: — Буны қалай түсиниўге болады? — деп сорады.13
Ал гейбиреўлери мысқыллап: — Олар таза шарап ишип, мәс болған, — дести.14
Сонда он бир елши менен бирге Петр орнынан турды да, бәлент даўыс пенен халыққа қарата сөйледи: — Яҳудийлер ҳәм пүткил Ерусалим турғынлары! Мен буны сизлерге түсиндирейин, сөзлериме қулақ салыңлар.15 Бул адамлар сизлер ойлағандай мәс емес. Себеби ҳәзир азанғы саат тоғыз-ғо.
16 Бирақ бул көрип турғанларыңыз Иоел пайғамбар арқалы алдын ала айтылған еди:
17
«Қудай былай дейди:18
Сол күнлерде Өзимниң ер ҳәм ҳаял хызметшилеримниң үстине де,
Өз Руўхымды жаўдыраман,
Олар да пайғамбаршылық етеди.
19
Жоқарыда, аспанда таң қаларлық нәрселер,
Төменде, жер жүзинде кәраматлы белгилер:
Қан, от ҳәм бурқыраған түтинлерди көрсетемен.
20
Ийемиздиң уллы ҳәм салтанатлы күни келместен алдын,
Күн қараңғыланады, ай қанға айланады.
21
Сонда Ийемиздиң атын айтып шақырған ҳәр бир адам қутқарылады» .
22
Израиллылар, мына сөзлерге қулақ салыңлар: хабарыңыз бар, Насыралы Ийса Қудайдың Ол арқалы араңызда ислеген кәраматлары, таң қаларлық ўақыялары ҳәм кәраматлы белгилери менен Қудай тәрепинен дәлилленген Адам еди.23 Бул Ийса Қудайдың ерки ҳәм алдын ала белгилегени бойынша, сизлерге услап берилген еди. Сизлер Оны Қудайдың Нызамын билмейтуғын басқа миллет адамларының қолы менен атанақ ағашқа шегелеп өлтирдиңлер.
24 Ал Қудай өлим азабының тусаўларын үзип, Оны тирилтти. Өйткени Оны өлимниң услап турыўы мүмкин емес еди.
25 Ол ҳаққында Даўыт былай деген:
«Ийемди ҳәмме ўақыт көз алдымда көрдим,26
Сонлықтан кеўлим қуўанып, тилим шадланып сөйлейди.
Денем де үмит ишинде жасайды.
27
Себеби Сен жанымды өлилер мәканына таслап кетпейсең,
Өз Мухаддесиңди ширитип қоймайсаң.
28
Маған өмир жолларын үйреттиң,
Мени Өз жаныңда қуўанышқа бөлейсең» .
29
Туўысқанларым! Мен сизлерге уллы бабамыз Даўыт ҳаққында ашық айта аламан: ол өлди ҳәм жерленди. Оның қәбири бүгинге дейин усы жерде, бизлерде сақланған.30 Даўыт пайғамбар болғанлықтан, Қудайдың оған: «Сениң урпағыңнан Бирин тахтыңа отырғызаман», — деп өзине ант ишип, ўәде бергенин билди.
31 Сонлықтан ол келешекте не болатуғынын көрип, Масихтың қайта тирилетуғыны туўралы былай деген еди:
«Ол өлилер мәканына таслап қалдырылмады,32
Қудай усы Ийсаны өлимнен тирилтти, буған бизлердиң ҳәммемиз гүўамыз.33 Ол Қудайдың қүдирети менен аспандағы жоқары ҳәмелге көтерилип, Әкеден ўәде етилген Мухаддес Руўхты алды. Ҳәзир көргениңиз ҳәм еситкениңиз сыяқлы, сол Руўхты бизлерге жаўдырды.
34 [34-35] Даўыт аспанға көтерилмеген болса да былай деген еди:
«Ийем мениң Ийеме айтты:35
36
Солай етип, пүткил Израил халқы анық билип қойсын: Қудай сизлер атанақ ағашқа шегелеген сол Ийсаны ҳәм Ийемиз, ҳәм Масих қылды.37
Буны еситкенлердиң жүреклерине қанжар суғылғандай болды. Олар Петр ҳәм басқа елшилерден: — Туўысқанлар, бизлер не ислеўимиз керек? — деп сорады.38
Петр оларға былай деди: — Гүналарыңыздың кеширилиўи ушын тәўбе етип , ҳәр бириңиз Ийса Масихтың аты менен суўға шомылдырылыңлар. Сонда Мухаддес Руўхты сыйға аласызлар.39 Бул ўәде сизлерге, сизлердиң балаларыңызға ҳәм алыстағылардың ҳәммесине, яғный Қудай Ийемиз шақырған ҳәр бир адамға берилген.
40
Петр басқа да көп сөзлер менен оларға гүўалық берип: — Бул бузық әўладтан қутқарылыңлар, — деп өтиниш етти.41
Оның сөзин қабыл еткенлер суўға шомылдырылып, сол күни оларға үш мыңға шамалас адам қосылды.42
Олар өзлерин елшилердиң тәлимине бағышлап, бир-бири менен қарым-қатнаста болды ҳәм бирге нан сындырып , дуўа ететуғын еди.43 Елшилер арқалы көп таң қаларлық нәрселер ҳәм кәраматлы белгилер көрсетилгенликтен, ҳәммени қорқыныш бийледи.
44 Исениўшилердиң ҳәммеси бирге жыйналып, ҳәмме нәрсесин орталыққа қойды.
45 Мал-мүликлерин сатып, ҳәр кимниң мүтәжлигине қарай үлестиретуғын еди.
46 Олар ҳәр күни бирге Ибадатхананың ҳәўлисинде жыйналысып, үйлерде нан сындырысты. Қуўанышлы түрде ҳақ кеўил менен бирге аўқатланды.
47 Қудайға мақтаўлар айтып, пүткил халықтың алғысына бөленди. Ийемиз де қутқарылғанларды оларға күн сайын қосып барды.
1
Бир күни Петр менен Юхан дуўа етиў ўақтында, түстен кейин саат үште Ибадатханаға баратыр еди.2 Сол жерде иштен аяғы ләң болып туўылған бир адам бар еди. Ол Ибадатханаға келгенлерден садақа сораў ушын көтерип әкелинип, ҳәр күни Ибадатхананың «Гөззал» деген қапысының қасында отырғызылатуғын еди.
3 Бул адам Ибадатханаға кирип баратырған Петр менен Юханды көрип, олардан садақа сорады.
4 Петр менен Юхан оған тигилип қарады. Соңынан Петр оған:
— Бизлерге қара! — деди.5
Сол адам олардан бир нәрсе алыўды дәметип, оларға дыққат пенен тигилип қалды.6
Петр оған: — Менде гүмис ҳәм алтын жоқ, бирақ саған өзимде барымды беремен. Насыралы Ийса Масих аты менен айтаман, жүр! — деп7 оның оң қолынан услады да, орнынан турғызды. Сол ўақытта-ақ оның аяқлары менен тобықларына күш енди.
8 Ол орнынан ушып турды да, жүре баслады. Былай-былай жүрип секириўи менен Қудайға алғыслар айтып, олар менен бирге Ибадатханаға кирди.
9 Пүткил халық оның жүрип баратырғанын ҳәм Қудайды алғыслап атырғанын көрип,
10 оның Ибадатхананың «Гөззал» деген қапысының қасында отырып, тиленшилик еткен адам екенин таныды. Оның менен жүз берген ўақыяға олар қатты ҳайран қалысып, аң-таң болысты.
11
Жаңағы адам Петр менен Юханнан айырылмай жүргенде, пүткил халық ҳайран қалысып, «Сулайманның айўаны» деп аталатуғын жерге, олардың қасына жуўырысып келди.12 Буны көрген Петр халыққа қарата былай деди:
— Израиллылар, буған неге аң-таң болып атырсызлар? Бул адамды бизлер өз күшимиз ямаса диншиллигимиз бенен жүргизгендей, неге бизлерге тигилип турсызлар?13 Ибрайымның, Ысақтың, Яқыптың Қудайы, бизиң ата-бабаларымыздың Қудайы Өз хызметшиси Ийсаны уллылады. Сизлер Оны услап бердиңлер ҳәм Пилат Оны босатыўға қарар еткенде, Оннан Пилаттың алдында ўаз кештиңлер.
14 Мухаддес ҳәм ҳақ Адамнан ўаз кешип, бир адам өлтириўшиниң өзлериңизге босатылып берилиўин талап еттиңлер.
15 Сизлер Өмир Ийесин өлтирдиңлер, бирақ Қудай Оны өлимнен тирилтти. Бизлер буған гүўамыз.
16 Сизлер көрген ҳәм таныйтуғын бул адам Ийсаның аты менен, Оның атына деген исеним менен шыпа тапты. Ҳәммеңиздиң көз алдыңызда оған толық шыпа берген Ийсаға деген исеним еди.
17
Енди туўысқанларым, сизлердиң бул исти басшыларыңыз сыяқлы билмей ислегениңизди билемен.18 Бирақ барлық пайғамбарлар арқалы Өз Масихының азап шегетуғынын алдын ала билдирген Қудай Өз сөзин усылай әмелге асырды.
19 [19-20] Солай етип, тәўбе етиңлер ҳәм гүналарыңыздың жуўылыўы ушын Қудайға қайтыңлар. Сонда Жаратқан Ийемиз сизлерге рәҳәтлениў ўақытларын береди ҳәм сизлер ушын алдын ала тайынланған Масихты, яғный Ийсаны жибереди.
20
21 Қудайдың әййемнен мухаддес пайғамбарлары арқалы айтқанындай, ҳәмме нәрсениң өз қәлпине келиўине дейин Ийса аспанда болыўы керек.
22 Өйткени Муўса былай деген еди: «Қудай Ийемиз сизлер ушын туўысқанларыңыздың арасынан мен сыяқлы бир пайғамбарды шығарады. Оның айтқан ҳәр бир сөзин тыңлаңлар.
23 Сол пайғамбарды тыңламаған ҳәр бир адам Қудайдың халқы арасынан жоқ етиледи» .
24
Самуел пайғамбардан баслап, оннан кейин келип сөйлеген пайғамбарлардың ҳәммеси де усы күнлер ҳаққында болжаған еди.25 Сизлер пайғамбарлардың ҳәм Қудайдың ата-бабаларыңыз бенен дүзген келисиминиң мийрасхорларысызлар. Себеби Қудай Ибрайымға былай деген еди: «Сениң әўладың арқалы жер жүзиндеги ҳәмме халықлар жарылқанады» .
26 Ҳәр бириңизди жаман жолдан қайтарып, сизлерди жарылқаў ушын, Қудай Өзи тайынлаған хызметшисин ең алды менен сизлерге жиберди.
1
Петр менен Юхан халыққа сөйлеп турғанда, руўханийлер, Ибадатхана сақшыларының басшысы ҳәм саддукейлер олардың жанына топарласып келди.2 Өйткени олардың халыққа тәлим берип, Ийсаның мысалында өлилердиң қайта тирилетуғынын жәриялағанына қатты ашыўлы еди.
3 Сонлықтан олар Петр менен Юханды услап алды да, ертеңге дейин қамап таслады. Себеби күн кеш болып қалған еди.
4 Бирақ, елшилердиң сөзин еситкен адамлардың көбиси исенди. Исенген ер адамлардың саны бес мыңға шамалас еди.
5
Келеси күни яҳудий басшылары, ақсақаллар ҳәм диний муғаллимлер Ерусалимге жыйналды.6 Бас руўханий Ханна менен Каяфа, Юхан, Искендер ҳәм бас руўханийдиң урпағынан болған басқа адамлар да сол жерде еди.
7 Олар Петр менен Юханды ортаға турғызып, олардан:
— Сизлер буны қандай күш пенен ҳәм кимниң аты менен иследиңлер? — деп сорады.8
Сонда Петр Мухаддес Руўхқа толып былай деди: — Халық басшылары ҳәм ақсақаллар!9 Бул ләң адамға исленген жақсылық ҳәм оның қалай шыпа тапқаны ҳаққында бизлер бүгин тергелип атырған болсақ,
10 онда сизлердиң ҳәммеңиз ҳәм пүткил Израил халқы мынаны билип қойыңлар: бул адам сизлер атанақ ағашқа шегелеген, бирақ Қудай өлимнен қайта тирилткен Насыралы Ийса Масихтың атының қүдирети менен сап-саў болып, алдыңызда тур.
11
Усы Ийса Мухаддес Жазыўда айтылғандай: «Сиз, қурылысшылар тәрепинен керексиз деп тасланып,12
Ийсадан басқа ҳеш ким арқалы қутқарылыў жоқ. Қутқарылыўымыз ушын аспан астында адамларға берилген басқа ҳеш бир ат жоқ.13
Кеңес ағзалары Петр менен Юханның билимсиз ҳәм қарапайым адамлар екенин байқап, олардың батыллығын көргенде таң қалысты. Олардың Ийса менен бирге болғанын билди.14 Бирақ шыпа тапқан адамның Петр ҳәм Юхан менен турғанын көрип, оларға қарсы ҳеш нәрсе айта алмады.
15 Солай етип, кеңес ағзалары оларға сыртқа шығып кетиўди буйырды да, соңынан өз ара кеңесе баслап:
16
— Бул адамларға не ислесек екен? Ерусалимде жасайтуғын ҳәр бир адам олардың анық кәрамат ислегенин биледи-ғо. Бизлер буны бийкарлай алмаймыз.17 Бирақ, бул хабардың халық арасында және де көбирек жайылмаўы ушын, буннан былай Ийсаның аты менен ҳеш кимге ҳеш қашан сөйлемеңлер деп, қорқытып қояйық, — дести.
18
Соңынан оларды шақырып алып, Ийсаның аты менен ҳеш нәрсе айтпаўларын ҳәм үйретпеўлерин буйырды.19 Бирақ, Петр менен Юхан оларға жуўап берип:
— Өзлериңиз ойлап көриң: Қудайдың сөзлеринен гөре, сизлердиң сөзлериңизди тыңлаў Қудай алдында дурыс болар ма екен?20 Бизлер көргенлеримизди ҳәм еситкенлеримизди айтпай тура алмаймыз, — деди.
21
Кеңес ағзалары жазалаў ушын ҳеш қандай себеп таба алмағанлықтан, оларды және қорқытты да, босатып жиберди. Өйткени болған ўақыя ушын пүткил халық Қудайға алғыслар айтып турған еди.22 Себеби кәраматлы шыпа нәтийжесинде жазылған адамның жасы қырықтан асқан еди.
23
Петр менен Юхан босатылғаннан соң жолдасларына барып, бас руўханийлер менен ақсақаллардың өзлерине айтқан сөзлериниң ҳәммесин хабарлады.24 Олар буны еситкенде, бир аўыздан Қудайға қарата бәлент даўыс пенен былай деди:
— О, Қүдиретли Ийемиз! Аспанды, жерди, теңизди ҳәм олардың ишиндегилердиң ҳәммесин Сен жаратқансаң.25 Өз хызметшиң бабамыз Даўыттың аўзы менен Мухаддес Руўх арқалы былай деген едиң:
«Миллетлер неге қозғалаң көтерди?26
Жер жүзиниң патшалары бас көтерди,
Ҳүкимдарлар бирге жыйналып,
Жаратқан Ийемизге ҳәм Ол тайынлаған Масихқа қарсы турды» .
27
Ҳақыйқаттан да, Ҳирод пенен Понтий Пилат бул қалада басқа миллетлер ҳәм Израил халқы менен бирге Сен тайынлаған мухаддес хызметшиң Ийсаға қарсы топланды.28 Олар буны Сениң қүдиретиң ҳәм еркиң менен алдын ала белгиленгенлерди әмелге асырыў ушын иследи.
29 Енди, О Ийемиз, олардың айбат етиўлерине нәзер салып, Сениң сөзиңди толық мәртлик пенен айтыўға Өз қулларыңа күш-қуўат бере гөр!
30 Мухаддес хызметшиң Ийсаның аты менен аўырыўларға шыпа бериў ушын, кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық ислер ислеў ушын қүдиретиңди көрсете гөр!
31
Дуўа етип болғанда, олар жыйналған жер силкинип кетти. Ҳәммеси Мухаддес Руўхқа толып, Қудайдың сөзин мәртлик пенен айта баслады.32
Исениўшилердиң жыйнағындағы ҳәмме адам бир жан, бир тән еди. Ҳеш қайсысы да өз мал-мүлкин «меники» демейтуғын еди. Ал ҳәмме нәрсесин орталыққа қойды.33 Елшилер Ийемиз Ийсаның қайта тирилгени ҳаққында күшли жигер менен, тәсирли түрде гүўалық беретуғын еди ҳәм олардың ҳәммеси Қудайдың уллы мийримине ийе еди.
34 Олардың арасында жоқшылықта жасайтуғын адам болған жоқ. Өйткени жерлери ямаса үйлери барлар оларды сататуғын еди. Түскен ақшаларын алып келип,
35 елшилердиң қолына салатуғын еди. Ақшалар ҳәр кимге мүтәжлигине қарай үлестирилетуғын еди.
36
Мысалы: Лебий урыўынан шыққан Юсуп деген кипрлы бир адам бар еди. Елшилер оған Барнаба, яғный «Жубаныш бериўши» дегенди аңлататуғын ат берген еди.37 Ол өзине тийисли жерди сатты да, ақшасын әкелип, елшилердиң қолына салды.
1
Ал Ханания атлы адам ҳаялы Сафира менен мал-мүлкин сатып,2 ақшаның бир бөлегин жасырып қалды да, қалған бөлегин елшилердиң қолына әкелип салды. Буннан оның ҳаялының да хабары бар еди.
3
Сонда Петр оған былай деди: — Ханания, неге шайтанға жүрегиңнен орын берип, Мухаддес Руўхты алдадың ҳәм сатылған жердиң ақшасының бир бөлегин өзиңе алып қалдың?4 Жер сатылмай-ақ саған тийисли емес пе еди? Сатылғаннан соң да, ақшасын қәлегениңше жумсаўға еркли емес пе едиң? Неге бундай ис ислеўге нийет еттиң? Сен адамларды емес, Қудайды алдадың-ғо.
5
Ханания бул сөзлерди еситиўден-ақ жерге жығылып, жан тапсырды. Буны еситкенлердиң ҳәммесин күшли қорқыныш бийледи.6 Жас жигитлер орынларынан турып, оның денесин кепинледи де, алып кетип жерледи.
7
Арадан шама менен үш сааттай өткенде, болған ўақыядан хабарсыз Хананияның ҳаялы ишке кирип келди.8 Петр оған:
— Маған айтшы, жерди усынша ақшаға саттыңлар ма? — деди. — Аўа, соған, — деди ҳаял.9
Петр оған былай деди: — Неге Ийемиздиң Руўхын сынап көриўге келистиңлер? Әнекей, күйеўиңди жерлегенлер есиктен кирип киятыр. Олар сени де алып кетеди.10
Ҳаял сол ўақытта-ақ Петрдиң аяғына жығылып, жан тапсырды. Ишке кирген жас жигитлер оның өлип қалғанын көрип, сыртқа алып кетти де, күйеўиниң қасына жерледи.11 Пүткил исениўшилер жәмәәтин ҳәм болған ўақыяларды еситкенлердиң ҳәммесин күшли қорқыныш бийледи.
12
Халық арасында елшилер арқалы көп кәраматлы белгилер көрсетилип, таң қаларлық ислер исленетуғын еди. Исениўшилердиң ҳәммеси Сулайманның айўанында жыйналып туратуғын еди.13 Сырттан оларға қосылыўға ҳеш кимниң батылы бармайтуғын еди, бирақ халық оларға көп алғыслар айтатуғын еди.
14 Және де, Ийемизге исенип, исениўшилерге қосылған ер ҳәм ҳаяллардың саны барған сайын арта берди.
15 Ҳәтте, Петр өтип баратырғанда, ҳеш болмаса оның саясы аўырыўлардың бириниң үстине түссин деп, оларды көшелерге шығарып, кәтлер ҳәм төсеклердиң үстилерине жатқызып қойды.
16 Ерусалимниң дөгерегиндеги қалашалардан да көп адамлар жыйналып, аўырыўларды ҳәм жаўыз руўхлардан азап шеккенлерди алып келетуғын еди. Олардың ҳәммеси шыпа табатуғын еди.
17
Сонда бас руўханий ҳәм оның тәрепдарларының ҳәммеси, яғный саддукей топарының ағзаларының қызғаныштан ишлери жанып,18 елшилерди услатты да, мәмлекет қамақханасына қаматып таслады.
19 Бирақ түнде Ийемиздиң бир периштеси қамақхананың қапыларын ашып, оларды сыртқа шығарды да:
20
— Барыңлар, Ибадатханада турып, бул жаңа өмир туўралы сөзлердиң барлығын халыққа айтыңлар, — деди.21
Елшилер айтылғанды тыңлап, таң сәҳәрде Ибадатханаға барды да, тәлим бере баслады. Сол ўақытта бас руўханий ҳәм оның тәрепдарлары келип, жоқарғы кеңестиң адамларын, яғный Израил халқының барлық ақсақалларын жыйналыўға шақырды ҳәм елшилерди алып келиў ушын қамақханаға адам жиберди.22 Бирақ, сақшылар қамақханаға барғанда елшилерди таппай, излерине қайтып келди де, мыналарды хабарлады:
23
— Қамақхананың беккем етип жабылғанын, қапылардың аўзында қараўыллардың турғанын көрдик. Бирақ, қапыларды ашқанымызда, иштен ҳеш кимди таппадық.24
Бул сөзлерди еситкен Ибадатхана сақшыларының басшысы менен бас руўханийлер: «Бул не болғаны» десип, албырасып қалды.25
Сонда олардың қасына бир адам келип: — Әне, сизлер қамаққа салған адамлар Ибадатханада тәлим берип тур, — деп хабарлады.26
Солай етип, сақшылардың басшысы сақшылар менен бирге кетип, елшилерди алып келди. Бирақ халықтың өзлерин тас пенен урыўынан қорқып, оларға зорлық ислемеди.27
Олар елшилерди алып келип, жоқарғы кеңестиң алдында турғызып қойды. Бас руўханий елшилерди сораўға тутып:28
— Бул ат пенен тәлим бермең, деп қатаң буйырған едик-ғо. Бирақ сизлер өз тәлийматыңызды пүткил Ерусалим қаласына жайыпсызлар. Бул Адамның қанының төгилиўине де бизлерди жуўапкер қылмақшысызлар, — деди.29
Петр менен басқа елшилер былай деп жуўап берди: — Адамларға емес, Қудайға бойсыныў тийис!30 Ата-бабаларымыздың Қудайы сизлер атанақ ағашқа шегелеп өлтирген Ийсаны қайта тирилтти.
31 Израилдың тәўбе етип, гүналарының кеширилиўи ушын, Қудай Оны Көсем ҳәм Қутқарыўшы қылып, Өзиниң оң тәрепине көтерди.
32 Бизлер бул ислердиң гүўасымыз. Сондай-ақ, Қудайдың Өзине бойсынатуғынларға беретуғын Мухаддес Руўхы да буларға гүўа.
33
Жоқарғы кеңес ағзалары буны еситкенде ашыўға минип, елшилерди өлтирмекши болды.34 Бирақ, пүткил халықтың ҳүрметине ийе болған нызам муғаллими Гамалиел атлы бир парисей кеңесте орнынан турып, елшилерди аз-маз ўақытқа сыртқа шығарып турыўды буйырды.
35 Соңынан ол кеңес ағзаларына былай деди:
— Израиллылар! Бул адамларға ислейжақ исиңизди абайлап ислеңлер.36 Себеби буннан бурын өзин уллы деп есаплаған Теудас атлы бир адам шыққан еди. Оған төрт жүзге шамалас адам қосылды. Бирақ ол өлтирилип, изине ергенлердиң ҳәммеси тарқап, жоқ болып кетти.
37 Оннан соң, халықтың есабы алынған күнлерде галилалы Яҳуда шығып, бир топар адамларды изине ертти. Ол да өлтирилип, изине ергенлердиң ҳәммеси тарқап кетти.
38 Сонлықтан енди сизлерге айтатуғыным мынаў: бул адамларға тиймеңлер, оларды тынышына қойыңлар. Өйткени бул ис-ҳәрекет адамлардан болса, ол иске аспайды.
39 Бирақ Қудайдан болса, бул адамларды жоқ қыла алмайсызлар. Және де, Қудайға қарсы урысыўшы болып қалыўыңыз да мүмкин.
40
Кеңес ағзалары Гамалиелдиң мәсләҳәтин қабыл етти де, елшилерди ишке шақыртып, оларды қамшылатты ҳәм Ийсаның аты менен ўаз айтпаўды буйырып, босатып жиберди.41 Елшилер Ийсаның аты себепли масқараланыўға миясар болғаны ушын жоқарғы кеңестен қуўанышлы түрде шығып кетти.
42 Олар ҳәр күни Ибадатханада ҳәм үйме-үй тәлим бериўин, Ийсаның Масих екени ҳаққында Хош Хабарды жәриялаўын тоқтатқан жоқ.
1
Масихтың шәкиртлериниң саны өсип атырған сол күнлерде грекше сөйлейтуғын исениўши яҳудийлер тәрепинен еврейше сөйлейтуғын исениўши яҳудийлерге қарсы наразылық пайда болды. Себеби күнделикли жәрдем бөлистирилгенде, олардың жесирлерине кеўил аўдарылмайтуғын еди.2 Сонда он еки елши ҳәмме шәкиртлерди бир жерге жыйнап:
— Қудайдың сөзин жәриялаў исин таслап, дастурхан басында хызмет еткенимиз дурыс болмас.3 Туўысқанларым! Араңызда жақсы аты шыққан, Мухаддес Руўх пенен даналыққа толған жети адамды таңлаңлар. Оларға усы исти тапсырайық.
4 Ал бизлер өзлеримизди дуўа етиўге ҳәм Қудайдың сөзин жәриялаўға бағышлайық, — деди.
5
Бул сөз пүткил жәмәәтке унады. Олар исеними күшли ҳәм Мухаддес Руўхқа толы болған Степанды, және де Филипти, Прохорды, Никанорды, Тимонды, Парменди ҳәм яҳудий динине өткен антиохиялы Николасты сайлап,6 елшилердиң алдында турғызды. Елшилер дуўа етип, олардың үстилерине қолларын қойды.
7
Солай етип, Қудайдың сөзи жайылып, Ерусалимдеги шәкиртлердиң саны көбейе берди. Руўханийлердиң көбиси де елшилердиң тәлимин қабыл алып, исене баслады.8
Қудайдың мийрими менен қүдиретине толы болған Степан халық арасында уллы таң қаларлық нәрселер ҳәм кәраматлы белгилер көрсететуғын еди.9 Деген менен, киренели, искендериялы ҳәм Киликия менен Азиядан болған адамлардың «Еркинлер мәжилисханасы» деген мәжилисхананың айырым ағзалары Степанға қарсы шығып, оның менен тартыса баслады.
10 Бирақ ол даналық ҳәм Мухаддес Руўх пенен сөйлегенликтен, олар қарсы тура алмады.
11 Сонда олар бир неше адамды үгитлеп: «Оның Муўсаға ҳәм Қудайға тил тийгизгенин еситтик», — деп айтқызды.
12
Солай етип, олар халықты, ақсақалларды ҳәм диний муғаллимлерди өшегистирип, бас салып Степанды услады да, оны жоқарғы кеңестиң алдына алып келди.13 Олар әкелген жалған гүўалар:
— Мына адам Ибадатханаға ҳәм Муўсаның Нызамына үзликсиз қарсы сөйлеп жүр.14 Бизлер оның: «Насыралы Ийса Ибадатхананы жоқ қылады, Муўсаның бизлерге берген үрп-әдетлерин өзгертеди», — дегенин еситтик, — деди.
15
Жоқарғы кеңесте отырғанлардың ҳәммеси Степанның жүзине тигилип қарап, оның жүзиниң периштениң жүзине уқсас екенин көрди.1
Сонда бас руўханий Степаннан: — Усы дурыс па? — деп сорады.2
Степан былай деп жуўап берди: — Туўысқанларым ҳәм ағаларым, маған қулақ салыңлар! Бабамыз Ибрайым Харанға көшип орналаспастан бурын Месопотамияда болған ўақтында уллы Қудай оған көринип:3 «Елиңди ҳәм ағайин-туўғанларыңды қалдырып, Мен саған көрсететуғын елге бар» , — деген еди.
4
Солай етип, Ибрайым халдейлилердиң елинен шығып, Харанға орналасты. Әкесиниң өлиминен кейин, Қудай оны сол жерден алып, ҳәзир сизлер жасап атырған бул елге көширди.5 Деген менен, Қудай бул жерде оған ҳеш қандай мийрас, бир қарыс жер де бермеген еди. Бирақ, сол ўақытта Ибрайымның баласы жоқ болса да, Қудай бул жерди оған ҳәм оның урпақларына мүлик қылып беретуғынын ўәде еткен еди.
6 Және де, Қудай оған былай деген еди: «Сениң урпақларың жат жерде жат болып, төрт жүз жыл қуллықта жасайды ҳәм зулымлық көреди.
7 Бирақ Мен оларды қул еткен халықты жазалайман. Буннан соң, олар сол жерден шығып, Маған бул жерде сыйынады» .
8 Соңынан Қудай Ибрайым менен мухаддес келисим дүзип, сүннетлеў рәсимин оның белгиси қылды. Солай етип, Ибрайым Ысақтың әкеси болып, оны сегизинши күни сүннет етти. Ысақ Яқыптың, Яқып он еки уллы аталарымыздың әкеси болды.
9
Юсупты күнлеген аталарымыз оны Мысырға сатып жиберди. Бирақ Қудай оның менен бирге болып,10 барлық қыйыншылықларынан қутқарды. Мысыр патшасы Фараонның алдында оған даналық ҳәм мийрим-шәпәәтлик берди. Фараон оны Мысырдың ҳәм сарайындағы барлық адамлардың үстинен басшы қылып қойды.
11
Соңынан пүткил Мысыр ҳәм Канан еллеринде ашлық болып, үлкен қыйыншылықлар басланды. Ата-бабаларымыз жеўге аўқат таба алмай қалды.12 Мысырда ғәлле бар екенин еситкен Яқып аталарымызды сол жаққа биринши мәрте жоллады.
13 Олар Мысырға екинши мәрте келгенде, Юсуп туўысқанларына өзиниң ким екенин танытты ҳәм Фараонға оның шығысы белгили болды.
14 Юсуп әкеси Яқыпты ҳәм барлығы жетпис бес адамнан ибарат болған ҳәмме ағайин-туўғанларын өзине шақыртып алды.
15 Солай етип, Яқып Мысырға көшип кетти. Оның өзи де, ата-бабаларымыз да сол жерде қайтыс болды.
16 Олардың сүйеги Шикемге алып келинип, Ибрайымның сол жерде Хамордың улларынан гүмис ақшаға сатып алған қәбирине қойылды.
17
Қудайдың Ибрайымға берген ўәдесиниң орынланатуғын ўақты жақынлағанда, Мысырдағы халқымыздың саны жүдә көбейип қалған еди.18 Сол ўақытта Мысырда Юсупты танымайтуғын басқа бир патша тахтқа отырды.
19 Ол халқымыздан ҳийлекерлик пенен пайдаланып, зулымлық иследи ҳәм олардың жаңа туўылған балаларының тири қалмаўы ушын далаға таслаўға мәжбүрледи.
20
Сол ўақытта Муўса дүньяға келди. Ол жүдә сулыў бала болып, үш ай әкесиниң үйинде бағылды.21 Ол далаға тасланғанда, оны Фараонның қызы таўып алып, өз баласындай қылып тәрбиялап өсирди.
22 Муўса мысырлылардың барлық билим тараўларынан тәлим алып, сөзинде де, исинде де күшли болды.
23
Ол қырық жасқа толғанда, оның кеўлинде өз туўысқанлары болған израиллылардың жағдайын барып көриў нийети пайда болды.24 Олардың бирине әдилсизлик исленгенин көрген Муўса оны жақлады да, әдилсизлик ислеген мысырлыны өлтирип, зулымлық көрген адам ушын өш алды.
25 Ол: «Қудайдың мен арқалы өзлерин қутқаратуғынын туўысқанларым түсинер», — деп ойлаған еди. Бирақ олар түсинбеди.
26 Ертеңине Муўса төбелесип атырған еки израиллыны ушыратып қалғанда, оларды жарастырмақшы болып:
— Жигитлер, сизлер туўысқансыз-ғо. Неге бир-бириңизге жәбир берип атырсызлар? — деди.27
Бирақ, жақынына жәбир берген адам Муўсаны ийтерип жиберип: — Ким сени бизлердиң үстимизден басшы ҳәм қазы қылып қойды?28 Кеше мысырлыны өлтиргениңдей, мени де өлтирмекшимисең? — деди.
29
Бул сөзди еситкенде Муўса Мидиян елине қашып кетип, сол жат жерде жасады. Ол сол жерде еки балалы болды.30
Қырық жыл өткеннен соң, Синай таўының дөгерегиндеги шөлде, жанып турған путаның жалынында Муўсаға бир периште көринди.31 Муўса бул көриниске таң қалды. Анықлап көриў ушын жақынлағанда, Жаратқан Ийемиздиң:
32 «Мен сениң ата-бабаларыңның Қудайыман, Ибрайымның, Ысақтың, Яқыптың Қудайыман» , — деген даўысы еситилди. Муўса қорққанынан қалтырап, қараўға жүрексине алмады.
33 Соңынан Жаратқан Ийемиз оған былай деди: «Аяқ кийимиңди шеш! Өйткени сен турған жер мухаддес.
34 Мен халқымның Мысырда азап-ақырет шегип атырғанын көрдим, оның наласын еситип, оны қутқарыў ушын аспаннан түстим. Енди бар, Мен сени Мысырға жиберемен» .
35
Бул: «Ким сени басшы ҳәм қазы қылып қойды?» — деп адамлар тән алмаған — сол Муўса еди. Қудай оны путада көринген периште арқалы басшы ҳәм қутқарыўшы қылып жиберди.36 Мысырда, Қызыл теңизде ҳәм қырық жыл бойы шөлде таң қаларлық нәрселер ҳәм кәраматлы белгилер көрсетип, халықты Мысырдан шығарған усы Муўса еди.
37 Израил улларына: «Қудай сизлерге өз туўысқанларыңыздың арасынан мен сыяқлы бир пайғамбарды шығарады» , — деген де — усы Муўса еди.
38 Синай таўында өзине сөйлеген периштениң сөзлерин ата-бабаларымызға жеткизген ҳәм шөлде жыйналған Израил халқы менен бирге болған да сол еди. Ол бизлерге жеткизиў ушын Қудайдың тири сөзлерин алған еди.
39
Бирақ, ата-бабаларымыз оған бойсыныўды қәлемеди ҳәм оны тән алмай, кеўиллери Мысырға аўды.40 Олар Харонға: «Бизлерди баслап жүретуғын қудайлардың мүсинлерин соғып бер, себеби бизлерди Мысыр елинен шығарған сол Муўсаға не болғанын билмеймиз» , — деди.
41 Сол күнлерде олар бузаўдың мүсинин соғып, сол бутқа қурбанлық берди. Олар өз қоллары менен соққан бутқа қуўанып, кеўил көтеристи.
42 Сонлықтан Қудай олардан жүзин терис бурып, оларды аспан денелерине табыныўға таслап қойды. Бул пайғамбарлардың китабында жазылғандай болды:
«Ҳәй, Израил халқы!43
Өзлериңиз табыныў ушын ислеген бутларды:
Молохтың шатырын ҳәм қудайыңыз Рефанның жулдызын
Көтерип жүрдиңлер-ғо.
Сонлықтан Мен сизлерди Бабилонның аржағына сүргин қыламан» .
44
Ата-бабаларымыздың шөлде Гүўалық шатыры бар еди. Муўса оны өзине сөйлеген Қудайдың буйырғанындай, көрген үлги бойынша ислеген еди.45 Шатыр әўладтан-әўладқа өтип, ата-бабаларымыз Ешуаның басшылығында Қудай қуўып жиберген халықлардың жерлерин ийелегенде, оны өзлери менен бирге алып жүрди. Шатыр Даўыттың заманына дейин болды.
46 Қудай алдында мийримге ерискен Даўыт Яқыптың Қудайы ушын мәкан қурыўға рухсат сорады.
47 Бирақ, Қудай ушын үй салған Сулайман болды.
48
Деген менен, Қүдиретли Қудай адамның қолы менен салынған мәканларда жасамайды. Ол пайғамбар арқалы былай деген еди:49
«Аспан — Мениң тахтым,50
Булардың ҳәммесин Мениң қолым жаратпады ма?»
51
Ҳәй, өжетлер, шын кеўилден Қудайға бойсынбайтуғынлар, Оның сөзин тыңламайтуғынлар! Сизлер ата-бабаларыңызға уқсап, Мухаддес Руўхқа бәрқулла қарсы турасызлар.52 Ата-бабаларыңыз пайғамбарлардың қайсы бирин қуўдаламады? Олар ҳақ Адамның келиўин алдын ала болжағанларды да өлтирди-ғо. Сизлер де енди Оған сатқынлық ислеп, Оны өлтирдиңлер.
53 Сизлер периштелер арқалы берилген Мухаддес Нызамды алсаңлар да, оны орынламадыңлар!
54
Кеңес ағзалары бул сөзлерди еситкенде ашыўға минип, Степанға қарсы тислерин қайрады.55 Ал Мухаддес Руўхқа толған Степан көзлерин аспанға тигип, Қудайдың салтанатын ҳәм Қудайдың оң тәрепинде турған Ийсаны көрди.
56 Сонда ол:
— Қараңлар, аспанның ашылғанын ҳәм Адам Улының Қудайдың оң тәрепинде турғанын көрип турман, — деди.57
Ал олар қулақларын жаўып, қатты қышқырысты. Ҳәммеси бирден Степанға топылды да,58 оны қаланың сыртына сүйреп шығарып, оған тас ылақтыра баслады. Гүўалар өз кийимлерин Саул атлы бир жас жигиттиң аяғының жанына қойды.
59
Олар тас ылақтырып атырғанда, Степан: «Ийем Ийса, руўхымды қабыл ет», — деп дуўа етти.60 Соңынан ол дизе бүкти де, бәлент даўыс пенен: «О Ийем, бул гүнаны олардың мойнына жүклеме!» — деди. Усыны айтып болып, ол жан тапсырды.
1
Степанның өлтирилиўин Саул да мақуллаған еди. Сол күнниң өзинде-ақ, Ерусалимдеги исениўшилер жәмәәтине қарсы күшли қуўдалаў басланды. Елшилерден басқа исениўшилердиң ҳәммеси Яҳудия менен Самария үлкелериниң ҳәмме жерлери бойлап тарқап кетти.2 Айырым исениўши адамлар Степанды жерлеп, оны қатты азалады.
3 Бирақ Саул исениўшилер жәмәәтине қатты азап берди. Ол үйме-үй кирип, еркек пе, ҳаял ма, ҳәммесин сүйреп шығарып, қамаққа салдырды.
4
Ал тарқалып кеткен исениўшилер ел аралап, Қудайдың сөзин жәриялап жүрди.5 Филип Самарияның бир қаласына келип, ол жердегилерге Масих ҳаққында жәриялады.
6 Филиптиң сөзин еситкен ҳәм ол көрсеткен кәраматлы белгилерди көрген халық оның сөзлерин дыққат пенен тыңлады.
7 Өйткени жин урған көп адамлардан жаўыз руўхлар қышқырысып шығып, көплеген ләң ҳәм ақсақ болғанлар шыпа табатуғын еди.
8 Солай етип, сол қала үлкен қуўанышқа бөленди.
9
Сол қалада көп ўақытлардан бери сыйқыршылық пенен шуғылланатуғын, Самария халқын таң қалдырып киятырған ҳәм өзин уллы адам деп есаплайтуғын Симон атлы бир адам бар еди.10 Ең қарапайым адамлардан баслап ең абырайлы адамларға дейин, ҳәммеси оны дыққат пенен тыңлап: «Онда уллы қүдирет деп аталатуғын Қудайдың қүдирети бар», — дейтуғын еди.
11 Симон оларды көп ўақытлардан бери сыйқыршылық пенен таң қалдырып киятырғанлықтан, оны ҳәмме тыңлайтуғын еди.
12 Бирақ олар Қудайдың Патшалығы ҳәм Ийса Масихтың аты ҳаққында Хош Хабарды жәриялаған Филиптиң сөзлерине исенгенде, еркеклер де, ҳаяллар да суўға шомылдырылды.
13 Симонның өзи де исенип суўға шомылдырылғаннан соң, Филиптиң жанынан айырылмады. Көрсетилген белгилер ҳәм уллы кәраматларды көрип, ол таң қалды.
14
Ерусалимдеги елшилер самариялылардың Қудайдың сөзин қабыл еткенин еситип, оларға Петр менен Юханды жиберди.15 Екеўи сол жерге барып, самариялы исениўшилердиң Мухаддес Руўхты алыўы ушын дуўа етти.
16 Себеби еле олардың ҳеш қайсысына Мухаддес Руўх түспеген болып, олар тек Ийемиз Ийсаның аты менен суўға шомылдырылған еди.
17 Петр менен Юхан олардың үстилерине қолларын қойып дуўа еткенде, олар Мухаддес Руўхты алды.
18
Елшилердиң бул қол қойыў ҳәрекети менен Мухаддес Руўх берилгенин көрген Симон оларға ақша усынып:19
— Маған да усындай қүдирет бериңлер, мен кимниң үстине қолларымды қойсам да, ол Мухаддес Руўхты қабыл қылатуғын болсын, — деди.20
Бирақ Петр оған былай деди: — Қудайдың сыйын ақшаға сатып алыўды ойлағаның ушын, ақшаң өзиң менен бирге қурып кетсин.21 Бул исте сениң пайың да, үлесиң де жоқ. Өйткени кеўлиң Қудай алдында ҳақ емес.
22 Енди бул жаўыз нийетиң ушын тәўбе етип, Ийемизге жалбарын! Мүмкин, кеўлиңдеги бул нийетти Ол кеширер.
23 Себеби сениң ашшы қызғанышқа толы екениңди ҳәм жаманлықтың шырмаўында екениңди көрип турман.
24
Симон жуўап берип: — Мен ушын Ийеңизге сизлер дуўа етиңлер, айтқанларыңыздың ҳеш бири басыма түспесин, — деди.25
Петр менен Юхан Ийемиздиң сөзи ҳаққында гүўалық берип айтқаннан соң, Самарияның көп аўылларында Хош Хабарды жәриялап, Ерусалимге қайтты.26
Сонда Ийемиздиң бир периштеси Филипке былай деди: — Орныңнан турып, қубла тәрепке, Ерусалимнен Газаға баратуғын шөл жолына бар.27
Филип орнынан турып, жолға шықты. Сол ўақытта Эфиопияның ҳаял патшасы Кандакияның ўәзирлеринен бири, оның барлық қазнасын басқаратуғын бир ақта сыйыныў ушын Ерусалимге барып,28 сол жол менен қайтып киятыр еди. Ол арбасында Ийшая пайғамбардың китабын оқып отырған еди.
29 Мухаддес Руўх Филипке:
— Барып, сол арбаға жақынлас, — деди.30
Филип жуўырып арбаның қасына барғанда, оның Ийшая пайғамбардың китабын оқып отырғанын еситип: — Не оқып отырғаныңды түсинесең бе? — деп сорады.31 Эфиопиялы:
— Биреў маған жол-жорық көрсетпесе, қалай түсине аламан, — деди де, Филиптен арбаға минип отырыўды өтиниш етти.32 Ол Мухаддес Жазыўдың мына жерин оқып отырған еди:
«Ол қой сыяқлы баўызланыўға алып барылды,33
Ол хорланып, әдил ҳүким алыўдан жуда болды.
Оның урпақларын ким тилге алады?
Өйткени Оның бул дүньядағы өмири таўсылды» .
34
Ўәзир Филиптен: — Өтинемен, маған айтшы: пайғамбар ким туўралы айтып атыр? Өзи туўралы ма ямаса басқа биреў туўралы ма? — деп сорады.35
Сонда Филип Мухаддес Жазыўдың усы жеринен баслап, Ийса ҳаққында Хош Хабарды оған айтып берди.36
Олар жол жүрип киятырғанда, суў бар жерге келди. — Мине, бул жерде суў бар-ғо, суўға шомылдырылыўыма не тосқынлық қылады? — деди ўәзир. [37 ]
38 Соңынан арбаны тоқтатыўды буйырды. Филип пенен екеўи суўға түсти ҳәм ол Филиптиң қолынан суўға шомылдырылды.
39 Олар суўдан шыққанда, Ийемиздиң Руўхы Филипти бирден алып кетип, ўәзир оны қайтып көрмеди. Солай болса да, ол қуўанышлы түрде жолын даўам етти.
40 Ал Филип Азот қаласында пайда болды. Ол Кесарияға барғанша барлық қалаларды аралап, Хош Хабарды жәриялап жүрди.
1
Ал Саул Ийемиздиң шәкиртлерине еле өлим қәўпин туўдырып жүрди. Ол бас руўханийге барды да,2 Дамасктағы мәжилисханаларға хатлар жазып бериўин сорады. Сол жерде Ийсаның жолы менен жүрген еркек болсын, ҳаял болсын, тапса оларды услап, Ерусалимге алып келиў нийетинде еди.
3 Ол жол жүрип Дамаскқа жақынлағанда, тосаттан аспаннан түскен бир нур оның әтирапын жарқыратып жиберди.
4 Саул жерге жығылып:
— Саул, Саул, сен неге Мени қуўдалап атырсаң? — деген даўысты еситти.5
Саул: — Сен кимсең, Ийем? — деп сорады. — Мен — сен қуўдалап атырған Ийсаман.6 Ал енди орныңнан турып, қалаға бар. Нени ислеў тийис екенлигиң саған айтылады, — деген даўыс еситилди.
7
Саул менен киятырғанлардың тиллери тутылып, тоқтап қалды. Себеби олар даўысты еситсе де, ҳеш кимди көрмеген еди.8 Саул жерден турды. Бирақ көзлерин ашқанда, ҳеш нәрсе көре алмады. Сонлықтан олар оның қолынан услап, Дамаскқа жетеклеп апарды.
9 Оның көзлери үш күн бойы көрмей қалып, ҳеш нәрсе ишип жемеди.
10
Дамаскта Ханания атлы Ийсаның шәкирти бар еди. Ийемиз оған көринип: — Ханания, — деди. — Усы жердемен, Ийем, — деп жуўап берди ол.11
Ийемиз оған: — Орныңнан тур да, «Туўры көше» деген көшеге барып, Яҳуданың үйиндеги Саул атлы бир тарсуслы адамды сора. Ол ҳәзир дуўа етип атыр.12 Ол өзине көрсетилген аянда жанына Ханания атлы бир адамның келип, көзлериниң қайтадан көриўи ушын үстине қолларын қойып дуўа еткенин көрген еди, — деди.
13
Ханания жуўап берип: — Ийем! Бул адамның Сениң Ерусалимдеги мухаддеслериңе қанша жаманлық ислегенин мен көп адамлардан еситкен едим.14 Бул жерге де ол Сениң атыңа сыйынатуғынлардың ҳәммесин тутқынға алыў ушын, бас руўханийлерден бийлик алып келген, — деди.
15
Ийемиз оған: — Бар! Өйткени Мен бул адамды атымды басқа миллетлерге, патшаларға ҳәм Израил улларына жеткизиў ушын таңладым.16 Мениң атым ушын қаншама азап шегетуғынын Өзим оған көрсетемен, — деди.
17
Солай етип, Ханания барды да, сол үйге кирди ҳәм қолларын Саулдың үстине қойып: — Туўысқаным, Саул! Саған киятырған жолыңда көринген Ийемиз Ийса көзлериңниң ашылып, Мухаддес Руўхқа толыўың ушын мени жиберди, — деди.18
Сол ўақытта-ақ көзлеринен перде түскендей болып , Саул және көре баслады. Ол орнынан турып, суўға шомылдырылды ҳәм19 аўқат жеп, күшке енди.
Саул бир неше күн Дамасктағы шәкиртлердиң жанында қалды.20 Ол дәрҳал Ийсаның Қудайдың Улы екенлигин мәжилисханаларда жәриялай баслады.
21 Оны еситкенлердиң ҳәммеси таң қалысып: «Мынаў Ерусалимде усы Ийсаның атына сыйынатуғынларды қырған адам емес пе? Ол бул жерге де сондай адамларды тутқын етип, бас руўханийлерге апарыў ушын келген жоқ па еди?» — дести.
22
Бирақ Саул күннен-күнге руўхый күшке толысып барды. Ийсаның Масих екенлиги ҳаққында дәлиллер келтирип, Дамаскта жасайтуғын яҳудийлерди таң қалдыратуғын еди.23
Арадан көп күнлер өткенде, яҳудийлер Саулды өлтириўге тил бириктирди.24 Бирақ, олардың бул нийети Саулға белгили болып қалды. Яҳудийлер оны өлтириў ушын күни-түни қаланың дәрўазасын аңлыды.
25 Деген менен, Саулдың шәкиртлери бир күни түнде оны себетке салды да, қаланың дийўалынан түсирип жиберди.
26
Саул Ерусалимге келип, сол жердеги шәкиртлерге қосылыўға тырысты. Бирақ оның Ийсаның шәкирти болғанына исенбей, олардың ҳәммеси оннан қорқатуғын еди.27 Сонда Барнаба оны елшилерге ертип келди. Ол Саулдың жолда Ийемизди қалай көргенин, Ийемиздиң оның менен сөйлескенин ҳәм оның Дамаскта қалай Ийсаның аты менен батыл түрде ўаз айтқанын оларға айтып берди.
28 Солай етип, Саул Ерусалимде олар менен бирге араласып, Ийемиздиң аты менен қорқпастан ўаз айтып жүрди.
29 Ол грекше сөйлейтуғын яҳудийлер менен сөйлесип, тартысатуғын еди. Ал олар Саулды өлтириўге ҳәрекет етти.
30 Туўысқанлар буны билгенде оны Кесарияға апарып, сол жерден Тарсусқа жиберди.
31
Солай етип, пүткил Яҳудия, Галила ҳәм Самария бойлап исениўшилер тынышлыққа еристи. Ийемизден қорқып жасаған жәмәәт беккемленип, Мухаддес Руўхтың қоллап-қуўатлаўы менен саны өсе берди.32
Сонда Петр ел аралап жүрип, Лиддада жасайтуғын исениўшилерди көриўге келди.33 Ол сол жерде ләң болып сегиз жылдан бери төсек тартып жатырған Еней атлы бир адамды көрди.
34 Петр оған:
— Еней, Ийса Масих саған шыпа береди. Орныңнан турып, төсегиңди жыйна, — деди. Еней сол ўақытта-ақ орнынан турды.35 Лидда ҳәм Шаронда жасайтуғынлардың дерлик ҳәммеси буны көрип, Ийемиздиң жолына түсти .
36
Яффада Ийсаның шәкирти болған Тавита атлы бир ҳаял бар еди. Тавита — грекше «Доркас», яғный «кийик» дегенди аңлатады. Ол ҳәмме ўақыт жақсылық ислеп, жарлыларға қайыр-садақа беретуғын еди.37 Сол күнлери Тавита аўырып, қайтыс болды. Адамлар оның денесин жуўып, жоқарыдағы бөлмеге қойды.
38 Лидда Яффаға жақын болғанлықтан, Петрдиң сол жерде екенин еситкен шәкиртлер оған еки адамды жиберип: «Тезирек бизлерге кел», — деп өтиниш етти.
39
Петр орнынан турып, олар менен бирге кетти. Үйге келгенде, оны жоқарыдағы бөлмеге алып барды. Барлық жесир ҳаяллар Петрдиң әтирапына жыйналды. Олар жылап турып, Доркастың өзлери менен бирге жасаған ўақтында тиккен ишки кийимлери менен көйлеклерин оған көрсетти.40
Петр ҳәммени сыртқа шығарып жиберди де, дизе бүгип, дуўа етти. Соңынан өлиге бурылып: — Тавита, орныңнан тур! — деди. Ҳаял көзлерин ашты да, Петрди көрип, тикейип отырды.41 Петр қолын берип, оны орнынан турғызды. Соңынан исениўшилер менен жесир ҳаялларды шақырды да, тирилген Тавитаны оларға көрсетти.
42 Бул ўақыя туўралы хабар пүткил Яффаға мәлим болып, көп адамлар Ийемизге исенди.
43 Петр көп күн Яффада, Симон атлы тери ийлеўшиниң үйинде қалды.
1
Кесарияда «Италиян» деген әскерий бөлимниң жүзбасысы болған Корнелий атлы бир адам бар еди.2 Ол пүткил шаңарағы менен Қудайдан қорқатуғын, диншил адам еди. Халыққа көп жәрдем берип, Қудайға бәрқулла дуўа ететуғын еди.
3 Бир күни түстен кейин саат үшлер шамасында Қудайдың бир периштесиниң оған келип: «Корнелий!» деп айтқанын ол бир аянда анық көрди.
4
Корнелийди қорқыныш бийлеп, ол көзлерин периштеге тикти де: — Неўе, Ийем? — деди. Периште оған жуўап берип: — Еткен дуўаларың менен берген қайыр-садақаларың Қудайға жетип барды. Қудай оларды есте сақлады.5 Енди Яффаға адамларды жиберип, Петр деп аталатуғын Симон деген бир адамды шақырт.
6 Ол үйи теңиз жағасында жайласқан Симон атлы бир тери ийлеўшиниң үйинде қонақта, — деди.
7
Өзи менен сөйлескен периште кеткенде, Корнелий хызметшилеринен екеўин ҳәм өз жәрдемшилериниң ишинен бир диншил әскерди шақырды.8 Оларға ҳәммесин түсиндирип, Яффаға жиберди.
9
Ертеңине саат он екилер шамасында олар жол жүрип қалаға жақынласқанда, Петр дуўа етиў ушын тамның төбесине шықты.10 Ол аш болып, аўқат жегиси келди. Аўқат таярланып атырғанда, айрықша жағдайға түсти.
11 Сонда ол аспанның ашылғанын ҳәм дастурхан сыяқлы бир нәрсениң төрт мүйеши асылған ҳалында жерге түсип киятырғанын көрди.
12 Оның ишинде ҳәр түрли төрт аяқлы жаныўарлар, жер баўырлаўшылар ҳәм аспан қуслары бар еди.
13 Бир даўыс оған:
— Петр, тур. Сойып же, — деди.14
— Яқ, Ийем. Мен ҳеш қашан ҳарам ямаса патас зат жеген емеспен, — деди Петр.15
Даўыс және екинши рет еситилип, Петрге: — Қудайдың ҳадаллағанын сен ҳарам деме! — деди.16
Бул үш мәрте тәкирарланып, дастурхан дәрҳал аспанға көтерилип кетти.17
Көрген аянының нени аңлататуғынын ойлап, Петр ҳайран болып турғанда, Корнелий жиберген адамлар Симонның үйин сорап, қапының алдында тоқтап қалды.18 Олар даўыслап:
— Петр деп аталатуғын Симон усы жерде турып атыр ма? — деп сорады.19
Петр еле аян ҳаққында ойланып турғанда, Мухаддес Руўх оған: — Әне, үш адам сени излеп жүр.20 Қәне, орныңнан турып, төменге түс. Ҳеш екиленбестен, олар менен бирге кет. Себеби оларды Мен жибердим, — деди.
21
Петр төменге түсип, адамларға: — Сизлер излеп жүрген адам мен боламан. Қандай жумыс пенен келдиңлер? — деди.22
Олар Петрге: — Корнелий деген ҳақ ҳәм Қудайдан қорқатуғын, пүткил яҳудийлер ҳүрмет ететуғын бир жүзбасы бар. Оған бир мухаддес периште сени үйине шақыртып, сөзлериңди тыңлаўды буйырыпты, — деди.23
Сонда Петр оларды ишке мирәт етип, мийман қылды. Ертеңине Петр турып, олар менен бирге жолға шықты. Яффадағы туўысқанлардың айырымлары да оның менен бирге кетти.24 Олар келеси күни Кесарияға келди. Корнелий ағайин-туўғанларын ҳәм жақын досларын жыйнап, оларды күтип отырған еди.
25 Петр үйге киргенде, Корнелий оны қарсы алды да, аяқларына жығылып, оған табынды.
26 Бирақ Петр оны турғызып:
— Тур, мен де адамман-ғо, — деди.27
Петр Корнелий менен сөйлесип ишке киргенде, көп адамлардың жыйналып отырғанын көрип,28 оларға былай деди:
— Яҳудий адамның басқа миллет адамы менен қарым-қатнаста болып, оған барыўы қадаған екенин билесизлер. Бирақ Қудай маған ҳеш адамды ҳарам ҳәм иплас демеў кереклигин көрсеткен еди.29 Сонлықтан шақырылғанымда бас тартпай усы жерге келдим. Енди мени не себептен шақырғаныңызды сораўыма бола ма?
30
Корнелий былай деди: — Төрт күн алдын усындай ўақытта, түстен кейин саат үште үйде дуўа етип отыр едим. Тосаттан жарқыраған кийимли бир адам алдымда пайда болып,31 маған: «Корнелий! Қудай сениң дуўаңды еситип, берген қайыр-садақаларыңды есте сақлады.
32 Яффаға адам жиберип, Петр деп аталатуғын Симонды шақырт. Ол теңиз жағасында жасайтуғын тери ийлеўши Симонның үйинде турып атыр», — деди.
33 Сонлықтан мен сизге дәрриў адам жолладым. Сиз де келип, жақсы қылдыңыз. Енди бизлер ҳәммемиз Ийемиздиң сизге буйырған ҳәр бир нәрсесин тыңлаў ушын Қудай алдында отырмыз.
34
[34-35] Сонда Петр былай деп сөзин баслады: — Қудайдың адамларды айырмайтуғынын, бирақ Өзинен қорққан ҳәм ҳақ ис ислеўши адамды миллетине қарамай қабыл ететуғынын ҳақыйқаттан түсинип турман.35
36 Қудай Израил халқына Ийса Масих арқалы тынышлық Хош Хабарын жәриялағанын билесизлер. Ийса Масих — ҳәр бир адамның Ийеси.
37 Яқыя суўға шомылдырылыўды жәриялағаннан соң, Галиладан баслап пүткил Яҳудияда болған мына ўақыялардан да хабарыңыз бар:
38 Қудай Насыралы Ийсаға Мухаддес Руўх ҳәм қүдирет берип, хызметке тайынлады. Ийса ҳәмме жерди айланып жақсылық иследи, шайтанның қол астында болғанлардың ҳәммесине шыпа берди. Өйткени Қудай Оның менен бирге еди.
39 Ийсаның яҳудийлердиң үлкесинде ҳәм Ерусалимде ислеген ислериниң ҳәммесине бизлер гүўамыз. Адамлар Оны атанақ ағашқа шегелеп өлтирген еди.
40 Бирақ Қудай Ийсаны үшинши күни өлимнен тирилтти ҳәм Оның адамларға көриниўине жол қойды.
41 Ол адамлардың ҳәммесине емес, ал Қудайдың алдын ала таңлаған гүўаларына, яғный бизлерге, өлимнен қайта тирилгеннен кейин Өзи менен бирге ишип-жегенлерге көринди.
42 Ол Өзиниң Қудай тәрепинен тирилерди ҳәм өлилерди ҳүким етиўши болып тайынланғанын халыққа жәриялаўымызды ҳәм бул ҳаққында гүўалық бериўимизди буйырды.
43 Пайғамбарлардың ҳәммеси Ийса ҳаққында гүўалық берип, Оған исенген ҳәр бир адамның гүналары Оның аты менен кеширилетуғынын айтқан еди.
44
Петр еле усы сөзлерди сөйлеп турғанда, Қудайдың сөзлерин еситкен ҳәр бир адамның үстине Мухаддес Руўх түсти.45 Петр менен бирге келген исениўши яҳудийлер Мухаддес Руўхтың сыйы басқа миллет адамларының үстилерине де жаўғанына таң қалысты.
46 Себеби олардың басқа тиллерде сөйлеп, Қудайды алғыслап турғанын еситти.
Сонда Петр:47
— Булар да анық бизлер сыяқлы Мухаддес Руўхты алды. Олардың суўға шомылдырылыўына ким қадаған ете алады? — деди.48
Солай етип, Петр олардың Ийса Масихтың аты менен суўға шомылдырылыўын буйырды. Соңынан олар Петрден бир неше күн қалыўын өтиниш етти.1
Елшилер менен Яҳудиядағы туўысқанлар басқа миллетлердиң де Қудайдың сөзин қабыл еткенин еситти.2 Сонлықтан Петр Ерусалимге келгенде, сүннетли исениўшилер оны айыплап:
3
— Сен сүннетсиз адамлардың үйине барып, олар менен бирге ас ишипсең! — деди.4
Сонда Петр сөз баслап, болған ўақыяны избе-излик пенен айтып берди:5
— Мен Яффа қаласында дуўа етип отырған едим. Айрықша жағдайға түсип, бир аян көрдим: дастурханға уқсаған бир нәрсе төрт мүйеши асылған ҳалында аспаннан түсип, мениң жаныма дейин келди.6 Көзлеримди тигип, дастурханға дыққат пенен қарадым. Дастурханның ишинде жер жүзинде жасаўшы төрт аяқлы жаныўарларды, жабайы ҳайўанларды, жер баўырлаўшыларды ҳәм аспан қусларын көрдим.
7 Сонда маған бир даўыстың: «Петр, тур. Сойып же», — дегенин еситтим.
8 «Яқ, Ийем! Аўзыма ҳеш қашан ҳарам ямаса патас нәрсе алғаным жоқ», — дедим.
9 Даўыс аспаннан екинши мәрте еситилип: «Қудайдың ҳадаллағанын сен ҳарам деме!» — деди.
10
Бул үш мәрте тәкирарланды. Соңынан ҳәммеси және аспанға алынды.11 Тап сол ўақытта Кесариядан маған жиберилген үш адам мен болып атырған үйдиң алдында турған еди.
12 Мухаддес Руўх маған ҳеш екиленбей олар менен кетиўди айтты. Бул алты туўысқанымыз да мениң менен бирге шығып, сол адамның үйине бардық.
13 Ол бизлерге қалайынша бир периштени көргенин айтып берди. Периште оның үйинде пайда болып, өзине: «Яффаға адам жоллап, Петр деп аталатуғын Симонды шақырт.
14 Ол саған сени ҳәм пүткил хожалығыңды қутқаратуғын сөзлерди айтады», — депти.
15 Мен сөйлей баслағаннан-ақ, ең баста бизлердиң үстимизге түскендей, олардың үстилерине де Мухаддес Руўх түсти.
16 Сонда Ийемиздиң мына сөзлери ядыма түсти: «Яқыя суў менен шомылдырды, ал сизлер Мухаддес Руўх пенен шомылдырыласызлар».
17 Солай етип, Қудай Ийемиз Ийса Масихқа исенетуғын бизлерге берген сыйын оларға да берсе, Қудайға қарсы шығатуғындай мен ким болыппан?
18
Бул сөзлерди еситип, олар тынышланды. Қудайды алғыслап былай деди: — Демек, Қудай басқа миллетлерге де тәўбе етип, мәңгилик өмирге ийе болыў мүмкиншилигин берипти.19
Степан өлтирилген күннен басланған қуўдалаў себепли тарқалған исениўшилер Феникия, Кипр ҳәм Антиохияға шекем барды. Олар Қудайдың сөзин тек яҳудийлерге жәриялайтуғын еди.20 Бирақ, олардың арасынан кипрлы ҳәм киренели айырым адамлар Антиохияға барып, греклерге де Ийемиз Ийса туўралы Хош Хабарды жәриялап жүрди.
21 Ийемиздиң қүдирети олар менен бирге болғанлықтан, көп адамлар исенип, Ийемиздиң жолына түсти.
22 Бул ҳаққында хабар Ерусалимдеги исениўшилердиң жәмәәтине жетип барғанда, олар Барнабаны Антиохияға жиберди.
23 Барнаба сол жерге келгенде, Қудайдың мийримин көрип қуўанды. Олардың ҳәммесине Ийемизге шын кеўилден садық болыңлар, деп ақыл-нәсият берди.
24 Өйткени ол Мухаддес Руўхқа толған, исеними күшли, жақсы адам еди. Солай етип, көп адамлар Ийемизге алып келинди.
25 Сонда Барнаба Саулды излеў ушын Тарсусқа кетти.
26 Оны таўып, Антиохияға әкелди. Солай етип, Барнаба менен Саул толық бир жыл сол жердеги исениўшилер жәмәәти менен бирге жыйналып, көп адамларға тәлим берди. Усы Антиохия қаласындағы шәкиртлер биринши мәрте масихыйлар деп аталды.
27 Сол күнлери Ерусалимнен Антиохияға бир неше пайғамбарлар келди.
28 Олардан Агабус атлы биреўи орнынан турып, пүткил жер жүзинде ашлық болатуғынын Мухаддес Руўхтан илҳамланып, болжап айтты. Бул ашлық Клавдий патшаның заманында болды.
29 Сонда шәкиртлер Яҳудияда жасайтуғын туўысқанларға қолларынан келгенинше ақшалай жәрдем бериўге қарар етти.
30 Олар жыйналған ақшаларды исениўшилер жәмәәтиниң ақсақалларына Барнаба ҳәм Саул арқалы жиберип, усы қарарды орынлады.
1
Сол ўақытта патша Ҳирод исениўшилер жәмәәтиниң гейбир адамларын қуўдалаў ушын тутқынға алды.2 Ол Юханның туўысқаны Яқыпты қылыш пенен өлтиртти.
3 Буның яҳудий басшыларына жаққанын көрип, изинен Петрди де услатпақшы болды. Ашытқысыз нан байрамы күнлери еди.
4 Ҳирод Петрди услатып, қамаққа салдырды. Оны қараўыллаўды ҳәр бири төрт әскерден ибарат болған төрт әскерий топарға тапсырды. Себеби Қутқарылыў байрамынан соң, оны халықтың алдына шығарыў нийетинде еди.
5
Солай етип, Петр қамаққа алынды. Бирақ исениўшилер жәмәәти ол ушын Қудайға бар жигери менен дуўа етти.6
Ҳиродтың Петрди халықтың алдына шығармақшы болған күнинен алдыңғы күни түнде, ол еки әскердиң ортасында қос шынжыр менен байлаўлы ҳалында уйықлап атыр еди. Қапының аўзында турған қараўыллар да қамақты қараўыллап тур еди.7 Тосаттан Ийемиздиң бир периштеси пайда болып, қамақтың иши жарқырап кетти.
Периште Петрдиң бүйиринен түртип, оны оятты да: — Тез орныңнан тур, — дегенде, Петрдиң қолларындағы шынжырлар шешилип, түсип кетти.8 Периште оған:
— Белиңди буўып, аяқ кийимиңди кий, — деди. Петр усылай иследи. Периште оған: — Шапаныңды кийип, мениң изиме ер, — деди.9
Петр қамақхана бөлмесинен шығып, оның изине ерди. Бирақ, периштениң қылып атырған ислериниң оңында болып атырғанын билмей, аян көрип турман, деп ойлады.10 Олар биринши ҳәм екинши қараўыллардан өтип, қалаға шығатуғын темир дәрўазаға келди. Дәрўаза оларға өз-өзинен ашылды. Олар сыртқа шығып бир көше өткенде, периште бирден Петрдиң жанынан ғайып болды.
11
Сонда өзине келген Петр: «Ийемиздиң Өз периштесин жиберип, мени Ҳиродтың қолынан ҳәм яҳудий халқының мениң басыма түседи, деп күткен барлық бәлелерден қутқарғанын енди ҳақыйқаттан түсинип турман», — деди.12
Петр буны түсингеннен соң, Марк деп аталатуғын Юханның анасы Мәриямның үйине кетти. Ол жерде көп адамлар жыйналып, дуўа етип отырған еди.13 Петр сыртқы қапыны қаққанда, Рода атлы бир хызметши қыз ким екенин билиў ушын қапыға келди.
14 Ол Петрдиң даўысын танып, қатты қуўанғанынан қапыны ашпай, қайтадан ишке жуўырып: «Петр қапының алдында тур», — деп хабар берди.
15
«Есиң дурыс па?» — дести оған. Ал қыз сөзинде турып алғанлықтан, олар: «Бул оның периштеси», — деди.16
Бирақ Петр қапыны қағыўды даўам етти. Олар қапыны ашып, оны көргенде ҳайран қалысты.17 Петр оларға үндемеўлерин қолы менен ымлап көрсетти де, Ийемиздиң оны қамақтан қалай шығарғанын айтып берди. Соңынан: «Бул хабарларды Яқыпқа ҳәм басқа туўысқанларымызға жеткизиңлер», — деп, сол жерден шығып, басқа жаққа кетти.
18
Таң атқанда, Петрге не болғанын түсинбей, әскерлер қатты албырасты.19 Ҳирод Петрди излетти. Таба алмағаннан соң, қараўылларды сораўға тутып, оларды өлтириўди буйырды.
Буннан соң, Ҳирод Яҳудиядан Кесарияға кетип, бир қанша ўақыт сол жерде қалды.20 Ол Тир ҳәм Сидон турғынларына қәҳәрли еди. Сонда олар өз ара келисип, Ҳиродқа келди. Патшаның исенимли хызметшиси Бластусты өз тәреплерине аўдарып, жарастырыўды сорады. Өйткени олардың үлкесиниң азық-аўқаты патшаның үлкесинен ғәрезли еди.
21
Белгиленген күнде патшалық липасларын кийген Ҳирод тахтына отырды да, халыққа сөз сөйледи.22 Сонда халық: «Бул адамның даўысы емес, қудайдың даўысы», — деп бақырысты.
23 Сол ўақытта-ақ Ийемиздиң бир периштеси Ҳиродты урып жиберди. Себеби ол Қудайға бериў керек болған даңқты өзи алған еди. Сонда оның денесин қуртлар кемирип, ол жан тапсырды.
24
Ал Қудайдың сөзи жайылып, исениўшилердиң саны арта берди.25
Тапсырманы орынлаған Барнаба менен Саул Марк деп аталатуғын Юханды өзлери менен бирге алып, Ерусалимнен қайтып келди.1
Антиохиядағы исениўшилер жәмәәтинде пайғамбарлар ҳәм муғаллимлер бар еди. Олар: Барнаба, Негр деп аталатуғын Симон, киренели Лукий, үлке патшасы Ҳирод пенен бирге тәрбияланған Манаим ҳәм Саул.2 Олар Ийемизге сыйынып, ораза тутып отырғанда, Мухаддес Руўх былай деди: «Мен шақырған ис ушын, Маған Барнаба менен Саулды ажыратып бериңлер».
3 Солай етип, олар ораза тутып, дуўа еткеннен соң, Барнаба менен Саулдың үстине қолларын қойды ҳәм оларды жолға шығарып салды.
4
Мухаддес Руўх тәрепинен жиберилген Барнаба менен Саул Селевкияға барып, сол жерден кеме менен Кипрға жүзип өтти.5 Олар атаўдағы Саламис деген қалаға келип, яҳудийлердиң мәжилисханаларында Қудайдың сөзин жәриялады. Марк деп аталатуғын Юхан да олар менен бирге болып, оларға хызмет етип жүрди.
6
Олар пүткил атаўды бастан-аяқ басып өтип, Папосқа келди. Сол жерде Барешу атлы сыйқыршы ҳәм жалған пайғамбар болған бир яҳудийди ушыратты.7 Ол ҳәким Сергий Павелдиң кеңесгөйи болып, оның менен бирге жүретуғын еди. Ҳәким ақыллы адам болғанлықтан, Барнаба менен Саулды шақыртып, Қудайдың сөзин тыңламақшы болды.
8 Бирақ, грек тилинде аты Елимас болған жаңағы сыйқыршы оларға қарсылық көрсетип, ҳәкимниң исениўине тосқынлық етиўге тырысты.
9 Сонда Мухаддес Руўхқа толған Саул, яғный Павел көзлерин Елимасқа тигип:
10
— Ҳәй, кеўли ҳәр қыйлы ҳийле менен жалғанға толы шайтанның баласы! Сен ҳәр қандай ҳақыйқатлықтың душпанысаң! Ийемиздиң туўры жолларын бурмалаўды қоясаң ба, жоқ па?11 Мине, енди Ийемиз саған қарсы қолын көтерди. Сен соқыр болып қалып, бир қанша ўақыт қуяш жақтысын көре алмайтуғын боласаң, — деди.
Сол ўақытта-ақ оның көзлерин қараңғы түнек қаплады ҳәм ол қолынан услап өзин жетелейтуғын адамды излеп, әтирапын сыйпалай баслады.12 Ҳәким болған ўақыяны көрип, исенди. Өйткени Ийемиз туўралы тәлийматқа ҳайран қалған еди.
13
Павел менен оның жолдаслары Папостан кемеге минип, Памфилияның Пергия қаласына келди. Ал Юхан оларды қалдырып, Ерусалимге қайтып кетти.14 Олар Пергиядан жолын даўам етип, Писидияның Антиохия қаласына барды. Дем алыс күни мәжилисханаға кирип отырды.
15 Мухаддес Нызам ҳәм пайғамбарлардың Жазыўларынан оқылғаннан соң, мәжилисхананың басшылары оларға: «Туўысқанлар, халыққа айтатуғын нәсият сөзлериңиз болса, мәрҳәмат, айтыңлар», — деп хабар жиберди.
16
Павел орнынан турды да, қолы менен ишарат етип былай деди: — Ҳәй, израиллылар ҳәм Қудайға сыйынатуғын басқа миллет адамлары, тыңлаңлар!17 Бул Израил халқының Қудайы бизиң ата-бабаларымызды таңлап, олар Мысыр елинде жат болып жасағанда, оларды үлкен халық қылды. Соңынан Өзиниң қүдиретли қолы менен оларды сол жерден алып шықты.
18 Шөлде шама менен қырық жыл олардың қыңырлығына шыдады.
19 Канан жеринде жети миллетти жоқ қылып, олардың жерин Өз халқына мийрас етип берди.
20 Булардың ҳәммеси төрт жүз елиў жылдай даўам етти.
Соңынан Қудай Самуел пайғамбардың заманына дейин оларға бийлерди берди.21 Буннан кейин халық патша сорағанда, Қудай оларға Бенамин урыўынан болған Кистиң улы Саулды берди. Саул қырық жыл патшалық етти.
22 Қудай оны тахттан түсиргеннен соң, олардың үстилеринен Даўытты патша етип қойды. Қудай ол туўралы мынадай гүўалық берди: «Мен кеўлимдегидей бир адамды, Ишай улы Даўытты таптым. Ол Мениң ҳәр бир тилегимди орынлайды» .
23
Қудай Өз ўәдеси бойынша оның урпағынан Израилдың Қутқарыўшысы Ийсаны шығарды.24 Ийса келместен бурын Яқыя пүткил Израил халқына тәўбе етип суўға шомылдырылыўды жәриялады.
25 Яқыя хызметин тамамлаўға шамаласқанда былай деген еди: «Мени ким деп ойлайсызлар? Мен Масих емеспен. Бирақ Ол меннен кейин келеди. Мен Оның аяқ кийиминиң баўын шешиўге де ылайықлы емеспен».
26
Туўысқанларым, Ибрайымның урпақлары ҳәм Қудайға сыйынатуғын басқа миллет адамлары! Бул қутқарылыў сөзлери бизлерге жиберилген.27 Ерусалимде жасайтуғынлар ҳәм олардың басшылары Ийсаның ким екенин билмеди ҳәм ҳәр дем алыс күни оқылатуғын пайғамбарлардың Ол туўралы жазған сөзлерин түсинбеди. Сонлықтан олар Ийсаны ҳүким етип, пайғамбарлардың сөзлерин әмелге асырды.
28 Оннан өлим жазасына ылайықлы ҳеш қандай айып таба алмаса да, Пилаттан Оны өлтириўди сорады.
29 Ол ҳаққында жазылғанлардың ҳәммесин орынлағаннан соң, олар Оны атанақ ағаштан түсирип, қәбирге қойды.
30 Бирақ, Қудай Оны өлимнен тирилтти.
31 Ийса Өзи менен Галиладан Ерусалимге келгенлерге көп күнлер даўамында көринип жүрди. Енди бул адамлар халық алдында Оның гүўалары болды.
32
Бизлер де сизлерге Қудайдың ата-бабаларымызға ўәде еткен Хош Хабарын жәриялап атырмыз.33 Ол Ийсаны тирилтиўи арқалы олардың урпақлары болған бизлер ушын сол ўәдени әмелге асырды. Забурдың екинши жырында былай деп жазылған:
«Сен Мениң Улымсаң,34
Ийсаны ҳеш қашан ширитпей, өлимнен қайта тирилтетуғыны ҳаққында Қудай былай деген: «Мен сизлерге Даўытқа ўәде еткен35
Сонлықтан басқа бир жерде былай делинген: «Өз Мухаддесиңниң шириўине жол қоймайсаң» .36
Даўыт өз заманында Қудайдың ерки бойынша хызмет еткеннен соң көз жумып, өз ата-бабаларының қасына қойылды ҳәм денеси ширип кетти.37 Бирақ, Қудай тирилткен Адамның денеси ширимеди.
38 Солай етип, туўысқанларым, мынаны билип алыңлар: гүналарыңыздың усы Ийса арқалы кеширилетуғыны сизлерге жәрияланып атыр.
39 Муўсаның Нызамы менен сизлер ҳеш бир гүнадан ақлана алмас едиңиз. Бирақ Ийсаға исенген ҳәр бир адам Ол арқалы ақланады.
40 Енди абайлы болыңлар! Пайғамбарлардың айтқан мына сөзлери басыңызға түспесин:
41
«Қараңлар, ҳәй, мазақ етиўшилер,42
Павел менен Барнаба мәжилисханадан шығып баратырғанда, адамлар олардан келеси дем алыс күни де усылар ҳаққында айтыўын өтиниш етти.43 Мәжилисханадағы халық тарқағанда, яҳудийлер ҳәм яҳудий динине өткен Қудайға сыйынатуғынлардың көбиси Павел менен Барнабаға ерип жүрди. Павел менен Барнаба олар менен сөйлесип, Қудайдың мийримине сүйенип жасаўды үгит-нәсият етти.
44
Келеси дем алыс күни қала халқының дерлик ҳәммеси Қудайдың сөзин тыңлаў ушын жыйналды.45 Бирақ яҳудийлер сонша халықты көрип, қызғанышқа толды. Павелдиң сөзлерине қарсы шығып, оны мазақ етти.
46
Сонда Павел менен Барнаба батырлық пенен жуўап қайтарып былай деди: — Қудайдың сөзин дәслеп сизлерге жәриялаўымыз керек еди. Сизлер оны қабыл алмағанлықтан ҳәм өзлериңизди мәңгилик өмирге ылайықлы көрмегенликтен, бизлер енди басқа миллетлерге кетемиз.47 Өйткени Ийемиз бизлерге былай деп буйырған еди:
«Дүньяның ҳәмме жерине қутқарылыў әкелиўиң ушын,48
Басқа миллет адамлары буны еситкенде қуўанып кетип, Ийемиздиң сөзин алғыслады. Мәңгилик өмир ушын таңланғанлардың ҳәммеси исенди.49 Солай етип, Ийемиздиң сөзи пүткил үлке бойлап жайылды.
50 Бирақ яҳудийлер Қудайға сыйынатуғын ҳүрметли ҳаялларды ҳәм қала басшыларын үгитлеп, Павел менен Барнабаға қарсы қойды ҳәм оларды қуўдалатып, үлкеден қуўдырып жиберди.
51 Сонда Павел менен Барнаба оларға қарсы ескертиў ретинде аяқларының шаңын қағып, Иконияға кетти.
52 Ал шәкиртлер қуўанышқа ҳәм Мухаддес Руўхқа толып-таса берди.
1
Иконияда Павел менен Барнаба әдеттегидей яҳудийлердиң мәжилисханасына барып, сондай тәсирли ўаз айтқанлықтан, яҳудийлерден де, греклерден де көп адам исенди.2 Бирақ, исенбейтуғын яҳудийлер басқа миллет адамларын туўысқанларға қарсы өшегистирип, олардың ақыл-ойын уўлады.
3 Сонлықтан ол жерде узақ ўақыт қалған Павел менен Барнаба Ийемизге сүйенип, Қудайдың сөзин батырлық пенен айтып жүрди. Ийемиз олар арқалы кәраматлы белгилер ҳәм таң қаларлық нәрселерди көрсетип, Өз мийрими ҳаққында сөзлерди тастыйықлады.
4 Қала халқы екиге бөлинип, гейбиреўлери яҳудийлердиң, гейбиреўлери елшилердиң тәрепине өтти.
5 Яҳудийлер менен басқа миллет адамлары өз басшылары менен бирликте елшилерге жәбир берип, оларды тас пенен урмақшы болды.
6 Бирақ буны билип қойған Павел менен Барнаба Ликаонияның Листра, Дербе қалаларына ҳәм сол әтирапларға қашып барып,
7 сол жерлерде де Хош Хабарды жәриялаўды даўам етти.
8
Листрада еки аяғы ләң бир адам бар еди. Ол иштен ләң болып туўылып, ҳеш қашан жүрмеген еди.9 Бул адам Павелдиң сөзлерин тыңлап отырғанда, Павел оған тигилип қарап, шыпа табатуғынына исеними бар екенин көрди де,
10 қатты даўыслап:
— Аяқларыңда тик тур, — деди. Сол адам орнынан ушып турды да, жүре баслады.11
Халық Павелдиң ислеген исин көргенде, ликаония тилинде: — Қудайлар адам пишинине енип, бизлерге келипти, — деп бақырысты.12
Олар Барнабаны Зевс, Павелди сөз сөйлегени ушын Гермес деп атады.13 Қаланың сыртында жайласқан Зевс ибадатханасының руўханийи қала дәрўазасына өгизлерди ҳәм гүл шеңберлерин алып келди де, халық пенен бирликте елшилерге қурбанлық бермекши болды.
14
Бирақ елшилер — Барнаба менен Павел буны еситкенде кийимлерин жыртып, көпшиликтиң арасына өзлерин урды да, былай деп бақырды:15
— Адамлар! Неге бундай ислеп атырсызлар? Бизлер де сизлер сыяқлы адамлармыз-ғо! Сизлердиң бул мәниссиз нәрселерди таслап, аспанды, жерди, теңизди ҳәм олардың ишиндегилердиң ҳәммесин жаратқан тири Қудайға қайтыўыңыз ушын Хош Хабарды жәриялап атырмыз.16 Қудай өткен әўладлардың ўақтында барлық миллетлерди өз өмир жоллары менен жүриўге қалдырды.
17 Соған қарамастан, Өзи ҳаққында гүўалық бериўди тоқтатпай, сизлерге жақсылық ислеп келмекте: Ол аспаннан жаўын жаўдырып, жемислерге бай мәўсимлерди береди. Сизлерди азық пенен тойдырып, жүрегиңизди қуўанышқа толтырады.
18
Усы сөзлер менен, олар өзлерине қурбанлық бермеўге халықты зорға дегенде көндирди.19
Бирақ Писидияның Антиохия ҳәм Икония қалаларынан келген айырым яҳудийлер халықты өз тәрепине аўдырып, Павелди тас пенен урды. Оны өлди деп ойлап, қаланың сыртына сүйреп шығарып таслады.20 Деген менен, шәкиртлер әтирапына жыйналғанда, Павел өзине келип орнынан турды да, қалаға қайтты. Ертеңине ол Барнаба менен бирге Дербеге кетти.
21
Олар Хош Хабарды Дербе қаласында жәриялап, көп шәкирт арттырғаннан соң, Писидиядағы Листра, Икония ҳәм Антиохия қалаларына қайтып келди.22 Жол-жөнекей шәкиртлердиң жанларына күш-қуўат берип, исенимде беккем турыўды үгит-нәсият етти де: «Қудайдың Патшалығына кириўимиз ушын, көп қыйыншылықлардан өтиўимиз тийис», — деди.
23 Павел менен Барнаба ҳәр бир исениўши жәмәәтте ақсақалларды тайынлады. Ораза тутып, дуўа еткеннен соң, оларды өзлери бурыннан исенетуғын Ийемиз Ийсаның қолына тапсырды.
24
Соңынан олар Писидия үлкеси арқалы өтип, Памфилия үлкесине келди.25 Пергияда Қудайдың сөзин жәриялағаннан соң, Анталияға кетти.
26 Сол жерден кеме менен Антиохияға қайтты. Бул қалада олар өзлерине тапсырылған ис ушын өзлерин Қудайдың мийримине бағышлаған еди. Олар сол исти енди орынлады.
27 Ол жерге жеткенде, олар исениўшилер жәмәәтин бир жерге жыйнап, Қудайдың өзлери арқалы нелер ислегенин, басқа миллетлерге исеним қапысын қалай ашқанын билдирди.
28 Олар сол жердеги шәкиртлер менен бирге узақ ўақыт қалды.
1
Яҳудиядан Антиохияға гейбир исениўшилер келип, туўысқанларға: «Егер Муўсаның үрп-әдети бойынша сүннет етилмесеңлер, қутқарыла алмайсызлар», — деп тәлим бере баслады.2 Павел ҳәм Барнаба олар менен айтысып, қатты тартысып қалды. Ақырында Павел ҳәм Барнабаға, және де олар менен бирге басқа бир неше туўысқанға Ерусалимдеги елшилер менен ақсақалларға барып, усы мәселени шешиў тапсырылды.
3 Солай етип, олар исениўшилер жәмәәти тәрепинен жиберилип, Феникия ҳәм Самария үлкелеринен өтти. Жол-жөнекей басқа миллетлердиң Ийемиздиң жолына түскенин айтып, сол жердеги туўысқанларға үлкен қуўаныш бағышлады.
4 Ерусалимге келгенде, олар исениўшилер жәмәәти, елшилер ҳәм ақсақаллар тәрепинен жақсы қабыл етилди. Қудайдың өзлери арқалы ислеген ҳәмме нәрсесин оларға билдирди.
5
Бирақ, парисейлер арасынан шыққан айырым исениўшилер орынларынан турып: — Исениўши болған басқа миллет адамлары да сүннет етилип, оларға Муўсаның Нызамын орынлаўды буйырыў тийис, — деди.6
Елшилер менен ақсақаллар бул мәселе бойынша мәсләҳәтлесиў ушын жыйналды.7 Узақ талқылаўдан соң Петр орнынан турып, оларға былай деди:
— Туўысқанлар! Басқа миллетлердиң Хош Хабарды мениң аўзымнан еситип исениўи ушын, Қудай көп ўақыт бурын араңыздан мени таңлағанын билесизлер.8 Адамның кеўлин билетуғын Қудай Мухаддес Руўхты бизлерге бергени сыяқлы, басқа миллетлерге де берип, оларды қабыл еткенин көрсетти.
9 Қудай олардың кеўиллерин исенимлери арқалы тазалап, бизлер менен олардың арасына айырмашылық қоймады.
10 Олай болса, енди не ушын ата-бабаларымыз да, өзлеримиз де көтерип жүре алмаған мойынтырықты шәкиртлердиң мойнына салып, Қудайды сынап атырсызлар?
11 Олардың Ийемиз Ийсаның мийрими менен қутқарылатуғынындай, бизлер де өзлеримиздиң солай қутқарылатуғынымызға исенемиз.
12
Сонда жыйналғанлардың ҳәммеси тынышланып, Барнаба менен Павелди тыңлай баслады. Олар өзлери арқалы Қудайдың басқа миллетлер арасында көрсеткен кәраматлы белгилери менен таң қаларлық нәрселери ҳаққында айтып берди.13 Олар сөзлерин таўысқаннан соң, Яқып сөз баслап былай деди:
— Туўысқанлар, маған қулақ салыңлар!14 Басқа миллетлерден Өзине тийисли бир халық шығарыў ушын, Қудай оларға дәслеп қалай мийримлилик көрсеткенин Симон Петр баян еткен еди.
15 Пайғамбарлардың сөзлери де усыған туўры келеди. Былай деп жазылған:
16
«Буннан кейин Мен қайтып келип,17
Солай етип, қалған адамлар
Ҳәм Мениң атым менен аталыўшы барлық миллетлер
Ийесин — Мени излеп тапсын.
18
Буларды әййемнен билдирген Ийемиз
усылай дейди» .
19
Сонлықтан, мениң пикиримше, Қудайдың жолына түскен басқа миллет адамларын қыйнамаўымыз керек.20 Бирақ, бутларға сойылып ҳарамланған қурбанлық гөшинен, бузықшылықтан, буўындырылып өлтирилген ҳайўанлардың гөшинен ҳәм қаннан аўлақ болыўларын жазып жибериўимиз тийис.
21 Өйткени әййемги ўақытлардан бери Муўсаның Нызамы ҳәр бир қалада жәрияланып киятыр ҳәм ҳәр дем алыс күни мәжилисханаларда оқылмақта.
22
Солай етип, пүткил исениўшилер жәмәәти менен елшилер ҳәм ақсақаллар өзлериниң арасынан адамларды сайлап, оларды Павел ҳәм Барнаба менен бирге Антиохияға жибериўге қарар етти. Сайланғанлар: туўысқанлар арасында басшылық етип жүрген Барсаба деп аталатуғын Яҳуда менен Сила еди.23 Олар арқалы мына хатты жазып жиберди:
«Ҳүрметли туўысқанларымыз! Туўысқанларыңыз болған биз, елшилер ҳәм ақсақаллардан, Антиохия, Сирия ҳәм Киликиядағы басқа миллет адамлары болған сиз, туўысқанларға сәлем!24
Арамыздағы айырым адамлардың сизлерге барғанын ҳәм өз сөзлери менен сизлерди тәшиўишке салып, ақылыңызды ҳайран қылғанын еситтик. Бизлер оларға ҳеш қандай жол-жорық бермеген едик.25 Сонлықтан арамыздан бир неше адамды сайлап, сүйикли туўысқанларымыз Барнаба ҳәм Павел менен бирликте сизлерге жибериўди бир аўыздан мақул таптық.
26 Булар екеўи Ийемиз Ийса Масихтың аты ушын өмирлерин бағышлаған адамлар.
27 Сизлерге және де Яҳуда менен Силаны жиберип атырмыз. Олар бул жазғанларымызды аўызша айтып береди.
28 Себеби Мухаддес Руўх ҳәм бизлер әҳмийетли болған бул қағыйдалардан тысқары сизлерге ҳеш нәрсени жүклемеўди мақул таптық:
29 сизлер бутларға сойылған қурбанлық гөшинен, қаннан, буўындырылып өлтирилген ҳайўанлардың гөшинен ҳәм бузықшылықтан аўлақ болыңлар. Усылардан сақлансаңлар, жақсы ис қылған боласызлар. Аман болыңлар!»
30
Солай етип, жиберилгенлер жолға шығып, Антиохияға келди. Жәмәәтти бир жерге жыйнап, оларға хатты тапсырды.31 Исениўшилер хатты оқып, ондағы кеўил көтериўши сөзлерге қуўанды.
32 Пайғамбаршылық сыйын алған Яҳуда менен Сила туўысқанларға көп сөзлер менен ақыл-нәсият айтып, руўхый күш-қуўат берди.
33 Бир қанша ўақыт сол жерде болғаннан соң, туўысқанлар оларды аман-есен шығарып салып, жоллағанларға қайтарды. [
34 ]
35
Ал Павел менен Барнаба Антиохияда болды. Олар көплеген адамлар менен бирликте Ийемиздиң сөзин үйретип, жәриялап жүрди.36
Бир қанша ўақыттан соң, Павел Барнабаға: — Енди изимизге қайтып, бизлер Ийемиздиң сөзин жәриялаған ҳәр бир қаладағы туўысқанларымызға барайық, олардың ҳал-жағдайын көрейик, — деди.37
Барнаба Марк деп аталатуғын Юханды бирге алып жүрмекши болды.38 Бирақ Павел Памфилияда өзлерин таслап кетип, бирликте баслаған исти даўам етпеген Маркты өзлери менен бирге алып жүриўди мақул көрмеди.
39 Солай етип, олардың арасында кескин түсинбеўшилик болып, бир-биринен бөлинди. Барнаба Маркты алып, кеме менен Кипрға кетти.
40 Ал Павел Силаны таңлады ҳәм туўысқанлар тәрепинен Ийемиздиң мийримине тапсырылғаннан соң, жолға шықты.
41 Ол Сирия ҳәм Киликия үлкелерин аралап, исениўши жәмәәтлерди беккемлеп жүрди.
1
Павел Дербеге, соңынан Листраға келди. Сол жерде анасы исениўши яҳудий, ал әкеси грек болған Тимофей атлы шәкирт бар еди.2 Листра ҳәм Икониядағы туўысқанлар ол ҳаққында жақсы пикирде еди.
3 Тимофейди өзи менен бирге алып жүриўди қәлеген Павел сол жердеги яҳудийлер себепли, оны сүннет еттирди. Өйткени ҳәмме Тимофейдиң әкесиниң грек екенин билетуғын еди.
4 Олар қаладан-қалаға өтип, Ерусалимдеги елшилер менен ақсақаллар белгилеген қағыйдаларды исениўшилерге орынлаў ушын тапсырды.
5 Солай етип, исениўши жәмәәтлердиң исеними беккемленип, саны күннен-күнге арта берди.
6
Қудайдың сөзин Азия үлкесинде жайыўға Мухаддес Руўх тыйым салғанлықтан, Павел менен оның жолдаслары Фрикия ҳәм Галатия үлкелерин аралап жүрди.7 Олар Мисияның шегарасына келгенде, Битинияға кирмекши болды, бирақ Ийсаның Руўхы оларға рухсат бермеди.
8 Сонлықтан олар Мисиядан өтип, Троас қаласына келди.
9 Сол күни түнде Павел аян көрди. Македониялы бир адам оның алдында турып: «Македонияға келип, бизлерге жәрдем бер», — деп өтинди.
10 Павел бул аянды көргеннен соң, бизлер дәрриў Македонияға барыўдың ҳәрекетин иследик. Себеби Қудай бизлерди оларға Хош Хабарды жәриялаўға шақырып атыр, деген жуўмаққа келдик.
11
Бизлер Троастан кеме менен шығып, туўры Самотракияға, ертеңине Неаполиске жүзип бардық.12 Ол жерден Македония үлкесиниң ең баслы қаласы, Римниң қол астында болған Филипке жетип келдик. Бул қалада бир неше күн қалдық.
13
Бизлер бул жерде яҳудийлер дуўа ететуғын орын бар деп ойлап, дем алыс күни қала дәрўазасынан сыртқа, дәрьяның жағасына шықтық. Бизлер отырып, сол жерге жыйналған ҳаялларға сөйлей басладық.14 Тыңлаўшылар арасында Тиатира қаласынан келген, қымбат баҳалы гезлемелерди сатыўшы Лидия атлы бир ҳаял бар еди. Ол Қудайға сыйынатуғын еди. Павелдиң сөзлерине қулақ салыўы ушын, Ийемиз оның кеўлин ашты.
15 Лидия үй-иши менен бирге суўға шомылдырылғаннан соң, бизлерди үйине мирәт етип: «Мени Ийемизге исенеди, деп есаплайтуғын болсаңлар, келиңлер, үйимде болыңлар», — деп бизлерди көндирди.
16
Бир күни бизлер дуўа ететуғын жерге баратырғанымызда, палкерлик пенен шуғылланатуғын жаўыз руўхлы бир шорыға дусластық. Бул қыз палкерлик пенен хожайынларына көп пайда келтиретуғын еди.17 Ол Павел менен бизлердиң изимизге түсип:
— Бул адамлар — Қүдиретли Қудайдың хызметшилери, олар сизлерге қутқарылыў жолын жәриялап атыр! — деп бақырып жүрди.18
Бул көп күн тәкирарланды. Ақырында Павелдиң жанына тийип, ол арқасына бурылды да, қыздың ишиндеги жаўыз руўхқа: — Ийса Масих аты менен буйыраман: оннан шығып кет! — деди. Жаўыз руўх қыздың ишинен дәрҳал шығып кетти.19
Шорының хожайынлары пайда көриўден үмитлериниң үзилгенин билип, Павел менен Силаны услап алды да, базар майданындағы басшыларға сүйреп апарды.20 Оларды Рим ҳәкимлериниң алдында турғызып:
— Мына яҳудийлер қаламызды астан-кестен етпекте.21 Биз римлилерге қабыл етиўге де, орынлаўға да болмайтуғын үрп-әдетлерди жәриялап жүр, — дести.
22
Халық та оларға қосылып, елшилерге қарсы шықты. Ҳәкимлер Павел менен Силаның кийимлерин жыртып шештирди де, таяқ пенен сабаўға буйрық берди.23 Оларды көп сабатқаннан соң, қамаққа салдырды ҳәм қамақхана хызметкерине оларды жақсылап қараўыллаўды буйырды.
24 Усындай буйрық алған қамақхана хызметкери оларды қамақхананың ишки бөлмесине қамап, аяқларын буғаў менен қысып таслады.
25
Түнниң орталарында Павел менен Сила дуўа етип, Қудайды алғыслайтуғын қосық айтып отырған еди. Басқа тутқынлар да оларды тыңлады.26 Бирден жер қатты қозғалып, қамақхананың тырнағы силкинди ҳәм сол ўақытта-ақ барлық қапылар ашылып, ҳәммениң шынжырлары шешилип кетти.
27 Уйқыдан оянған қамақхана хызметкери қамақхананың қапыларының ашық екенин көрди. Тутқынлар қашып кетти, деп ойлаған ол өзин өлтирмекши болып, қылышын суўырып алды.
28 Бирақ Павел бәлент даўыс пенен бақырып:
— Өз жаныңа қастыянлық етпе, ҳәммемиз усы жердемиз, — деди.29
Қамақхана хызметкери шыра әкелдирип, ишке жуўырып кирди де, қалтырап, Павел менен Силаның алдына жығылды.30 Оларды сыртқа шығарып:
— Мырзалар, қутқарылыўым ушын не ислеўим керек? — деп сорады.31
Олар: — Ийемиз Ийсаға исен, сонда сен де, үй-ишиң де қутқарыласыз, — деди.32
Соңынан олар оның өзине ҳәм үйиндегилердиң ҳәммесине Ийемиздиң сөзин айтты.33 Қамақхана хызметкери түнниң сол сәтинде оларды алып кетип, жарақатларын жуўды да, дәрриў өзи ҳәм пүткил үй-иши суўға шомылдырылды.
34 Ол Павел менен Силаны үйине әкелип, алдыларына дастурхан жайды. Қудайға исенгенине пүткил үй-иши менен қуўанды.
35
Таң атқанда, ҳәкимлер: «Сол адамларды босатыңлар», — деген буйрық пенен сақшыларды жоллады.36 Қамақхана хызметкери бул сөзлерди Павелге хабарлап:
— Ҳәкимлер сизлерди босатыў ушын адам жоллапты. Енди шығып, аман-есен кете бериңлер, — деди.37
Бирақ Павел сақшыларға былай деди: — Рим пуқаралары болған бизлерди халық алдында ҳүкимсиз сабап, қамаққа салды. Енди бизлерди жасырын қуўып жибермекши ме? Бул болмайды! Бизлерди өзлери келип шығарсын!38
Сақшылар бул сөзлерди ҳәкимлерге жеткизип барды. Ҳәкимлер Павел менен Силаның Рим пуқаралары екенин еситкенде қорқып кетти.39 Келип, кеширим сорады. Соңынан оларды сыртқа шығарып, қаладан кетиўлерин өтинди.
40 Павел менен Сила қамақтан шығып, Лидияның үйине барды. Сол жерде туўысқанларды көрип, оларды жигерлендиргеннен соң, жолға шықты.
1
Олар Амфиполис ҳәм Аполлониядан өтип, Салоникаға келди. Бул жерде яҳудийлердиң бир мәжилисханасы бар еди.2 Павел өз әдети бойынша мәжилисханаға барды. Үш ҳәпте олар менен Мухаддес Жазыўларды талқылады.
3 Масихтың азап шегип, өлимнен қайта тирилиўи тийис екенин түсиндирип, дәлиллер келтирди де:
— Мен сизлерге жәриялап атырған бул Ийса — Масих, — деди ол.4
Яҳудийлердиң базылары мақуллап, Павел менен Силаға қосылды. Сондай-ақ, Қудайға сыйынатуғын греклердиң үлкен топары ҳәм көплеген абырайлы ҳаяллар да солай иследи.5
Бирақ яҳудийлер күншиллик етип, базарда бос жүрген айырым жарамас адамларды жыйнады да, қалада топалаң салды. Павел менен Силаны таўып, оларды халықтың алдына шығарыў ушын, Ясонның үйине топылып кирди.6 Бирақ оларды таба алмай, Ясон менен басқа гейбир туўысқанларды қала басшыларының алдына сүйреп апарып:
— Пүткил дүньяны астан-кестен еткен бул адамлар усы жерге де келипти.7 Ясон оларды қабыл қылды. Олардың ҳәммеси Ийса деген басқа бир патша бар екенин айтып, Рим патшасы-Қайсардың пәрманларына қарсы ҳәрекет етип жүр, — деп бақырды.
8
Бул сөзлерди еситкен халық ҳәм қала басшылары қатты тынышсызланды.9 Бирақ олар Ясоннан ҳәм басқалардан кепилликке ақша алып, босатып жиберди.
10
Туўысқанлар дәрриў сол түни Павел менен Силаны Верияға жиберди. Олар Верияға келип, яҳудийлердиң мәжилисханасына кирди.11 Вериядағы яҳудийлер Салоникадағылардан парасатлырақ еди. Олар Қудайдың сөзин үлкен қызығыўшылық пенен қабыл етип, Павел менен Силаның айтқан сөзлериниң дурыс екенин билиў ушын, ҳәр күни Мухаддес Жазыўларды изертлейтуғын еди.
12 Солай етип, яҳудийлердиң көбиси ҳәм көплеген абырайлы грек ҳаяллары менен ер адамлары исенди.
13
Бирақ Салоникадағы яҳудийлер Павелдиң Верияда да Қудайдың сөзин жәриялағанын билгенде, сол жерге де келди ҳәм халықты үгитлеп, қозғалаң салды.14 Сонда туўысқанлар Павелди дәрҳал теңиз тәрепке жиберди. Ал Сила менен Тимофей Верияда қалды.
15 Павелди шығарып салыўшылар оны Афинаға дейин апарды. Олар Павелден: «Сила менен Тимофей, мүмкин болса, тез маған жетсин», — деген тапсырманы алып, излерине қайтты.
16
Афинада Сила менен Тимофейди күтип жүрген Павел қаланың бутларға толы екенин көргенде, қатты қапа болып ашыўланды.17 Сонлықтан ол мәжилисханадағы яҳудийлер ҳәм Қудайға сыйынатуғын греклер менен айтысып, ҳәр күни базар майданында ушырасқанлар менен тартысып жүрди.
18 Эпикуршылардың ҳәм стоик ойшылларының гейбиреўлери де оның менен тартыса баслады. Биреўлери: «Мына мылжың не демекши», — десе, айырымлары: «Ол жат қудайлардың хабаршысы болса керек», — деди. Өйткени Павел Ийса ҳәм Оның қайта тирилиўи туўралы Хош Хабарды жәриялап жүр еди.
19 Олар Павелди Ареопаг кеңесине алып келип, оған:
— Сен жәриялап жүрген бул жаңа тәлийматтың не екенин билиўимизге бола ма?20 Себеби сен қулағымызға жат нәрселерди айтып атырсаң, булардың не екенин билгимиз келеди, — деди.
21
Пүткил афиналылар ҳәм сол жерде жасайтуғын шет еллилер ўақытларын тек жаңалықлар айтыў ҳәм тыңлаў менен өткизетуғын еди.22
Павел Ареопаг кеңесиниң ортасында турып, былай деди: — Ҳәй, афиналылар! Сизлердиң ҳәр тәреплеме жүдә диншил екениңизди көрип турман.23 Мен айланып жүрип, сизлер табынатуғын орынларды көзден кеширгенимде, «Бийтаныс қудайға» деген жазыўы бар, бир қурбанлық шалынатуғын орынды да көрдим. Енди өзлериңиз билмей сыйынып жүрген усы Қудай ҳаққында сизлерге жәриялайжақпан.
24
Дүньяны ҳәм оның ишиндегилердиң ҳәммесин жаратқан Қудай аспан ҳәм жердиң Ийеси болғанлықтан, адамның қолы менен салынған ибадатханаларда жасамайды.25 Ол бир нәрсеге мүтәждей, Оған адамның қоллары менен хызмет етип болмайды. Өйткени ҳәмме адамларға өмир, дем ҳәм барлықты Оның Өзи береди.
26 Қудай ҳәмме миллетлерди бир адамнан жаратып, оларды пүткил жер жүзине орналастырды. Олардың жасайтуғын дәўирлери менен мәканларының шегараларын алдын ала белгилеп берген.
27 Буны Қудай Өзин излесин ҳәм қармаланып болса да тапсын, деп иследи. Деген менен, Ол ҳеш биримизден алыс емес.
28 Себеби сизлердиң шайырларыңыздың гейбиреўлери: «Бизлер Оның урпағымыз», — деп айтқанындай, бизлер Ол арқалы жасаймыз, ҳәрекет етемиз ҳәм бармыз.
29
Бизлер енди Қудайдың урпағы болғанымыз себепли, Қудай адамның өнери ҳәм ақыл-ойы менен дөретилген алтын, гүмис ямаса тас мүсинге уқсас деп ойламаңлар.30 Өткен наданлық дәўирлерде Қудай дыққат аўдармаған болса да, енди ҳәр бир жерде ҳәр бир адамның тәўбе етиўин буйырмақта.
31 Өйткени Ол бул дүньяны Өзи таңлаған Адамы арқалы әдиллик пенен ҳүким ететуғын күнди белгилеп қойыпты. Буны сол Адамды өлимнен қайта тирилтип, ҳәр бир адамға дәлилледи.
32
Өлимнен қайта тирилиў ҳаққында еситкенде, кимиси мазақ етип күлди, кимиси: «Бул ҳаққында сени басқа сапар тыңлағымыз келеди», — деди.33 Соңынан Павел олардың арасынан шығып кетти.
34 Ал гейбир адамлар оған қосылып, исенди. Олардың арасында Ареопаг кеңесиниң ағзасы болған Дионисий, Дамарис атлы бир ҳаял ҳәм және басқалар бар еди.
1
Буннан соң, Павел Афинадан шығып, Коринфке келди.2 Сол жерде Акила атлы, понтлы бир яҳудийге дусласты. Акила ҳаялы Прискила менен жақында Италиядан келген еди. Себеби Клавдий патша барлық яҳудийлердиң Римнен шығып кетиўин буйырған еди. Павел оларға барды да,
3 кәсиплес болғанлықтан олар менен бирге қалып, жумыс иследи. Олардың кәсиби — шатыр соғыў еди.
4 Павел ҳәр дем алыс күни мәжилисханада айтысып, яҳудийлерди ҳәм греклерди исендириўге ҳәрекет етти.
5
Сила менен Тимофей Македониядан келгенде, Павел өзин Қудайдың сөзин жәриялаўға ҳәм яҳудийлерге Ийсаның Масих екени ҳаққында гүўалық бериўге толық бағышлады.6 Бирақ яҳудийлер қарсы шығып, оны масқаралағанда, Павел кийиминиң шаңын қағып , оларға былай деди:
— Өз обалыңыз өзиңизге! Мен жуўапкершиликтен азатпан. Буннан былай, басқа миллетлерге кетемен.7
Павел сол жерден шығып, Қудайға сыйынатуғын Титус Юстус атлы бир адамның үйине келди. Оның үйи мәжилисханаға иргелес еди.8 Мәжилисхана басшысы болған Криспус пүткил үй-иши менен Ийемизге исенди. Павелди тыңлаған коринфлилердиң көбиси де исенип, суўға шомылдырылды.
9
Бир күни түнде Ийемиз Павелге аян көрсетип: «Қорқпа, үнсиз қалмай, сөйлей бер!10 Мен сениң менен биргемен, жаманлық ислеў ушын саған ҳеш ким қол тийгизе алмайды. Өйткени бул қалада Мениң адамларым көп», — деди.
11 Солай етип, Павел ол жерде бир ярым жыл қалды ҳәм халыққа Қудайдың сөзин үйретиўин даўам етти.
12
Галио Ахая үлкесиниң ҳәкими болған ўақытта яҳудийлер биригип, Павелге қарсы шықты. Оны қазыханаға алып барып:13
— Мына адам халықты үгитлеп, Қудайға сыйыныўды бизлердиң нызамымызға қайшы келетуғын жол менен үйретип жүр, — деди.14
Павел енди сөзин басламақшы болғанда, Галио яҳудийлерге былай деди: — Ҳәй, яҳудийлер! Егер бир нызамсызлық ямаса бир аўыр жынаят исленген болса, мен сизлерди сабырлылық пенен тыңлар едим.15 Бирақ, сөзлерге, атларға ҳәм өзлериңиздиң нызамыңызға байланыслы мәселелер болса, өзлериңиз шешиңлер. Мен бундай нәрселерге қазылық етким келмейди.
16
Солай етип, Галио оларды қазыханадан қуўып жиберди.17 Сонда олардың ҳәммеси мәжилисхананың басшысы Состенисти услап алып, қазыхананың алдында сабап таслады. Ал Галио буларға кеўил де аўдарған жоқ.
18
Павел сол жерде және бир неше күн болғаннан соң, туўысқанлар менен хошласты. Прискила ҳәм Акила менен бирге Сирияға барыў ушын кемеге минди. Қудайға ант бергенликтен, Павел Кенхреяда шашын қыйдырып таслады.19 Ефеске келгенде, Прискила менен Акиланы сол жерде қалдырып, өзи мәжилисханаға барды да, яҳудийлер менен айтыса баслады.
20 Олар көбирек ўақыт қалыўын өтиниш етсе де, Павел қайылшылық бермеди.
21 Бирақ олар менен хошласып атырып:
— Қудай қәлесе, сизлерге және қайтып келемен, — деди. Соңынан кеме менен Ефестен жөнеп кетти.22
Ол Кесарияда кемеден түсип, Ерусалимге кетти ҳәм сол жердеги исениўшилер жәмәәтине сәлем бергеннен соң, Антиохияға барды.23 Антиохияда бир неше ўақыт қалғаннан соң, Павел жолға шықты. Тәртип бойынша Галатия ҳәм Фрикия үлкелерин аралап, ҳәмме шәкиртлерге руўхый күш-қуўат берип жүрди.
24
Сол ўақытта негизи искендериялы болған Аполос атлы бир яҳудий Ефеске келди. Ол Мухаддес Жазыўларды жүдә жақсы билетуғын, сөзге шешен адам еди.25 Ийемиздиң жолында тәлим алған ол жалынлы руўх пенен сөйлеп, Ийса ҳаққында дурыс үйрететуғын еди. Бирақ ол тек Яқыяның суўға шомылдырыўын ғана билетуғын еди.
26 Аполос мәжилисханада батыллық пенен сөйлей баслады. Буны Прискила менен Акила еситкенде, оны үйине апарып, Қудайдың жолын анығырақ түсиндирип берди.
27
Аполос Ахаяға кетпекши болғанда, туўысқанларымыз оны қоллап қуўатлады. Сол жердеги шәкиртлердиң оны қабыл қылыўы ушын хат жазып берди. Аполос сол жерге жетип барып, Қудайдың мийрими менен исенгенлерге көп жәрдем берди.28 Себеби ол Ийсаның Масих екенин Мухаддес Жазыўлар арқалы дәлиллеп, яҳудийлерди халық алдында күшли түрде әшкаралады.
1
Аполос Коринфте болғанда, Павел таўлы үлкелерден өтип, Ефеске келди. Ол жерде айырым шәкиртлер менен ушырасып,2 олардан:
— Исенген ўақтыңызда Мухаддес Руўхты алдыңыз ба? — деп сорады. — Мухаддес Руўхтың бар екенин бизлер ҳеш еситпедик де, — деп жуўап берди олар.3
— Олай болса, қандай шомылдырыў менен шомылдырылдыңлар? — деп сорады Павел. — Яқыяның тәлимине тийкарланып, суўға шомылдырылдық, — деди олар.4
Павел былай деди: — Яқыя халықты тәўбе еттирип ҳәм суўға шомылдырып, оларға өзинен соң Келетуғынға, яғный Ийсаға исениўди айтқан еди.5
Олар буны еситкенде, Ийемиз Ийсаның аты менен суўға шомылдырылды.6 Павел олардың үстилерине қолларын қойып дуўа еткенде, оларға Мухаддес Руўх түсти ҳәм олар басқа тиллерде сөйлеп, Қудайдың сөзлерин айта баслады .
7 Олар барлығы болып шама менен он еки адам еди.
8
Павел мәжилисханаға барды. Ол сол жерде үш ай даўамында Қудайдың Патшалығы туўралы тәлим берди ҳәм оларды исендириўге тырысып, батыллық пенен сөйледи.9 Бирақ, гейбиреўлери қасарысып исенбеди ҳәм Ийсаның жолын халық алдында жаманлай баслады. Сонлықтан Павел оларды қалдырып, шәкиртлерди өзи менен бирге алды да, ҳәр күни Тиранустың мектебинде тәлим бериўин даўам етти.
10 Бул аўҳал еки жылға созылды. Солай етип, яҳудий болсын, грек болсын, Азия үлкесинде жасаған ҳәр бир адам Ийемиздиң сөзин еситти.
11
Қудай Павел арқалы таң қаларлық кәраматлар иследи.12 Ҳәтте, Павелдиң денесине тийген бет орамаллар ямаса алжапқышлар наўқасларға қойылғанда, олар дәртлеринен азат болып, ишлеринен жаўыз руўхлар шығатуғын еди.
13
Ел аралап, жаўыз руўхларды қуўып жүрген гейбир яҳудий дуўаханлар да жаўыз руўх урған адамларға Ийемиз Ийсаның атын қоллана баслады. Олар: «Павел жәриялап жүрген Ийсаның аты менен буйырамыз, шығып кет!» — дейтуғын еди.14 Бас руўханий Скева атлы бир яҳудийдиң жети улы да усылай ислеп жүрген еди.
15 Бирақ жаўыз руўх оларға:
— Ийсаны билемен, Павелди таныйман, ал сизлер кимсиз? — деп жуўап берди де,16 жаўыз руўх урған адам оларға тәп берип жығып, олардан үстин шықты. Олар үйден жарадар ҳәм жалаңаш болып қашып кетти.
17
Бул хабар Ефесте жасайтуғын барлық яҳудийлер менен греклерге жетип барды. Ҳәммесин қорқыныш бийлеп, Ийемиз Ийсаның аты үлкен ҳүрметке еристи.18 Исенгенлердиң көбиси келип, ислеген жаман ислерин ашық мойынлады.
19 Сыйқыршылық пенен шуғылланатуғын көп адамлар да китапларын жыйнап, ҳәммениң көз алдында жағып жиберди. Китаплардың баҳасын есаплағанда, елиў мың драхма болды.
20 Солай етип, Ийемиздиң сөзи қүдирет пенен жайылып, тәсири артып барды.
21
Бул ўақыялардан соң, Павел Македония ҳәм Ахая үлкелеринен өтип, Ерусалимге барыўға қарар етти. «Ол жерге барғанымнан соң, Римди де көриўим керек», — деди ол.22 Сонлықтан өзи бир неше ўақыт Азия үлкесинде қалып, жәрдемшилеринен екеўин — Тимофей менен Ерастусты Македонияға жиберди.
23
Сол ўақытлары Ийемиз Ийсаның жолына қарсы күшли көтерилис пайда болды.24 Димитрий атлы бир зергер гүмистен Артемида ибадатханасының кишкене үлгилерин соғып, өз өнерментшилерине көп пайда келтиретуғын еди.
25 Димитрий өз өнерментшилери менен өзиндей зергерлерди бир жерге жыйнап, оларға былай деди:
— Дослар, усы кәсибимиз арқалы көп пайда алатуғынымызды билесизлер.26 Бирақ Павел деген мына бир адамның қолдан соғылған қудайлардың ҳақыйқый қудайлар емес екенин айтып, тек Ефесте емес, ал пүткил Азияда көп санлы адамларды үгитлеп азғырғанын көрип ҳәм еситип атырсызлар.
27 Бул бизлердиң өнеримиздиң қәдирине қәўип туўдырып қоймай, ал уллы ҳаял қудай Артемиданың ибадатханасының арзымайтуғын нәрсеге айланып, пүткил Азия үлкеси менен пүткил дүнья сыйынатуғын ҳаял қудайды уллылығынан айырыў қәўпи бар.
28
Олар буны еситкенде, қатты ғәзепленип: «Ефеслилердиң Артемидасы уллы!» — деп бақыра баслады.29 Пүткил қала тәртипсизликке толып кетти. Адамлар Павелдиң жолдаслары македониялы Гаюс пенен Аристархты услап алып, ҳәммеси бирликте тамаша майданына қарай умтылды.
30 Павел халықтың арасына бармақшы болды, бирақ шәкиртлер оған жол қоймады.
31 Павелдиң дослары болған Азия үлкесиниң айырым басшылары да оған хабар жоллап, тамаша майданында көринбеўин өтинди.
32
Жыйналғанлардың бири анаў, бири мынаў деп бақырысып, жыйналыс бийтәртип болды. Көбиси не ушын жыйналғанын да билмейтуғын еди.33 Яҳудийлер Искендер атлы бир адамды ийтерип ортаға шығарғанлықтан, айырым адамлар болған ўақыя ушын оны айыпкер деп шешти. Искендер қолы менен ишарат етип, өзин халық алдында қорғамақшы болды.
34 Бирақ халық оның яҳудий екенин билгенде, ҳәммеси бир аўыздан шама менен еки сааттай: «Ефеслилердиң Артемидасы уллы!» — деп бақырып турды.
35
Қала хаткери халықты тынышландырып былай деди: — Ефеслилер! Уллы Артемиданың аспаннан түскен мүсининиң ҳәм оның ибадатханасының қорғаўшысы — Ефес қаласы екенин ким билмейди?36 Буларды ҳеш ким бийкарлай алмайды. Соның ушын тынышланып, ойланып ис тутыўыңыз керек.
37 Сизлердиң бул жерге әкелген адамларыңыз ибадатхананы да тонамаған, ҳаял қудайымызға да тил тийгизбеген.
38 Сонлықтан Димитрийдиң ҳәм оның өнерментши жолдасларының биреўге қарсы қандай да бир шағымы бар болса, қазыханалар ашық, қазылар да бар. Бир-бириниң үстинен сол жерде шағым етсин.
39 Ал егер тағы басқа мәселе болса, ол рәсмий жыйналыста шешилиўи тийис.
40 Бүгинги болған ўақыялар себепли айыпланыў қәўпиндемиз. Бундай топалаңды ақлай алыўға бизлерде себеп те жоқ.
Ол усы сөзлерди айтып, жыйналғанларды тарқатып жиберди.1
Ефестеги топалаң басылғаннан кейин, Павел шәкиртлерди шақыртып жигерлендирди. Соңынан олар менен хошласып, Македонияға кетиў ушын жолға шықты.2 Ол жол-жөнекей үлкелерди аралағанда, исениўшилерди көп сөзлер менен жигерлендирип, Грецияға келди.
3 Ол жерде үш ай қалды. Кеме менен Сирияға кетпекши болғанда, яҳудийлер өзине қарсы тил бириктиргенликтен, Македония арқалы изине қайтыўға қарар етти.
4 Пир улы вериялы Сопатер, салоникалылардан Аристарх пенен Секундус, дербели Гаюс ҳәм Тимофей, Азия үлкесинен Тихик пенен Трофим оның менен бирге кетти.
5 Булар бурын кетип, бизлерди Троас қаласында күтип турды.
6 Ал бизлер Ашытқысыз нан байрамынан соң, Филиптен кеме менен жолға шығып, бес күнде оларға, Троасқа жетип келдик. Ол жерде жети күн болдық.
7
Ҳәптениң биринши күни нан сындырыў ушын бир жерге жыйналғанымызда, Павел исениўшилерге сөз сөйледи. Ертеңине кететуғын болғанлықтан, оның ўазы ярым ақшамға дейин созылды.8 Бизлер жыйналған жоқарғы қабаттағы бөлмеде көп шыралар жанып турған еди.
9 Евтих атлы бир жас жигит әйнекке минип отыр еди. Павелдиң сөзи созылып кеткенликтен, Евтихты уйқы басты. Ол уйықлап кетип, үшинши қабаттан қулап түсти. Оны жерден көтерип алғанда, ол өлип қалған еди.
10 Павел төменге түсип, жигиттиң үстине еңкейди де, оның еңсесинен көтерип: «Уўайымламай-ақ қойың, оның жаны бар!» — деди.
11 Соңынан жоқарыға көтерилип, нан сындырып жеди. Олар менен таң атқанша көп сөйлескеннен соң, жолға шықты.
12 Жигитти үйине тири апарып, исениўшилер үлкен жубаныш алды.
13
Бизлер бурынырақ кеме менен кетип, Асос қаласына бардық. Ол жерден Павелди мингизип алыўымыз керек еди. Өйткени оның өзи пияда жүргиси келгенликтен, бизлерге усылай тапсырған еди.14 Павел менен Асоста ушырасып, оны кемеге мингиздик те, Митилина қаласына бардық.
15 Ол жерден кеме менен жолға шығып, ертеңине Хиос атаўының қарсысына келдик. Бир күннен соң Самос атаўына, оның ертеңине Милит қаласына бардық.
16 Азия үлкесинде ўақытты босқа жибермеў ушын, Павел Ефеске бармай өтиўди уйғарды. Егер мүмкин болса, ол Елиўинши күни байрамында Ерусалимде болыўға асықпақта еди.
17
Павел Милиттен Ефеске адам жиберип, исениўшилер жәмәәтиниң ақсақалларын жанына шақыртты.18 Олар жанына келгенде, Павел былай деди:
— Азия үлкесине қәдем басқан дәслепки күнимнен баслап, сизлер менен бирге болған ўақтымның ҳәммесинде қалай жасағанымды билесизлер.19 Яҳудийлердиң қастыяншылықлары себепли басымнан өткен қыйыншылықларға қарамастан, Ийемизге толық кишипейиллик пенен, сизлер ушын көз жасларымды төгип хызмет еттим.
20 Және де, пайдалы болған ҳәр қандай нәрсени қалдырмай, сизлерге халық алдында ҳәм үйлерде тәлим бериўди тоқтатпадым.
21 Яҳудийлерге де, греклерге де тәўбе етип Қудайға қайтыўды ҳәм Ийемиз Ийсаға исениўди жәрияладым.
22
Ал енди болса, Мухаддес Руўхтың жетелеўи менен Ерусалимге баратырман. Ол жерде маған не болатуғынын билмеймен.23 Бирақ Мухаддес Руўх мени қамақ ҳәм қыйыншылықлар күтип турғанын маған ҳәр бир қалада билдирип атыр.
24 Буған қарамастан, мен өз жанымды аямайман. Тек өз бәйгимди басып өтип, Қудайдың мийриминиң Хош Хабары туўралы гүўалық бериўди, яғный Ийемиз Ийсаның маған тапсырған исин жуўмақласам болғаны.
25
Мен араңызда жүрип, Қудайдың Патшалығы ҳаққында жәрияладым. Енди болса, сизлердиң ҳеш қайсысыңыздың мениң жүзимди қайтып көрмейтуғынын билемен.26 Сонлықтан бүгин сизлерге мынаны ашық айтаман, ким де ким араңызда қутқарылмаса, мен ол ушын жуўапкер емеспен .
27 Себеби сизлерге Қудайдың пүткил еркин толық жәрияладым.
28 Өзлериңизге ҳәм Мухаддес Руўх сизлерди бағыўшы қылып қойған пүткил сүриўге көз-қулақ болыңлар! Қудайдың Өз Улының қаны менен сатып алған исениўшилер жәмәәтин бағыңлар!
29 Мен кеткеннен соң, сүриўди аямайтуғын жыртқыш қасқырлардың араңызға киретуғынын билемен.
30 Ҳәтте, араңыздан шәкиртлерди жолдан азғырып, өзлериниң излерине ертиў ушын, ҳақыйқатты бурмалаўшы адамлар шығады.
31 Сонлықтан сергек болыңлар! Үш жыл бойы, күн-түн демей көз жасларымды төгип, ҳәр бириңизге үзликсиз ақыл-нәсият бергенимди еслериңизде сақлаңлар!
32
Енди мен сизлерди Қудайға ҳәм Оның мийримин билдиретуғын сөзге тапсыраман. Бул сөз сизлерди беккемлеп, Қудайдың мухаддес болған пүткил адамлары менен бирге сизлерге де мийрас бериўге қүдирети жетеди.33 Мен ҳеш кимниң гүмисин, алтынын ямаса кийимин күсемедим.
34 Өзимниң ҳәм мениң менен бирге болғанлардың мүтәжликлери ушын усы қолларым менен мийнет еткенимди билесизлер.
35 Ийемиз Ийсаның: «Алған адамнан гөре, берген адам бахытлырақ», — деген сөзин умытпай, усылай мийнет етип, ҳәлсизлерге жәрдем бериў кереклигин сизлерге ислеген ҳәр бир исимде көрсеттим.
36
Павел усы сөзлерди айтып болғаннан соң, олардың ҳәммеси менен бирге дизе бүгип, дуўа етти.37 Олардың ҳәммеси қатты жыласты ҳәм Павелдиң мойнынан қушақлап, оны сүйди.
38 Әсиресе оларды қатты қапа қылған, Павелдиң: «Мениң жүзимди қайтып көрмейсиз», — деген сөзлери болды. Соңынан оны кемеге дейин шығарып салды.
1
Олар менен хошласқанымыздан кейин, кеме менен жүзип, туўры Кос атаўына кеттик. Ертеңине Родос атаўына, ол жерден Патара қаласына келдик.2 Сол жерден Феникияға баратуғын кемени таўып миндик те, жүзип кеттик.
3 Кипр көрингенде, оның қубла тәрепинен өтип, Сирияға қарай жол алдық. Кеме Тир қаласында жүгин түсириў керек болғанлықтан, сол жерде тоқтадық.
4 Ол жерде шәкиртлерди излеп таўып, олар менен бирге жети күн қалдық. Шәкиртлер Мухаддес Руўхтың билдириўи менен, Павелден Ерусалимге бармаўды өтинди.
5 Бирақ кететуғын ўақтымыз болғанда шығып, жолымызды даўам еттик. Ҳәмме исениўшилер ҳаял ҳәм бала-шағалары менен бирге бизлерди қаланың сыртына дейин шығарып салды. Теңиздиң жағасында дизе бүгип, дуўа еттик.
6 Бир-биримиз бенен хошласқанымыздан соң, кемеге миндик. Ал олар үйлерине қайтты.
7
Тирден жолымызды даўам етип, Птолемайда қаласына келдик. Ол жердеги туўысқанларымыз бенен көрисип, олардың жанында бир күн қалдық.8 Ертеңине шығып, Кесарияға келдик. Сайланған жети хызметшиниң бири болған, Хош Хабар жәриялаўшы Филиптиң үйине барып, оның менен қалдық.
9 Бул адамның пайғамбаршылық ететуғын , турмысқа шықпаған төрт қызы бар еди.
10
Сол жерде бир талай күн болғанымыздан соң, Яҳудиядан Агабус атлы бир пайғамбар келди.11 Ол бизлерге келип, Павелдиң белбеўин алды да, оның менен өзиниң аяқ-қолларын байлап:
— Мухаддес Руўх былай дейди: «Яҳудийлер бул белбеўдиң ийесин Ерусалимде усылай етип байлап, басқа миллет адамларына услап береди», — деди.12
Бул сөзлерди еситип, бизлер ҳәм сол жердеги адамлар Павелден Ерусалимге бармаўын өтиндик.13 Сонда Павел былай деп жуўап берди:
— Не ислеп атырсызлар? Неге жыласып, жүрегимди езип атырсызлар? Мен Ийемиз Ийсаның аты ушын Ерусалимде тек аяқ-қолымды байлатыўға емес, ал өлиўге де таярман.14
Павелди көндире алмағанлықтан: «Ийемиздиң қәлегени болсын», — деп қайтып үндемедик.15
Сол күнлерден соң жолға таярланып, Ерусалимге келдик.16 Кесариядағы шәкиртлердиң айырымлары да бизлер менен бирге келди. Олар бизлерди жасап турыў ушын дәслепки шәкиртлердиң бири болған, кипрлы Минасонның үйине алып барды. Бизлер сол үйде болдық.
17
Ерусалимге келгенимизде, туўысқанларымыз бизлерди қуўанышлы түрде қарсы алды.18 Ертеңине бизлер Павел менен бирге Яқыпты көриўге бардық. Ақсақаллардың ҳәммеси де сол жерге жыйналған еди.
19 Павел олардан ҳал-аўҳал сорағаннан кейин, өз хызмети арқалы Қудайдың басқа миллетлер арасында ислеген ислерин бирим-бирим айтып берди.
20
Олар буны еситип, Қудайды алғыслады да, Павелге былай деди: — Туўысқанымыз Павел! Өзиң көрип турсаң, яҳудийлер арасында Ийемизге исениўши көп мыңлаған адамлар бар. Олардың ҳәммеси Мухаддес Нызамға жүдә инталы.21 Олардың алған хабарына қарағанда, сен басқа миллетлер арасында жасайтуғын барлық яҳудийлерге балаларын сүннет етпеўлерин ҳәм үрп-әдетлеримизди орынламаўын айтып, Муўсаның Нызамынан бас тартыў кереклигин үйретип жүрген екенсең.
22 Енди не қылыў керек? Олар, әлбетте, сениң усы жерге келгениңди еситеди.
23 Сонлықтан мына айтқанымызды исле. Арамызда Қудай алдында ант ишкен төрт адам бар.
24 Оларды жаныңа алып, тазаланыў рәсиминен өт. Олар шашларын алдырыўы ушын, керекли қурбанлықтың қунын сен төле. Солай етип, ҳәмме адам сен ҳаққында еситкенлериниң тийкарсыз екенин ҳәм сениң Мухаддес Нызам бойынша жасап атырғаныңды билсин.
25 Ал басқа миллет исениўшилерине келсек, бизлер оларға бутларға сойылған қурбанлықтың гөшинен, қаннан, буўындырылып өлтирилген ҳайўанлардың гөшинен ҳәм бузықшылықтан аўлақ болыўлары туўралы қарарымызды жазып жиберген едик.
26
Келеси күни Павел жанына сол төрт адамды алып, олар менен бирге тазаланыў рәсиминен өтти. Соңынан тазаланыў күнлериниң қашан тамам болатуғынын ҳәм ҳәр бири ушын қашан қурбанлық шалынатуғынын билдириў ушын, Ибадатханаға кирди.27
Жети күнлик мүддет тамамланыўға шамаласқанда, Азия үлкесинен келген яҳудийлер Павелди Ибадатханада көрип, пүткил халыққа қозғалаң салды да, оны услап алып:28
— Ҳәй, израиллылар, жәрдем бериңлер! Бул адам ҳәмме жерде ҳәмме адамларға бизиң халқымызға, Мухаддес Нызамға ҳәм Ибадатханаға қарсы тәлим берип жүр. Оның үстине, греклерди де Ибадатханаға алып келип, бул мухаддес орынды ҳарамлады, — деп бақырысты.29
Өйткени олар буннан алдын Павелди қалада ефесли Трофим менен бирге көргенликтен, Павел оны Ибадатханаға алып келген, деп ойлайтуғын еди.30
Пүткил қала аяққа турды. Ҳәр тәрептен жуўырысып келген халық Павелди услап, Ибадатхананың сыртына сүйреп шығарды. Сол ўақытта-ақ Ибадатхананың дәрўазасы жабылды.31 Олар Павелди өлтирмекши болып атырғанда, Рим мыңбасысына: «Пүткил Ерусалим қозғалаң көтерди!» — деген хабар жетип барды.
32 Мыңбасы дәрҳал әскерлер менен жүзбасыларды жанына алып, халық турған жерге жуўырып келди. Олар мыңбасы менен әскерлерди көргенде, Павелди урыўды тоқтатты.
33
Сонда мыңбасы жақынлап келип, Павелди тутқынға алды да, қос шынжыр менен байлаўды буйырды. Соңынан: — Бул ким? Ол не иследи? — деп сорады.34
Халық ишинен биреўи анаў, биреўи мынаў, деп бақырды ҳәм шаўқым себепли жөнли жуўап ала алмағанлықтан, мыңбасы Павелди әскерий бөлимге алып кетиўди буйырды.35 Павел басқышқа келгенде, халық сондай ғәзепли болғанлықтан, әскерлер оны көтерип жүриўге мәжбүр болды.
36 Халық оның изинен:
— Оны жоқ етиңлер! — деп бақырып жүрди.37
Әскерий бөлимге кирейин деп атырғанда, Павел мыңбасыға: — Сизге бир нәрсе айтсам бола ма? — деди. Мыңбасы: — Сен грекше билесең бе?38 Демек, сен буннан бурын қозғалаң көтерип, төрт мың қозғалаңшыны шөлге апарған мысырлы емес екенсең-ғо, — деди.
39
Павел: — Мен яҳудиймен. Киликияның белгили қаласы Тарсустың пуқарасыман. Сизден өтиниш, халыққа сөз сөйлеўге рухсат етиң, — деди.40
Мыңбасы рухсат етиўден, Павел басқыштың үстинде турып, халыққа қолы менен ишарат етти. Терең тынышлық орнағаннан соң, оларға еврей тилинде сөйлей баслады.1
— Туўысқанларым ҳәм ағаларым! Енди сизлерге айтажақ, өзимди ақлаўшы сөзлеримди тыңлаңлар!2
Павелдиң өзлерине еврейше сөйлегенин еситкенде, олар бурынғыдан бетер тым-тырыс болды. Павел былай деп даўам етти:3
— Мен яҳудиймен. Киликияның Тарсус қаласында туўылып, усы Ерусалим қаласында өстим. Гамалиелдиң қолы астында ата-бабаларымыздың нызамы бойынша муқыятлы түрде тәрбияландым. Ҳәзир сизлердиң ҳәммеңиз сыяқлы, мен де Қудайға инталы хызмет еттим.4 Ийсаның жолы менен жүриўшилерди өлгенше қуўдалап, еркек пе, ҳаял ма деместен, оларды байлап қамаққа салдым.
5 Бас руўханий менен барлық ақсақаллар кеңеси де сөзлеримди тастыйықлай алады. Мен олардан Дамасктағы яҳудийлерге жазылған хат алып, жолға шыққан едим. Мениң мақсетим Ийсаға исенетуғын сол жердеги адамларды да байлап, жазалаў ушын Ерусалимге әкелиў еди.
6
Мен жолға шығып, Дамаскқа жақынлағанымда, түслер шамасында тосаттан аспаннан түскен бир жарық нур әтирапымды жарқыратып жиберди.7 Мен жерге жығылдым ҳәм бир даўыстың маған: «Саул, Саул! Сен неге Мени қуўдалап атырсаң?» — дегенин еситтим.
8
«Сен кимсең, Ийем?» — деп сорадым мен. Ол маған: «Мен — сен қуўдалап атырған Насыралы Ийсаман» — деди.9 Мениң жанымдағылар нурды көрсе де, мениң менен Сөйлескенниң сөзлерин түсинбеди.
10
«Ийем, не ислеўим керек?» — деп сорадым мен. Ийемиз маған: «Орныңнан турып, Дамаскқа бар. Саған бекитилген ислердиң ҳәммеси сол жерде айтылады», — деди.11 Жаңағы нурдың салтанатлы жақтысынан көзлерим көрмей қалғанлықтан, жанымдағылар қолымнан услап, мени Дамаскқа жетеклеп апарды.
12
Сол жерде Ханания атлы бир диншил адам бар еди. Ханания сол жердеги барлық яҳудийлер арасында жақсы аты шыққан адам болып, Мухаддес Нызам бойынша жасайтуғын еди.13 Ол жаныма келип турды да: «Туўысқаным, Саул! Көзлериң көрип кетсин!» — деди. Мениң сол ўақытта-ақ көзлерим ашылып, оны көрдим.
14
Ханания былай деди: «Ата-бабаларымыздың Қудайы Өзиниң еркин билиўиң ушын ҳәм ҳақ Адамды көрип, Оның аўзынан шыққан сести еситиўиң ушын, сени таңлады.15 Себеби сен көргенлериңди ҳәм еситкенлериңди барлық адамларға жәриялап, Оның гүўасы боласаң.
16 Енди нени күтип отырсаң? Орныңнан турып, суўға шомылдырыл ҳәм Оның атын айтып шақырып, гүналарыңнан тазалан!»
17
Мен Ерусалимге қайтып келип, Ибадатханада дуўа етип отырғанымда, айрықша жағдайға түсип, Ийемизди көрдим.18 Ол маған: «Тезирек Ерусалимнен кет! Өйткени бул жердеги адамлар сениң Мен туўралы берген гүўалығыңды қабыл етпейди», — деди.
19
Мен Оған былай дедим: «Ийем! Олар мениң мәжилисханама-мәжилисхана жүрип, Саған исенетуғынларды қамап, сабағанымды биледи.20 Және де, Сениң гүўаң Степанның қаны төгилгенде, мен де сол жерде едим. Мен оны өлтиргенлердиң кийимлерин қараўыллап, олардың исин мақуллап турдым».
21
Ийемиз маған: «Бар! Мен сени узаққа, басқа миллетлерге жиберемен», — деди.22
Адамлар Павелди усы сөзлерине дейин тыңлады. Бирақ соңғы сөзлерди еситкенде: — Бундай адамды жер бетинен қуртыў керек, ол жасаўға ылайықлы емес! — деп даўысларының барынша бақыра баслады.23
Олар усылай бақырысып, ашыў менен кийимлерин ылақтырып, аспанға шаң-тозаң көтерип турғанда,24 мыңбасы Павелди әскерий бөлимниң ишине апарыўды буйырды. Халықтың Павелге қарсы не ушын усылай бақырып атырғанын билиў ушын, оны қамшылап, тергеўди тапсырды.
25 Қолларын керип, қайыс пенен байлап атырғанда, Павел сол жерде турған жүзбасыға:
— Рим пуқарасын ҳүким етпей турып қамшылаў нызамға туўры келе ме? — деди.26
Жүзбасы буны еситкенде, мыңбасыға барып хабар берди де: — Не ислейин деп атырсызлар? Бул адам — Рим пуқарасы екен-ғо, — деди.27
Сонда мыңбасы Павелдиң жанына келип: — Маған айтшы, сен Рим пуқарасымысаң? — деп сорады. — Аўа, — деди Павел.28
— Мен бул пуқаралыққа көп ақша менен еристим, — деди мыңбасы. — Ал мен Рим пуқарасы болып туўылдым, — деди Павел.29
Сонда Павелди тергемекши болғанлар дәрҳал жанынан шегинди. Павелди байлатқан мыңбасы да оның Рим пуқарасы екенин билгенде қорқып кетти.30
Ертеңине мыңбасы яҳудийлердиң Павелди не ушын айыплап атырғанын анық билмекши болғанлықтан, оны кисенлерден босатты да, бас руўханийлер менен пүткил жоқарғы кеңестиң жыйналыўын буйырды. Соңынан Павелди алып келип, олардың алдында турғызып қойды.1
Павел жоқарғы кеңес ағзаларына дыққат пенен нәзер салып: — Туўысқанларым! Мен бүгинги күнге дейин Қудайдың алдында пәк ҳүждан менен жасадым, — дегенде,2 бас руўханий Ханания Павелдиң жанында турғанларға оның аўзына урыўды буйырды.
3 Сонда Павел оған:
— Ҳәй, еки жүзли! Сени Қудай урады! Сен мени Мухаддес Нызам бойынша ҳүким етиў ушын отырсаң, бирақ Мухаддес Нызамды бузып, мени урыўды буйырып атырсаң, — деди.4
Павелдиң қасында турғанлар: — Қудайдың бас руўханийин де мазақ етиўге бола ма? — деди.5
Павел былай деди: — Туўысқанларым, оның бас руўханий екенин билмейтуғын едим. Себеби: «Өз халқыңның басшысына жаман сөз айтпа» , — деп Мухаддес Жазыўда айтылған-ғо.6
Сонда олардың бир бөлегиниң саддукейлер, басқа бөлегиниң парисейлер екенин билген Павел жоқарғы кеңесте бәлент даўыс пенен: — Туўысқанларым! Мен парисеймен ҳәм парисейдиң улыман. Мен өлилердиң қайта тирилиўинен үмит еткеним ушын ҳүким етилип атырман, — деди.7
Павел буны айтқанда, парисейлер менен саддукейлер арасында жәнжел пайда болып, жыйналғанлар екиге бөлинди.8 Өйткени саддукейлер өлимнен қайта тирилиў де, периште де, руўх та жоқ, дейди. Ал парисейлер булардың ҳәммесин тән алады.
9 Солай етип, жыйналыста күшли шаўқым басланды. Парисейлер топарынан айырым диний муғаллимлер орынларынан турып:
— Бизлер бул адамнан ҳеш қандай айып таппай турмыз. Егер оған руўх ямаса периште сөйлеген болса ше? — деп қызып сөйледи.10
Жәнжел кем-кемнен күшейип баратырғанлықтан, олардың Павелди тилкимлеп таслаўынан қорққан мыңбасы әскерлерге төменге түсиўди ҳәм олардың арасынан оны күш пенен алып кетип, әскерий бөлимге апарыўды буйырды.11 Сол түни Ийемиз Павелге көринип: «Мәрт бол! Мен туўралы Ерусалимде қалай гүўалық берген болсаң, Римде де солай гүўалық бериўиң тийис», — деди.
12
Ертеңине яҳудийлер тил бириктирип: «Павелди өлтирмегенимизше ишип-жесек, бизлерге нәлет болсын», — деп өз ара ант ишти.13 Бул тил бириктириўге қатнасқанлардың саны қырықтан аслам еди.
14 Олар бас руўханийлер менен ақсақалларға барып былай деди:
— «Павелди өлтирмегенимизше аўзымызға бир түйир нәрсе алсақ, бизлерге нәлет болсын», — деп қатал түрде ант иштик.15 Енди сизлер жоқарғы кеңес пенен бирликте мыңбасыға барың да, өзлериңизди Павелдиң мәселесин еле де анығырақ тексеретуғын қылып көрсетип, оны сизлерге алып келиўин өтиниш етиңлер. Ол кеңеске келместен бурын бизлер оны өлтириўге таяр турамыз.
16
Бирақ Павелдиң жийени олардың тил бириктиргенин еситип қалып, әскерий бөлимге барды да, бул хабарды Павелге жеткизди.17 Павел жүзбасылардың бирин жанына шақырып:
— Бул жигитти мыңбасыға алып барың, айтатуғын гәпи бар екен, — деди.18
Жүзбасы жигитти мыңбасыға алып келди де: — Тутқын Павел мени шақырып, мына жигитти сизге апарыўымды өтиниш еткен еди. Оның сизге айтажақ гәпи бар екен, — деди.19
Мыңбасы жигиттиң қолынан услады да, оны шетке шығарып: — Маған не айтпақшы едиң? — деп сорады.20
Жигит былай деп жуўап берди: — Яҳудийлер өз ара тил бириктирип, Павелдиң мәселесин анығырақ тексериў сылтаўы менен, оны ертең жоқарғы кеңеске алып келиўиңизди сизден өтиниш етпекши.21 Бирақ сиз оларға қулақ салмаң! Себеби олардың қырықтан асламы оны тасада күтпекте. Олар: «Павелди өлтирмегенимизше ишип-жесек, бизлерге нәлет болсын!» — деп ант ишти. Енди олар сизиң қайылшылығыңызды күтип, таяр болып турыпты.
22
Мыңбасы жигитке: — Буларды маған хабарлағаныңды ҳеш кимге айтпа! — деп тапсырды да, оны қайтарып жиберди.23
Соңынан мыңбасы жүзбасылардың екеўин жанына шақырып алып былай деди: — Түнде, саат тоғызда Кесарияға кетиў ушын, еки жүз пияда әскер, жетпис атлы ҳәм еки жүз найзалы әскер таярлаңлар.24 Павелди миндирип, оны аман-есен ҳәким Феликске жеткизиў ушын, атлар менен тәмийинлеңлер.
25
Соңынан мыңбасы төмендеги хатты жазды:26
«Ҳүрметли ҳәким Феликске Клавдий Лисястан сәлем!27
Яҳудийлер бул адамды услап алып өлтирейин деп атыр еди. Бирақ мен оның Рим пуқарасы екенин билгенимнен соң, әскерлерим менен жетип барып, қутқарып қалдым.28 Оны не ушын айыплап атырғанын билмекши болып, яҳудийлердиң жоқарғы кеңесине алып бардым.
29 Сонда оның яҳудийлердиң нызамына байланыслы тартыслы нәрселер себепли айыпланып атырғанын анықладым. Бирақ онда өлимге ямаса қамалыўға ылайық ҳеш қандай айып жоқ.
30 Бул адамға қарсы қастыяншылық исленежақ екенлиги маған хабар етилгенде, оны дәрҳал сизге жолладым. Оның айыплаўшыларына да оған қарсы шағымларын сизиң алдыңызда айтыўды буйырдым».
31
Солай етип, әскерлер өзлерине берилген буйрық бойынша Павелди алып, түнде Антипатрис деген қалашаға барды.32 Ертеңине олар атлы әскерлерди Павел менен жолды даўам етиў ушын қалдырып, өзлери әскерий бөлимге қайтып келди.
33 Атлы әскерлер Кесарияға барып, хатты ҳәкимге берди де, Павелди оның қолына тапсырды.
34 Ҳәким хатты оқып, Павелден қайсы үлкеден екенин сорады. Киликиялы екенин билгенде, оған:
35 «Сени айыплаўшыларың келгенде тыңлайман», — деди де, оның Ҳиродтың сарайында қараўылланыўын буйырды.
1
Арадан бес күн өткеннен соң, бас руўханий Ханания айырым ақсақаллар ҳәм Тертулус атлы нызам қәнийгеси болған бир шешен менен Кесарияға келип, ҳәкимге Павелдиң үстинен шағым жасады.2 Павел шақырылғанда, Тертулус оны айыплай баслады:
— Уллы мәртебели Феликс! Сизиң арқаңызда узақ ўақытлардан бери тынышлықта жасап атырмыз. Сизиң келешекти көре билетуғыныңыз арқалы бул миллеттиң абаданшылығы раўажланып бармақта.3 Бизлер буны ҳәмме ўақытта, ҳәмме жерде үлкен миннетдаршылық пенен мойынлаймыз.
4 Бирақ сизиң ўақтыңызды алмаў ушын, бизлердиң айтажақ бир аўыз сөзимизди дыққат пенен тыңлаўыңызды өтиниш етемен.
5
Бизлер бул адамды обадай қәўипли, дүнья жүзиндеги пүткил яҳудийлер арасында қозғалаң көтериўши ҳәм «Насыралылар» деген азғын топардың жетекшилериниң бири деп таптық.6 Ҳәтте, ол Ибадатханамызды да ҳарамламақшы болғанда, бизлер оны қолға алдық [
7 ] .
8 Сиз де оны тергегениңизде, бизлердиң оны не ушын айыплап атырғанымыздың ҳәммесин өзинен билип аласыз.
9
Яҳудийлер де Павелди айыплап, айтылғанлардың дурыс екенин мақуллады.10
Ҳәким Павелдиң сөйлеўи ушын ишарат еткенде, Павел былай деп жуўап берди: — Сизиң көп жыллардан бери бул миллетке қазылық етип киятырғаныңызды билип, өзимди сизиң алдыңызда ақлайтуғыныма қуўанышлыман.11 Мениң Ерусалимге сыйыныў ушын келгениме он еки күннен көп болмағанын өзиңиз билип алыўыңызға болады.
12 Олар мениң я Ибадатханада, я мәжилисханаларда, я қаланың басқа бир жеринде биреў менен тартысып турғанымды ямаса халыққа қозғалаң салып жүргенимди көрмеди.
13 Ҳәзир де маған тағып атырған айыпларын сизге дәлиллеп бере алмайды.
14 Бирақ, сизге мынаны мойынлайман: олар «азғын топар» деп атайтуғын жол бойынша мен ата-бабаларымның Қудайына сыйынып, Мухаддес Нызамда ҳәм пайғамбарлардың Жазыўларында айтылған ҳәр бир нәрсеге исенемен.
15 Бул адамлар сыяқлы мен де ҳақ адамлардың да, гүнакарлардың да қайта тирилиўин Қудайдан үмит етемен.
16 Сонлықтан да, мен Қудайдың ҳәм адамлардың алдында пәк ҳүжданлы болыўға ҳәмме ўақыт тырысаман.
17
Миллетиме қайыр-садақа, Қудайға қурбанлықлар бериў ушын, көп жылдан соң Ерусалимге қайтып келдим.18 Мен тазаланыў рәсиминен өтип, усыларды ислеп атырғанымда, олар мени Ибадатханада көрди. Сонда мениң қасымда көп адам да, шаўқым да болған жоқ.
19 Бирақ ол жерде Азия үлкесинен келген айырым яҳудийлер бар еди. Сизиң алдыңызда әне солар турып, маған тағатуғын айыплары бар болса, айтыўлары керек.
20 Я болмаса, жоқарғы кеңестиң алдында турғанымда, меннен қандай айып тапқанын бул жердеги адамлар айтсын.
21 Мен тек олардың алдында турғанымда: «Өлилердиң қайта тирилетуғынына исенгеним ушын, бүгин мен ҳүким етилип атырман», — деп бақырған едим.
22
Сонда Феликс Ийсаның жолы туўралы жақсы билгенликтен: — Даўыңызды мыңбасы Лисяс келгенде шешемен, — деди де, истиң қаралыўын кейинге қалдырды.23
Соңынан ол жүзбасыға Павелди қараўыллаўды, бирақ еркинлик берип, досларының оған жәрдемлесиўине тыйым салмаўын буйырды.24
Бир қанша күннен соң, Феликс өзиниң Друзилла атлы яҳудий ҳаялы менен бирге келди. Ол Павелди шақыртып алып, оның Масих Ийсаға исениў ҳаққында айтқанларын тыңлады.25 Павел ҳақлық, өзин тыйыў ҳәм келешектеги ҳүким ҳаққында айтқанда Феликс қорқып кетип:
— Ҳәзирше бара бер. Ўақыт тапсам, сени және шақыртып аламан, — деди.26 Соның менен бирге, босатылыўы ушын Павелдиң өзине пара бериўинен үмит ететуғын еди. Сонлықтан оны тез-тез шақыртып, оның менен гүрриңлесетуғын еди.
27
Бирақ арадан еки жыл өткенде, Феликстиң орнына Порций Фест келди. Феликс яҳудийлерге жағынғысы келгенликтен, Павелди қамақта қалдырып кетти.1
Фест үлкеге ҳәкимлик ўазыйпасына келгеннен соң үш күн өткенде, ол Кесариядан Ерусалимге барды.2 Сонда бас руўханийлер менен яҳудийлердиң басшылары оған Павелдиң үстинен шағым жасады.
3 Мийримлилик көрсетип, Павелди Ерусалимге жибериўин оннан жалынып сорады. Ал өзлери Павелди жолда өлтирмекши болып, тил бириктирген еди.
4 Фест оларға жуўап берип, Павелдиң Кесариядағы қамақта екенин ҳәм өзиниң де жақында сол жерге баратуғынын айтты да:
5
— Араңызда бийлиги барлар мениң менен бирге барып, бул адам бир қылмыс ислеген болса, оны айыпласын, — деди.6
Фест олардың жанында сегиз ямаса он күннен артық қалмай, Кесарияға қайтты. Ертеңине ол ҳүким гүрсисине отырып, Павелди алып келиўди буйырды.7 Павел келгенде, Ерусалимнен барған яҳудийлер оның әтирапын қоршап алды да, оған өзлери дәлиллеп бере алмайтуғын көп аўыр айыплар тақты.
8
Павел өзин ақлап: — Мен я яҳудийлердиң нызамына, я Ибадатханаға, я Рим патшасы-Қайсарға қарсы ҳеш қандай жынаят ислегеним жоқ, — деди.9
Бирақ яҳудийлерге жағынғысы келген Фест Павелге: — Ерусалимге барып, сол жерде усылар бойынша мениң алдымда ҳүким етилиўди қәлейсең бе? — деди.10
Павел былай деди: — Мен Қайсардың ҳүким гүрсиси алдында турман. Мен усы жерде ҳүким етилиўим тийис. Мениң яҳудийлерге ҳеш қандай жаманлық ислемегенимди өзиңиз жүдә жақсы билесиз.11 Егер мен айыплы болсам ҳәм өлимге ылайықлы бир нәрсе ислеген болсам, өлимнен бас тартпас едим. Ал егер булардың маған тағып атырған айыплары тийкарсыз болса, онда ҳеш бир адамның мени олардың қолына услап бериўге ҳақысы жоқ. Мен Қайсардың ҳүкимин талап етемен.
12
Сонда Фест кеңесгөйлери менен мәсләҳәтлескеннен соң: — Сен Қайсардың ҳүкимин талап еттиң, енди Қайсарға барасаң, — деп жуўап берди.13
Бир қанша күннен соң, Агриппа патша менен Верника Фестти қутлықлаў ушын Кесарияға келди.14 Олар сол жерде көп күн қалғанлықтан, Фест Павелдиң исин патшаға билдирип былай деди:
— Бул жерде Феликс қамақта қалдырып кеткен бир адам бар.15 Мен Ерусалимде болғанымда, яҳудийлердиң бас руўханийлери менен ақсақаллары оған айып тағып, оны жазалаўымды талап қылған еди.
16
Мен оларға: «Айыпланыўшы өз айыплаўшылары менен жүзлеспей турып, оған тағылып атырған айыплардан өзин қорғаўға мүмкиншилик берместен, оны услап бериў — римлилердиң әдетине қайшы келеди», — деп жуўап бердим.17 Сонлықтан олар мениң менен бул жерге келгенде, мен ўақытты босқа жибермей, ертеңине-ақ ҳүким гүрсисине отырдым да, сол адамның алып келиниўин буйырдым.
18 Бирақ айыплаўшылар орынларынан турғанда, оған мен күткен айыплардың ҳеш бирин тақпады.
19 Тек олардың өз дини ҳәм бир Ийса атлы өлген, бирақ Павел тири деп тастыйықлаған Адам ҳаққында айырым тартыслары бар екен.
20 Мен бул мәселени қалай шешиўди билмей албырап, Павелден: «Ерусалимге барып, усылар бойынша сол жерде ҳүким етилиўди қәлейсең бе?» — деп сорадым.
21 Бирақ ол өз исин Қайсардың қараўын ҳәм оған дейин қамақта қалдырылыўын талап етти. Сонлықтан мен оны Қайсарға жоллаўыма дейин қамақта болыўын буйырдым.
22
Сонда Агриппа Фестке: — Бул адамды мен де тыңлағым келеди, — деди. — Оны ертең-ақ тыңлайсыз, — деди Фест.23
Ертеңине Агриппа менен Верника уллы сән-салтанат пенен келип, мыңбасылар ҳәм қаланың абырайлы адамлары менен бирликте рәсмий залға кирди. Фесттиң буйрығы бойынша Павел алып келинди.24 Фест былай деди:
— Патша Агриппа ҳәм усы жердеги ҳәмме адамлар! Сизлер мына адамды көрип турсызлар. Ерусалимде де, бул жерде де, пүткил яҳудий халқы оның үстинен маған шағым жасап: «Ол буннан былай жасамаўы тийис» — деп бақырысқан еди.25 Бирақ мен оның өлим жазасына ылайық ҳеш қандай ис ислемегенин анықладым. Оның өзи Қайсардың ҳүкимин талап еткенликтен, оны Қайсарға жибериўге қарар еттим.
26 Ал менде болса, ол ҳаққында ҳүкимдарға жазғандай, белгили ҳеш нәрсе жоқ. Сонлықтан бул тергеўдиң нәтийжесинде маған жазыўға бир нәрсе табылып қалар деп, оны сизлердиң алдыңызға, әсиресе, патша Агриппа, сизиң алдыңызға шығардым.
27 Өйткени тутқынды Қайсарға жоллап, оған қойылған айыпларды билдирмеў надурыс болар, деп ойлайман.
1
Агриппа Павелге: — Өзиңди ақлап сөйлеўиңе рухсат бериледи, — деди. Сонда Павел қолын көтерип ишарат етти де, өзин ақлап сөйлей баслады:2
— Патша Агриппа! Яҳудийлердиң маған тағып атырған барлық айыпларына қарсы бүгин өзимди сизиң алдыңызда ақлап атырғаным ушын бахтиярман, деп есаплайман.3 Себеби әсиресе сиз яҳудийлердиң үрп-әдетлерин ҳәм тартыслы мәселелерин жақсы билесиз. Сонлықтан мени сабырлылық пенен тыңлаўыңызды өтиниш етемен.
4
Дәслеп өз елимде, соңынан Ерусалимде жаслығымнан бери қалай өмир сүргенимди пүткил яҳудийлер биледи.5 Олар мени көп ўақыттан бери таныйды ҳәм егер қәлесе, динимиздиң ең қатал бағыты бойынша парисей болып жасағаным туўралы гүўалық бере алады.
6 Енди болса, Қудайдың ата-бабаларымызға берген ўәдесинен үмит еткеним ушын, мен усы жерде турып, ҳүким етилип атырман.
7 Бизиң он еки урыўымыз күни-түни Қудайға бар ықласы менен хызмет етип, бул ўәдениң орынланыўынан үмит етеди. О, патшам! Мени яҳудийлер, мине, усы үмит себепли айыпламақта.
8 Қудайдың өлилерди тирилтиўин сизлер неге исенип болмайтуғын нәрсе, деп есаплайсызлар?
9
Ҳақыйқатында мен де Насыралы Ийсаның атына қарсы қолымнан келген ҳәмме нәрсени ислеўим керек, деп ойлайтуғын едим.10 Мен буны Ерусалимде иследим де. Бас руўханийлерден алған бийлик пенен исениўшилердиң көбисин қамаққа салдырдым. Оларға өлим жазасы берилиўи ушын даўыс беретуғын едим.
11 Мәжилисханама-мәжилисхана жүрип, оларды тез-тез жазалап, Ийсаға тил тийгизиўге мәжбүрлейтуғын едим. Оларға қәҳәрли болғаным соншелли, ҳәтте, оларды жат қалаларда да қуўдаладым.
12
Бир мәрте мен бас руўханийлерден бийлик ҳәм тапсырма алып, Дамаскқа қарай жолға шықтым.13 О, патшам! Тал түсте жолда баратырғанымда, аспаннан түсип, мениң ҳәм жолдасларымның әтирапын жарқыратып жиберген қуяштың сәўлесинен де жарық бир нур көрдим.
14 Ҳәммемиз жерге жығылғанымызда, бир даўыстың маған еврей тилинде сөйлегенин еситтим: «Саул, Саул, сен неге Мени қуўдалап атырсаң? Қудайға қарсы турсаң , өзиңе зыян болады».
15
«Ийем, Сен кимсең?» — деп сорадым мен. Ийемиз жуўап берип былай деди: «Мен — сен қуўдалап атырған Ийсаман.16 Қәне, тикейип, орныңнан тур! Мени көргениң ҳәм Мениң саған көрсетежақ нәрселерим ҳаққында гүўалық бериўиң ушын, және де, сени Өз хызметиме тайынлаў ушын саған көриндим. Сен көргенлериң ҳәм саған көрсетежақ нәрселерим ҳаққында гүўалық бересең.
17 Мен сени өз халқыңның ҳәм басқа миллетлердиң қолынан қутқараман.
18 Басқа миллетлердиң көзлерин ашып, оларды қараңғылықтан жақтыға, шайтанның қолы астынан Қудайға апарыў ушын сени оларға жиберип атырман. Солай етип, олардың гүналары кеширилип, Маған деген исенимлери менен мухаддес адамлардың арасынан үлес алсын».
19
Сонлықтан, патша Агриппа, аспаннан берилген аянға бағынбай тура алмадым.20 Дәслеп Дамаск, соңынан Ерусалим ҳәм пүткил Яҳудия үлкесиндеги яҳудийлерге, және басқа миллетлерге де тәўбе етип Қудайға қайтыўды ҳәм тәўбеге ылайық ислер ислеўди жәриялап жүрдим.
21 Яҳудийлердиң мени Ибадатханада услап, өлтирмекши болғанының себеби усы.
22 Бирақ бүгинги күнге дейин маған Қудай жәрдем берип келмекте. Сонлықтан үлкен-киши, ҳәммеге гүўалық берип, усы жерде турман. Мениң айтып турғанларым пайғамбарлардың ҳәм Муўсаның болжап айтқанларынан басқа емес.
23 Олар Масихтың азап шегетуғынын ҳәм биринши болып өлимнен тирилетуғынын, Өз халқына ҳәм басқа миллетлерге нур ҳаққында жәриялайтуғынын билдирген еди.
24
Павел усы тәризде өзин ақлап турғанда, Фест бәлент даўыс пенен: — Павел, сениң есиң дурыс емес! Көп оқығаның сени ақылыңнан аздырыпты! — деди.25
Павел былай деди: — Есим дурыс, ҳүрметли Фест! Мениң сөзлерим ҳақыйқатқа ҳәм ақылға сай.26 Патша бул нәрселер ҳаққында жақсы билгенликтен, мен оның менен еркин сөйлесип турман. Булардың ҳеш бириниң оның дыққатынан шетте қалмағанына исенемен. Өйткени бул бир шетте болған жоқ.
27 Патша Агриппа! Сиз пайғамбарлардың сөзлерине исенесиз бе? Билемен, исенесиз.
28
Сонда Агриппа Павелге: — Мени аз-маз ўақыттың ишинде көндирип, масихый қылмақшымысаң? — деди.29
— Аз болсын, көп болсын, тек сиз емес, ал бүгин мени тыңлап отырғанлардың ҳәммеси мына шынжырларсыз мен сыяқлы болыўын Қудайдан тилеймен, — деди Павел.30
Сонда патша, ҳәким, Верника ҳәм олар менен отырғанлар орынларынан турды.31 Олар сыртқа шығып, өз ара: «Бул адам өлимге ямаса қамалыўға ылайық ҳеш нәрсе ислемеген», — дести.
32
Агриппа Фестке: «Егер бул адам Рим патшасы-Қайсардың ҳүкимин талап етпегенде, оны азат қылыўға болар еди», — деди.1
Италияға кеме менен кетиўге қарар еткенимизде, Павел менен басқа айырым тутқынлар Август әскерий бөлиминен болған Юлий атлы бир жүзбасыға тапсырылды.2 Азия үлкесиниң жағаларындағы жағысларға баратуғын Адрамиттиң кемесине минип, бизлер жолға шықтық. Жанымызда Салоникадан келген македониялы Аристарх та бар еди.
3
Ертеңине Сидонға жетип келдик. Юлий Павелге адамгершилик ислеп, оның өз мүтәжликлерине жәрдем алыўы ушын, досларына барып келиўине рухсат етти.4 Ол жерден кеме менен және жолға шықтық. Самал қарсы алдымыздан есип турғанлықтан, Кипр атаўының ық жағы менен жүрдик.
5 Киликия ҳәм Памфилия үлкелериниң қарсы алдындағы теңизден өтип, Ликияның Мира қаласына келдик.
6 Жүзбасы сол жерде Италияға баратуғын Искендериядан келген кемени таўып, бизлерди оған мингизди.
7 Көп күн бойы әсте-ақырын жүзип, зорға дегенде Книдосқа жетип бардық. Самалға қарсы жүзиў қыйын болғанлықтан, Крит атаўының ық жағы менен Салмон қаласының қасынан өттик.
8 Жаға бойлап зордан жүзип, Ласея қаласының қасындағы «Гөззал жағыс» деген жерге келдик.
9
Бизлер көп ўақытты сарп етип алдық. Ҳәтте, яҳудийлердиң ораза күнлери де өтип кеткенликтен, енди жүзиў қәўипли еди. Сонлықтан Павел оларға ескертип:10
— Адамлар! Бул жолымыз тек жүк ҳәм кеме ушын емес, ал жанларымыз ушын да жүдә қәўип-қәтерли болатуғынын көрип турман, — деди.11
Бирақ жүзбасы Павелдиң сөзлеринен гөре, кеме айдаўшысы менен кемениң хожайынының сөзине қулақ асты.12 Жағыс қыслаўға қолайлы болмағанлықтан, кемедегилердиң көбиси жолға шығыўды ҳәм илажы болса Феникске жетип, қысты сол жерде өткизиўди шешти. Феникс — қубла-батыс ҳәм арқа-батыс тәреплерге қараған, Критте жайласқан бир жағыс еди.
13
Қубладан жумсақ самал есе баслағанда, олар өз мақсетимизге жеттик деп ойлап, көшкини көтерди де, Криттиң жағасы менен жүзип кетти.14 Бирақ көп өтпей, атаў тәрептен «Арқа-шығыс» деп аталатуғын даўыл бастырып келди.
15 Кеме даўыл тәрепинен искенжеге алынып, самалға қарсы тура алатуғын күшимиз болмағанлықтан, бизлер тәслим болып кете бердик.
16 «Кавда» деп аталатуғын бир киши атаўдың ық жағына жеткенимизде, кемениң қайығын зорға дегенде сақлап үлгердик.
17 Кемешилер қайықты жоқарыға тартып шығарып, кемени арқан менен беккем етип байлап қойды. Ливия жағасының қайыр жерлерине тийиўден қорқып, желқомды түсирди де, ығып кете берди.
18 Даўыл бизлерди қатты қыйнағанлықтан, олар ертеңине кемеден жүк ылақтыра баслады.
19 Үшинши күни кемениң қурал-сайманларын да өз қоллары менен теңизге ылақтырды.
20 Көп күн бойы қуяш та, жулдызлар да көринбеди. Даўыл еле қәҳәрли болғанлықтан, ақырында аман қалыўдан үмитимизди пүткиллей үздик.
21
Адамлар көп ўақыттан бери ҳеш нәрсе жемеген еди. Сонда Павел ортаға шығып былай деди: — Адамлар! Маған қулақ асып, Криттен шықпағаныңызда, бундай қәўип-қәтер менен шығынға ушырамаған болар едик.22 Бирақ енди сизлерди мәрт болыўға шақыраман. Тек кеме ғана апатқа ушырап, араңызда ҳеш бир жан набыт болмайды.
23 Себеби мен тийисли болып, хызмет етип жүрген Қудайдың бир периштеси өткен түни жаныма келип,
24 былай деди: «Қорқпа Павел! Сен Рим патшасы-Қайсардың алдына барыўың тийис. Және Қудай сениң менен сапарлас болғанлардың ҳәммесин саған бағышлады».
25 Сонлықтан, адамлар, мәрт болыңлар! Мен Қудайға исенемен: маған не айтылса, сол болады.
26 Бизлер бир атаўға ығызылып апарылыўымыз тийис.
27
Даўылдың басланғанына он төрт күн болғанда, бизлер Адрия теңизинде ығып жүр едик. Шама менен түнниң ярымында кемешилер қандай да бир қурғақлыққа жақынласқанын шамалады.28 Сонда олар теңиздиң тереңлигин өлшеп, жигирма қулаш екенин билди. Аз-маз ўақыттан соң және өлшеп көргенде, он бес қулаш екенин көрди.
29 Суўдың астындағы жартасқа урылыўымыздан қорқып, олар кемениң арт бетинен төрт көшки ылақтырды да, таңның тезирек атыўын тилеп, дуўа етти.
30 Кемешилер кемеден қашпақшы болып, алдыңғы тәрептен көшки таслаўды сылтаўлады да, қайықты теңизге түсире баслады.
31 Бирақ Павел жүзбасы менен әскерлерге:
— Булар кемеде қалмаса, сизлерге аман қалыў жоқ, — деди.32
Сонда әскерлер қайықтың арқанларын кесип, оны теңизге түсирип жиберди.33
Таң атайын деп турғанда, Павел ҳәммени аўқат жеўге үгитлеп: — Ҳеш нәрсе жемей аўқатсыз қалып күткениңизге бүгин он төрт күн болды.34 Сонлықтан аўқат жеп алыўыңызды өтиниш етемен. Бул аман қалыўыңыз ушын зәрүр. Ҳеш қайсысыңыздың бир тал шашыңыз да набыт болмайды, — деди.
35
Павел усыларды айтып болып нанды алды да, ҳәммениң алдында Қудайға шүкирлик билдирип, нанды бөлип жей баслады.36 Сонда ҳәмме жигерленип, аўқат жеди.
37 Кемеде барлығымыз болып еки жүз жетпис алты жан едик.
38 Аўқатқа тойып болғаннан соң, олар бийдайды теңизге төгип, кемени жеңиллетти.
39
Таң атқанда, кемешилер өзлери келген жерди танымады. Бирақ жағасы қумлық болған бир қолтықты көрип қалып, мүмкин болса, кемени сол жерге апарып тоқтатыўды уйғарды.40 Көшкилердиң арқанларын кесип, теңизге таслады да, рульлерди байлаған арқанларды шешти. Алдыңғы желқомды самал тәрепке көтерип, жағаға қарай жүзип кетти.
41 Бирақ кеме бир қумлы сайыз жерге тап болып, тумсығы қумға батты да, қыймылдамай қалды. Ал артқы жағы күшли толқынлар тәрепинен соққыланып, сынып кетти.
42
Тутқынлар жүзип қашып кетеди деп ойлап, әскерлер оларды өлтирмекши болды.43 Бирақ жүзбасы Павелди қутқарғысы келип, әскерлерге бул нийетин иске асырыўға тыйым салды. Соңынан жүзип билетуғынларға биринши болып өзлерин теңизге атып, жағаға шығыўларын буйырды.
44 Ал қалғанлары болса, кимиси тахтай, кимиси кемениң сынық бөлеклеринен услап, олардың излеринен жетип барды. Солай етип, ҳәммеси аман-есен жағаға шықты.
1
Аман қалғанымыздан соң, атаўдың атының Мальта екенин билдик.2 Жергиликли адамлар бизлерге әдеттен тыс адамгершилик көрсетти. Жаўын жаўып, күн суўық болғанлықтан, олар от жағып, ҳәммемизди жақсы қабыл етти.
3 Павел бир қушақ отын жыйнап, оттың үстине салды. Сонда оттың ыссысынан қашқан бир уўлы жылан оның қолына жабысты.
4 Жергиликли адамлар Павелдиң қолына жыланның асылып турғанын көрип, бир-бирине:
— Бул адам, сөзсиз, адам өлтирген қанхор екен. Теңизден аман қалған болса да, әдиллик қудайы оның тири қалыўына жол қоймады, — дести.5
Бирақ Павел қолын силкип, жыланды оттың ишине ылақтырып жиберди ҳәм ҳеш қандай зыян көрмеди.6 Олар Павелдиң денесиниң исип кетиўин ямаса бирден өлип қалып, жерге жығылыўын күтип тур еди. Бирақ узақ ўақыт күтип, оған ҳеш қандай зыян келмегенин көргенде, пикирлерин өзгертип: «Ол бир қудай», — дести.
7
Бизлер турған жердиң жақынында атаўдың басшысы болған Публий атлы адамның жер-мүлки бар еди. Ол бизлерди үйине қабыл етип, үш күн мийман қылды.8 Сол ўақытта Публийдиң әкесиниң ыссылығы көтерилип, иши өтип аўырып жатырған еди. Павел оның жанына барып дуўа етти де, қолларын оның үстине қойып, шыпа берди.
9 Усы ўақыядан соң, атаўдағы басқа аўырыў адамлар да келип, шыпа табатуғын еди.
10 Олар бизлерге көп ҳүрмет көрсетти ҳәм жолға шығып баратырғанымызда керекли нәрселерди кемеге жүкледи.
11
Үш айдан соң, сол атаўда қыслап қалған «Егиз қудайлар» деп аталатуғын Искендериядан келген бир кеме менен жолға шықтық.12 Сиракуз қаласына барып, үш күн қалдық.
13 Ол жерден жолымызды даўам етип, Региумға келдик. Ертеңине қубладан есе баслаған самалдың жәрдеми менен еки күнде Путеолийге бардық.
14 Ол жерден туўысқанларымызды таптық. Олардың өтиниши бойынша, бизлер олар менен бирге бир ҳәпте қалдық. Ақырында бизлер Римге келдик.
15 Хабарымызды еситкен Римдеги туўысқанларымыз бизлерди күтип алыў ушын Аппий майданы ҳәм «Үш мийманхана» ға дейин келди. Павел оларды көргенде Қудайға шүкирлик етип, жигерленип қалды.
16 Римге келгенимизде, Павелге өзин қараўыллайтуғын әскер менен өз алдына жасаўға рухсат етилди.
17
Үш күннен соң, Павел Римдеги яҳудий жетекшилерин бирге жыйналыўға шақырды. Олар жыйналғанда, Павел былай деди: — Туўысқанларым! Мен халқымызға ямаса ата-бабаларымыздың үрп-әдетлерине қарсы ҳеш нәрсе ислемесем де Ерусалимде тутқын болып, римлилердиң қолына тапсырылдым.18 Олар мени тергеп болғаннан соң, босатып жибермекши болды. Өйткени маған өлим жазасын беретуғындай ҳеш қандай тийкар жоқ еди.
19 Бирақ, яҳудийлер буған қарсы шыққанлықтан, мен Рим патшасы-Қайсардың ҳүкимин талап етиўге мәжбүр болдым. Деген менен, буны мен өз халқымды айыпламақшы болып ислемедим.
20 Сонлықтан сизлерди бул жерге усылар ҳаққында сөйлесип, ушырасыўға шақырдым. Себеби мен Израилдың үмити ушын мына шынжырлар менен байланғанман.
21
Олар Павелге: — Сен туўралы Яҳудиядан хат алмадық, ол жерден келген өзимиздиң адамлардың ҳеш бири сен туўралы жаман хабар да әкелмеди ямаса жаман нәрсе де айтпады.22 Бирақ бизлер сениң пикириңди өзиңнен еситиўди қәлеймиз. Өйткени ҳәмме жерде сен тийисли болған бул топарға қарсы шығып атырғанын билемиз, — деди.
23
Олар Павел менен бир күнди белгилеп, сол күни көп адамлар менен бирге ол болып атырған жерге келди. Павел азаннан кешке дейин оларға Қудайдың Патшалығы туўралы гүўалық берип, түсиндирди. Муўсаның Нызамына ҳәм пайғамбарлардың Жазыўларына тийкарланып, оларды Ийса ҳаққында айтылғанларға исендириўге ҳәрекет етти.24 Айырымлары Павелдиң сөзлерине исенди, ал базылары исенбей қалды.
25 Өз ара бир келисимге келе алмай, Павел мына соңғы сөзлерин айтып турғанда олар кете баслады:
— Мухаддес Руўх Ийшая пайғамбар арқалы ата-бабаларыңызға былай сөйлеп, дурыс айтқан:26
«Бул халыққа барып, мыналарды айт: Тыңлап еситесизлер, бирақ ҳеш түсинбейсизлер,27
Себеби бул халықтың кеўли қайсар болып,
Қулақлары питип қалған, олар көзлерин де жумып алған.
Олай болмағанда, олардың көзлери көрер еди,
Қулақлары еситер еди, кеўиллери түсинер еди.
Олар Маған қайтып келсе, Мен оларға шыпа берер едим» .
28
Мынаны билип қойыңлар: Қудай Өзиниң бул қутқарылыўын басқа миллетлерге берди. Олар буны қабыл алады. [29 ]
30
Павел кирейге алған жайында толық еки жыл болып, өзин көриўге келгенлердиң ҳәммесин қабыл етти.31 Ол батыллық пенен, ҳеш бир тосқынлықсыз Қудайдың Патшалығы туўралы жәриялап, Ийемиз Ийса Масих ҳаққында тәлим берди.