1
Муўса Иордан дәрьясының шығыс жағасындағы шөлде израиллыларға төмендеги сөзлерди айтты. Бул шөл Суфтың қарама-қарсысындағы Иордан тегислигинде, Паран менен Тофел, Лабан, Хасерот ҳәм Дий-Заҳаб арасында жайласқан еди.2 Хоребтен Сеирдиң таўлы жерине алып баратуғын жол менен жүргенде, Қадеш-Барнияға дейин он бир күнлик жол еди.
3 Израил халқы Мысырдан шыққаннан кейин, қырқыншы жылдың он биринши айының биринши күни Муўса оларға Жаратқан Ийениң буйырған сөзлерин жәриялады.
4 Буннан алдын Муўса Хешбонда ҳүкимдарлық қылған амор халқының патшасы Сихонды, Аштаротта ҳәм Эдрейде ҳүкимдарлық қылған Башан патшасы Огты жеңилиске ушыратқан еди.
5
Муўса Иордан дәрьясының шығыс жағасындағы Моаб жеринде Жаратқан Ийениң нызамын былай деп түсиндире баслады:6
«Қудайымыз Жаратқан Ийе Хоребте бизлерге былай деди: „Бул таўда узақ ўақыт турып қалдыңыз.7 Қәнекей, жолға шығыңлар. Амор халқының таўлы үлкесине ҳәм сол жерге қоңсылас болған барлық еллерге: Иордан тегислигине, таўлы үлкеге, батыстағы таў етеклерине, Негебке ҳәм Жер Орта теңизиниң бойларына кирип барыңлар. Яғный, пүткил Кенаан ели менен Лебанонға, және де, уллы Евфрат дәрьясына дейин барыңлар.
8 Сол жерлерди сизлерге берип атырман. Барыңлар, ата-бабаларыңызға — Ибрайымға, Ысаққа, Яқыпқа ҳәм олардың әўладларына беремен деп ант ишкен жерлерди мүлик етип алыңлар“.
9
Сол ўақытта сизлерге былай деп айттым: „Сизлерди бир өзим жетелеп алып жүре алмайман, себеби сизлер мен ушын аўыр жүк боласызлар.10 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди көбейтти. Мине, бүгинликте аспандағы жулдызлар сыяқлы сансыз болып, көбейдиңиз.
11 Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе ўәде бергениндей, сизлерди еле де мың есе көбейтсин ҳәм жарылқасын!
12 Бирақ сизлердиң аўыр жүклериңиз бенен даўларыңызды бир өзим қалайынша көтеремен?
13 Енди ҳәр бир урыўдан дана, ақыллы ҳәм тәжирийбели адамларды таңлап алыңлар. Оларды сизлерге басшы етип тайынлайман“.
14
Сизлер де буны жақсы деп мақулладыңыз.15 Сонда урыўларыңыздан дана ҳәм тәжирийбели болған адамларды сизлерге мыңбасы, жүзбасы, елиўбасы, онбасы ҳәм базыларын жәмийеттиң қадағалаўшылары етип тайынладым.
16 Сол ўақытта тайынланған қазыларға былай деп буйырған едим: „Туўысқанларыңыздың арасындағы даўларға қулақ салың. Бир адамның израиллы туўысқаны менен ямаса келгинди бир адам менен болған даўларын әдиллик пенен шешиң.
17 Ҳүким ўақтында бир тәреплилик қылмаң, бай адамға да, жарлы адамға да қулақ салың. Ҳеш кимнен қорқпаң, өйткени ҳүким Қудайдандур. Өзлериңиз шеше алмаған бир мәселе болса, маған алып келиң, оны өзим шешемен“.
18 Сол ўақытта сизлерге ислеўиңиз керек болған ҳәр бир исти тапсырған едим.
19
Соннан кейин, Қудайымыз Жаратқан Ийениң бизлерге буйырғанындай, бизлер Хореб таўынан шығып, амор халқының таўлы үлкесине баратуғын жолдан жүрип, өзлериңиз көрген кең ҳәм қорқынышлы шөл арқалы Қадеш-Барнияға бардық.20 Сол жерде мен сизлерге: „Мине, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге берип атырған амор халқының таўлы үлкесине жетип келдик.
21 Қараңлар, Қудайыңыз Жаратқан Ийе усы жерлерди сизлерге берди. Қәне, ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге айтқанындай, барып ол жерди мүлик етип алыңлар. Қорқпаңлар, қәўетерге түспеңлер“, — дедим.
22
Ал сизлер ҳәммеңиз маған келип, былай дедиңлер: „Елди аралап, көзден өткерип шығыў ушын, алдымыздан жансызларды жиберейик. Олар қайсы жолдан баратуғынымызды ҳәм баратуғын сол қалалар ҳаққында хабар алып келсин“.23
Бул пикир маған да мақул болды. Солай етип, араңыздан он еки адамды, ҳәр бир урыўдан бир адамнан таңлап алдым.24 Олар таўлы үлкеге көтерилди ҳәм Эшкол сайына барып, елди аралап шықты.
25 Қайтып киятырып, сол жердиң жетистирген мийўелеринен алып келди. Олар: „Қудайымыз Жаратқан Ийениң бизлерге берип атырған жери жақсы екен“, — деди.
26
Деген менен, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрығына қарсы шығып, ол жерге барыўды қәлемедиңиз.27 Сонда өз шатырларыңызда тоңқылдап, былай дедиңиз: „Жаратқан Ийе бизлерди жек көреди. Ол бизлерди аморларға тәслим қылып, жоқ етиў ушын Мысырдан алып шықты.
28 Ол жерге не ушын баратырмыз? Туўысқанларымыз ол жердеги халықтың бизлерден гөре жүдә күшли ҳәм бойлары да бәлент екенин айтып, руўхымызды түсирип жиберди. Олардың үлкен қалалары аспанға тийер дийўаллар менен қоршалған, ҳәттеки, ол жерде Анақ әўладынан шыққан дәў адамларды да көрген екен“.
29
Сонда мен сизлерге былай дедим: „Олардан қорқпаңлар, қәўетерге де түспеңлер.30 Алдыңызда баратырған Қудайыңыз Жаратқан Ийе Мысырда урысқандай, сизлер ушын урысады.
31 Қудайыңыз Жаратқан Ийе шөлде сизлерге ғамхорлық қылып келди. Ол әкениң өз баласын алып жүргениндей, сизлерди усы жерге дейин жол бойы көтерип келди.
32 Сонда да сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге исенбей атырсыз.
33 Ал Ол болса, шатырларыңызды қурыўға жер излеў ушын, жүретуғын жолыңызды көрсетип түнде от, күндиз булт ишинде алдыңызда жүрип келди“.
34
Жаратқан Ийе сизлердиң сөзлериңизди еситип, ғәзепленди ҳәм ант ишип былай деди:35 „Ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен сол жақсы жерди усы жаман әўладтың ҳеш бири көрмейди.
36 Сол жерди тек ғана Ефунне улы Калеб көреди. Аяқ басқан жерлерин оған ҳәм оның әўладына беремен. Өйткени ол пүткил жүреги менен Жаратқан Ийеге, яғный Маған садық қалды“.
37
Жаратқан Ийе сизлер себепли маған да ғәзепленип, былай деди: „Сен де сол жерге кирмейсең.38 Бирақ жәрдемшиң Нун улы Ешуа ол жерге киреди. Оны жигерлендир. Израиллыларға жерди мүлик етип, алып беретуғын адам Ешуа болады.
39 Сонда сизлер балаларымыз тутқын болады деп, айтқан едиңиз. Бүгинликте сол ақ пенен қараны айыра алмайтуғын балаларыңыз сол елге киреди. Елди оларға беремен, сол жерди олар мүлик етип, ийелейди.
40 Ал сизлер артыңызға қайтыңлар, Қамыс теңизине баратуғын жолдан шөлге кетиңлер“.
41
Сонда сизлер маған: „Бизлер Жаратқан Ийеге қарсы гүна иследик. Қудайымыз Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша барып урысамыз“, — дедиңиз. Сизлер сол таўлы үлкени басып алыў аңсат болады, деп ойлап, ҳәр бириңиз қуралларыңызды алдыңыз.42
Бирақ Жаратқан Ийе маған былай деди: „Оларға айт, урысыўға шықпасын. Себеби Мен сизлер менен бирге емеспен. Душпаныңыздан жеңилип қаласыз“.43
Сизлерди ескерткен едим, бирақ қулақ салмадыңыз. Жаратқан Ийениң буйрығына қарсы шықтыңыз. Сизлер менменликке берилип, урысыў ушын таўлы үлкеге шықтыңыз.44 Таўлы үлкеде жасайтуғын аморлар сизлерге қарсы шығып, олар пал ҳәррелериндей болып, изиңизден қуўды. Олар Сеирден Хорма қаласына дейин сизлердиң изиңизден қуўып қыйратты.
45 Аман қалғанларыңыз қайтып келип, Жаратқан Ийениң алдында жыладыңыз. Бирақ Жаратқан Ийе дадыңызға қулақ салмады, сизлерге итибар да бермеди.
46 Солай етип, узақ ўақытқа дейин Қадеште қалдыңыз».
1
«Кейин, Жаратқан Ийениң маған буйырғанындай, бизлер кейнимизге қайтып, Қамыс теңизине баратуғын жол менен шөлге кеттик. Сеир таўларының әтирапында узақ ўақыт жүрдик.2
Ақырында Жаратқан Ийе маған былай деди:3 „Усы таўлы үлкениң дөгерегинде жүргениңиз жетер. Енди арқа тәрепке қарай жүриңлер“.
4 Соннан кейин, халыққа мына буйрықларды бериўимди айтты: „Сеирде жасайтуғын туўысқанларыңыз болған Эсаўдың урпақларының жеринен өтесизлер. Олар сизлерден қорқады. Деген менен, өзлериңиз де абайлы болыңлар.
5 Оларға қарсы урыс ашпаңлар. Сизлерге олардың жеринен бир қарыс та жер бермеймен. Өйткени Сеир таўлы үлкесин Эсаўға мүлик етип бердим.
6 Олардан жейтуғын аўқатыңызды ҳәм ишетуғын суўыңызды гүмиске сатып алыңлар.
7 Қудайыңыз Жаратқан Ийе, яғный Мен сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизди жарылқадым. Усы ушы-қыйыры жоқ шөлде айланып жүргениңизде, сизлерди қорғадым. Мен қырық жыл даўамында сизлер менен бирге болдым ҳәм сизлердиң ҳеш қандай мүтәжлигиңиз болмады“.
8
Солай етип, бизлер Сеирде жасап атырған туўысқанларымыз Эсаў урпақларының жанынан өттик. Элат ҳәм Эсион-Геберден Иордан тегислигине баратуғын жолдан жүрдик, кейин жолымызды Моаб шөлине қарай бурдық.9
Сонда Жаратқан Ийе маған: „Моаблыларға ҳүжим қылып, урыс ашпаңлар. Олардың жеринен сизлерге мүлик бермеймен. Өйткени Ар қаласын Луттың урпағына мүлик етип бердим“, — деди».10
Бурын ол жерде анақлар сыяқлы узын бойлы, күшли ҳәм көп санлы эм халқы жасайтуғын еди.11 Анақлар сыяқлы, эм халқы да рефа халқы деп есапланатуғын еди. Бирақ моаблылар оларды эм халқы деп атаған еди.
12 Сеирде бурын хор халқы жасайтуғын еди. Эсаўдың урпақлары ол жерди олардан тартып алған еди. Израил халқы Жаратқан Ийениң мүлик етип берген жеринде халықларды жоқ қылғанындай, Эсаўдың әўладлары да хор халқын жоқ етип, жерлерине жайласып алған еди.
13
«Жаратқан Ийе: „Қәнекей, жолға шығыңлар, Зеред дәрьясынан өтиңлер“, — деди. Бизлер Зеред дәрьясынан өттик.14 Қадеш-Барниядан жолға шығып, Зеред дәрьясынан өтемен дегенше, отыз сегиз жыл жол жүрдик. Жаратқан Ийениң ант ишип айтқанындай, усы ўақытқа келип, Израил халқынан буннан алдынғы әўладтың барлық урысқа жарамлылары жоқ болған еди.
15 Ҳәттеки, Жаратқан Ийе оларды ордадан жоқ қылыў ушын, оларға қарсы қол көтерди.
16
Сол урысқа жарамлылардың барлығы өлип, халық арасынан жоқ болғаннан кейин,17 Жаратқан Ийе маған былай деди:
18 „Бүгин Ар қаласының жолынан, Моаб жерлеринен өтесизлер.
19 Аммон халқына жақынласқаныңызда, оларға ҳүжим қылып, урыс ашпаңлар. Себеби аммонлардың жеринен сизлерге мүлик бермеймен. Мен ол жерди мүлик етип Луттың урпағына бердим“».
20
Бурын бул жер де рефа халқының ели деп есапланатуғын еди. Рефа халқы олардан алдын сол жерде жасаған еди. Аммон халқы оларды замзумлар деп атайтуғын еди.21 Замзумлар анақ халқындай узын бойлы, күшли ҳәм көп еди. Бирақ Жаратқан Ийе оларды аммон халқының алдында қыйратты. Аммонлар замзумлардың жерлерин басып алып, сол жерге жайласып алған еди.
22 Жаратқан Ийе Сеирде жасайтуғын Эсаў урпағы ушын да солай ислеп, хор халқын олардың алдында қыйратты. Эсаў әўладлары хорлардың жерлерин басып алып, сол жерге жайласқан еди. Олар бүгин де сол жерде жасайды.
23 Кафтордан келген кафторлылар да Газаға дейин созылған аўылларда жасайтуғын аў халқын жоқ етип, олардың жерлерине жайласып алған еди.
24
«Бизлер Моаб жеринен өткенимизден кейин, Жаратқан Ийе бизлерге: „Енди жолға шығыңлар! Арнон дәрьясынан өтиңлер! Мине, амор халқының Хешбондағы патшасы Сихонды ҳәм оның елин сизлерге тәслим қыламан. Оған ҳүжим қылып, жерин ийелеп баслаңлар.25 Бүгиннен баслап Мен жер жүзиндеги халықларды сизлерден ҳүрейи ушып, қорқатуғын қыламан. Олар сизлер туўралы еситкенде, қорқыўдан титирейтуғын болады“, — деди.
26
Соннан кейин, мен Кедемот шөлинен Хешбон патшасы Сихонға елшилер арқалы тынышлық келисимин усынып, мына хабарды жибердим:27 „Сизиң елиңизден өтип кетиўимизге рухсат бериңиз. Бизлер оңға да, солға да бурылмай туўры жолдан өтип кетемиз.
28 Жейтуғын аўқатымызды да, ишетуғын суўымызды да сизден гүмиске сатып аламыз. Тек ғана жериңизден өтип кетсек болды.
29 Сеирде жасайтуғын Эсаў әўладлары менен Арда жасайтуғын Моаб халқы өз шегараларынан өтиўимизге рухсат берди. Сиз де жериңизден өтип кетиўимизге рухсат берсеңиз. Иордан дәрьясынан өтип, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге беретуғын жерге жетип алайық“.
30
Деген менен, Хешбон патшасы Сихон жеринен өтиўимизге рухсат бермеди. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе бүгин көрип турғаныңыздай, Сихонды сизлерге тәслим қылыў ушын, оның жүрегин тас етип, өжет қылып қойған еди.31
Жаратқан Ийе маған: „Мине, Сихонды ҳәм оның елин саған тәслим қылып атырман. Енди оның елин қолға киргизип, ийелеп алыўды басла“, — деди.32 Сихон бизлер менен урысыў ушын, Яҳаста барлық әскерлери менен бизлерге қарсы шықты.
33 Қудайымыз Жаратқан Ийе оны бизлерге тәслим қылды. Сихонды, оның улларын ҳәм пүткил халқын қырып тасладық.
34 Олардың барлық қалаларын қолға киргизип, ҳәммесин жоқ қылдық. Еркек, ҳаял ҳәм балаларынан ҳеш бирин аман қалдырмадық.
35 Тек ғана олардың ҳайўанларын ҳәм қалаларындағы мал-мүликлерин өзлеримизге олжа етип алдық.
36 Арнон сайының шетинде жайласқан Ароерден ҳәм сайдың ишиндеги қаладан баслап Гиладқа дейин ҳеш бир қала бизлерден үстем келмеди. Себеби Қудайымыз Жаратқан Ийе ҳәммесин бизлерге тәслим қылған еди.
37 Бирақ Қудайымыз Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша аммонлардың елине, Яббоқ дәрьясының бойларындағы ҳәм таўлы үлкедеги қалаларға жақынламадық».
1
«Солай етип, бизлер Башанға қарай жол алдық. Башан патшасы Ог бизлер менен урысыў ушын барлық ләшкерлерин алып, Эдрейде алдымыздан шықты.2 Жаратқан Ийе маған: „Огтан қорқпа! Өйткени оның өзин, ләшкерлерин ҳәм пүткил елин саған тәслим қыламан. Амор халқының Хешбонда жасаған патшасы Сихонға не ислеген болсаң, оған да соны ислейсең“, — деди.
3
Солай етип, Қудайымыз Жаратқан Ийе Башан патшасы Огты ҳәм оның ләшкерлерин бизлерге тәслим қылды. Олардың ҳеш бирин аман қалдырмай, ҳәммесин қырып тасладық.4 Қолға киргизбеген бир де бир қала қалдырмай, Огтың барлық алпыс қаласын, Башандағы оның патшалығына кирген барлық Аргоб үлкесин қолға киргиздик.
5 Бул қалалардың ҳәммеси бийик дийўаллар, дәрўазалар ҳәм дәрўазаларды қулыплап қоятуғын тәмбилер менен беккемленген еди. Булардан басқа дийўаллар менен қоршалмаған көп аўыллар да бар еди.
6 Хешбон патшасы Сихонға ислегенимиздей, олардың ҳәммесин жоқ қылдық. Ҳәр бир қаланы еркек, ҳаял ҳәм балалары менен бирге пүткиллей жоқ қылдық.
7 Олардың барлық ҳайўанларын ҳәм мал-мүликлерин өзлеримизге олжа етип алдық.
8
Солай етип, сол ўақытта бизлер Арнон сайынан Хермон таўына дейин созылған Иордан дәрьясының күн шығыс жағасындағы жерлерди амор халқының еки патшасының қолынан тартып алдық.9 Хермон таўын сидонлылар Сирйон таўы, ал амор халқы Сенир таўы деп атайды.
10 Сол кеңисликтеги барлық қалаларды, пүткил Гиладты, Огтың патшалығына тийисли Салка менен Эдрей қалаларына дейин созылған барлық Башанды қолға киргиздик».
11
Рефа халқынан тек ғана Башан патшасы Ог тири қалған еди. Огтың Рабба қаласындағы жататуғын орны темирден еди, әпиўайы өлшемде бул орынның узынлығы тоғыз, ени төрт шығанақ еди.12
«Сонда бизлер қолға киргизген сол жерлерден Арнон сайының шетинде жайласқан Ароер қаласының арқа тәрепин, Гилад таўлы үлкесиниң жартысын ҳәм ол жердеги қалаларды Рубен ҳәм Гад урыўларына бердим.13 Менашше урыўының жартысына болса, Гиладтың қалған бөлегин ҳәм Огтың патшалығына тийисли Башанды бердим. Башандағы Аргоб үлкеси рефа халқының ели деп есапланатуғын еди.
14 Менашше урыўынан болған Яир пүткил Аргоб үлкесин ийелеп алды. Бул үлке гешурлылар менен маахалылардың шегараларына дейин созылған еди. Яир Башан деп аталған бул үлкени өзиниң аты менен атады ҳәм ол жерлер бүгинге дейин Яирге тийисли қалалар деп аталады.
15 Менашше урыўынан болған Махирдиң урпағына Гиладты бердим.
16 Рубен ҳәм Гад урыўларына Гиладтан Арнон сайына дейин созылған жерлерди бердим. Арнон сайының ортасы олардың қубла шегарасы, бир бөлеги аммонлардың шегарасы болған Яббоқ дәрьясы арқа шегарасы болды.
17 Олардың батыстағы шегарасы болса, Иордан тегислигиндеги Иордан дәрьясы бойлап, арқадағы Киннерет көлинен қубладағы Өли теңизге дейин ҳәм оның шығысындағы Писга таўының жанбаўырларына дейин созылған еди.
18
Сонда мен сизлерге былай деп буйрық берген едим: „Қудайыңыз Жаратқан Ийе усы Иордан дәрьясының шығыс тәрепиндеги жерди сизлерге мүлик етип берди. Енди сизлердиң барлық урысқа жарамлы адамларыңыз қуралланып, дәрьядан кесип өтсин. Олар израиллы туўысқанларының алдында жүрсин.19 Ал ҳаялларыңыз бенен балаларыңыз мен сизлерге берген қалаларда қалсын. Малларыңыз көп екенин билемен, олар да қалаларыңызда қала берсин.
20 Жаратқан Ийе сизлерге рәҳәт бергениндей, туўысқанларыңыз да рәҳәтке ериссин ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийе берип атырған Иордан дәрьясының арғы тәрепиндеги жерди ийелеп алыўына жәрдем бериң. Соннан кейин, ҳәр бириңиз өзлериңизге берилген усы жерге қайтып келиўиңизге болады“.
21
Сол ўақытта мен Ешуаға: „Қудайың Жаратқан Ийениң бул еки патшаға не ислегенин өз көзиң менен көрдиң. Жаратқан Ийе сен басып өтетуғын сол барлық патшалықларды да сондай аўҳалға салады.22 Олардан қорқпа! Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер ушын урысады“, — дедим.
23
Кейин мен Жаратқан Ийеге былай деп жалбарындым:24 „Қудай Ийе, уллылығыңды ҳәм қүдиретли қолыңды Өз қулыңа көрсетип басладың. Аспанда да, жерде де Сениң әжайып ҳәм уллы ислериңди ислей алатуғын басқа ҳеш қандай қудай жоқ!
25 Маған рухсат бер, мен Иордан дәрьясынан өтип, арғы жағадағы әжайып елди, сол сулыў таўлы үлкени ҳәм Лебанон таўларын көрейин“.
26
Бирақ Жаратқан Ийе сизлер себепли маған ғәзепленип, жалбарыныўыма қулақ салмады. Ол маған былай деди: „Жетер, болды! Маған бул ҳаққында артық сөз айтпа.27 Писга таўына шық. Батысқа, арқаға, қублаға ҳәм шығысқа көз таслап, жақсылап өз көзиң менен көрип ал. Себеби сен Иордан дәрьясының арғы жағасына өтпейсең.
28 Ешуаға хызметти тапсыр. Оны жигерлендирип, руўхландыр. Өйткени бул халық Иордан дәрьясының арғы жағасына Ешуаның басшылығы астында өтеди. Сен көретуғын жерлерди халыққа ол мүлик етип, алып береди“.
29 Солай етип, бизлер Бейт-Пеордың қарсы алдындағы ойпатлықта тоқтадық».
1
«Енди, ҳәй Израил, мен сизлерге үйрететуғын қағыйдалар ҳәм нызамларға қулақ салыңлар. Өмирге ийе болыў ушын ҳәм ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң өзлериңизге берип атырған жерине кирип, оны мүлик етиўиңиз ушын, буларды орынлаңлар.2 Мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларға ҳеш нәрсе қоспаңлар, ҳеш нәрсе алып та тасламаңлар! Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сол буйрықларына әмел қылыңлар!
3
Жаратқан Ийениң Баал-Пеорда нелер ислегенин өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Пеордағы Баалдың изине ерген ҳәр бир адамды сизлердиң араңыздан жоқ қылды.4 Қудайыңыз Жаратқан Ийеге садық қалғанлар бүгин де тири.
5
Мине, Қудайым Жаратқан Ийениң буйрығы бойынша мен сизлерге қағыйда ҳәм нызамлар бердим. Солай етип, мүлик етиў ушын баратуғын елде усыларға әмел қылыңлар.6 Усыларды орынласаңыз, басқа халықлар сизлердиң қандай даналыққа ҳәм ақыл-парасатқа ийе екениңизди көреди. Олар усы қағыйдаларды еситип: „Бул уллы халық шынында да дана ҳәм ақыл-парасатлы екен!“ дейди.
7 Қудайымыз Жаратқан Ийени қашан шақырсақ та, Ол бизлерге жақын. Қудайы өзлерине усындай жақын болған басқа бир уллы халық бар ма?
8 Бүгин мен сизлерге берген усы нызам сыяқлы әдил қағыйдалары ҳәм нызамлары бар басқа бир уллы халық бар ма?
9
Абайлы болыңлар, көзлериңиз бенен көргенлериңизди умытпай, өмириңиз даўамында жүрегиңизде сақлаңлар. Буларды балаларыңызға ҳәм балаларыңыздың балаларына айтып бериңлер.10 Хореб таўында Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында турған күниңизди еслеңлер. Сол күни Жаратқан Ийе маған былай деп айтқан еди: „Сөзлеримди тыңлаўы ушын халықты Мениң алдыма жыйна. Солай етип, олар өмири даўамында Меннен қорқыўды үйренсин, балаларына да үйретсин“.
11
Сонда сизлер жақынласып, таўдың етегинде турдыңлар. Таў болса, аспанға дейин көтерилип турған от ҳәм қап-қара бултлар менен қараңғылыққа қапланған еди.12 Жаратқан Ийе оттың ишинен сизлерге сөйледи. Сизлер айтылған сөзлерди еситтиңиз, бирақ Оның сүлдерин көрмедиңиз. Тек ғана даўысты еситкен едиңиз.
13 Сизлердиң орынлаўыңыз ушын Жаратқан Ийе Өз келисимин, яғный Он буйрықты берген еди. Оларды еки тастың үстине жазды.
14 Өзлериңиз мүлик етип алатуғын елде орынлаўыңыз керек болған қағыйдалар ҳәм нызамларды сизлерге үйретиўимди маған буйырды.
15
Жаратқан Ийе Хореб таўында оттың ишинен сизлерге сөйлеген күни ҳеш қандай сүлдер көрмедиңлер. Соның ушын, қатты абайлы болыңлар.16 Және, жолдан азғырылып, өзлериңиз ушын еркектиң ямаса ҳаялдың сүлдериндеги,
17 жерде жасайтуғын жаныўардың ямаса аспанда ушып жүретуғын қуслардың сүлдериндеги,
18 жер баўырлап жүриўши жаныўардың ямаса суўдағы балықтың сүлдериндеги ҳеш қандай бут ислеп алмаңлар.
19 Сондай-ақ, аспанға қарап, қуяш, ай, жулдызларды — аспан денелерин көрип азғырылыўға түспеңлер, оларға табынып, хызмет етпеңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе буларды жер жүзиндеги басқа халықлар ушын арнап қойған.
20 Сизлерге келсек, Жаратқан Ийе бүгингидей Өзиниң халқы қылыў ушын, сизлерди темир еритетуғын ошақтың ишинен — Мысыр жеринен алып шықты.
21
Жаратқан Ийе сизлер себепли маған ғәзепленди. „Иордан дәрьясының арғы жағасына өтпейсең ҳәм Мен халыққа мүлик етип беретуғын сол жақсы жерге сен кирмейсең“, — деп Қудайыңыз Жаратқан Ийе маған ант ишти.22 Мен Иордан дәрьясының арғы жағына өте алмайман, усы жерде өлемен. Бирақ сизлер Иорданның арғы жағына өтип, сол жақсы жерди мүлик етип аласызлар.
23 Сонда абайлы болыңлар! Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзген келисимин умытпаңлар, Ол қадаған қылған ҳеш бир заттың сүлдерине мегзетип, өзлериңизге бут ислеп алмаңлар.
24 Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе жандырып жоқ қылып жиберетуғын от ҳәм Ол қызғаншақ Қудайдур.
25
Сол елде узақ ўақыт жасап, балалы ҳәм ақлықлы болғаннан кейин, жолдан азғырылмаңлар. Өзлериңиз ушын ҳәр түрли заттың сүлдерине мегзетип бут ислеп, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўызлық болған ислерди ислесеңиз, Оны ғәзеплендиресиз.26 Бүгин сизлерге қарсы жерди ҳәм аспанды гүўа қыламан: егер маған қулақ салмасаңыз, Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етиў ушын баратуғын елде сөзсиз ҳәм тез өлип кетесизлер. Ол жерде узақ ўақыт жасамайсызлар, пүткиллей жоқ боласызлар.
27 Жаратқан Ийе сизлерди басқа халықлардың арасына тарқатып жибереди. Сол халықлардың арасында базыларыңыз ғана аман қаласызлар.
28 Ол жерде көзи көрмейтуғын, еситпейтуғын, жемейтуғын ҳәм ийис сезбейтуғын адамзаттың қолынан исленген ағаш ҳәм тас қудайларға табынатуғын боласызлар.
29 Деген менен, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийени пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен излесеңиз, Оны табасызлар.
30 Қыйыншылыққа дуўшар болғаныңызда ҳәм усылардың барлығы басыңызға түскеннен кейин барып, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қайтасызлар, Оның сөзине қулақ саласызлар.
31 Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе реҳимли Қудайдур. Ол сизлерди таслап кетпейди, жоқ қылып жибермейди ҳәм ата-бабаларыңыз бенен ант ишип дүзген келисимин умытпайды.
32
Сизлер дүньяға келмесиңизден алдынғы күнлерди, Қудайдың жер жүзиндеги адамзатты жаратқан күннен усы күнге дейин өткен дәўирди сорастырып көриңлер. Дүньяның бир шетинен екинши шетине дейин сорап көриң, сондай уллы ўақыя улыўма болды ма екен ямаса ким болса да, усыған уқсаған бир ўақыяны еситти ме екен?33 Сизлерге уқсап, оттың ишинен сөйлеген Қудайдың даўысын еситип, аман қалған басқа бир халық бар ма?
34 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Мысырда нелер ислегенин сизлер өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Қайсы қудай сондай апатлар, кәраматлы белгилер, таң қаларлық ислер, саўаш, созылған күшли ҳәм қүдиретли қол, уллы ҳәм қорқынышлы ислер арқалы басқа бир халықтың арасынан өзине бир халықты айырып алыў ушын барды?
35
Жаратқан Ийениң Қудай екенин ҳәм Оннан басқа қудай жоқ екенин билсин, деп бул ўақыялар сизлерге көрсетилген.36 Ол сизлерди туўры жолға салыў ушын, аспаннан даўыслап сөйледи. Жер жүзинде Ол сизлерге уллы отын көрсетти. Оттың ишинен Оның сөзлерин еситтиңиз.
37 Ол ата-бабаларыңызды сүйгенликтен ҳәм олардың урпағын таңлағаны ушын, сизлерди уллы күши менен Мысырдан Өзи алып шықты.
38 Бундағы Оның мақсети сизлерден көп ҳәм күшли болған халықларды алдыңыздан қуўып, олардың жерлерине киргизип, бүгингидей мүлик етиўиңиз ушын жерлерин сизлерге бериў еди.
39
Соның ушын, бүгин Жаратқан Ийениң аспанда ҳәм жер жүзинде Қудай екенин, Оннан басқа қудай жоқ екенлигин билип алыңлар ҳәм жүрегиңизде сақлаңлар.40 Сизлер ҳәм урпақларыңыз абадан турмыс кешириўиңиз ушын, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мәңгиге сизлерге берип атырған бул жерлерде узақ жыллар жасаўыңыз ушын, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Жаратқан Ийениң қағыйдаларына ҳәм буйрықларына әмел қылыңлар».
41
Соннан кейин, Муўса Иордан дәрьясының шығыс тәрепинен үш қаланы ажыратты.42 Солай етип, алдыннан жаўызлық қылыў нийети болмай, бир адамды билместен өлтирип қойған адам усы қалалардың биреўине қашып, өз жанын қутқарып қалыўы мүмкин.
43 Бул қалалар мыналар еди: Рубен урыўы ушын кеңисликте жайласқан Бесер қаласы, Гад урыўы ушын Гиладтағы Рамот қаласы, Менашше урыўы ушын Башандағы Голан қаласы.
44
Муўса Израил халқына төмендеги нызамларды берди.45 Израиллылар Мысырдан шыққаннан кейин, Муўсаның оларға берген тәртиплери, қағыйдалары ҳәм нызамлары мыналар.
46 Муўса буларды Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде, Бейт-Пеордың қарсы алдындағы ойпатлықта баянлады. Бул жерлер алдын Хешбонда ҳүкимдарлық қылған аморлардың патшасы Сихонға тийисли еди. Муўса менен израиллылар Мысырдан шыққаннан кейин, Сихонды жеңилиске ушыратқан еди.
47 Израил халқы Сихонның ҳәм Башан патшасы Огтың жерлерин, яғный Иордан дәрьясының шығыс тәрепинде жасайтуғын амор халқының еки патшасының елин қолға киргизген еди.
48 Бул жерлер Арнон сайының шетинде жайласқан Ароер қаласынан Сийонға дейин, яғный Хермон таўына дейин созылған еди.
49 Және де, Писга таўының жанбаўырларындағы Өли теңизге дейин созылған бул жерлер Иордан дәрьясының шығыс жағасындағы пүткил тегисликти де өз ишине алатуғын еди.
1
Муўса пүткил израиллыларды бир жерге жыйнап, оларға былай деди: «Ҳәй, Израил, бүгин сизлерге айтатуғын қағыйдалар ҳәм нызамларға қулақ салыңлар! Оларды үйренип, муқыятлы түрде орынлаңлар!2 Қудайымыз Жаратқан Ийе Хореб таўында бизлер менен бир келисим дүзди.
3 Жаратқан Ийе ата-бабаларымыз бенен емес, ал бизлер менен, бүгин усы жерде тири болған ҳәммемиз бенен келисим дүзди.
4 Жаратқан Ийе сол таўда оттың ишинен сизлер менен жүзбе-жүз сөйлести.
5 Сол ўақытта мен Жаратқан Ийе менен сизлердиң араңызда турып, Оның сөзин сизлерге жеткердим. Себеби сизлер оттан қорқып, таўға шықпадыңыз. Сонда Жаратқан Ийе былай деп айтты:
6
„Мен — сени Мысырдан, қул болған жериңнен алып шыққан Қудайың Жаратқан Ийемен.7
Сениң Меннен басқа қудайларың болмасын.8
Жоқарыдағы аспанда, төмендеги жер жүзинде ҳәм жер астындағы суўларда болған ҳеш бир нәрсениң көринисин соғып, өзиңе бут жасама.9 Оларға табынба ҳәм хызмет қылма. Себеби Мен — сениң Қудайың Жаратқан Ийе, қызғаншақ Қудайман. Мени жек көргенлерди әкесиниң гүнасы ушын балаларын, олардың үшинши, төртинши әўладына шекем жазалайман.
10 Бирақ Мени сүйгенлерге ҳәм буйрықларымды орынлағанларға мыңыншы урпағына дейин жақсылық қыламан.
11
Қудайың болған Жаратқан Ийениң атын жөнсиз тилиңе алма. Өйткени Жаратқан Ийе атын босқа тилге алғанларды жазасыз қалдырмайды.12
Қудайың Жаратқан Ийениң буйрығына муўапық, Шаббат күнин мухаддес тутыўды есте сақла.13 Алты күн жумыс ислеп, барлық ислериңди исле.
14 Ал жетинши күн Маған, Қудайың Жаратқан Ийеге арналған Шаббат күни. Сол күни ҳеш қандай ис қылма. Улың да, қызың да, қулың да, шорың да, өгизиң, ешегиң ҳәм басқа малларың да, араңыздағы келгинди адам да ҳеш қандай ис қылмасын. Солай етип, қул ҳәм шорыларың да өзиңдей дем алсын.
15 Мысырда қул болғаныңды ҳәм Қудайың Жаратқан Ийе сени сол жерден күшли ҳәм қүдиретли қолын созып шығарғанын есле. Соның ушын, Қудайың Жаратқан Ийе Шаббат күнине әмел қылыўыңды буйырды.
16
Қудайың Жаратқан Ийе буйырғанындай, ата-анаңды ҳүрметле. Сонда Қудайың Жаратқан Ийениң саған беретуғын жеринде өмириң узақ болады ҳәм абадан турмыс кеширесең.17
Адам өлтирме.18
Неке ҳадаллығын бузба.19
Урлық ислеме.20
Ҳеш кимге қарсы жалған гүўалық берме.21
Ҳеш бир адамның ҳаялын күсеме. Оның үйин, атызын, қулын, шорысын, өгизин, ешегин, ҳеш бир нәрсесин күсеме“.22
Жаратқан Ийе бул сөзлерди пүткил жәмийетиңизге сол таўда оттың, булттың, қойыў қараңғылықтың ишинен бәлент даўыс пенен айтты. Бул сөзлерге басқа ҳеш нәрсе қоспады. Соннан кейин, Ол бул буйрықларды тегис еки тастың үстине жазып, маған берди.23
Таў от болып жанып турғанда, қараңғылық ишинен даўыс еситтиңиз. Сонда барлық урыў басшыларыңыз ҳәм ақсақалларыңыз мениң алдыма келип,24 былай деди: „Мине, Қудайымыз Жаратқан Ийе бизлерге салтанатын ҳәм уллылығын көрсетти ҳәм оттың ишинен шыққан Оның даўысын еситтик. Бүгин бизлер Қудайдың адамзат пенен сөйлескенин ҳәм адамзаттың тири қалғанын көрдик.
25 Бирақ енди бизлер не ушын өмиримизди және қәўип астына қойыўымыз керек? Бул үлкен от бизлерди жағып, жоқ етеди-ғо! Егер Қудайымыз Жаратқан Ийениң даўысын және бир мәрте еситсек, онда сөзсиз өлип қаламыз.
26 Оттың ишинен сөйлеген тири Қудайдың даўысын бизлер сыяқлы еситип, тири қалған адам бар ма?
27 Сен барып, Қудайымыз Жаратқан Ийениң сөзлерин тыңла. Соннан кейин, Оның барлық сөзлерин бизлерге айтып бер. Бизлер қулақ салып, орынлаймыз“.
28
Жаратқан Ийе сизлердиң маған айтқанларыңызды еситип, маған былай деди: „Мен бул халықтың саған не айтқанларын еситтим. Олардың барлық айтқанлары дурыс.29 Қәнекей, олардың жүреклери ҳәмме ўақытта усындай болса, Меннен қорқып, барлық буйрықларыма әмел қылса! Сонда өзлери де, урпақлары да мәңги абадан турмыс кеширер еди.
30
Енди сен оларға барып, шатырларыңызға қайтың, деп айт.31 Ал сен усы жерде, Мениң қасымда қал. Мен саған барлық буйрықларымды, қағыйдаларымды ҳәм нызамларымды беремен. Буларды халыққа сен үйретесең. Солай етип, Мен оларға мүлик етип берип атырған елде булардың ҳәммесине әмел қылсын“.
32
Енди оңға да, солға да бурылмай, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген буйрықларын муқыятлы түрде орынлаңлар.33 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйырған барлық жоллары менен жүриңлер. Сонда сизлер мүлик етип алатуғын жерде аман болып, абадан турмыс кеширип».
1
«Булар Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге үйретиў ушын маған берген буйрықлары, қағыйдалары ҳәм нызамлары. Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етиў ушын баратырған елде оларға әмел қылың.2 Мен сизлерге берип атырған барлық қағыйда ҳәм буйрықларға өзлериңиз, балаларыңыз ҳәм балаларыңыздың балалары да әмел қылып, өмириңиздиң ақырына дейин Жаратқан Ийеден қорқып жасаң. Сонда өмириңиз узақ болады.
3 Ҳәй, Израил халқы қулақ салың! Буларды муқыятлы түрде орынлаң. Сонда ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге айтқанындай сүт ҳәм пал ағып турған елде өсип-өнип көбейесиз ҳәм абадан турмыс кеширесиз.
4
Ҳәй, Израил халқы, қулақ салың! Қудайымыз Жаратқан Ийе — жалғыз Жаратқан Ийедур.5 Қудайыңыз Жаратқан Ийени пүткил жүрегиңиз, пүткил жаныңыз ҳәм пүткил күшиңиз бенен сүйиң.
6 Бүгин мен сизлерге берип атырған бул буйрықларды ой-жүрегиңизде сақлаң.
7 Буларды балаларыңызға да муқыятлы түрде үйретиң. Үйде отырғанда да, жолда жүргенде де, жатқанда да, турғанда да усылар ҳаққында айтып бериң.
8 Буларды белги қылып, қолларыңызға байлап қойың, маңлайыңызға нышан сыпатында тағып қойың.
9 Үйиңиздеги есигиңиздиң жақлаўларына, қалаларыңыздың дәрўазаларына жазып қойың.
10
Қудайыңыз Жаратқан Ийе ата-бабаларыңыз болған Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа беремен деп ант ишкен жерге сизлерди алып киреди. Ол сизлерге өзлериңиз қурмаған үлкен ҳәм жақсы қалаларды,11 өзлериңиз жыйнамаған жақсы мал-мүликлерге толы үйлерди, өзлериңиз мийнет етип қазбаған суў сақлағышларды, өзлериңиз екпеген жүзимзарларды ҳәм зәйтүн бағларын береди. Ол жерде ишип-жеп тоясызлар.
12 Сол ўақытта абайлы болыңлар! Сизлерди Мысырдағы қуллықтан алып шыққан Жаратқан Ийени умытпаңлар.
13
Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқыңлар. Тек ғана Оған хызмет етип, Оның аты менен ант ишиңлер.14 Басқа қудайларға, дөгерегиңиздеги халықлардың қудайларына ермеңлер.
15 Себеби араңызда болатуғын Қудайыңыз Жаратқан Ийе қызғаншақ Қудайдур. Егер Ол ғәзепленсе, сизлерди жер жүзинен жоқ қылып жибереди.
16 Массада ислегениңиздей, Қудайыңыз Жаратқан Ийени сынамаңлар.
17 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларын, сизлерге берген тәртип ҳәм қағыйдаларын биреўин де қалдырмай орынлаңлар.
18 Жаратқан Ийениң нәзеринде дурыс ҳәм жақсы болған ислерди ислеңлер. Сонда сизлер абадан турмыс кеширесиз, Ол ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен жақсы жерди мүлик етип аласыз.
19 Жаратқан Ийениң Өзи айтқанындай, Ол сизлердиң барлық душпанларыңызды ол жерден қуўып шығарады.
20
Егер де келешекте балаларыңыз сизлерден: „Қудайымыз Жаратқан Ийе усы тәртиплерди, қағыйдаларды ҳәм нызамларды сизлерге не себептен берди?“ — деп сораса,21 оларға былай деп айтыңлар: „Бизлер Мысырда фараонның қулы едик. Жаратқан Ийе бизлерди күшли қолы менен ол жерден алып шықты.
22 Ол бизлердиң көз алдымызда Мысырға, фараонға ҳәм олардың шаңарақларына қарсы уллы, қорқынышлы кәраматлар ҳәм белгилер көрсетти.
23 Ол ата-бабаларымызға ант ишип, ўәде қылған жерге бизлерди алып келиў ушын ҳәм ол жерди бизлерге бериў ушын бизлерди Мысырдан алып шықты.
24 Бизлердиң бәрҳа бахытлы өмир сүриўимиз ҳәм бүгингидей тири жүриўимиз ушын, Қудайымыз Жаратқан Ийе усы қағыйдалардың ҳәммесине әмел қылып, Оннан қорқыўымызды буйырды.
25 Қудайымыз Жаратқан Ийениң алдында усы буйрықларды муқыятлы түрде орынласақ, бизлер ҳақ боламыз“».
1
«Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди мүлик етип алатуғын жериңизге алып барғанда, көп халықларды — хетт, гиргаш, амор, кенаан, периз, хиў ҳәм ебус халықларын сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарады. Бул жети халық сизлерден гөре көп ҳәм күшли.2 Қудайыңыз Жаратқан Ийе бул халықларды сизлерге тәслим еткенде, олардың үстинен жеңиске ерисесиз. Сонда олардың ҳәммесин толығы менен жоқ қылыңлар! Сол халықлар менен келисим дүзбеңлер, оларды аямаңлар.
3 Олар менен қуда-тамыр болып, өз қызларыңызды олардың улларына турмысқа бермеңлер ҳәм олардың қызларын улларыңызға алып бермеңлер.
4 Себеби олар ул-қызларыңызды Жаратқан Ийеден жүз бурдырады ҳәм ул-қызларыңыз басқа қудайларға хызмет ететуғын болады. Сонда Жаратқан Ийе сизлерге ғәзепленип, сизлерди сол ўақыттың өзинде жоқ қылып жибереди.
5 Керисинше, ол халықларға мынадай қылыңлар: олардың қурбанлық орынларын бузыңлар, кийели тасларын сындырып таслаңлар, кийели ағашларын шаўып таслаңлар ҳәм бутларын жағып жибериңлер.
6 Өйткени сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқысыз. Жер жүзиндеги барлық халықлардың арасынан Ол сизлерди Өз ғәзийнеси сыпатында таңлап алды.
7
Жаратқан Ийе сизлерди басқа халықлардан көп болғаныңыз ушын сүйип, таңламады. Сизлер басқа барлық халықлардан аз едиңиз.8 Ал Жаратқан Ийе сизлерди сүйгени ушын ҳәм ата-бабаларыңызға ишкен антын орынлаў ушын сизлерди күшли қолы менен Мысырдағы қуллықтан, Мысыр патшасы фараонның қол астынан азат етти.
9 Солай етип, Қудайыңыз Жаратқан Ийе — ҳақыйқый Қудай екенин билип алыңлар. Ол садық Қудай, Өзин сүйип, буйрықларына әмел қылғанлардың мыңыншы әўладына дейин Өз келисиминде садық қалып, жақсылық қылады.
10 Бирақ Өзин жек көргенлерди болса, екиленбестен жоқ етеди. Аўа, оларды жазалаўға кешикпейди.
11 Соның ушын, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларды, қағыйдаларды ҳәм нызамларды муқыятлы түрде орынлаңлар.
12
Егер де усы буйрықларға бойсынып, оларды толық орынласаңыз, онда Қудайыңыз Жаратқан Ийе ата-бабаларыңызға ант ишкениндей, сизлер менен дүзген келисимине садық қалады.13 Ол сизлерге беремен деп, ата-бабаларыңызға ант ишкен елде сизлерди сүйип, жарылқап, көбейтеди. Сизлердиң урпақларыңызды өнип-өстирип, жериңиздиң зүрәәтин, дән өнимлерин, жаңа шарапты, зәйтүн майын, пада ҳәм сүриўлериңизди мол қылады.
14 Басқа халықлардан гөре, сизлер көп берекетли боласыз. Сизлердиң араңызда нәсилсиз еркек те, бала көтермейтуғын ҳаял да, қысыр мал да болмайды.
15 Жаратқан Ийе сизлерди ҳәр түрли аўырыў-сырқаўлардан сақлайды. Мысырда өзлериңиз көрген қорқынышлы кеселликлердиң ҳеш бирин сизлердиң басыңызға салмайды, ал оларды душпанларыңызға жибереди.
16 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге тәслим қылатуғын халықлардың барлығын қырып таслаңлар, оларды аяп отырмаңлар. Олардың қудайларына табынбаңлар. Өйткени олардың қудайлары сизлер ушын дузақ болады.
17
Сизлер: „Бул халықлар бизлерден гөре жүдә күшли-ғо, оларды қалайынша қуўып шығарамыз?“ — деп ойлап атырған шығарсыз.18 Бирақ олардан қорқпаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң фараонға ҳәм пүткил Мысыр халқына нелер ислегенин есиңизде сақлаңлар.
19 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерди Мысырдан шығарыў ушын, оларға жиберген уллы апатларын, көрсеткен кәраматларын, таң қаларлық ислерин, күшли ҳәм қүдиретли қолын созғанын өз көзиңиз бенен көрдиңиз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе ҳәзир сизлер қорқып атырған усы халықлардың ҳәммесине де солай ислейди.
20 Ҳәттеки, сизлерден жасырынып, аман қалғанларға да ешек ҳәрре жиберип, оларды өлтиреди.
21 Олардан қорқып, қәўетерге түспеңлер. Сизлердиң араңыздағы Қудайыңыз Жаратқан Ийе уллы ҳәм айбатлы Қудайдур.
22 Ол усы халықларды алдыңыздан аз-аздан қуўады. Сизлер оларды бирден жоқ қыла алмайсыз. Болмаса, әтирапыңызды жабайы ҳайўанлар басып кетеди.
23 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол халықларды сизлерге тәслим қылады ҳәм олардың ҳәммесин албыраўшылық ишинде қалдырып, жоқ қылады.
24 Олардың патшаларын да сизлерге тәслим қылады. Сизлер олардың атларын жер жүзинен өширип таслайсыз. Ҳеш ким сизлерге қарсы тура алмайды, сизлер ҳәммесин қырып таслайсыз.
25 Олардың қудайларының мүсинлерин жағып жибериңлер. Сол мүсинлер қапланған гүмис ҳәм алтынға қызығып, оларды өзлериңизге алмаңлар. Егер алсаңыз, онда олар сизлерге дузақ болады. Бул мүсинлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге жеркенишлидур.
26 Усы жеркенишли затларды үйиңизге алып бармаңлар, болмаса, олар сыяқлы сизлер де жоқ қылынасыз. Сизлер сол бутларды жек көрип, олардан жеркениўиңиз керек, себеби олар ғарғыстың астында болып, жоқ қылыныўы керек».
1
«Бүгин мен сизлерге берип атырған буйрықлардың ҳәммесин муқыятлы түрде орынлаңлар, сонда жасайсыз ҳәм көбейесиз. Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен жерин мүлик етип аласызлар.2 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди қырық жыл даўамында шөлде алып жүрди, сол жүрген узақ жолыңызды есте сақлаңлар! Сизлердиң жүрегиңизде не бар екенин ҳәм Оның буйрықларына бойсынатуғыныңыз, я бойсынбайтуғыныңызды билиў ушын, сизлерге қыйыншылық жиберип, сынады.
3 Ол сизлерди аш қалдырып, бойсындырды. Кейин өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да көрмеген манна менен тойдырды. Буны адамның тек ғана нан менен емес, ал Жаратқан Ийениң аўзынан шыққан ҳәр бир сөзи менен жасайтуғынын сизлерге үйретиў ушын иследи.
4 Сол қырық жыл даўамында я кийимлериңиз тозбады, я аяқларыңыз исип кетпеди.
5 Мынаны есте тутыңлар: әке баласын қалай тәрбияласа, Қудайыңыз Жаратқан Ийе де сизлерди солай етип тәрбиялады.
6
Сонлықтан Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына бойсынып, көрсеткен жолы менен жүриң ҳәм Оннан қорқың.7 Ол сизлерди жақсы бир жерге алып барады. Ол жердиң дәрьялары, булақлары ҳәм таўлар менен ойпатлықларда жер астынан шығатуғын суўлары,
8 бийдайы, арпасы, жүзими, әнжири, анары, зәйтүн ағашлары ҳәм палы бар.
9 Сол елде тойып нан жейсизлер, ҳеш қандай мүтәжлик көрмейсизлер. Ол сондай ел, тасларынан темир, таўларынан мыс аласызлар.
10
Сол жерде ишип-жеп тойғаныңызда, сизлерге берген өнимдар ел ушын, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге шүкирлик билдириңлер.11 Қудайыңыз Жаратқан Ийени умытпаңлар, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Оның буйрықларын, нызамларын ҳәм қағыйдаларын орынламай қалыўдан сақ болыңлар.
12 Және, қарныңыз тойып, сулыў үйлер салып, жайласып алғанда,
13 ири ҳәм майда малларыңыз көбейип, гүмис-алтынларыңыз ҳәм мал-дүньяңыз артқанда,
14 менмен болып кетпеңлер! Сизлерди Мысыр елиндеги қуллықтан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийени умытпаңлар!
15 Жаратқан Ийе сизлерди зәҳәрли жыланлар ҳәм шаянларға толы сол үлкен ҳәм қорқынышлы шөлден, қурғақ ҳәм суўсыз жерлерден алып өтти. Ол жерде сизлер ушын жартастан суў шығарды.
16 Ата-бабаларыңыз көрмеген манна менен шөлде сизлерди тойдырды. Ақыбетинде сизлерге жақсылық алып келиў ушын, сизлерди қыйыншылыққа дуўшар етип, сынады.
17 Сизлер: „Усы мал-дүньяны өз күш-қуўатым менен таптым“, — деп ойламаңлар.
18 Ал сол мал-дүньяны жыйнаўға сизлерге күш-қуўат берген Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенин есиңизде тутыңлар. Ол ата-бабаларыңыз бенен дүзген келисимине садық болғаны ушын, оны бүгин орынлап атыр.
19
Бүгин мен сизлерди қатал ескертемен: егер Қудайыңыз Жаратқан Ийени умытып, басқа қудайлардың изине ерип кетсеңиз, оларға хызмет етип, алдында табынсаңыз, онда сөзсиз жоқ болып кетесиз!20 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң алдыңыздан басқа халықларды жоқ қылып атырғанындай, Оған бойсынбағаныңыз ушын, сизлерди де жоқ қылады».
1
«Қулақ салың, ҳәй, Израил халқы! Сизлер бүгин өзлериңизден көп ҳәм күшли болған халықлардың жерлерин мүлик етиў ушын, Иордан дәрьясынан өтесиз. Олардың үлкен қалалары аспанға тийер дийўаллар менен қоршалған.2 Сол күшли, узын бойлы халық Анақ әўладынан. Оларды өзлериңиз билесиз. Олар ҳаққында: „Анақ әўладларына ким қарсы шыға алар екен?“ — деген сөзлерди еситкенсизлер.
3 Бирақ бүгин мынаны билип қойыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийе жалмамай жутатуғын жалын сыяқлы сизлердиң алдыңыздан барады. Ол Анақ әўладларын жеңилиске ушыратып, сизлерге бас ийдиреди. Сонда Жаратқан Ийе сизлерге ўәде бергениндей, оларды қуўып, бир майданда жоқ қыласыз.
4
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарғаннан кейин, сизлер өзлериңизше: „Жаратқан Ийе ҳақлығымыз себепли бул елди ийелеўимиз ушын, бизлерди усы жерге алып келди“, — деп ойлап жүрмеңлер. Өйткени Жаратқан Ийе бул халықларды ислеген жаўызлықлары ушын, сизлердиң алдыңыздан қуўып атыр.5 Сизлер өз әдиллигиңиз ҳәм кеўлиңиздиң ҳақлығы себепли олардың жерлерин мүлик етип алып атырған жоқсыз. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бул халықларды ислеген жаўызлықлары себепли сизлердиң алдыңыздан қуўып атыр. Усылайынша, Ол ата-бабаларыңыз Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқыпқа ант ишип, берген ўәдесин орынлайды.
6 Мынаны билип қойыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге бул жақсы жерди ҳақ болғаныңыз ушын берип атырған жоқ. Керисинше, сизлер қайсар бир халықсыз.
7
Қудайыңыз Жаратқан Ийени шөлде қаншелли ғәзеплендиргениңизди есиңизде сақлаң, ҳасла умытпаңлар. Мысырдан шыққан күннен баслап, усы жерге жетип келгенге дейин ҳәмме ўақытта Жаратқан Ийеге қарсы бас көтерип келдиңиз.8 Хореб таўында Жаратқан Ийениң ғәзебине тийгениңиз соншелли, Ол сизлерди жоқ қылып жиберейин деп қалды.
9 Сонда мен еки тасты, яғный Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзген келисим тасларын алыў ушын, таўға шыққан едим. Мен ол жерде қырық күн, қырық түн болып, ҳеш нәрсе ишип-жемедим.
10 Жаратқан Ийе Өз қолы менен жазған еки тасты маған берди. Бул тасларда сизлер таўда жыйналған күни Жаратқан Ийениң от ишинен сизлерге айтқан буйрықларының ҳәммеси жазылған еди.
11 Сол қырық күн, қырық түннен кейин Жаратқан Ийе маған еки тасты, келисим тасларын берди.
12
Соннан кейин, Жаратқан Ийе маған: „Қәне, бул жерден дәрҳал төмен түс. Себеби Мысырдан алып шыққан халқың жолдан азғырылды. Олар Мен буйырған жолдан шығып, өзлерине бир бут қуйып, ислеп алды“, — деди.13 Жаратқан Ийе маған және: „Бул халықтың ҳақыйқаттан қайсар халық екенин көрдим!
14 Енди Мени тоқтатып қалма. Мен олардың ҳәммесин жоқ қылып, атларын жер жүзинен өширип таслайман. Ал сеннен олардан гөре күшлирек ҳәм көбирек халық дөретемен“, — деди.
15
Солай етип, мен таўдан төменге түстим. Таў от болып жанып турған еди. Мениң қолымда еки келисим тасы бар еди.16 Сонда мен сизлердиң Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислеп, өзлериңизге тананың сүлдериндеги бутты ислеп алғаныңызды көрдим. Сизлер Жаратқан Ийениң берген жолынан дәрҳал шығып кеткен едиңиз.
17 Сол себепли қолымдағы еки келисим тасын ылақтырып жиберип, сизлердиң көз алдыңызда сындырып тасладым.
18 Соннан кейин, мен көп гүнаңыз себепли, және Жаратқан Ийениң алдында узақ ўақыт, қырық күн, қырық түн ҳеш нәрсе ишип-жемей, ет бетимнен жерге жатып, сизлер ушын жалбарындым. Себеби Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған исти ислеп, Оның ғәзебин келтирген едиңиз.
19 Мен Жаратқан Ийениң жанып турған ғәзебиниң алдында қатты қорққан едим. Оның ғәзеби соншелли лаўлап кеткенликтен, Ол сизлерди жоқ қылмақшы еди. Деген менен, Жаратқан Ийе бул рет те мениң жалбарыныўыма қулақ салды.
20 Жаратқан Ийе Харонға да қатты ғәзепленип, оны өлтирмекши еди. Бирақ сол ўақытта Харон ушын да жалбарынған едим.
21 Ал мен сизлердиң гүналы исиңизди, яғный танаға мегзетип ислеген бутыңызды алып, жағып жибердим. Оны бөлеклеп, унтақлап ездим де, кейин оны таўда ағып турған булаққа шашып жибердим.
22
Сизлер және, Таберада да, Массада да, Киброт-Ҳаттааўада да Жаратқан Ийениң ғәзебин келтирдиңиз.23 Жаратқан Ийе Қадеш-Барниядан сизлерди жиберип: „Барыңлар, сизлерге берип атырған елди мүлик етип, ийелеп алыңлар“, — деп буйырғанда да, сизлер Оның буйрығына қарсы шықтыңыз. Сизлер Оған исенбедиңиз, сөзлерине де қулақ салмадыңыз.
24 Мен сизлерди танығанымнан баслап, ҳәзирге дейин Жаратқан Ийеге қарсы шығып, бас көтерип киятырсыз.
25
Жаратқан Ийе сизлерди жоқ ететуғынын айтқанлықтан, мен Оның алдында сол қырық күн, қырық түн бойы ет бетимнен жерге жатып алған едим.26 Сонда мен Жаратқан Ийеге былай деп жалбарынған едим: „Ийем, Жаратқан Ийе, Сен Өз уллылығың менен азат етип, қүдиретли қолың менен Мысырдан алып шыққан халқыңды, Өз мүлкиңди жоқ етпе.
27 Қулларың Ибрайымды, Ысақты ҳәм Яқыпты есле. Бул халықтың қайсарлығына, жаўызлықлары менен гүналарына итибар берме.
28 Болмаса, Сен бизлерди алып шыққан елдиң халқы: Жаратқан Ийе оларды ўәде қылған жерине алып бара алмады. Ол сол халықты жек көргени ушын, шөлде жоқ қылыў мақсетинде оларды Мысырдан алып шыққан екен, — деп айтады.
29 Бирақ олар уллы күшиң ҳәм қүдиретли қолың менен Мысырдан алып шыққан Өзиңниң халқың ҳәм мүлкиңдур“».
1
«Сол ўақытта, Жаратқан Ийе маған былай деди: „Бурынғы тасқа уқсаған еки тас жонып алып, Мениң алдыма, таўға шық. Және, ағаштан бир сандық исле.2 Мен усы тасларға алдын өзиң сындырып таслаған таслардағы буйрықларды жазаман. Кейин сен тасларды сандыққа салып қоясаң“.
3
Солай етип, мен акация ағашынан бир сандық иследим. Бурынғы таслардай етип, еки тас жонып алдым. Соннан кейин, еки тасты алып, таўға шықтым.4 Таўда жыйналған күниңизде, Жаратқан Ийе от ишинен сизлерге айтқан он буйрықты алдынғыдай етип, сол еки тасқа және жазды да, оны маған берди.
5 Мен таўдан төмен түсип, Жаратқан Ийе буйырғанындай, тасларды сандықтың ишине салып қойдым. Таслар ҳәзир де сол сандықтың ишинде турыпты».
6
Израиллылар Бене-Яақандағы қудықлардың жанынан шығып, Мосераға жүрип кетти. Харон сол жерде өлип, жерленди. Оның орнына баласы Элазар бас руўханий болды.7 Израиллылар ол жерден Гудгодаға, кейин болса, ағын суўлар үлкеси болған Иотбатаға барды.
8 Сол ўақытта Жаратқан Ийе Келисим сандығын көтерип жүрсин ҳәм дәргайымда хызмет етип, Мениң атым менен адамларға ақ пәтия берсин, деп Лебий урыўын таңлап алған еди. Олар бүгин де усы хызметти орынлап киятыр.
9 Соның ушын, лебийлилер туўысқанлары болған басқа урыўлар сыяқлы жерден үлес алмады. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң оларға берген ўәдеси бойынша Жаратқан Ийениң Өзи олардың ырысқы-несийбесин береди.
10
«Мен алдынғыдай, таўда және қырық күн, қырық түн қалдым. Сонда Жаратқан Ийе және бир мәрте мениң жалбарыныўымды еситип, сизлерди өлтирмейтуғын болды.11 Соннан кейин, Ол: „Қәне, тур, бул халықты баслап бар. Оларды Мен ата-бабаларына беремен деп ант ишкен жерге алып бар. Олар сол жерге барып, оны мүлик етип, ийелеп алсын“, — деди.
12
Енди, ҳәй, Израил халқы, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерден бир нәрсени ғана талап қылады: Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқып, Оның жоллары менен жүриңлер, Оны сүйиңлер, пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен Оған хызмет етиңлер.13 Мен бүгин сизлерге берип атырған Жаратқан Ийениң буйрықларына ҳәм қағыйдаларына әмел қылыңлар, сонда абадан турмыс кеширесиз.
14 Аспан да, пүткил аспан әлеми де, жер жүзи ҳәм оның ишиндеги барлық та Қудайыңыз Жаратқан Ийеге тийислидур.
15 Деген менен, Жаратқан Ийе сизлердиң ата-бабаларыңызды сүйди. Мине, Ол бүгин көрип турғаныңыздай, олардың урпағы болған сизлерди барлық халықлардың арасынан таңлап алды.
16 Жүреклериңизди Жаратқан Ийеге бағышлаңлар, буннан былай қайсар болмаңлар.
17 Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе, қудайлардың Қудайы, ийелердиң Ийесидур. Ол ҳеш кимге еки жүзлилик қылмайтуғын, ҳеш қандай пара алмайтуғын уллы, қүдиретли ҳәм айбатлы Қудайдур.
18 Ол жетим-жесирлердиң ҳуқықын қорғайды, келгиндилерди сүйип, оларға аўқат ҳәм кийим береди.
19 Сизлер де келгиндилерди сүйиўиңиз керек, өйткени өзлериңиз де Мысырда келгинди болған едиңиз.
20 Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқып, тек ғана Оған хызмет етиңлер. Оған садық қалып, Оның аты менен ант ишиңлер.
21 Ол сизлердиң даңқыңыздур. Өз көзиңиз бенен көрген сол уллы ҳәм таң қаларлық ислерди сизлер ушын ислеген Қудайыңыздур.
22 Сизлердиң ата-бабаларыңыз Мысырға барғанда, олар бары-жоғы жетпис адам еди. Ал ҳәзир болса, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди аспандағы жулдызлар сыяқлы сансыз етип көбейтти».
1
«Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиңлер. Оның тапсырмаларына, қағыйдаларына, нызамларына ҳәм буйрықларына ҳәмме ўақытта әмел қылыңлар.2 Бүгин мынаны есиңизде тутыңлар: Қудайыңыз Жаратқан Ийениң тәрбиясын алып жасаған балаларыңыз емес, ал сизлер боласыз. Сизлер Оның уллылығын, күшли қолын созғанын, қүдиретин,
3 Мысырда фараон ҳәм оның пүткил елине ислеген кәраматларын ҳәм белгилерин,
4 Мысыр ләшкерлерине, атларына, саўаш арбаларына нелер ислегенин, мысырлылар сизлердиң изиңизден қуўғанда, оларды Қамыс теңизиниң астына қалай мантықтырып, оларды қалайынша толығы менен жоқ қылғанын көрдиңиз.
5 Усы жерге жетип келемен дегенше, Жаратқан Ийе сизлер ушын шөлде не ислегенин,
6 Рубен урыўынан Элиабтың уллары Датан менен Абирамға не ислегенин билесиз. Пүткил Израил халқының көз алдында жер ашылып, оларды, шаңарақларын, шатырларын ҳәм оларға тийисли болғанлар менен барлық жаныўарларын жутып жиберди.
7 Жаратқан Ийениң ислеген барлық уллы ислерин өз көзиңиз бенен көрдиңиз.
8
Сонлықтан бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықлардың ҳәммесине әмел қылыңлар. Сонда сизлер күшли боласыз ҳәм Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етип алатуғын елди қолға киргизесиз.9 Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңызға ҳәм олардың урпақлары болған сизлерге беремен деп ант ишкен сүт ҳәм пал ағып турған елде узақ өмир сүресиз.
10 Сизлер мүлик етип, ийелеў ушын баратырған ел, өзлериңиз шығып келген Мысыр елиндей емес. Палыз атызын тәрбиялағандай, Мысырда туқым егип, аўыр мийнет пенен егинлериңизди суўғарар едиңлер.
11 Бирақ сизлер мүлик етип, ийелеў ушын баратырған ел таў ҳәм ойпатлықлардан ибарат болып, оның жери жаўын менен суўғарылады.
12 Бул жерге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өзи ғамхорлық қылып, жыл басынан ақырына дейин ол жерди Өзи гүзетип турады.
13
Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйип, пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен Оған хызмет етиў ушын, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларға жақсылап қулақ салсаңыз,14 Жаратқан Ийе жериңизге гүз ҳәм бәҳәр жаўынларын өз ўақтында жаўдырады. Солай етип, дәниңизди, таза шарабыңызды ҳәм зәйтүн майыңызды жыйнап аласыз.
15 Жаратқан Ийе атызларыңызда малларыңыз ушын от-шөп өсиреди, сизлердиң наныңыз мол болады.
16 Бирақ абайлы болыңлар! Және, азғырылып жолдан адаспаңлар. Басқа қудайларға хызмет етип, оларға табынбаңлар.
17 Болмаса, Жаратқан Ийе сизлерге ғәзепленип, аспанды жаўып таслайды ҳәм жаўын жаўмай, жер өз өнимин бермей қалады. Нәтийжеде, Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған жақсы елде тез қырылып, жоқ болып кетесиз.
18
Мениң усы сөзлеримди ақыл-ойыңыз бенен жүрегиңизде сақлаңлар ҳәм қолыңызға белги қылып байлап, маңлайыңызға нышан қылып тағып қойыңлар.19 Буларды балаларыңызға үйретиң. Үйде отырғанда да, жолда жүргенде де, жатқанда да, турғанда да усылар туўралы айтып бериң.
20 Есиклериңиздиң жақлаўларына, қалаларыңыздың дәрўазаларына жазып қойың.
21 Солай етип, Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңызға беремен, деп ант ишкен елде сизлердиң де, балаларыңыздың да өмири узақ болсын ҳәм жердиң үстинде аспан қанша турса, сол жерде сонша жасаңлар.
22
Мен бүгин сизлерге жеткерип атырған бул буйрықлардың ҳәммесин муқыятлы түрде орынласаңыз, Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйип, Оның жолларынан жүрсеңиз ҳәм Оған садық болсаңыз,23 Жаратқан Ийе бул халықлардың барлығын сизлердиң алдыңыздан қуўып жибереди. Сизлер өзлериңизден гөре, көбирек ҳәм күшлирек болған халықлардың жерлерин мүлик етип, ийелеп аласыз.
24 Аяғыңыз тийген ҳәр бир жер сизлердики болады. Сизлердиң жер шегараларыңыз қубладағы шөлден арқадағы Лебанон таўларына, шығыстағы Евфрат дәрьясынан батыстағы Жер Орта теңизине дейин созылады.
25 Сизлерге ҳеш ким қарсы тура алмайды. Себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге ўәде бергениндей, аяғыңызды басқан ҳәр бир жердеги адамларды сизлерден қорқып, титирейтуғын қылады.
26
Мине, бүгин мен сизлерге таңлаўыңыз ушын, жарылқаў менен нәлетти усынып атырман.27 Егер де бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына бойсынсаңыз, онда жарылқаў аласыз.
28 Бирақ егер де Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына қулақ салмай, өзлериңиз танымайтуғын басқа қудайлардың изинен кетип, сизлерге бүгин буйырған жолдан азғырылсаңыз, онда нәлетке ушырайсыз.
29 Қудайыңыз Жаратқан Ийе мүлик етип берип атырған елге сизлерди алып киргеннен кейин, Гериззим таўында жарылқаўларды, Эбал таўында нәлетлерди жәриялаңлар.
30 Бул еки таў Иордан дәрьясының батыс тәрепинде, усы дәрьяның тегислигинде жасайтуғын кенаанлылардың жеринде жайласқан. Олар Гилгалға жақын Море теребинф тереклиги қасында.
31 Сизлер тез арада Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын елди мүлик етип, ийелеў ушын, Иордан дәрьясынан өтесиз. Ол жерди қолға киргизип, жайласып алғаннан кейин,
32 мен бүгин сизлерге жеткерип атырған қағыйдалардың ҳәм нызамлардың биреўин де қалдырмай орынлаңлар».
1
«Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде өмириңиз даўамында усы қағыйда ҳәм нызамларды муқыятлы түрде орынлаңлар.2 Сизлер жерлерин ийелейтуғын халықлардың бийик таўлардағы, бийикликлердеги ҳәм қойыў жапырақлы тереклердиң астындағы өз қудайларына табынатуғын орынларын бузып, пүткиллей жоқ қылыңлар.
3 Олардың қурбанлық орынларын бузың, кийели тасларын сындырып таслаң, кийели ағашларын жағып жибериң ҳәм қудайларының мүсинлерин майдалап таслаң. Солай етип, олардың қудайларының атларын ол жерден жоқ қылыңлар.
4
Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге сол халықлардың табынғанындай етип сыйынбаңлар.5 Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орнатыў ушын, урыўларыңыз арасында бир жерди таңлап алады. Сизлер сол жерге барып, Оған сыйыныңлар.
6 Сизлер жандырылатуғын қурбанлықларыңызды, басқа қурбанлықларыңызды, үсирлериңизди, бағышлаған затларыңызды, ўәде етип атаған ҳәм ықтыярлы садақаларыңызды, ири ҳәм майда малларыңыздың биринши төллерин сол жерге алып барыңлар.
7 Ол жерде сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында өз шаңарағыңыз бенен бирге ишип-жеп, Оның барлық ислериңизге берекет бергени ушын шадланыңлар.
8
Бүгин бизлер усы жерде ислеп атырған ислеримизди сол жерде ислемеңлер. Бул жерде ҳәр ким өзи қәлегениндей сыйынып атыр.9 Өйткени сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мүлик етип берип атырған, тынышлыққа еристиретуғын жерине еле кирмедиңиз.
10 Деген менен, тез арада сизлер Иордан дәрьясынан өтип, Қудайыңыз Жаратқан Ийе мүлик етип, сизлерге беретуғын жерге орналасып аласыз. Жаратқан Ийе сизлерди дөгерегиңиздеги барлық душпанларыңыздан қорғап, тынышлыққа бөлейди. Кейин сизлер қәўип-қәтерсиз өмир сүресиз.
11 Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орналастырыў ушын, бир жерди таңлайды. Сонда мен сизлерге буйырған барлық жандырылатуғын қурбанлықларыңызды, басқа қурбанлықларыңызды, үсирлериңизди, бағышлаған затларыңызды ҳәм Жаратқан Ийеге ўәде етип атаған ең жақсы садақаларыңызды сол жерге алып барыңлар.
12 Сол жерде улларыңыз, қызларыңыз, қулларыңыз ҳәм шорыларыңыз, және де, қалаларыңызда жасайтуғын лебийлилер менен Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында шадланыңлар. Өйткени сизлер сыяқлы, лебийлилердиң өзлерине тийисли жер үлеси жоқ.
13 Жандырылатуғын қурбанлықларыңызды дус келген жерде усыныўдан аўлақ болыңлар.
14 Буларды тек Жаратқан Ийе урыўларыңыз арасынан таңлаған орында ғана усыныңлар. Мен сизлерге буйырғанлардың ҳәммесин сол жерде орынлаңлар.
15
Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген берекетине жараса, жасап атырған ҳәр бир қалаңызда қәлегениңизше мал сойып, гөшин жеўиңизге болады. Адам ҳарам болсын, пәк болсын, жейран ямаса суўын гөшинен жегендей, бул гөштен жеўине болады.16 Бирақ сизлер малдың гөшин қаны менен бирге жемеңлер, оның қанын суўдай етип, жерге ағызып жибериңлер.
17 Және де, дәнлериңиздиң, таза шарабыңыздың, зәйтүн майыңыздың үсирлерин, ири ҳәм майда малларыңыздың биринши төллерин, ўәде етип атаған ҳәм ықтыярлы садақаларыңызды ҳәм бағышлаған садақаларыңызды жасап атырған қалаларыңызда жемеңлер.
18 Ал сизлер буларды ул-қызларыңыз, қулларыңыз, шорыларыңыз ҳәм қалаларыңызда жасап атырған лебийлилер менен бирге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында, Оның таңлаған жеринде жеңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң барлық ислериңизге берекет бергенине шадланыўыңыз керек.
19 Елиңизде жасаған ўақтыңызда, лебийлилерди умытып кетиўден аўлақ болыңлар.
20
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берген ўәдеси бойынша шегараңызды кеңейткенде, гөш жеўди қәлесеңиз, қәлеген ўақтыңызда гөш жеўиңизге болады.21 Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орнатыў ушын таңлаған жер сизлер турған жерден узақ болса, мен буйырғандай, Жаратқан Ийе сизлерге берген ири ҳәм майда малларыңыздан сойып, өз қалаларыңызда қәлегениңизше гөш жеўиңизге болады.
22 Ҳарам адам болса да, пәк адам болса да, жейран ямаса суўын гөшиндей, сол гөштен жеўине болады.
23 [23-24] Бирақ оның гөшин қаны менен бирге жемеңлер. Себеби денеге жан беретуғын қандур. Гөш пенен бирге жан жемеңлер, қанды суўдай етип, жерге ағызып жибериңлер.
24
25 Усылай ислесеңиз өзлериңиз де, әўладларыңыз да абадан турмыс кеширесиз. Солай етип, сизлер Жаратқан Ийениң нәзеринде дурыс болған исти қылған боласыз.
26
Ал мухаддес қурбанлықларыңызды ҳәм усыған киретуғын ўәде етип атаған қурбанлықларыңызды болса, Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине алып барыўыңыз тийис.27 Жандырылатуғын қурбанлықларыңызды, олардың гөшин ҳәм қанын Қудайыңыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнында усыныңлар. Басқа қурбанлықларыңыздың қаны Қудайыңыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнының қасына төгилсин, ал олардың гөшинен жеўиңизге болады.
28 Мен сизлерге берип атырған бул буйрықлардың биреўин де қалдырмай орынлаңлар. Сонда өзлериңиз де, әўладларыңыз да ҳәмме ўақытта абадан турмыс кеширеди. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийениң нәзеринде жақсы ҳәм дурыс болған исти ислеген боласыз.
29
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер жерлерин ийелейин деп атырған халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып, қырып таслайды. Кейин сизлер олардың жерлерин ийелеп, сол жерлерде жайласып аласыз.30 Сол халықларды жоқ қылғаныңыздан кейин, олардың диний дәстүрлерин ислеп, дузағына түсиўден абайлы болыңлар. Сизлер: „Бул халықлар қудайларына қалай табынған екен? Бизлер де сондай қылайық“, — деп олардың қудайлары ҳаққында сорастырмаңлар.
31 Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге олардың табынғанындай етип, сыйынбаңлар. Себеби олар Жаратқан Ийе жек көретуғын ҳәр түрли жеркенишли ислерди ислейди. Ҳәттеки, ол халықлар қудайларына арнап, ул-қызларын отта жандырады.
32
Мен сизлерге буйырғанларымның ҳәммесин муқыятлы түрде орынлаңлар. Бул буйрықларға ҳеш нәрсе қоспаң да, алып тасламаң да».1
«Егер сизлердиң араңыздан бир пайғамбар ямаса түсинде аян көретуғын биреў пайда болып, ол: „Бир нышан ямаса кәрамат көрсетемен“, — деп айтса,2 усы айтқан нышан ҳәм кәраматларды ислеп, кейин ол адам: „Келиңлер, сизлер танымаған басқа қудайлардың изине ерип, оларға хызмет қылайық“, — десе,
3 сизлер сол пайғамбардың ямаса түсинде аян көриўшиниң сөзлерине қулақ салмаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өзин пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен сизлердиң сүйетуғыныңыз ямаса сүймейтуғыныңызды билиў ушын, сынап атырған болады.
4 Сизлер тек ғана Қудайыңыз Жаратқан Ийениң изинен жүрип, Оннан қорқыңлар. Оның буйрықларына бойсынып, сөзлерине қулақ салыңлар. Жаратқан Ийеге хызмет етип, Оған садық қалыңлар.
5 Ал сол пайғамбар ямаса түсинде аян көретуғын адам өлтирилиўи тийис. Себеби ол үгитлеп, Мысыр елинен алып шыққан, Мысырдағы қуллықтан азат еткен Қудайыңыз Жаратқан Ийеге сизлерди қарсы қоймақшы болды. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйырған жолынан шығарып, азғырмақшы болды. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар.
6
Ҳәттеки, бир анадан туўылған туўысқаныңыз ямаса ул-қызыңыз, сүйген ҳаялыңыз ямаса ең жақын достыңыз сизлерди өзиңиз де, ата-бабаларыңыз да танымаған басқа қудайларға табыныўға қупыя түрде үгитлеўи мүмкин.7 Олардың бири сизлерди әтирапыңыздағы алыс-жақын жерде жасап атырған, дүньяның бир шетинен екинши шетине дейин жасайтуғын халықлардың қудайларына сыйыныўды үгитлеўи мүмкин.
8 Бирақ сизлер буған ыразы болып, оған қулақ салмаңлар. Ондай адамға реҳимлилик көрсетпеңлер, оны қорғамаңлар.
9 Ондай адамды сөзсиз өлтирип таслаңлар. Оны өлтириў ушын биринши болып сен қолыңды көтер, кейин пүткил халық қол көтерсин.
10 Оны тас боран қылып өлтириңлер. Себеби ол сизлерди Мысыр елиндеги қуллықтан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийеден жүз бурдырып, азғырыўға ҳәрекет етти.
11 Сонда пүткил Израил халқы бул ҳаққында еситип, қорқады. Буннан кейин, араңызда ҳеш ким усыған уқсаған жаўыз ис қылмайтуғын болады.
12
Егер де Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге жасаўыңыз ушын берип атырған қалалардың биринде,13 жаман адамлар шығып: „Жүриңлер, өзлериңиз танымайтуғын басқа қудайларға табынайық“, — деп қала турғынларын азғырғанын еситсеңиз,
14 онда олар ҳаққында сорастырып, жақсылап тексериң. Егер сол жеркенишли ўақыя шынында да жүз берген болса, еситкенлериңиз дәлилленсе,
15 сол қаланың пүткил турғынларынан баслап, ҳайўанларына дейин қылыштан өткизиңлер. Сол қаланы ҳәм ондағы барлық затларды пүткиллей жоқ қылыңлар.
16 Қаладан алынған олжалардың барлығын қала майданына жыйнаңлар. Қаланы ҳәм сол жердеги барлық олжаны Қудайыңыз Жаратқан Ийеге толығы менен жандырылатуғын қурбанлық етип жағып жибериңлер. Сол қала мәңгиге қарабақанаға айланған ҳалында қалсын, ол ҳеш қашан қайта тикленбесин.
17 Жоқ қылынатуғын затлардан ҳеш биреўин де өзлериңизге алмаңлар. Сонда Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзеби қайтып, Ол ата-бабаларыңызға ант ишкениндей, сизлерге мийрим-шәпәәт, реҳим көрсетип, сизлерди көбейтеди.
18 Соның ушын, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салыңлар, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықларға бойсынып, Оның нәзеринде дурыс болған ислерди ислеңлер».
1
«Сизлер — Қудайыңыз Жаратқан Ийениң балаларысыз. Марҳумға аза тутқаныңызда, денелериңизди тилип, шашыңыздың алдын қыйдырмаңлар.2 Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқысыз. Жаратқан Ийе жер жүзиндеги барлық халықлардың арасынан сизлерди Өз ғәзийнеси сыпатында таңлап алды.
3
Сизлер жеркенишли саналатуғын ҳайўанлардың гөшин жемеңлер.4 Мына ҳайўанлардың гөшин жеўиңизге болады: сыйыр, қой, ешки,
5 суўын, жейран, қызыл антилопа, таў ешкиси, жабайы өгиз, ақ антилопа ҳәм таў қошқары.
6 Туяқлары терең етип екиге айырылған аша туяқлы ҳәм гүйис қайтаратуғын ҳайўанлардың ҳәммесин жеўиңизге болады.
7 Бирақ бул ҳайўанлардан тек мыналардың гөшин жеўиңизге болмайды: түйе, қоян ҳәм даман . Булар гүйис қайтарады, бирақ аша туяғы жоқ. Сонлықтан олар сизлер ушын ҳарам болады.
8 Шошқа аша туяқлы болғаны менен, ол гүйис қайтармайды. Сонлықтан ол сизлер ушын ҳарам болады. Усы ҳайўанлардың гөшин жемеңлер ҳәм олардың өлигине де қол тийгизбеңлер.
9
Суўда жасайтуғын қалашлы ҳәм қабыршақлы жаныўардың гөшин жеўиңизге болады.10 Бирақ қалашсыз ҳәм қабыршақсыз ҳайўанлардың ҳеш бирин жемеңлер. Булар сизлер ушын ҳарам саналады.
11
Ҳадал саналатуғын барлық қусларды жеўиңизге болады.12 Гөшин жеўге болмайтуғын қуслар мыналар: бүркит, күшеген, қара қус,
13 шайқус, лашын ҳәм оның түрлери,
14 ғарғаның барлық түрлери,
15 үки, батпақ байыўлысы, шағала ҳәм қаршығаның түрлери,
16 үй байыўлысы, қулақлы жапалақ, ақ қуў,
17 узақша, сипа, қарабай,
18 ләйлек ҳәм қутанның түрлери, өпепек ҳәм жарғанат.
19
Қанатлы шыбын-ширкейлер сизлер ушын ҳарам саналады. Олардың ҳеш бирин жемеңлер.20 Бирақ қанатлы шыбын-ширкейлердиң базылары ҳадал болып, оларды жеўиңизге болады.
21
Ҳарам өлип қалған ҳайўанның гөшин жемеңлер. Ондай өли ҳайўанды жеўи ушын қалаңызда жасап атырған келгинди биреўге бериўиңизге ямаса басқа бир жат жерли адамға сатыўыңызға болады. Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқысыз. Ылақты өз анасының сүтине писирмеңлер.22
Ҳәр жылы атызларыңызда жетистирилетуғын барлық өнимлердиң оннан бирин айырып қойыңлар.23 Дәниңиздиң, таза шарабыңыздың, зәйтүн майыңыздың оннан бирин, ири ҳәм майда малларыңыздың биринши туўылған төллерин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде, Оның алдында жеңлер. Солай ислеп, ҳәмме ўақытта Оннан қорқыўды үйренесиз.
24 Ал егер де, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орнатыў ушын таңлайтуғын жери узақ болып, Қудайыңыз Жаратқан Ийе берекетлеп берген өниминен оннан бирин сол жерге алып барыўға мүмкиншилигиңиз болмаса,
25 онда сол затларды гүмиске алмастырыңлар. Гүмисти Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине алып барыңлар.
26 Сол гүмиске қәлеген нәрсени: ири ямаса майда мал, шарап, өткир ишимлик ямаса кеўлиңиз күсеген басқа бир нәрсе сатып алып, өз шаңарағыңыз бенен бирге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында ишип-жеп, шадланыңлар.
27
Қалаларыңызда жасап атырған лебийлилерди умытып қалдырмаңлар. Себеби олардың өзлерине тийисли үлес жери жоқ.28 Ҳәр үшинши жылдың ақырында, сол жылы алған өнимиңиздиң барлық оннан бир бөлегин алып, өз қалаңызға жыйнап, сақлап қойыңлар.
29 Солай етип, үлес жери болмаған лебийлилер, және де, қалаларыңызда жасап атырған келгиндилер, жетим ҳәм жесирлер келип, соннан ишип-жеп тойсын. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди».
1
«Ҳәр жетинши жылдың ақырында сизлерге қарыздар болғанларды қарызларынан кешип жибериңлер.2 Қарызларды кешип жибериў ушын былай ислеңлер: израиллы бир туўысқанына қарыз берген ҳәр бир адам қарызын кешип жиберсин ҳәм оннан қайтып талап қылмасын. Себеби Жаратқан Ийениң Өзи қарызларды кешип жиберилиўди жәриялады.
3 Жат жерли адамнан қарызыңызды сорасаңыз болады. Бирақ израиллы туўысқаныңа берген қарызыңнан кешип жибериўиң тийис.
4
Сизлердиң араңызда ҳеш қандай жарлы адам болмасын. Қудайыңыз Жаратқан Ийе мүлик етип берип атырған елде сизлерге берекет береди.5 Тек ғана Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салып, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған усы буйрықларды муқыятлы түрде орынлаўыңыз керек.
6 Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өзи ўәде бергениндей сизлерге берекет береди. Сонда сизлер көп халықларға қарыз беретуғын боласыз, ал өзлериңиз қарыз алмайсыз. Көп халықлардың үстинен ҳүкимдарлық қыласыз, бирақ олар сизлерге ҳүкимдарлық етпейди.
7
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын елдеги қалалардың биринде израиллы туўысқаныңыздың бири жарлы болса, жүреклериңизди тас қылмай, жәрдем қолыңызды аямаңлар.8 Керисинше, сизлер ашық қол болыңлар ҳәм оған мүтәжлигине қарап, қарыз бериңлер.
9 Сақ болыңлар, қарызларды кешип жиберетуғын жетинши жыл жақынлап қалғаны ушын, жарлы туўысқаныңызға жәрдем бериўден бас тартпаңлар. Кеўлиңизде усындай жаман ойға жол қоймаңлар. Егер де сондай туўысқаныңызға жәрдем бериўден бас тартсаңыз, онда ол Жаратқан Ийеге налыйды ҳәм өзлериңизге гүна арттырып аласыз.
10 Оған қыйналмастан ашық кеўлиңиз бенен қарыз бериңлер. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди.
11 Елиңизде ҳәмме ўақытта жарлы адамлар болады. Соның ушын, елиңиздеги жәрдемге мүтәж жарлы туўысқанларыңызға ҳәмме ўақытта жәрдем қолыңыз ашық болыўын буйыраман.
12
Егер еврей туўысқаныңыздан бир еркек ямаса ҳаял сизге өзин хызметке сатса, ол алты жыл саған хызмет етсин, ал жетинши жылы оны азат қылыўың тийис.13 Оны азат қылғаныңызда, қолын бос жибермең.
14 Оған сүриўиңиздеги малыңыздан, дәниңизден ҳәм шарабыңыздан мол-мол етип бериң. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген берекетинен, оған да бериң.
15 Мысырда қул болғаныңызды ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийе сол жерден сизлерди азат еткенин есте тутыңлар. Соның ушын да, бүгин мен сизлерге усы буйрықты берип атырман.
16
Егер қулыңыз сизди ҳәм шаңарағыңызды жақсы көрип, сизлер менен бирге қалыўды қәлесе ҳәм „Сизиң қасыңыздан кетиўди қәлемеймен“ деп айтса,17 онда оны есигиңиздиң қасына алып барың. Кейин оның қулағын есикке қойып, биз бенен тесиң. Сонда ол өмири бойы қулыңыз болып қалады. Шорыңызға да солай ислеўиңиз керек.
18 Қулыңызды азат қылғаныңызда өкинбең. Себеби сизге хызмет еткен сол алты жыл даўамында, ол жалланба хызметшиден гөре еки есе көп жумыс иследи. Оны азат қылсаңыз, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди.
19
Ири ҳәм майда малларыңыздың биринши туўылған ҳәр бир еркек төлин Қудайыңыз Жаратқан Ийеге бағышлаңлар. Малыңыздың биринши туўылған буғасын жумысқа қоспаң, биринши туўылған майда малыңыздың жүнин қырқып алмаң.20 Булардың гөшин шаңарағыңыз бенен бирге ҳәр жылы Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында, Оның таңлап алатуғын жеринде жеңлер.
21 Егер де сол мал ақсақ ямаса соқыр болса ямаса оның басқа бир кемшилиги болса, оны Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қурбанлыққа бермең.
22 Бундай малларды өз қалаңызда жесеңиз болады. Пәк адам болса да, напәк адам болса да, жейран ямаса суўынның гөшиндей етип сондай малдың гөшинен жеўине болады.
23 Бирақ оның гөшин қаны менен бирге жемеңлер. Оның қанын суў сыяқлы топыраққа ағызып жибериңлер».
1
«Абиб айында Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арналған Қутқарылыў байрамын байрамлаңлар. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе Абиб айында, түнде сизлерди Мысырдан алып шықты.2 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде майда ҳәм ири малларыңыздан Қутқарылыў қурбанлықларын шалыңлар.
3 Қурбанлықтың гөши менен бирге ашытқы салынған нан жемеңлер. Жети күн даўамында ашытқысыз нан, яғный қыйын күнлерде жейтуғын нан жеўиңиз керек. Себеби сизлер Мысырдан асығып шығып кеткениңизде, ашытқысыз нан жеген едиңлер. Усы нанды жеп, өмириңиз даўамында Мысырдан шыққан күниңизди еслеп жүресизлер.
4 Жети күн даўамында елиңиздиң ҳеш бир жеринде ашытқы болмасын. Байрамның биринши күни кеште қурбанлық қылған малларыңыздың гөшинен таңға дейин аўысып қалмасын.
5
Қутқарылыў қурбанлықларын Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын қалалардың ҳәммесинде соймаңлар.6 Ал оны тек ғана Қудайыңыз Жаратқан Ийе Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жеринде сойыңлар. Буны күн бататуғын ўақытта, Мысырдан шыққан мезгилде сойыңлар.
7 Оның гөшин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жеринде писирип жеңлер ҳәм таң атқанда өз шатырларыңызға қайтыңлар.
8 Алты күн ашытқысыз нан жеңлер. Жетинши күни Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап, салтанатлы жыйналыс қылыңлар. Сол күни ҳеш қандай жумыс ислемеңлер.
9
Егинди орып баслаған ўақыттан баслап, жети ҳәпте санаңлар.10 Кейин Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арналған Ҳәптелер байрамын байрамлаңлар ҳәм сол ўақытта Оның сизлерге берген берекетине жараса, ықтыярлы садақаларыңызды бериңлер.
11 Сизлер ул-қызларыңыз, қул ҳәм шорыларыңыз, қалаларыңызда жасайтуғын лебийлилер, араңызда жасайтуғын келгиндилер ҳәм жетим-жесирлер менен бирге Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында шадланыңлар.
12 Мысырда қул болғаныңызды умытпаңлар ҳәм усы қағыйдалардың биреўин де қалдырмай орынлаңлар.
13
Қырманыңыздан дәниңизди жыйнап, жүзимиңизди сығып шарабын алғаннан кейин, жети күн даўамында Қос байрамын байрамлаңлар.14 Сизлер ул-қызларыңыз, қул ҳәм шорыларыңыз, қалаларыңызда жасайтуғын лебийлилер, келгиндилер ҳәм жетим-жесирлер менен бирге усы байрамда шадланыңлар.
15 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жеринде жети күн даўамында Оған арнап байрам өткериңлер. Қудайыңыз Жаратқан Ийе зүрәәтиңиздиң барлығын ҳәм қол урған ҳәр бир исиңизди берекетлейди. Сонлықтан, үлкен қуўанышқа бөлениңлер.
16
Солай етип, барлық еркеклериңиз жылына үш мәрте: Ашытқысыз нан байрамында, Ҳәптелер байрамында ҳәм Қос байрамында Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында болыўы ушын, Оның таңлайтуғын жерине келсин. Ҳеш ким Жаратқан Ийениң алдына қуры қол келмесин.17 Ҳәр бириңиз Қудайыңыз Жаратқан Ийениң өзлериңизди берекетлегенине жараса сыйлар алып келиңлер.
18
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын қалаларында ҳәр бир урыў ушын қазылар ҳәм қадағалаўшыларды тайынлаңлар. Олар халықты әдиллик пенен ҳүким етсин.19 Олар ҳүким еткенде, әдилликти бурмаламасын, еки жүзлилик қылмасын ҳәм пара алмасын. Себеби пара дана адамның көзин соқыр қылып қояды ҳәм ҳақты наҳаққа шығарады.
20 Өмир сүриўиңиз ушын ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елди мүлик етип алыўыңыз ушын әдилликке, тек ғана әдилликке умтылыңлар.
21
Қудайыңыз Жаратқан Ийе ушын қуратуғын қурбанлық орынның қасына кийели ағаш орнатпаңлар!22 Кийели тас та орнатпаңлар! Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе булардан жеркенеди».
1
«Ҳәр қандай кемшилиги бар ири мал ямаса майда малды Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап қурбанлық қылмаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе буннан жеркенеди.2
Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берип атырған қалаларының биринде Оның нәзеринде жаўызлық болған ис қылып, келисимине қыянет ететуғын бир еркек ямаса ҳаял шықса3 ҳәм буйрықларыма қарамастан, басқа қудайларға хызмет етсе, сол қудайларға, қуяшқа ҳәм айға ямаса басқа да аспан денелерине табынса,
4 кейин бул ҳаққында сизлерге хабар жетсе, еситкенлериңизди жақсылап тексериңлер. Егер де Израил халқының арасында шынында да сондай жеркенишли ис исленгени дәлилленсе,
5 онда сол еркекти ямаса ҳаялды қала дәрўазасының сыртына алып шығып, тас боран қылып өлтириңлер.
6 Деген менен, өлимге ҳүким етилген адам еки ямаса үш адамның гүўалығы менен өлтирилиўи тийис, бирақ бир адамның гүўалығына тийкарланып өлтирилмесин.
7 Сол гүна ислеген адамға биринши болып гүўалар тас ылақтырсын, соннан кейин пүткил халық тас боран қылсын. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар.
8
Егер қалаңызда абайсыздан ямаса қастан адам өлтириўшилик, ҳуқық таласыў ҳәм бир-биреўге зорлық қылыў туўрысындағы даўларды шешиўиңиз қыйын болса, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине барыңлар.9 Сол жерде сизлер лебийли руўханийлер ҳәм сол ўақытта хызмет етип атырған қазылар менен мәсләҳәтлесиңлер. Олар ҳүким шығарып, өз қарарын сизлерге мәлим қылады.
10 Жаратқан Ийениң таңлаған жеринен олардың сизлерге айтатуғын қарарын муқыятлы түрде орынлаңлар.
11 Олар түсиндирип берген нызамды ҳәм шығарған ҳүкимди толығы менен орынлаўыңыз тийис. Олар жәриялаған қарардан оңға да, солға да шығып кетпеңлер.
12 Ким де ким өз басымшылық қылып, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында хызмет етип атырған руўханийге ҳәм қазыға қулақ салмаса, ол адам өлтирилсин. Усылай етип, Израилдан жаўызлықты жоқ қылыңлар.
13 Пүткил халық бул ўақыяны еситип қорқады ҳәм және өз басымшылық қылмайтуғын болады.
14
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге беретуғын елге барып, ол жерди мүлик етип, жайласып алғаннан кейин: „Әтирапымыздағы халықлар сыяқлы бизлер де өзлеримизге патша сайлайық“, — деп айтарсыз.15 Сонда сизлер сайлайтуғын патша Қудайыңыз Жаратқан Ийе тәрепинен таңланатуғын адам болыўы тийис. Сайлайтуғын патшаңыз Израил халқынан болсын. Өз халқыңыздан болмаған жат жерли адамды патша қылып қоймаңлар.
16 Патшаның көп аты болмасын, және де ат сатып алыў ушын адамларды Мысырға жибермесин. Өйткени Жаратқан Ийе сизлерге: „Ол жерге қайтып бармаңлар“, — деген еди.
17 Сайлайтуғын патшаңыз көп ҳаял алмасын, болмаса, ол Жаратқан Ийеден жүз бурып кетеди. Және де, ол өзи ушын көп муғдарда гүмис ҳәм алтын жыйнамасын.
18
Ол патшалық тахтқа отырғанда, лебийли руўханийлер сақлап қойған усы Нызамнан бир көширмени өзи ушын жаздырып алсын.19 Сол Нызамның көширмеси ҳәмме ўақытта патшаның қасында болсын. Патша оны ҳәр күни өмири даўамында оқысын. Солай етип, ол Қудайы Жаратқан Ийеден қорқып, усы Нызамның барлық сөзлерине ҳәм қағыйдаларына әмел қылыўды үйренсин.
20 Ол өзин туўысқанларынан жоқары санамасын ҳәм Жаратқан Ийениң буйрықларынан оңға да, солға да бурылмасын. Сонда өзи де, урпағы да Израилдың үстинен узақ жыллар даўамында патшалық етеди».
1
«Лебийли руўханийлер, пүткил Лебий урыўы менен бирге басқа израиллылар сыяқлы үлес те, мүлик те алмайды. Оларға тийисетуғын үлес Жаратқан Ийеге берилетуғын сыйлар болып, олар солардан жейди.2 Туўысқанлары арасында олардың мүлки болмайды. Жаратқан Ийениң лебийлилерге ўәде бергениндей, Оның Өзи олардың ырысқы-несийбесин береди.
3
Мал ямаса қой қурбанлық етилгенде, руўханийлерге тийисли пай мыналардан ибарат: малдың алдынғы сан жилиги, жағы ҳәм асқазаны.4 Дәниңиздиң, таза шарабыңыздың, зәйтүн майыңыздың биринши өнимин ҳәм қойларыңыздың биринши қырқылған жүнлерин руўханийге бериң.
5 Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе Лебий урыўы Өзиниң алдында турып, Жаратқан Ийениң аты менен мәңги хызмет етиўи ушын, оларды пүткил урыўларыңыздың ишинен таңлап алды.
6
Егер бир лебийли Израилдағы өзи жасап атырған қаладан Жаратқан Ийениң таңлайтуғын жерине өз қәлеўи менен барса,7 сол жерде Жаратқан Ийениң алдында хызмет етип атырған лебийли туўысқанлары сыяқлы ол да Қудайы Жаратқан Ийениң аты менен хызмет етиўине болады.
8 Ол ата-бабаларының мийрасынан қалған затты сатып, өз пайдасына алған болса да, басқа лебийлилер менен бирдей өзине тийисли үлесин алыўы керек.
9
Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берип атырған жерине киргениңизде, ол жердеги халықлардың жеркенишли ислерин үйренбеңлер.10 Сизлердиң араңызда өз улын ямаса қызын отта қурбанлық қылатуғын, пал ашатуғын, адамның келешегин болжайтуғын, белгилерди жорыйтуғын, сыйқыршылық қылатуғын,
11 зикир салатуғын, әрўақларды ҳәм руўхларды шақыратуғын ямаса өлилер менен тиллесип, мәсләҳәт алатуғын бирде бир адам болмасын.
12 Себеби Жаратқан Ийе сондай ислейтуғынлардан жеркенеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе усындай жеркенишли ислери себепли сол халықларды сизлердиң алдыңыздан қуўып шығарып атыр.
13 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында минсиз болыңлар.
14
Сизлер елин алып атырған сол халықлар болжаўшылар менен палкерлердиң үгит-нәсиятына қулақ салады. Бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң булай ислеўиңизге рухсат бермейди.15 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер ушын араңыздан, өз туўысқанларыңыздан мен сыяқлы бир пайғамбар шығарады. Оған қулақ салыңлар.
16 Сизлер Хореб таўында жыйналған күни Қудайыңыз Жаратқан Ийеден өзлериңиз мынадай деп тилеген едиңиз: „Қудайымыз Жаратқан Ийениң даўысын екинши мәрте еситпейик, сол уллы отты да басқа көрмейик, болмаса өлип қаламыз“.
17 Сонда Жаратқан Ийе маған былай деди: „Олардың айтқанлары дурыс.
18 Олар ушын өзлериниң арасынан сен сыяқлы бир пайғамбар шығараман. Мен оның аўзына Өз сөзлеримди саламан ҳәм ол Мен айт деп буйырғанларымның ҳәммесин оларға жеткереди.
19 Ол Мениң атымнан сөйлейди, оған қулақ салмаған адамды Мен Өзим жуўапкершиликке тартаман.
20 Бирақ бир пайғамбар Мен буйырмаған сөзди Мениң атымнан сөйлеўге жүрексинсе ямаса басқа қудайлардың атынан сөйлесе, ол өлиўи тийис“.
21
Сизлер: „Жаратқан Ийениң айтқанын ямаса айтпағанын қаяқтан билемиз?“ — деп ойлаўыңыз мүмкин.22 Егер де бир пайғамбар Жаратқан Ийениң атынан сөйлесе, бирақ айтқан сөзлери орынланбаса ямаса әмелге аспаса, онда сол сөзди Жаратқан Ийе айтпаған болады. Пайғамбар өз атынан сөйлеген, оннан қорқпаңлар».
1
«Қудайыңыз Жаратқан Ийе жерлерин сизлерге берип атырған халықларды жоқ қылғанда, сизлер сол жерлерди мүлик етип алып, қалаларына ҳәм үйлерине жайласып аласыз.2 [2-3] Сонда елди үш бөлимге бөлиңлер. Ҳәр бир бөлимнен бир пана қаладан ажыратыңлар. Сол қалаларға баратуғын жоллар салыңлар, солай етип, адам өлтирип қойған адам сол қалалардың бирине қашып, паналасын.
3
4
Сондай жағдай басына түскен адамға байланыслы қағыйда мынадай: егер бир адам абайсызда биреўди өлтирип қойса ҳәм оның алдын ала онда қаслығы болмаса, онда ол сол жерге қашып қутылыўы мүмкин.5 Мысалы: бир адам биреў менен бирге ағаш таярлаўға тоғайға барып, ағаш шабыў ушын балтасын көтергенде, балтаның темири сабынан шығып кетсе ҳәм қасындағы адамға тийип кетип, оны өлтирип алса, онда усындай абайсызда адам өлтирип қойған адам сол пана қалалардың бирине қашып, жанын қутқарып қалсын.
6 Болмаса, өлген адамның өшин алыўшы әменгер ашыўланып, қанхордың изинен қуўыўы мүмкин ҳәм пана қалаға баратуғын жол узақ болғаны ушын, оған жетип алып, оны өлтириўи мүмкин. Деген менен, өлтирген адам өлимге ылайықлы емес, себеби өлген адамға оның алдын ала қаслығы болмаған.
7 Сизлерге үш қаланы өзлериңиз ушын айырып қойыңлар, деп буйырғанымның себеби усы еди.
8
[8-9] Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйип, ҳәмме ўақытта Оның жолларынан жүриң, деп сизлерге буйрық бердим. Егер де, сизлер усы буйрықлардың биреўин де қалдырмай орынласаңыз, Қудайыңыз Жаратқан Ийе ата-бабаларыңызға ишкен анты бойынша жер шегараларыңызды кеңейтеди ҳәм ўәде қылған пүткил елди сизлерге береди. Сонда сизлер айырып қойған үш қалаңызға және үш пана қала қосыңлар.9
10 Солай етип, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип беретуғын елде айыпсыз адамның қаны төгилмесин. Айыпсыз адамның төгилген қаны ушын айыплы болып қалмаңлар.
11
Бирақ бир адам биреўге қаслық етип, буққыда жатса ҳәм ҳүжим етип, оны өлтирсе, кейин ол сол қалалардың биреўине қашып барса,12 онда сол жынаятшы жасаған қаладағы ақсақаллар оның изинен адам жиберип, оны қайтарып алып келсин. Жынаятшы өлген адам ушын өшин алыўшының қолына тапсырылсын. Солай етип, ол өлтирилиўи керек.
13 Ондай адамды аяп отырмаңлар. Айыпсыз қанды төгиў гүнасынан Израилды тазалаңлар. Сонда абадан турмыс кеширесиз.
14
Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде қоңсыңыздың бурыннан белгиленген жер шегарасын жылжытыўшы болмаңлар.15
Биреўди қандай да жынаят ямаса гүна ислеген, деп айыплаў ушын бир гүўа жетерли емес. Бул еки ямаса үш адамның гүўалығы менен тастыйықланыўы керек.16
Егер де бир адам жалған гүўалық берип, биреўди жаўыз нийетте айыпласа,17 онда екеўи де Жаратқан Ийениң алдына, сол ўақытта хызмет етип атырған руўханийлердиң ҳәм қазылардың алдына келсин.
18 Қазылар сол мәселени жақсылап тексерип шықсын. Егер сол гүўаның туўысқанына қарсы жалған гүўалық берип атырғаны анықланса,
19 туўысқанына қарсы ойлаған жаўыз нийетин өзине қайтарыңлар. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар.
20 Басқалар усы болған ўақыяны еситип, қорқады ҳәм усындай жаўызлықты ҳеш ким ислемейтуғын болады.
21 Жалған гүўалық берген адамды аяп отырмаңлар: жанға жан, көзге көз, тиске тис, қолға қол ҳәм аяққа аяқ».
1
«Сизлер душпанларыңызға қарсы саўашқа шығыў ушын барғаныңызда, олардың атлары, саўаш арбалары ҳәм сизлерден гөре көп әскерлери бар екенин көрсеңиз, олардан қорқпаңлар. Өйткени сизлерди Мысырдан алып шыққан Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге яр болады.2 Саўаш басламасыңыздан алдын руўханий келип, әскерлердиң алдына шығып, сөз сөйлеп,
3 оларға былай деп айтсын: „Ҳәй, израиллылар, қулақ салыңлар! Бүгин сизлер душпанларыңызға қарсы саўашқа баратырсыз. Руўхыңыз түспесин, қорқпаңлар. Қәўетерге түсип, олардан сескенбеңлер.
4 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өзи сизлер менен бирге урысқа барады! Ол сизлер ушын душпанларыңызға қарсы урысып, сизлерге жеңис береди!“
5
Қадағалаўшылар әскерлерге былай деп айтсын: „Араңызда таза үй қурған ҳәм оған көшип барып, қолланыўға үлгермеген адам бар ма? Егер бар болса, үйине қайтсын. Ол урыста қайтыс болса, оның үйине басқа биреў көшип барып, жасайды.6 Жүзимзар егип, оның мийўесинен татпаған адам бар ма? Егер бар болса, үйине қайтсын. Ол урыста қайтыс болса, оның жүзимин басқа биреў терип алады.
7 Бир қыз бенен атастырылып болып, үйленбеген адам бар ма? Егер бар болса, үйине қайтсын. Ол урыста қайтыс болса, сол қызға басқа биреў үйленип кетеди“.
8
Қадағалаўшылар және былай деп айтсын: „Араңызда қорқып, руўхы түскен адам бар ма? Бар болса, үйине қайтсын. Болмаса, туўысқанлары да оған уқсап қорқысып қалады“.9 Қадағалаўшылар әскерлерге усы сөзлерди айтып болғаннан соң, әскербасылар әскерлердиң үстинен басшылық етсин.
10
Бир қалаға қарсы ҳүжим етиў ушын, оған жақынласқаныңызда, қала халқына тынышлық жолы менен тәслим болыўын усыныңлар.11 Егер де олар усы тынышлық усынысыңызды қабыллап, дәрўазаларын сизлерге ашып берсе, онда қалада жасайтуғынлардың ҳәммеси ерксиз хызметшиге айланып, сизлер ушын жумыс ислейди.
12 Бирақ тынышлық усынысыңызды қала халқы қабылламай, сизлер менен урысыўды қәлесе, онда қаланы қоршап алыңлар.
13 Қудайыңыз Жаратқан Ийе қаланы сизлерге тәслим қылғанда, ол жерде жасап атырған барлық еркеклерди қылыш жүзинен өткизиңлер.
14 Ҳаялларды, балаларды, ҳайўанларды ҳәм қаладағы ҳәр бир нәрсени өзлериңизге олжа етип алыңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берген душпаныңыздың мал-мүликлерин қолланыўыңызға болады.
15 Сизлер ийелеп алатуғын елиңизден узақта жайласқан қалаларға усылай ислеңлер.
16
Бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған жердеги қалаларда ҳеш бир тири жан қалдырмаңлар.17 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге буйырғанындай, хетт, амор, кенаан, периз, хиў ҳәм ебус халықларын пүткиллей қырып таслаңлар.
18 Болмаса, олар өзлериниң қудайларына табынып, ислейтуғын жеркенишли ислерин сизлерге үйретеди ҳәм сизлер де Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қарсы гүна ислейсиз.
19
Егер де бир қаланы қолға алыў ушын, узақ ўақыт қоршап турсаңыз, оның дөгерегиндеги мийўе ағашларды шаўып, жоқ қылмаңлар. Олардың мийўелерин жеўиңизге болады, бирақ шаўып тасламаңлар. Өйткени даладағы мийўе ағашлар қорғанның ишине қашып кететуғындай адам емес-ғо.20 Тек ғана мийўе бермейтуғын тереклерди шаўып, жоқ қылыўыңызға болады. Қаланы қолға аламан дегенше, қамал қылатуғын үскенелер соғыў ушын, сол тереклерден пайдаланыўыңызға болады».
1
«Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде далада жатырған бир өли дене табылса ҳәм оны кимниң өлтиргени белгисиз болса,2 ақсақалларыңыз ҳәм қазыларыңыз барып, сол өлиниң дөгерегиндеги жақын қалалардың аралығын өлшеп шықсын.
3 Өлиге жақын болған қаланың ақсақаллары еле жумысқа қосылмаған, мойынтырық тағылмаған бир қашарды алсын.
4 Қала ақсақаллары қашарды жери сүрилмеген, ғәлле егилмеген ҳәм ишинде ҳәмме ўақытта суў ағып туратуғын бир сайға алып барсын. Сол сайда қашардың мойнын сындырсын.
5 Лебийли руўханийлер де сол жерге барсын. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе Маған хызмет етсин ҳәм Мениң атым менен халықты жарылқасын деп, Лебий урыўын таңлап алды. Ҳәр түрли жәнжеллерди ҳәм бир-биреўге зорлық қылыў мәселелерин олар шешеди.
6 Өли дене табылған жерге ең жақын болған қаланың ақсақаллары сайда мойны сындырылған қашардың үстине қолларын жуўып,
7 былай деп айтсын: „Бул адамның қанын төккен бизлердиң қолларымыз емес, буны кимниң қылғанын да көрмедик.
8 Жаратқан Ийе, Өзиң Мысырдан азат еткен халқың израиллыларды кешире гөр. Халқың Израилды айыпсыз төгилген қанға жуўапкер қылма“. Соннан кейин, олар төгилген қанның жуўапкершилигинен азат болады.
9 Сонда Жаратқан Ийениң нәзеринде туўры ислерди қылған боласыз, араңыздағы айыпсыз қанды төгиў гүнасынан өзлериңизди тазалайсыз.
10
Қудайыңыз Жаратқан Ийе саўашта душпанларыңызды сизлерге тәслим қылғанда ҳәм сизлер оларды тутқын қылғаныңызда,11 олардың арасынан сулыў бир қызды көрип, унатып қалсаңыз, онда оған үйлениўиңизге болады.
12 Сол қызды үйиңизге әкелиң. Қыз шашын қырқып, тырнақларын алып тасласын.
13 Ол үстиндеги тутқынлық кийимин алмастырсын ҳәм бир ай даўамында әке-шешесин жоқлап, үйиңизде жасасын. Кейин жигит қызға жақынлап, оған күйеў, қыз оның ҳаялы болады.
14 Егер кейинирек қыз жигитке унамай қалса, оны азат қылып жиберсин. Сол қызды ҳаял болыўға мәжбүрлегени ушын, оны пулға сатпасын ҳәм оған қул сыпатында қатнас жасамасын.
15
Егер бир адамның еки ҳаялы болса, ол биреўин сүйип, екиншисин жақсы көрмесе, екеўи де оған бир улдан туўып берсе, туңғыш улы жақсы көрмейтуғын ҳаялының баласы болса,16 онда ол адам мал-мүлкин улларына мийрас етип бөлистирген күни жақсы көрген ҳаялының баласын үстин қойып, оған туңғышлық ҳуқықын бермесин.
17 Жақсы көрмейтуғын ҳаялының баласын туңғыш ул деп тән алсын ҳәм оған барлық мал-мүлкинен еки есе етип мийрас берсин. Өйткени сол ул әкесиниң белиндеги күштиң биринши жемиси болады. Туңғышлық ҳуқық оған тийисли.
18
Егер де бир адамның тентек, қайсар, ата-анасына бойсынбайтуғын, оны қанша жазаласа да, тыңламайтуғын бир улы болса,19 онда ата-анасы оны услап, қала дәрўазасында мәселе шешетуғын қала ақсақалларының алдына алып келсин.
20 Баланың ата-анасы оларға былай деп айтсын: „Улымыз тентек ҳәм бойсынбайды. Бизлердиң сөзлеримизге қулақ салмайды. Ол ашкөз ҳәм мәскүнем“.
21 Соннан кейин, қаланың барлық адамлары сол баланы тас боран қылып өлтирсин. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар. Пүткил Израил халқы бул ҳаққында еситип, қорқатуғын болады.
22
Егер бир адам өлим жазасына тартылатуғын гүна ислесе, сизлер оны өлтирип, ағашқа асып қойсаңыз,23 өли денени түн бойы ағашта асыўлы қалдырмаң. Оны сол күни жерлеңлер. Өйткени ағашқа асылған адам Қудай тәрепинен нәлетленгендур. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елди ҳарамламаңлар».
1
«Егер де бир израиллы туўысқаныңыздың адасқан сыйырын ямаса қойын көрсеңиз, өзиңизди көрмегенге салмаңлар. Оны өз ийесине апарып бериңлер.2 Егер де малдың ийеси сеннен узақта болса ямаса кимниң малы екенин билмесең, оны өзиңниң үйиңе алып бар. Малдың ийеси малын излеп келген ўақытта, оған қайтарып бересең.
3 Туўысқаныңның ешегин, кийимин ямаса басқа да жойтқан нәрселерин таўып алғаныңызда да анық солай ислеңлер. Өзиңизди көрмегенге салмаңлар.
4
Және де, израиллы бир туўысқаныңыздың ешеги ямаса сыйыры жолда қулап жатырғанын көрип қалсаңыз, оны көрмегенге салмаңлар. Оларды аяққа турғызыў ушын туўысқаныңызға жәрдем бериңлер.5
Ҳаяллар еркектиң кийимин, еркеклер ҳаял адамның кийимин киймесин. Қудайыңыз Жаратқан Ийе бундай қылғанлардан жеркенеди.6
Жол-жөнекей теректе ямаса жерде бир қустың уясына дус келип қалсаңыз, қус мәйек басып атырған ямаса палапанлары менен отырған болса, қусты палапанлары менен бирге қосып алмаңлар.7 Өзиңизге тек ғана палапанларын алыўыңызға болады, бирақ анасын босатып жибериңлер. Сонда сизлер абадан турмысқа ерисип, өмириңиз узақ болады.
8
Таза үй салғаныңызда, төбесин жийеклеп, қоршаў ислеп шығыңлар. Сонда үйиңиздиң төбесинен биреў жерге қулап, өлип қалса, шаңарағыңыз буған жуўапкер болмайды.9
Жүзимзарыңызға жүзимнен басқа егин екпеңлер. Болмаса, еккен туқымыңыз да, жүзимзарыңыз да ҳарам болып, өзлериңиз қоллана алмайсыз.10
Жерди сүриў ушын ешек пенен өгизди бир гүндеге қоспаң.11
Жүн ҳәм зығырдан араластырылып тоқылған кийим киймең.12
Кийимиңиздиң етеклериниң төрт мүйешине шашақ ислетип, тиктирип қойыңлар.13
Егер биреў үйленип, қыз бенен жатқаннан кейин, оны унатпай қалса14 ҳәм оны айыплап: „Бул қызға үйлендим, бирақ оның менен жатқанымда, ол қыз болмай шықты“, — деп жаман атлы қылса,
15 қыздың ата-анасы қызының пәклигин дәлиллейтуғын төсектеги қызлық белгини алып, ақсақалларға көрсетиў ушын қала дәрўазасына алып барсын.
16 Қыздың әкеси ақсақалларға былай десин: „Қызымды мына жигитке узатқан едим. Ал кейин ол қызымды унатпай қалыпты.
17 Енди болса, қызыңыз қыз болып шықпады, деп жалған айыплап атыр. Бирақ мынаў қызымның пәклигин дәлиллейтуғын қызлық белгиси!“ Кейин қыздың ата-анасы қызының қызлық белгиси бар төсекти ақсақаллардың көз алдында жайып, көрсетсин.
18 Қала ақсақаллары үйленген жигитти әкелдирип, сабалап жазаласын.
19 Және де, ақсақаллар сол жигитке айыбы ушын жүз шекел гүмис төлетсин. Жигит израиллы пәк бир қызды жаман атлы қылғаны ушын, гүмисти қыздың әкесине берсин. Қыз сол жигиттиң ҳаялы болып қалсын ҳәм жигит өмири даўамында қыз бенен ажырасыў ҳуқықына ийе емес.
20
Ал егер де сол адамның айтқанлары дурыс болып, қыздың пәклигиниң дәлили болмаса,21 қызды әкесиниң үйиниң есигине алып барсын. Қала халқы сол қызды тас боран қылып өлтирсин. Өйткени ол әкесиниң үйинде жасаған ўақтында бузықлық қылып, Израилда жеркенишли ис қылды. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар.
22
Егер де бир адам басқа биреўдиң ҳаялы менен жатқан жеринен усланса, онда еркек те, ҳаял да өлтирилсин. Усылай етип, Израилдан жаўызлықты жоқ қылыңлар.23
Егер бир адам қалада басқа биреў менен атастырылып қойылған бир қызды ушыратып қалып, оның менен жатса,24 екеўи де қала дәрўазасының қасына алып барылсын ҳәм тас боран қылып өлтирилсин. Себеби қыз қаланың ишинде болса да жәрдем сорап, даўыслап бақырмады, ал еркек болса, басқа биреўдиң болажақ ҳаялының абырайын төкти. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар.
25
Егер де бир адам атастырылып қойылған бир қызды далада ушыратып қалып, оны услап алып зорласа, онда тек сол зорлаған адам ғана өлтирилсин.26 Қызға ҳеш нәрсе қылмаңлар. Өйткени қыздың өлимге ылайық ҳеш қандай айыбы жоқ. Бул биймәлел биреўге ҳүжим қылып, оны өлтирген адамның исине уқсайды.
27 Себеби ол адам атастырылған қызды ашық далада услап алған, ал қыз болса, жәрдем сорап, бақырған. Деген менен, қутқаратуғын ҳеш ким болмаған.
28
Егер де бир адам атастырылмаған бир пәк қызды ушыратып, оны услап алса ҳәм оның менен жатқан жеринен усланса,29 қыз бенен жатқан адам қыздың әкесине елиў шекел гүмис берсин. Ол қызды зорлағаны ушын, оған үйленсин ҳәм өмири даўамында қыз бенен ажырасыў ҳуқықына ийе емес.
30
Ҳеш ким әкесиниң ҳаялына үйленбесин, усылай ислеп, әкесин шерменде қылмасын».1
«Туқым бези езилген ямаса жынысый ағзасы кесилген адам Жаратқан Ийениң жәмийетине кирмейди.2
Некесиз туўылған бала Жаратқан Ийениң жәмийетине кирмейди, ҳәттеки, оның кейинги оныншы әўладына дейин Жаратқан Ийениң жәмийетине кире алмайды.3
Аммон ямаса моаб халқынан болған адам Жаратқан Ийениң жәмийетине кирмейди. Ҳәттеки, олардың оныншы әўладына дейин Жаратқан Ийениң жәмийетине ҳасла кире алмайды.4 Өйткени Мысырдан шығып киятырғаныңызда, олар жолда сизлерди нан ҳәм суў менен күтип алмады. Және де, Арам-Наҳарайымдағы Петор қаласынан болған Беор улы Биламды сизлерди нәлетлеў ушын жаллаған еди.
5 Деген менен, Қудайыңыз Жаратқан Ийе Биламға қулақ салыўды қәлемеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди сүйгени ушын, нәлетти жарылқаўға айландырды.
6 Өмириңиз даўамында олардың тынышлығы ҳәм ийгилиги ушын ҳәрекет етпеңлер.
7
Эдомлылардан болса, жеркенбеңлер, олар сизлердиң туўысқаныңыздур. Мысырлылардан да жеркенбеңлер. Өйткени олардың жеринде сизлер келгинди болып жасаған едиңлер.8 Олардан туўылған үшинши әўлад Жаратқан Ийениң жәмийетине кире алады.
9
Душпанларыңыз бенен урысыў ушын орда қурғаныңызда, ҳәр қандай ҳарамылықтан сақ болыңлар.10 Егер араңызда бир адамның түнде урығы ағып, ҳарам болса, ол ордадан шығып кетсин ҳәм сол жерде қалсын.
11 Ол кешке қарай жуўынып алсын, күн батқаннан кейин ордаға қайтыўына болады.
12
Орданың сыртында дәретке шығатуғын жериңиз болсын.13 Қурал-жарағыңыздың арасында жер қазыў ушын бир белше болсын. Дәретке шығарда, шуқыр қазып, кейин оны көмип таслаң.
14 Ордаңызды пәк сақлаңлар, себеби Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди қутқарып, душпанларыңызды сизлерге тәслим қылыў ушын, ордада сизлер менен бирге жүреди. Егер де Жаратқан Ийе араңызда қандай да әдепсиз ислерди көрсе, Ол сизлерден жүз бурады.
15
Хожайынынан қашып, Израилдан пана излеп келген қулды хожайынына қайтарып берип жибермеңлер.16 Ол сизлердиң араңызда, өзи унатқан жерде, қәлеген қалалардың биринде жасасын. Оған жаўызлық қылмаңлар.
17
Бутханаларда бузықлық пенен шуғылланатуғын израиллы ҳеш қандай ҳаял ямаса еркек болмасын.18 Қудайыңыз Жаратқан Ийе бузықлық пенен шуғылланатуғын ҳаял ҳәм еркеклерден жеркенеди. Олардың ис ҳақысын Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Ибадатханасына ўәде бойынша берилетуғын сый етип алып келмеңлер.
19
Израиллы туўысқаныңызға пулды, нанды ямаса басқа да затларыңызды қарызға бергениңизде, оннан үстеме талап қылмаңлар.20 Басқа жат жерли адамнан үстеме алыўыңызға болады, бирақ израиллы туўысқаныңыздан алмаңлар. Сонда сизлер мүлик етип алыў ушын баратырған елде, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди.
21
Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қандай да бир ўәде берсеңиз, оны кешиктирмей орынлаңлар. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерден ўәдеңизди орынлаўыңызды талап қылады. Егер ўәдеңизди орынламасаңыз, өзлериңизге гүна арттырып аласыз.22 Егер ўәде бермеген болсаңыз, гүналы болмайсыз.
23 Ал аўзыңыздан шыққан ўәдеңизди сөзсиз орынлаңлар. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийеге өз қәлеўиңиз бенен ўәде бердиңиз.
24
Туўысқаныңыздың жүзимзарлығына киргениңизде, жүзимнен тойғаныңызша жеўиңизге болады, бирақ оннан ыдысыңызға терип алмаңлар.25 Туўысқаныңыздың егислигине киргениңизде, қолыңыз бенен масағын үзип алыўыңызға болады, бирақ оның егинлерин орып алмаңлар».
1
«Егер де бир адам үйленип, кейин ала ҳаялынан шерменделик бир нәрсе таўып, оны унатпай қалса, ҳаялына талақ хат жазып берип, оны үйинен шығарып жибериўи мүмкин.2 Ҳаял күйеўиниң үйинен кеткеннен кейин, басқа биреўге турмысқа шықса,
3 екинши күйеўи де оны унатпай қалып, ол да оған талақ хат жазып берип, үйинен шығарып жиберсе ямаса сол екинши күйеўи өлип қалса,
4 ажырасқан биринши күйеўи ҳаялға қайтадан үйлениўине болмайды. Себеби ҳаял ҳарамланған. Егер үйленсе, буннан Жаратқан Ийе жеркенеди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елди гүнаға батырмаңлар.
5
Жақында үйленген адам урысқа бармасын, оған ҳәр түрли ўазыйпалар берилмесин. Ол бир жыл даўамында үйинде болып, ҳаялын бахытлы қылсын.6
Ҳеш ким кепиллик сыпатында дигирманды ямаса дигирманның үстиндеги тасты да алмасын. Бундай ис қылыў адамның жанын кепилликке алған менен барабар болады.7
Егер биреўдиң израиллы туўысқанларынан бирин урлап, оған қул сыпатында қарап, зулымлық қылғаны ямаса оны қул қылып сатып жибергени мәлим болса, онда бундай уры адам өлтирилсин. Солай етип, араңыздағы жаўызлықты жоқ қылыңлар.8
Жаман тери кеселлиги мәселесинде, лебийли руўханийлердиң сизлерге үйрететуғынларының ҳәммесин муқыятлы түрде орынлаңлар. Мениң лебийлилерге берген буйрықларыма әмел қылыңлар.9 Сизлер Мысырдан шыққаннан кейин, жолда Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Мәриямға не қылғанын есиңизде сақлаңлар.
10
Израиллы туўысқаныңыздың биреўине бир нәрсени қарызға бергениңизде, кепилликке зат алыў ушын, оның үйине кирмеңлер.11 Сыртта күтип турыңлар. Ол адам кепилликке беретуғын затын өзи сыртқа алып шықсын.
12 Егер ол кәмбағал адам болса, оның кепилликке берген кийимин түн бойы өзиңизде қалдырмаңлар.
13 Оннан алған кийимди қуяш батар ўақытта қайтарып бериңлер. Ол өз кийимин кийип уйықласын ҳәм сизге ақ пәтия берсин. Усылай ислеп, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында дурыс ис қылған боласыз.
14
Кәмбағал ҳәм мүтәжликте жасап атырған жалланба жумысшының ис ҳақысын услап қалмаңлар. Ол израиллы болсын, қалаңыздың биринде жасап атырған келгинди адам болсын, ондай қылмаңлар.15 Оның ис ҳақысын ҳәр күни қуяш батпастан алдын бериңлер. Себеби ол кәмбағал болғаны ушын, тиришилиги усыдан ибарат. Болмаса, ол адам сизлерге қарсы Жаратқан Ийеге налыйды ҳәм өзиңизге гүна арттырып аласыз.
16
Әкелер балаларының гүнасы ушын, балалар әкелериниң гүнасы ушын өлтирилмесин. Ҳәр бир адам өз гүнасы ушын өлим жазасын алсын.17
Келгинди адамлардың ҳәм жетимлердиң ҳуқықын аяқ асты қылмаңлар. Жесир ҳаялдың кийимин кепилликке алмаңлар.18 Мысырда қул болғаныңызды ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерди сол жерден азат еткенин есиңизде сақлаңлар. Соның ушын да, мен сизлерге усы буйрықты берип атырман.
19
Атызыңыздағы егинди орғаныңызда, орылған бир баўды умытып қалдырған болсаңыз, оны алыў ушын кейниңизге қайтпаңлар. Оны келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге қалдырыңлар. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлердиң қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди.20 Зәйтүн ағашларыңыздың мийўелерин қағып алғаныңыздан кейин, шақаларда қалып қойғанларды және терип алыў ушын бармаңлар. Оларды келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге қалдырыңлар.
21 Және де, жүзимзарыңыздың мийўелерин тергениңизде де, шақаларында қалып кеткен жүзимлерди қайтадан терип алмаңлар. Буларды келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге қалдырыңлар.
22 Мысырда қул болғаныңызды есиңизде сақлаңлар. Соның ушын да, мен сизлерге усы буйрықты берип атырман».
1
«Еки адамның арасында жәнжел шықса, олар қазылардың алдына барсын. Қазылар сол еки адамның арасындағы даўды қарап шықсын ҳәм айыпсызды ақлап, ал айыплы адамды жазаға тартсын.2 Егер де айыплы адам сабаўға ылайықлы болса, қазы оны жерге жатқарсын ҳәм өзиниң көз алдында айыбына жараса сабатсын.
3 Айыплы адам қырықтан артық сабалмасын. Егер қырықтан асып кетсе, онда туўысқаныңыз сизлердиң көз алдыңызда хорланып қалады.
4
Түйек айдап атырған өгиздиң аўзын буўып тасламаңлар.5
Егер бирге жасап атырған ағалы-инилилердиң бири перзентсиз қайтыс болса, марҳумның ҳаялы жат адамға турмысқа шықпасын. Марҳумның туўысқаны жесир қалған ҳаялға үйленсин ҳәм өзиниң қәйинлик ямаса қайнағалық ўазыйпасын орынласын.6 Сол ҳаял туўған туңғыш ул марҳумның атын даўам етсин. Солай етип, марҳумның аты Израил халқынан өшип кетпейди.
7 Бирақ сол адам марҳум ағасының ямаса инисиниң жесир қалған ҳаялына үйлениўден бас тартса, жесир ҳаял қала дәрўазасына барып, ақсақалларға былай деп айтсын: „Марҳум күйеўимниң туўысқаны оның атын Израил халқының арасында даўам еттириўди қәлемей, өз ўазыйпасын орынлаўдан бас тартып атыр“.
8 Сонда қаланың ақсақаллары сол адамды шақырып алып, оның менен сөйлессин. Егер ол адам: „Оған үйлениўди қәлемеймен“, — деп турып алса,
9 жесир ҳаял марҳум күйеўиниң туўысқанының қасына келсин. Ҳаял қала ақсақалларының көз алдында оның бир аяқ кийимин шешип алып, жүзине түкирип: „Туўысқанының әўладын тиклеўди қәлемеген адамға усындай исленеди“, — деп айтсын.
10 Усыдан кейин, сол адамның әўлады Израилда „Аяқ кийими шешилген“, деп аталатуғын болады.
11
Еки адам бир-бири менен төбелесип атырғанда, биреўиниң ҳаялы келип, урып атырған адамнан күйеўин айырып алыў ушын, сол адамның жынысый ағзасынан усласа,12 онда ҳаялдың қолын шаўып таслаңлар. Оны аяп отырмаңлар.
13
Дорбаңызда биреўи аўыр, екиншиси жеңил еки түрли тәрези таслар болмасын.14 Үйиңизде биреўи үлкен, екиншиси кишкене сыйымлық өлшейтуғын ыдыслар болмасын.
15 Тәрези тасларыңыз да, сыйымлық өлшейтуғын ыдысларыңыз да ҳадал ҳәм дурыс болсын. Сонда Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге берип атырған жеринде өмириңиз узақ болады.
16 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сондай наҳақлық қылатуғынлардан жеркенеди.
17
Сизлер Мысырдан шыққаннан кейин амалек халқының сизлерге не ислегенин умытпаңлар.18 Сизлер жолдан шаршап, ҳәлсизленип қалғаныңызда, олар Қудайдан қорқпай сизлерге ҳүжим қылып, артыңызда қалған барлық ҳәлсирегенлерди өлтирген еди.
19 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елде әтирапыңыздағы барлық душпанларыңызды жеңип, тынышлыққа ерискениңизде, амалек халқын жоқ қылып, олардың атын жер жүзинен өширип таслаңлар. Буны умытпаңлар!»
1
«Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге мүлик етип берип атырған елге кирип, ол жерди ийелеп, жайласып алғаныңызда,2 сол елдиң жерлеринен жыйнап алатуғын барлық зүрәәтлериңиздиң биринши өнимлеринен алып, себетке салыңлар. Кейин оларды Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Өз атын орналастырыў ушын таңлайтуғын жерине алып барыңлар.
3 Сол ўақытта хызмет етип атырған руўханийдиң алдына барып, оған былай деп айтыңлар: „Жаратқан Ийениң бизлерге беремен деп, ата-бабаларымызға ант ишкен елине келдим. Бүгин мен усыны Қудайың Жаратқан Ийениң алдында мойынлайман“.
4 Руўханий қолыңыздан себетти алып, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң қурбанлық орнының алдына қойсын.
5 Соннан кейин, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында былай деп айтыңлар: „Ата-бабам көшпели арамлы еди. Ол азғантай адамы менен Мысырға барып, сол жерде келгинди болып жасай баслады. Бирақ ол уллы, күшли ҳәм сансыз халыққа айланды.
6 Мысырлылар бизлерге жаман қатнаста болып, зулымлық етти ҳәм аўыр жумыс ислеўге мәжбүрледи.
7 Сонда бизлер ата-бабаларымыздың Қудайы Жаратқан Ийеге жалбарынып, дад салдық. Жаратқан Ийе дадымызды еситти ҳәм бизлердиң азап шегип атырғанымызды, ислеп атырған аўыр мийнетимизди, мысырлылардың бизлерге ислеп атырған езиўшилигин көрди.
8 Соннан кейин, Ол қүдирети ҳәм созылған күшли қолы, уллы ҳәм қорқынышлы ислери ҳәм кәраматлы белгилери менен бизлерди Мысырдан алып шықты.
9 Ол бизлерди усы жерге алып келди, сүт ҳәм пал ағып турған усы елди бизлерге берди.
10 Енди, Жаратқан Ийе, бизлерге берген жериңниң биринши зүрәәтин Саған алып келдик“.
Кейин себетти Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдына қойып, Оған сыйыныңлар.11 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлерге ҳәм шаңарақларыңызға берген барлық ийгиликли затлары ушын қуўанып, шадланыңлар. Лебийлилер ҳәм араңызда жасап атырған келгиндилер де сизлер менен бирге байрамласын.
12
Сизлер үшинши жылы, үсир беретуғын жылы, барлық зүрәәтиңизден оннан бир бөлегин айырып қойыңлар. Сол оннан бириңизди лебийлилерге, келгиндилерге, жетим-жесирлерге бериңлер. Солай етип, олар да қалаларыңызда ишип-жеп тойсын.13 Соннан кейин, Қудайыңыз Жаратқан Ийеге былай деп айтыңлар: „Үйимнен мухаддес үсирлерди толығы менен шығарып, Өзиң буйырғаныңдай, буларды лебийлилерге, келгиндилерге ҳәм жетим-жесирлерге бердим. Сениң ҳеш бир буйрықларыңды бузбадым, олардың ҳеш бирин де умытпадым.
14 Аза тутқан ўақтымда, мухаддес үсирден жемедим, ҳарам болған ўақтымда да, оларға тиймедим ҳәм өлилердиң әрўақларына усынбадым. Қудайым Жаратқан Ийе, Сениң сөзиңе қулақ салдым ҳәм маған буйырғанларыңның ҳәммесин орынладым.
15 Енди аспандағы мухаддес мәканыңнан бизлерге нәзериңди түсир! Ата-бабаларымызға ишкен антың бойынша бизлерге берген сүт ҳәм пал ағып турған елге ҳәм Израил халқыңа берекет бер“.
16
Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийе усы қағыйдаларға ҳәм нызамларға әмел қылыўыңызды буйырып атыр. Буларды пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен муқыятлы түрде орынлаңлар.17 Бүгин сизлер: „Жаратқан Ийе бизлердиң Қудайымыз, Оның жолларынан жүремиз, Оның қағыйдаларына, буйрықларына ҳәм нызамларына әмел қыламыз, Оған бойсынамыз“, — деп ашық тән алдыңыз.
18 Жаратқан Ийе берген ўәдеси бойынша, бүгин сизлерди Өз ғәзийнеси сыпатында жәриялайды. Оның барлық буйрықларына әмел қылыңлар.
19 Ол сизлерди Өзи жаратқан барлық халықлардан жоқары қылады. Сизлер алғыс-мақтаўға ҳәм ҳүрметке ерисесиз. Оның берген ўәдеси бойынша, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң мухаддес халқы боласыз».
1
Муўса менен Израилдың ақсақаллары халыққа былай деп буйырды: «Бүгин мен сизлерге берген буйрықларға әмел қылыңлар.2 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елге кириў ушын Иордан дәрьясынан кесип өткениңизден кейин, үлкен тасларды орналастырып, оларды ҳәклеп шығыңлар.
3 Ата-бабаларыңыздың Қудайы Жаратқан Ийениң сизлерге берген ўәдеси бойынша, Ол сизлерге беретуғын сүт ҳәм пал ағып турған елге киргениңизде, бул нызамдағы барлық сөзлерди сол тасларға жазыңлар.
4 Иордан дәрьясынан кесип өткеннен кейин, бүгин сизлерге буйырғанымдай, тасларды Эбал таўына орнатып, оларды ҳәклеп шығыңлар.
5 Ол жерде Қудайыңыз Жаратқан Ийеге арнап басқа таслардан бир қурбанлық орын қурыңлар. Қурбанлық орын соғылатуғын тасларға темир әсбап тийгизбеңлер.
6 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сол қурбанлық орнын жонылмаған таслардан қурыңлар. Қурбанлық орынның үстинде Қудайыңыз Жаратқан Ийеге жандырылатуғын қурбанлықлар усыныңлар.
7 Татыўлық қурбанлықларын да сол жерде шалып, жеңлер ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында шадланыңлар.
8 Сол орнатылған тасларға нызамның барлық сөзлерин түсиникли етип жазып шығыңлар».
9
Соннан кейин, Муўса менен лебийли руўханийлер пүткил израиллыларға: «Ҳәй, Израил, үнсизлик сақлап, қулақ салыңлар! Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң халқы болдыңыз.10 Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салыңлар, бүгин мен сизлерге берип атырған Оның буйрықларына ҳәм қағыйдаларына әмел қылыңлар», — деди.
11
Сол күни Муўса халыққа былай деп буйырды:12 «Иордан дәрьясынан өткениңизден кейин, халыққа айтылатуғын жарылқаўды тастыйықлаў ушын, Гериззим таўында мына урыўлар турсын: Шимон, Лебий, Яҳуда, Иссахар, Юсуп ҳәм Бенямин.
13 Ал айтылатуғын нәлетлерди тастыйықлаў ушын, мына урыўлар Эбал таўында турсын: Рубен, Гад, Ашер, Зебулон, Дан ҳәм Нафталий.
14 Лебийлилер пүткил Израил халқына бәлент даўыс пенен былай деп айтсын:
15
„Жаратқан Ийеге жеркенишли болған қолдан соғылған ойма ямаса қуйма бут ислеп, оны жасырын түрде орнатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.16
„Ата-анасына ҳүрметсизлик қылған нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.17
„Өз қоңсысының жер шегарасын жылыстырған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.18
„Соқыр адамды жолдан адастырған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.19
„Келгинди ҳәм жетим-жесирлер ҳүким етилгенде, олардың ҳуқықын аяқ асты қылған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.20
„Әкесин шерменде қылып, оның ҳаялы менен жатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.21
„Қандай да бир ҳайўан менен жынысый қатнас ислеген адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.22
„Анасынан ямаса әкесинен туўылған әжапасы яки қарындасы менен жатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.23
„Қәйин енеси менен жатқан адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.24
„Биреўди жасырын түрде өлтирген адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.25
„Айыпсыз биреўди өлтириў ушын, пара алған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын.26
„Усы нызамға әмел қылмай, буларды орынламаған адам нәлетий болсын!“ Пүткил халық: „Аўмийин!“ — деп айтсын».1
«Егер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салып, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Оның барлық буйрықларын муқыятлы түрде орынласаңыз, Ол сизлерди жер жүзиндеги пүткил халықлардан жоқары қылады.2 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзин тыңласаңыз, үстиңизге мына берекетлер жаўады ҳәм берекетли боласыз:
3
Қалада да, атызда да берекетли боласыз.4
Үбирли-шүбирли болып жарылқанасыз. Жериңиздиң зүрәәти мол болады, малларыңыздың төллери — пада ҳәм сүриўлериңиздиң бузаўлары менен қозылары көп болады.5
Дән себетлериңиз ҳәм қамыр табақларыңыз берекетли болады.6
Үйде де, дүзде де ҳәр бир исиңиз берекетли болады.7
Жаратқан Ийе сизлерге ҳүжим қылған душпанларыңызды жеңилиске ушыратады. Олар сизлерге бир тәрептен ҳүжим етсе, сизлерден тумлы-тусқа қашып кетеди.8
Жаратқан Ийениң буйрығы менен ғәллеханаңыз толы болады. Қол урған ҳәр бир исиңизди Жаратқан Ийе берекетлейди. Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елде сизлерди жарылқайды.9
Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларына әмел қылып, Оның жоллары менен жүрсеңиз, Жаратқан Ийе сизлерге ант ишкениндей, сизлерди Өзиниң мухаддес халқы қылады.10 Жер жүзиндеги барлық халықлар сизлердиң Жаратқан Ийеге тийисли екениңизди көрип, сизлерден қорқатуғын болады.
11 Жаратқан Ийе сизлерге беремен деп, ата-бабаларыңызға ант ишкен елде молшылықта жасаўыңызды тәмийинлейди. Үбирли-шүбирли боласыз, малларыңыздың төллери көбейеди ҳәм жериңиздиң зүрәәти мол болады.
12 Жаратқан Ийе елиңизге өз ўақтында жаўын жаўдырыў ушын аспандағы бай ғәзийнесин ашады ҳәм қол урған ҳәр бир исиңизге берекет береди. Көп халықларға қарыз бересиз, өзлериңиз болса, қарыз алмайтуғын боласыз.
13 Бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Қудайыңыз Жаратқан Ийениң буйрықларын тыңлап, оларды муқыятлы түрде орынласаңыз, Ол сизлерди қуйрық емес, ал бас қылады. Сизлер төменде емес, ал жоқарыда боласыз.
14 Бүгин мен сизлерге жеткерип атырған буйрықлардан оңға да, солға да шығып кетпеңлер, басқа қудайларға ерип, оларға табынбаңлар.
15
Бирақ, егер де Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сөзине қулақ салмай, бүгин мен сизлерге жеткерип атырған Оның барлық буйрықларын ҳәм қағыйдаларын муқыятлы түрде орынламасаңыз, мына нәлетлер басыңызға түседи:16
Қалада да, атызда да нәлетли боласыз.17
Дән себетлериңиз ҳәм қамыр табақларыңыз нәлетли болады.18
Ул-қызға зар болып, жериңиз зүрәәтсиз, сыйырларыңыз ҳәм сүриўлериңиз көбеймей, нәлетий боласыз.19
Үйде де, дүзде де ҳәр бир исиңиз нәлетий болады.20
Жаратқан Ийеден жүз бурып, жаўызлық ислегениңиз ушын, қол урған ҳәр бир исиңизде Ол сизлерди нәлетке ҳәм бәле-қадаға дуўшар қылады. Исиңиз оңынан келмейди. Ақырында, тез арада үстиңизге апат жаўып, пүткиллей жоқ боласыз.21 Сизлер мүлик етиў ушын баратырған елиңизге Жаратқан Ийе оба кеселлигин жиберип, сизлерди жоқ қылады.
22 Ол сизлерди өкпе кеселлигине, ысытпа ҳәм қалтыратпаға дуўшар қылады. Соның менен бирге, жаздың саратан ыссысын ҳәм қурғақшылық жиберип, егинлериңизди қуўратып таслайды ҳәм кеселлендиреди. Сизлер өлип кеткениңизше, усы апатлар изиңизден қалмайды.
23 Төбеңиздеги аспан қола сыяқлы, аяғыңыздың астындағы жер темир сыяқлы болып қалады.
24 Сизлер жоқ болып кетпегениңизше, Жаратқан Ийе аспаннан жаўынның орнына елиңизге шаң-тозаң жаўдырады.
25
Жаратқан Ийе сизлерди душпанларыңызға тәслим етеди. Сизлер оларға бир тәрептен ҳүжим етсеңиз, олардан тумлы-тусқа қашып кетесиз. Жер жүзиндеги барлық патшалықлар сизлердиң аянышлы аўҳалыңызды көрип, ҳүрейлери ушып кетеди.26 Өликлериңиз барлық қусларға ҳәм жабайы ҳайўанларға жем болады, оларды қуўып жиберетуғын ҳеш ким болмайды.
27 Жаратқан Ийе мысырлыларға жиберген даўасы жоқ шыйқанлар, қотыр жаралар ҳәм қышымаларға сизлерди дуўшар етеди.
28 Соның менен бирге, Ол сизлерди жинлилик, соқырлық, естен айырылыў бәлелери менен жазалайды.
29 Соқыр адам түнде сыйпаланып жүргениндей, сизлер күндизги ўақыт сыйпаланып жүресиз. Ислеген ҳәр бир исиңизде табыссыз боласыз, үзликсиз езилип, тоналасыз ҳәм сизлерди қутқаратуғын ҳеш ким болмайды.
30
Бир қыз бенен некеден өтесиз, бирақ оны басқа биреў зорлайды. Үй саласыз, бирақ оның ишине кирип, жасай алмайсыз. Жүзим бағын отырғызасыз, бирақ жүзиминен жей алмайсыз.31 Малыңыз көз алдыңызда сойылады, бирақ гөшинен жей алмайсыз. Ешегиңизди сизлерден зорлап тартып алады ҳәм қайтарып бермейди. Қой-ешкилериңиз душпанларыңызға бериледи. Сизлерди қутқаратуғын ҳеш ким болмайды.
32 Ул-қызларыңыз көз алдыңызда басқа халықларға қул етип бериледи. Қолыңыздан ҳеш нәрсе келмегенликтен, ҳәр күни олардың қайтып келиўин күтип, жолына көз тигип, көзлериңиз талады.
33 Сизлер танымайтуғын бир халық келип, жериңиздиң зүрәәтин ҳәм барлық мийнетиңиздиң мийўесин жейди. Өмириңиз бойы жәбирленип, езилесиз.
34 Усыларды көзлериңиз бенен көрип, ақыл-есиңизден айырыласыз.
35 Жаратқан Ийе сизлерди басыңыздан аяғыңыздың ушына дейин даўасы жоқ жара ҳәм шыйқанлар менен қаплайды.
36
Жаратқан Ийе сизлерди ҳәм өзлериңизге тайынлаған патшаңызды өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да танымайтуғын бир халыққа сүргинге айдатып жибереди. Ол жерде ағаштан ҳәм тастан исленген басқа қудайларға табынып, хызмет етесиз.37 Жаратқан Ийе сизлерди сол басқа халықларға алып барғанда, олар басыңызға түскен апатты көрип, ҳүрейлери ушып кетеди. Олар сизлерди әпсана қылып, масқаралап жүреди.
38
Атызларыңызға көп туқым егесиз, бирақ аз зүрәәт аласыз. Себеби зүрәәтиңизди шегиртке жеп кетеди.39 Жүзим бағын отырғызып, тәрбиялайсыз, бирақ оның шарабын ишпейсиз, жүзимин термейсиз. Өйткени оларды қурт жеп кетеди.
40 Елиңиздиң ҳәмме жеринде зәйтүн бағы болса да, оның майын үстиңизге жаға алмайсыз. Себеби зәйтүн ағашларының мийўелери төгилип қалады.
41 Сизлер ул-қызлы боласыз, бирақ өзлериңизге буйырмайды, оларды сүргин қылып алып кетеди.
42 Барлық мийўе ағашларыңыздың мийўелерин ҳәм жериңиздиң зүрәәтин шегирткелер жеп кетеди.
43
Сизлердиң араңызда жасап атырған келгиндилердиң жағдайы жоқарылап күшейеди, ал сизлер болса, төменлейсиз.44 Олар сизлерге қарыз беретуғын болады, ал сизлер болса, оларға қарыз бере алмайсыз. Олар бас, ал сизлер қуйрық боласыз.
45
Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салмай, Оның берген буйрықларына ҳәм қағыйдаларына әмел қылмасаңыз, усы нәлетлер басыңызға жаўып, сизлерди жоқ қылмағанша, изиңизден қалмай, жетип алады.46 Бул нәлетлер сизлер ҳәм урпағыңыз ушын, Қудай берген жазаның мәңги белгиси болып қалады.
47 Себеби ҳәмме нәрсе молшылық ўақытта, сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийеге шадлы ҳәм қуўанышлы түрде хызмет етпедиңиз.
48 Соның ушын, Жаратқан Ийе сизлерге жиберген душпанларға қуллық етесиз, аш, суўсыз ҳәм жалаңаш қалып, ҳәмме нәрсеге мүтәж боласыз. Жаратқан Ийе сизлерди жоқ етпегенше, мойныңызға темир мойынтырық салып қояды.
49
Жаратқан Ийе сизлерге қарсы узақтан, дүньяның басқа шетинен бир халықты төменге тасланып атырған бүркиттей етип жибереди. Сизлер олардың тилин түсинбейсиз.50 Бул халық қорқынышлы болып, жасы үлкенлерге реҳим, жасы кишилерге мийрим-шәпәәт көрсетпейди.
51 Олар сизлерди жоқ қылмағанша, малларыңыздың төллерин ҳәм жериңиздиң зүрәәтин жейди. Сизлерге дән де, шарап та, зәйтүн майын да, сыйырларыңыздың бузаўларын да, қойларыңыздың қозыларын да қалдырмайды. Сонда сизлер жоқ болып кетесиз.
52 Олар Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге берип атырған елдеги барлық қалаларды қамал қылады. Сизлер исенген бийик ҳәм беккем дийўаллар жер менен жексен болады.
53
Душпаныңыз қамал қылып, қысқыға алғанда, сизлер өз перзентлериңизди, Қудайыңыз Жаратқан Ийе өзлериңизге берген ул-қызларыңызды жейсиз.54 Араңыздағы ең мүләйим, ең нәзик адам да туўысқанына, ҳаялына ҳәм аман қалған балаларына жаны ашымай,
55 өзи жеп отырған баласының гөшин қызғанып, олардың ҳеш бири менен бөлиспейди. Өйткени сизлерди душпаныңыз қамал қылып, қысқыға алғаны себепли қалаларыңызда ҳеш қандай аўқат қалмайды.
56 Араңыздағы ең мүләйим, ең нәзик ҳаял, мүләйимлиги ҳәм нәзиклигинен аяғын жерге басыўды қәлемейтуғын ҳаял сүйикли күйеўине, өз ул-қызына жаны ашымай,
57 аш болғанлықтан, туўған баласын ҳәм баласының жолдасын жасырынша жеп, олар менен бөлиспейди. Себеби душпаныңыз сизлерди қамал қылып, қысқыға алғанлықтан, усындай қыйын аўҳалда қалып қоясыз.
58
Усы китапта жазылған нызамның барлық сөзлерин муқыятлы түрде орынламай, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң уллы ҳәм айбатлы атынан қорқпасаңыз,59 Ол сизлерди ҳәм урпағыңызды қорқынышлы, уллы ҳәм үзликсиз апатларға, және де, аўыр ҳәм даўасыз кеселликлерге дуўшар қылады.
60 Сизлерди қорқынышқа салған Мысырдағы барлық кеселликлерди сизлерге және жибереди ҳәм олардан ҳеш қашан шыпа таба алмайсыз.
61 Сизлер жоқ болып кетпегениңизше, Жаратқан Ийе усы Нызам китабында жазылмаған ҳәр түрли аўырыўлар менен апатларды басыңызға дөндиреди.
62 Сизлер аспандағы жулдызлар сыяқлы көп едиңиз, бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салмағаныңыз ушын, саныңыз азайып қалады.
63 Жаратқан Ийе сизлерге жақсылық қылып, көбейткенинен қаншелли сүйсинген болса, сизлерди қулатып, жоқ еткенде де, соншелли сүйсинеди. Мүлик етип алыў ушын баратырған елден сизлерди суўырып, ылақтырып жибереди.
64
Жаратқан Ийе сизлерди дүньяның арғы шетинен берги шетине дейин, барлық халықлардың арасына тарқатып жибереди. Ол жерде өзлериңиз де, ата-бабаларыңыз да танымаған ағаштан ҳәм тастан исленген басқа қудайларға табынасыз.65 Бирақ сол халықлардың арасында тынышлығыңыз да, дем алатуғын бир жериңиз де болмайды. Ол жерде Жаратқан Ийе сизлерге титиреген жүреклер, үмитсизлик ҳәм үмитсиз көзлер береди.
66 Өмириңиз қыл үстинде турғандай болып, күни-түни өлимнен қорқып жасайсыз.
67 Түнде жүрегиңизди бийлеп алған қорқыныш себепли „Қәнекей, азан болғанда ма еди!“ дейсиз, ал азанда өз көзиңиз бенен көретуғын ўақыялар себепли „Қәнекей, кеш болғанда ма еди!“ дейсиз.
68 Жаратқан Ийе сизлерге Мысырға қайтып бармайсыз, деп айтқан болса да, Ол сизлерди кемелер менен Мысырға қайтадан жибереди. Ол жерде сизлер өзлериңизди душпанларыңызға қул ҳәм шоры қылып сатыўға ҳәрекет етесиз, бирақ сизлерди сатып алатуғын қарыйдар болмайды».
1
Жаратқан Ийе израиллылар менен Хореб таўында дүзген келисиминен тысқары, Моабта израиллылар менен келисим дүзиўди Муўсаға буйырды. Бул келисим төмендегиден ибарат:2
Муўса пүткил Израил халқын бир жерге жыйнап, оларға былай деди: «Жаратқан Ийениң Мысырда көз алдыңызда фараонға, оның хызметкери менен халқына не ислегенлерин көрдиңиз.3 Оның жиберген уллы апатларын, белгилерин ҳәм қүдиретли кәраматларын өз көзиңиз бенен көрдиңиз.
4 Деген менен, Жаратқан Ийе усы күнге дейин сизлерге түсинетуғын жүрек, көретуғын көз ҳәм еситетуғын қулақ бермеди.
5 Ол сизлерди қырық жыл шөлде алып жүрди. Сонда сизлердиң үст кийимиңиз де, аяқ кийимиңиз де тозбады.
6 Жегениңиз нан емес, ишкениңиз шарап ямаса басқа да өткир ишимлик емес еди. Булардың барлығын Оның Қудайыңыз Жаратқан Ийе екенин түсиниўиңиз ушын қылды.
7
Усы жерге келгенимизде, Хешбон патшасы Сихон менен Башан патшасы Ог бизлерге қарсы урыс ашты. Бирақ оларды жеңилиске ушыраттық.8 Олардың жерлерин ийелеп, Рубен, Гад урыўларына ҳәм Менашше урыўының ярымына мүлик етип бердик.
9 Енди ҳәр бир исиңизде табыслы болыўыңыз ушын, усы келисим шәртлерин муқыятлы түрде орынлаңлар.
10
[10-11] Бүгин ҳәммеңиз — урыў басшыларыңыз, ақсақалларыңыз, қадағалаўшыларыңыз, пүткил Израил еркеклери, балаларыңыз, ҳаялларыңыз ҳәм араңызда жасап атырған отыныңызды шабатуғын ҳәм суўыңызды тасыйтуғын келгиндилер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң алдында турыпсыз.11
12 Бүгин Қудайыңыз Жаратқан Ийениң сизлер менен дүзетуғын келисиминиң күшке миниўи ушын, оны ант ишип тастыйықлаў ушын усы жерде турыпсыз.
13 Солай етип, Ол ата-бабаларыңыз Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа ант ишип, сизлерге ўәде бергениндей, бүгиннен баслап, Ол сизлерди Өз халқы етип белгилесин ҳәм сизлердиң Қудайыңыз болсын.
14 [14-15] Мине, Жаратқан Ийе ант пенен дүзетуғын келисимин усы жерде бизлер менен бирге Оның алдында турған тек ғана сизлер менен емес, ал еле дүньяға келмеген әўладларыңыз бенен де дүзип атыр.
15
16
Мысырда қалай жасағанымызды, басқа халықлардың жерлеринен қалай өтип келгенимизди өзлериңиз де билесиз.17 Олардың ағаштан, тастан, гүмистен ҳәм алтыннан исленген жеркенишли бутларын көрдиңиз.
18 Абайлы болыңлар, сизлердиң араңызда сол халықлардың қудайларына табыныў ушын, Қудайымыз Жаратқан Ийеден жүз буратуғын еркек ямаса ҳаял, тийре ямаса урыў болмасын. Араңызда бундай зәҳәр ҳәм ашшы мийўе беретуғын тамыр болмасын.
19 Араңызда ҳеш бир адам усы келисимдеги нәлетлерди еситип турып, кеўлинде: „Өз қәлеўим бойынша жасасам да, бахытлы боламан“, — деп ойламасын. Бундай пикир ҳәммеңиздиң басыңызға апат алып келеди.
20 Жаратқан Ийе бундай адамды кеширмейди. Жаратқан Ийениң ғәзеби ҳәм қызғанышы ол адамға қарсы лаўлап жанады. Усы китапта жазылған барлық нәлетлер оның басына жаўып, Жаратқан Ийе оның атын жер жүзинен өширип таслайды.
21 Усы Нызам китабында жазылған келисимдеги барлық нәлетлер бойынша, Жаратқан Ийе оны Израил урыўларының арасынан жазалаў ушын айырып алады.
22
Келешек әўладлар, балаларыңыз ҳәм узақ елден келген жат жерли адамлар Жаратқан Ийениң усы елге жиберген апатларын ҳәм кеселликлерди көреди.23 Пүткил елди отлы күкирт ҳәм дуз күйдирип таслайды. Жерге ҳеш нәрсе егип те болмайды, ҳеш нәрсе өсип те шықпайды, ҳеш қандай шөп те көгермейди. Елиңиз Жаратқан Ийениң лаўлаған ғәзебинен жер менен жексен болған Содом, Гомора, Адма ҳәм Себойым сыяқлы болып қалады.
24 Пүткил халықлар: „Жаратқан Ийе бул елге не ушын бундай қылды? Бундай ғәзептиң төгилиўиниң себеби неде екен?“ — дейди.
25
Сонда оларға мынадай жуўап болады: „Бул халық ата-бабаларының Қудайы Жаратқан Ийениң келисиминен бас тартты. Жаратқан Ийе оларды Мысырдан алып шыққанда, олар менен усы келисимди дүзген еди.26 Олар өзлери танымаған, Жаратқан Ийе өзлерине үлес қылып бермеген басқа қудайларға хызмет етип, табынып кетти.
27 Сол себепли Жаратқан Ийениң ғәзеби қайнап, усы китапта жазылған барлық нәлетлерди усы елге жаўдырды.
28 Ол қатты ашыўланып, күшли ғәзеби менен оларды өз елинен суўырып алып, бүгин көрип турғаныңыздай, басқа елге ылақтырып жиберди. Олар бүгинге дейин сол еллерде жасап атыр“.
29
Жасырын қылмыслар Қудайымыз Жаратқан Ийеге тийисли. Бирақ ашылған қылмысларды усы нызамның шәртлери бойынша жазалаў мәңгиге бизлерге ҳәм урпақларымызға тапсырылған».1
«Мен сизлерге айтқан усы барлық жарылқаўлар ямаса нәлетлер басыңызға түскенде, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди тарқатып жиберген халықлардың арасында усыларды есиңизге түсиресиз.2 Сол ўақытта бүгин сизлерге буйырғанымдай, сизлер ҳәм урпақларыңыз Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қайтып, пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен Оған қулақ салсаңыз,
3 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге реҳим қылып, сүргин болған жериңизден қайтарып алып келеди. Сизлерди арасына тарқатып жиберген халықлардың ишинен қайтадан жыйнап алады.
4 Дүньяның басқа шетине сүргин болсаңыз да, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди жыйнап, қайтарып алып келеди.
5 Сизлерди ата-бабаларыңыздың мүлик етип алған елине алып келеди. Сол жерди мүлик етип алғаныңызда, Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерге жақсылық алып келеди ҳәм сизлерди ата-бабаларыңыздан да гөре көбейтеди.
6 Сизлердиң ҳәм урпақларыңыздың жүреклерин өзгертеди. Сонда Оны пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен сүйип, өмирге ийе боласыз.
7 Қудайыңыз Жаратқан Ийе барлық нәлетлерди сизлерди жек көрип, қуўдалаған душпанларыңыздың үстине жаўдырады.
8 Сизлер Жаратқан Ийениң сөзине және қулақ салып, бүгин мен сизлерге берип атырған буйрықлардың ҳәммесине әмел қыласыз.
9 Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди қол урған ҳәр бир исиңизде табыслы қылады. Сизлер үбирли-шүбирли боласыз, малларыңыз көбейеди ҳәм жерлериңиздиң өними мол болады. Жаратқан Ийениң ата-бабаларыңыздан қаншелли кеўли толған болса, сизлерден де соншелли кеўли толады ҳәм сизлерди табысқа еристиреди.
10 Бирақ Қудайыңыз Жаратқан Ийеге қулақ салың, усы Нызам китабында жазылған Оның буйрықларына, қағыйдаларына әмел қылың ҳәм пүткил жүрегиңиз ҳәм пүткил жаныңыз бенен Жаратқан Ийеге қайтың.
11
Бүгин мен сизлерге берип атырған буйрық сизлер ушын қыйын емес ямаса сизлер жетип бара алмайтуғындай узақта емес.12 Сизлер: „Бизлер буйрықты тыңлап, оны орынлаўымыз ушын, ким аспанға шығып, оны алып келеди?“ — деп айтатуғындай, ол аспанда емес.
13 Сизлер: „Бизлер буйрықты тыңлап, оны орынлаўымыз ушын, ким теңиздиң арғы жағына барып, оны алып келеди?“ — деп айтатуғындай, ол теңиздиң арғы жағында да емес.
14 Керисинше, Қудайдың сөзи сизлерге жүдә жақын, орынлаўыңыз ушын, ол сизлердиң аўзыңызда ҳәм жүрегиңизде.
15
Мине, бүгин мен сизлердиң алдыңызға өмир менен ийгиликти, өлим менен жаўызлықты қойып атырман.16 Бүгин мен сизлерге Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиўди, Оның жолы менен жүриўди, буйрықларына, қағыйдаларына ҳәм нызамларына әмел қылыўды буйыраман. Сонда сизлер аман жасайсыз, көбейесиз ҳәм мүлик етиў ушын баратырған елде Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлерди жарылқайды.
17
Бирақ, егер де сизлер жүрегиңизди басқа жаққа бурып, буларға қулақ салмай, жолдан азғырылсаңыз ҳәм басқа қудайларға табынып, хызмет етсеңиз,18 онда сизлерге сөзсиз жоқ болатуғыныңызды билдиремен. Иордан дәрьясынан өтип, мүлик етип алатуғын елде көп жасамайсыз.
19
Бүгин мен сизлерге өмир ямаса өлимди, жарылқаў ямаса нәлетти таңлаў мүмкиншилигин бердим. Буған аспан менен жерди сизлерге қарсы гүўа етип қояман. Өмирди таңлаң, сонда сизлер де, балаларыңыз да жасайсыз.20 Қудайыңыз Жаратқан Ийени сүйиң, Оның сөзине қулақ салып, Оған садық болың. Өйткени Ол сизлердиң өмириңиздур. Жаратқан Ийе ата-бабаларыңыз Ибрайым, Ысақ ҳәм Яқыпқа беремен, деп ант ишкен елде сизлердиң өмириңиз узақ болады».
1
Муўса пүткил Израил халқына жоқарыдағы сөзлерди айтып болғаннан кейин,2 былай деди: «Ҳәзир мен бир жүз жигирма жастаман. Буннан былай, мен сизлерге басшылық ете алмайман. Оннан қала берсе, Жаратқан Ийе маған: „Иордан дәрьясының арғы жағына өтпейсең“, — деп айтқан еди.
3 Сизлер Қудайыңыз Жаратқан Ийениң басшылығында Иорданның арғы жағына өтесиз. Ол сол жерде жасайтуғын халықларды жоқ қылады. Сизлер олардың еллерин мүлик етип, ийелеп аласыз. Жаратқан Ийениң сөзи бойынша Ешуа сизлерге басшылық қылады.
4 Жаратқан Ийе амор халқының патшалары Сихон менен Огты өлтирип, олардың елин жоқ қылғанындай, усы халықларды да жоқ қылады.
5 Жаратқан Ийе оларды сизлерге тәслим қылады. Оларға мен сизлерге буйырғанымдай ислеңлер.
6 Күшли ҳәм батыр болыңлар! Олардан қорқып, сескенип жүрмеңлер. Өйткени Қудайыңыз Жаратқан Ийе сизлер менен бирге барады. Ол сизлерди тәрк етпейди ҳәм таслап кетпейди».
7
Соннан кейин, Муўса Ешуаны шақырып алып, пүткил израиллылардың алдында оған былай деди: «Күшли ҳәм батыр бол! Себеби сен Жаратқан Ийе ата-бабаларыңызға беремен деп ант ишкен елге бул халық пенен бирге барасаң ҳәм елди мүлик етип, оларға сен бересең.8 Жаратқан Ийениң Өзи сениң алдыңда жүрип, саған яр болады. Ол сени тәрк етпейди ҳәм таслап кетпейди. Қорқпа ҳәм қәўетерленбе».
9
Муўса усы нызамды жазып, Жаратқан Ийениң Келисим сандығын алып жүрген лебийли руўханийлерге ҳәм Израил халқының барлық ақсақалларына берди.10 Кейин Муўса оларға былай деп буйырды: «Ҳәр жетинши жылдың, қарызлар кешип жиберилетуғын жылдың ақырында, Қос байрамында усы нызамды оқыңлар.
11 Қудайыңыз Жаратқан Ийениң таңлаған жеринде, Оның алдында жыйналған пүткил Израил халқына усы нызамды оқып бериңлер.
12 Барлық еркеклерди, ҳаялларды, балаларды ҳәм қалаларыңызда жасап атырған келгиндилерди жыйнаң. Солай етип, олардың ҳәр бири оны еситип, үйренип алсын ҳәм Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқсын. Усы нызамның барлық сөзлерин муқыятлы түрде орынласын.
13 Нызамды билмейтуғын урпақларыңыз да еситсин. Солай етип, сизлер мүлик ететуғын Иордан дәрьясының арғы жағындағы елде, олар өмири даўамында Қудайыңыз Жаратқан Ийеден қорқыўды үйренсин».
14
Жаратқан Ийе Муўсаға: «Сениң өлимиң жақынлап қалды, Ешуаны шақыр ҳәм екеўиңиз де Ушырасыў шатырына келиң. Мен оған орынлайтуғын ўазыйпаларын тапсыраман», — деди. Муўса менен Ешуа Ушырасыў шатырына барып турды.15 Кейин Жаратқан Ийе минара сыяқлы булт ишинде көринди. Булт шатырдың кирер аўзының алдында турды.
16 Жаратқан Ийе Муўсаға былай деди: «Жақында өлип, ата-бабаларыңа қосыласаң. Ал бул халық өзлери киретуғын елде Маған опасызлық қылады, сол елдиң қудайларына ерип, хызмет етип кетеди. Олар Меннен бас тартып, олар менен дүзген келисимимди бузады.
17 Сонда Мен оларға ғәзепленип, таслап кетемен ҳәм олардан жүзимди жасыраман. Олар басқаларға аңсат олжа болып қалады. Басларына сансыз қайғылар ҳәм апатлар келген күни, олар: „Усы қайғылардың басымызға түсиўи Қудайымыз бизлер менен бирге болмағаны ушын емес пе?“ — дейди.
18 Басқа қудайларға ерип, қылған жаўызлықлары ушын, сол күни Мен сөзсиз олардан жүзимди жасыраман.
19
Енди өзлериңиз ушын мына жырды жазып алың, оны израиллыларға үйретиң ҳәм олар ядлап алсын. Солай етип, бул жыр израиллыларға қарсы Мениң гүўалығым болсын.20 Мен ата-бабаларына ант ишкенимдей, оларды сүт ҳәм пал ағып турған елге алып киремен. Олар ишип-жеп тойынып, семиреди де, басқа қудайларға ереди ҳәм оларға хызмет етип кетеди. Олар Мени көзге илмей бас тартып, келисимимди бузады.
21 Ал басларына сансыз қайғы ҳәм апатлар түскенде, бул жыр оларға қарсы гүўалық болады. Себеби олардың әўладлары бул жырды умытпайтуғын болады. Мен беремен деп ант ишкен елге оларды алып келмесимнен алдын, олардың қандай нийетлери бар екенин билемен».
22 Сол күни Муўса усы жырды жазып алып, израиллыларға үйретти.
23
Жаратқан Ийе Нун улы Ешуаға мынадай буйрық берди: «Күшли ҳәм батыр бол! Сен Израил халқын Мен оларға беремен деп ант ишкен елге алып барасаң. Мен сениң менен бирге боламан».24
Муўса нызамның барлық сөзлерин ақырына дейин орама китапқа жазып болғаннан кейин,25 Жаратқан Ийениң Келисим сандығын алып жүрген лебийлилерге мына буйрықты берди:
26 «Мына Нызам китабын алып, Қудайыңыз Жаратқан Ийениң Келисим сандығының жанына қойың. Бул ол жерде сизлерге қарсы гүўалық болып турсын.
27 Себеби мен сизлердиң қозғалаңшы ҳәм қайсар екениңизди жақсы билемен. Бүгин мен сизлердиң араңызда тири болғанымның өзинде Жаратқан Ийеге қарсы шығып атырсыз, ал өлгенимнен кейин, буннан да бетер боласыз.
28 Енди урыўларыңыздың барлық ақсақалларын ҳәм қадағалаўшыларын маған шақырып келиңлер. Оларға усы сөзлерди айтайын. Аспан ҳәм жер оларға қарсы гүўа болсын.
29 Мениң өлимимнен соң, сизлердиң азғырылыўға түсетуғыныңызды, сизлерге буйырған жолдан шығып кететуғыныңызды билемен. Ўақыттың өтиўи менен бахытсызлыққа дуўшар боласыз. Өйткени сизлер Жаратқан Ийениң нәзеринде жаўыз болған ислерди ислеп, Оның ғәзебин келтиресиз».
30
Соннан кейин, Муўса пүткил Израил жәмийетине мына жырды ақырына дейин айтып берди:1
«Ҳәй, аспан, қулақ сал, мен айтайын,2
Тәлимим жаўындай жаўсын,
Сөзлерим шық яңлы түссин,
Майса шөплерге түскен жаўын тамшысындай,
От-шөплерге қуятуғын мол жаўындай болсын.
3
Жаратқан Ийениң атын жәриялайман,
Мақтаңлар Қудайымыздың уллылығын!
4
Ол мениң қорғаўшы жартасымдур, Оның ислери минсиздур,
Барлық жоллары әдилдур.
Наҳақлық қылмайтуғын садық Қудайдур.
Ол әдил ҳәм ҳақыйқатдур.
5
Бирақ бул бузық ҳәм турақсыз әўлад,
Оған садық қалмады.
Соның ушын, Оның балалары емесдур.
Бул олардың шерменделигидур.
6
Жаратқан Ийениң жақсылығын усылай қайтарасыз ба,
Ҳәй, ақмақ ҳәм ақылсыз халық?
Ол сизлерди жаратып, пишим берген,
Әкеңиз болған Жаратыўшыңыз емес пе?!
7
Әййемги заманды еслең,8
Қудай Таала халықларға үлес жерлерин берип,
Адамзатты миллетлерге бөлип тарқатқанда,
Халықлардың шегаралары,
Иләҳий барлықлардың санына қарай белгиленди.
9
Ал Жаратқан Ийениң үлеси Өз халқыдур,
Яқып урпағы Оның пайына түскен мүлкидур.
10
Жаратқан Ийе Израилды шөлден,11
Ининдегилерин оятып атырған,
Өз палапанларын дөгереклеп айланған,
Қанатларын жайып, палапанларын көтерген,
Қанатлары үстинде оларды алып жүрген бүркиттей,
12
Жаратқан Ийе жалғыз Өзи Израилды алып жүрди,
Жат қудайдың ҳеш қандай жәрдемисиз.
13
Израилды жердиң таўлы үлкесине отырғызды,14
Сыйырлардың қатығы, ешкилердиң сүти менен,
Семиз қозылар, Башанның ең жақсы қошқар ҳәм текелери менен,
Ең сапалы бийдай менен оны тәмийинледи.
Жүзимнен исленген қызыл қандай шарабынан ишкизди.
15
Ешурун семирди де, өжетленип тепкиленди,16
Басқа қудайларға табынып, Қудайдың қызғанышын оятты,
Жеркенишли бутлары менен Оны ғәзепке миндирди.
17
Олар қудай болмаған жинлерге,
Өзлери танымаған басқа қудайларға,
Ата-бабалары қорқпаған, кейин пайда болған,
Таза қудайларға қурбанлық берди.
18
Сени туўған Жартасты еслемедиң,
Сени дүньяға келтирген Қудайды умытып кеттиң.
19
Жаратқан Ийе буларды көрип, олардан жүз бурды,20
Ол былай деди: „Бул халықтан жүзимди жасыраман,
Олардың ақыбети не болатуғынын көремен.
Себеби олар турақсыз нәсил, опасыз балалардур.
21
Олар қудай болмаған бутлары менен,
Мениң қызғанышымды оятты,
Бийҳуда бутлары менен Мениң ғәзебиме тийди.
Мен де халық болмаған бир халық пенен,
Олардың қызғанышын оятаман.
Ақылсыз бир халық пенен, олардың ғәзебине тийемен.
22
Себеби сизлерге қарсы ғәзебим оттай лаўлап,
Өлилер мәканының түпкирине дейин жанып кетти,
Ол жер жүзин ҳәм оның өнимлерин күйдирип жоқ етеди,
Таўлардың негизги тырнақларын жандырып жибереди.
23
Олардың басына апат жаўдыраман,24
Ашлық олардың диңкесин қуртады,
Ысытпа кеселлиги жанып күйдиреди,
Оба олардың жанын алады.
Жыртқыш ҳайўанларды жиберемен оларға қарсы,
Жер баўырлаўшылар зәҳәрин шашады.
25
Көшелерде жигит ҳәм қызларды қылыш өлтиреди,
Үйлеринде қорқыныш бийлик қылады,
Емизиўли бала да, ақ шашлы ғаррылар да аман қалмайды.
26
Оларды тас-талқан етер едим,
Адамлардың арасынан олардың атларын өширип таслар едим.
27
Бирақ душпанлар мақтанып жүрмесин,
Олар надурыс түсинбесин, дедим.
Булардың барлығын ислеген Жаратқан Ийе емес,
Бизлер өзлеримиз жеңиске еристик, — деп ойламасын дедим“.
28
Израил ақылын жойтқан халықдур,29
Қәнекей, оларда ақыл болғанда, түсинер еди,
Ақыбети не болатуғынын билер еди!
30
Қорғаўшы Жартасы оларды сатпағанда,
Жаратқан Ийе Өз халқын жаўға тәслим етпегенде,
Душпанның бир адамы мың израиллыны қуўа алар ма еди?
Еки адамы он мың адамды қуўғын қыла алар ма еди?
31
Ҳәттеки, мойынлайды душпанларымыз,
Жартасымыздың уқсамайтуғынын олардың жартасына.
32
Олардың жүзим шақалары Содом шақасынан,
Бағлары Гомора бағларынандур.
Жүзим мийўелери зәҳәрге толы,
Ашшыдур жүзим солқымлары.
33
Шараплары жыланның зәҳәри,
Кобраның өлтиретуғын уўыдур.
34
Жаратқан Ийе былай дейди:35
Өш алыў Мениң қолымда, Өзим жаза беремен,
Ўақты келгенде, олардың аяқлары таяды,
Жақындур олардың қулайтуғын күни,
Жаза күни жүдә жақын қалды“.
36
Жаратқан Ийе Өз халқының ҳуқықын қорғайды,37
Сонда Жаратқан Ийе Өз халқына былай дейди:
„Исенген қудайларыңыз қай жерде?
Сизлердиң пана тапқан жартасыңыз қәне?
38
Қурбанлықларыңыздың майын жеген,
Ишимлик садақаларыңызды ишкен,
Қаяқта сол бир қудайларыңыз?
Енди олар келип, сизлерге жәрдем берсин!
Сизлерди солар қорғасын!
39
Билип қойыңлар, жалғыз Мен Қудайман,40
Қолымды аспанға көтеремен,
Мәңги бар Болыўшы атым менен ант ишемен:
41
Мен жалтылдаған қылышымды қайрайман,
Әдиллик орнатыў ушын, оны қолыма аламан,
Солай етип, душпанларымнан өш аламан,
Мени жек көргенлерди жазалайман.
42
Оқларымды қан менен мәс етемен,
Қылышымды ет пенен тойдыраман.
Өликлер ҳәм тутқынлардың қаны ағады,
Душпан басшыларының баслары кесиледи“.
43
Ҳәй, халықлар, Оның халқын қутлықлаңлар,44
Муўса Нун улы Ешуа менен бирге келип, усы жырды халыққа айтып берди.45
Муўса усы сөзлердиң ҳәммесин пүткил Израил халқына айтып болғаннан кейин,46 оларға былай деди: «Бүгин мен сизлерге жеткерген усы сөзлердиң ҳәммесин жүрегиңизде сақлаң. Усы нызамның барлық сөзлерин муқыятлы түрде орынлаң, деп балаларыңызға буйырың.
47 Булар бос сөзлер емес, ал сизлердиң өмириңиздур. Иордан дәрьясынан өтип, мүлик ететуғын елде усы сөзлердиң саясында сизлердиң өмириңиз узақ болады».
48
Жаратқан Ийе сол күни Муўсаға былай деди:49 «Моаб елиндеги Ерихоның қарсысындағы Абарим таўларының бири болған Небо таўына шық. Сол жерден Мен Израил халқына мүлик етип берип атырған Кенаан жерине қара.
50 Әжағаң Харон Ҳор таўында өлип, ата-бабаларына қосылғаны сыяқлы, сен де усы таўға шығып, өлесең ҳәм ата-бабаларыңа қосыласаң.
51 Себеби екеўиңиз де Зин шөлинде, Қадештеги Мериба суўларында израиллылардың алдында Маған опасызлық қылып, мухаддеслигимди тән алмадыңыз.
52 Соның ушын, сен Мен Израил халқына берип атырған жерди тек узақтан көресең, бирақ оған кирмейсең».
1
Қудайдың адамы Муўса өлиминен алдын израиллыларға ақ пәтиясын берип,2 былай деди:
«Жаратқан Ийе Синай таўынан келди,3
Аўа, Жаратқан Ийе халқы Израилды сүйеди,
Өзине бағышланған барлық адамларды қорғайды.
Олар Жаратқан Ийениң аяқларына бас урады,
Ҳәм Оның сөзлерин қабыллайды.
4
Муўсаның бизлерге берген нызамы,
Яқып жәмийетиниң баҳалы мүлки болды.
5
Израилдың урыўлары ҳәм басшылары бир жерге жыйналғанда,
Жаратқан Ийе Ешурунның патшасы болды».
6
Муўса Рубен урыўы ҳаққында былай деди: «Рубен урыўы жасасын, өлмесин,7
Муўса Яҳуда урыўы ҳаққында мыналарды айтты: «Яҳуданың пәриядын есит, Жаратқан Ийе,8
Ол Лебий урыўы ҳаққында былай деди: «О, Жаратқан Ийе, Сениң Урим ҳәм Туммимиң9
Ол ата-анасынан, аға-инисинен,
Өз балаларынан гөре, Сени жоқары қойды.
Сениң буйрықларыңды орынлады,
Келисимиңе садық қалды.
10
Сениң қағыйдаларыңды Яқыптың урпақларына,
Нызамларыңды Израилға үйретеди.
Сениң алдыңда түтетки түтетип,
Қурбанлық орныңда толығы менен жандырылатуғын қурбанлықлар усынады.
11
Оның байлығын жарылқа, Жаратқан Ийе,
Қол урған ислеринен кеўлиң толсын.
Оған қарсы шыққанлардың
Душпанларының белин сындыр,
Жаўлары қайтып аяққа тура алмасын!»
12
Муўса Бенямин урыўы ҳаққында былай деди: «Жаратқан Ийениң сүйиклиси, Оның жанында қәўип-қәтерсиз жасасын,13
Юсуп ушын былай деди: «Жаратқан Ийе оның жерине берсин берекет,14
Жеринде қуяшқа тойған сапалы өним өссин,
Өз мәўсиминде мийўелер мол болсын.
15
Әййемнен киятырған таўлардың ең жақсы сыйлары менен,
Мәңги төбешиклердиң молшылығы менен,
16
Жердиң ең жақсы өними ҳәм ҳәр бир нәрсеси менен,
Пута ишинде Көрингенниң мийрими менен берекетленсин.
Юсуп урпағынан болған адамларға,
Туўысқанларының арасында басшы болған Юсупке усы берекет жаўсын.
17
Биринши туўылған буға сыяқлы қүдиретлидур ол,
Шақлары жабайы буғаның шақлары яңлыдур.
Оның бир шақы Эфрайымның он мың адамы,
Екинши шақы Менашшениң мыңлағаныдур.
Юсуп усы шақлары менен халықларды сүзеди,
Жер жүзиндеги халықларды қуўады».
18
Ол Зебулон ҳәм Иссахар урыўы ҳаққында былай деди: «Ҳәй, Зебулон жолға шыққаныңда қуўанышқа бөлен,19
Олар басқа халықларды таўға шақырады,
Ол жерде мақул болатуғын қурбанлықларды шалады.
Олар теңизлердиң молшылығы менен,
Теңиз жағасының байлығы менен азықланар».
20
Муўса Гад урыўы ҳаққында былай деди: «Гадтың жерин кеңейткен Қудайға алғыс айтың!21
Ол өзи ушын жердиң жақсысын таңлады,
Басшының үлеси оған берилди.
Халықтың басшылары жыйналғанда,
Ол орынлады Израил халқы менен бирге,
Жаратқан Ийениң әдил еркин ҳәм Оның ҳүкимлерин».
22
Муўса Дан урыўы ҳаққында былай деди: «Дан жас арысланға мегзер,23
Нафталий урыўы ҳаққында былай деди: «Ҳәй, Жаратқан Ийениң оң жағына шыққан,24
Ол Ашер ҳаққында былай деди: «Басқа урыўлардың ишинде Ашер ең көп жарылқанғаныдур,25
Дәрўазаңның тәмбилери темир ҳәм қоладан болып,
Өмириң бойы қәўипсиз жаса».
26
«Ҳәй, Ешурун, Қудайымызға мегзес ҳеш ким жоқдур,27
Мәңги бар болған Қудай сениң панаңдур,
Сени Ол Өзиниң мәңгилик қолларында алып жүрер.
Душпанларыңды алдыңнан қуўып шығарып,
Саған: „Оларды қырып тасла!“ — деп айтады.
28
Солай етип, Израил қәўип-қәтерсиз жасайды,
Яқыптың мәканы аман болады,
Дән ҳәм шарап елинде мол болады,
Аспаннан оның жерине шық түседи.
29
Израил, сен қандай бахытлысаң!
Саған мегзейтуғын бар ма өзи?
Сен Жаратқан Ийе қутқарған халықсаң.
Жаратқан Ийе сени қорғайтуғын қалқандур,
Жеңис беретуғын сениң қылышыңдур.
Душпанларың алдыңда қуллық қылады,
Сен олардың арқасын басып, езесең».
1
Соннан кейин, Муўса Моаб тегислигинен Ерихо қаласына қарсы жайласқан Небо таўына, Писга таўының төбесине шықты. Жаратқан Ийе оған пүткил елди көрсетти: арқадағы Дан қаласына дейин созылған Гилад жерин,2 пүткил Нафталий жерлерин, Эфрайым ҳәм Менашше жерлерин, Жер Орта теңизине дейин созылған пүткил Яҳуда жерлерин,
3 қубладағы Негебти ҳәм тегисликти. Бул Соар қаласына дейин созылған Пальма қаласы деп аталған Ерихо тегислиги.
4 Кейин Жаратқан Ийе Муўсаға: «Ибрайымға, Ысаққа ҳәм Яқыпқа: „Сениң урпағыңа беремен“ деп ант ишкен ел усы болады. Мине, усы елди көзлериң менен көриўге мүмкиншилик бердим, бирақ сен ол жерге кирмейсең», — деди.
5
Солай етип, Жаратқан Ийениң айтқанындай, Оның қулы Муўса сол Моаб елинде қайтыс болды.6 Жаратқан Ийе оны Бейт-Пеорға қарама-қарсы жайласқан Моабтағы ойпатлыққа көмди. Муўсаның қәбири қай жерде екенлигин бүгинге дейин ҳеш ким билмейди.
7 Муўса қайтыс болғанда, бир жүз жигирма жаста еди. Деген менен, оның көзи де ҳәлсизленбеген, күш-ғайраты да қайтпаған еди.
8 Израиллылар Моаб тегислигинде Муўсаны жоқлап отыз күн аза тутты.
Кейин Муўса ушын азалаў күнлери тамам болды.9 Нун улы Ешуа даналық руўхы менен толған еди. Өйткени Муўса өлиминен алдын оған қолларын қойып, оны жолбасшы етип тайынлаған еди. Израиллылар оған қулақ салып, Жаратқан Ийениң Муўса арқалы берген буйрықларына әмел қылды.
10
Израилда сол күннен бүгинге дейин, Муўсаға уқсаған пайғамбар болмады. Себеби Жаратқан Ийе Муўса менен жүзбе-жүз көрисип, сөйлесетуғын еди.11 Жаратқан Ийе оны Мысырда фараонға, оның хызметкерлерине ҳәм пүткил Мысыр халқына Өз кәрамат ҳәм белгилерин көрсетиў ушын жиберген еди.
12 Муўса пүткил Израил халқының көз алдында қүдиретли, уллы ҳәм қорқынышлы ислер ислеген еди.