1
Яҳуда патшасы Еҳоякимниң патшалығының үшинши жылында Бабилон патшасы Набуходоносор Ерусалимге жүрис қылып, қаланы қамал қылды.2 Жаратқан Ийе Набуходоносордың Яҳуда патшасы Еҳоякимди тутқынға алыўына ҳәм Қудайдың Ибадатханасындағы базы ыдысларды алып кетиўине жол қойды. Набуходоносор ыдысларды Бабилонияға алып барып, оларды өз қудайының ибадатханасының ғәзийнеханасына жайластырды.
3
Бабилон патшасы сарайының бас хызметшиси Ашпеназға Израил халқынан алып келинген тутқынлардың ишинен патшаға ҳәм ақ сүйеклердиң шаңарағына тийисли болған жас жигитлерди алып келиўди буйырды.4 Булар минсиз, келбетли, ҳәр тәреплеме ақыл-парасатлы, билимли, жақсы түсиникке ийе ҳәм патша сарайында хызмет етиўге ылайықлы болыўы керек еди. Және де Ашпеназ оларға калдейлердиң тилин ҳәм әдебиятын үйретиўи тийис еди.
5 Патша олар ушын өз дастурханынан аўқат ҳәм шарап ажыратып қойды. Сол жас жигитлер үш жыл даўамында тәлим алғаннан кейин, патшаның алдында хызметке тайын болыўы керек еди.
6
Таңланған жаслардың арасында Яҳуда урыўынан болған Даниел, Ханания, Мишаел ҳәм Азария бар еди.7 Сарайдың бас хызметшиси олардың атларын өзгертип, Даниелди Белтешассар, Хананияны Шадрах, Мишаелди Мешах, Азарияны болса Абед-Него деп атады.
8
Даниел өзин ҳарамламаўды шешти ҳәм ол сарай бас хызметшисинен патша дастурханынан берилетуғын аўқат ҳәм шараптан әкелмеўди өтиниш қылды.9 Қудай Даниелдиң сарай бас хызметшисиниң кеўлинен шығыўына ҳәм реҳимине миясар болыўына жол қойды.
10 Сарайдың бас хызметшиси Даниелге былай деди: «Яқ, сизлерге берилетуғын аўқат пенен ишимликлерди уллы мәртебели патшамыздың өзи белгилеп берди. Оның буйрықларынан бас тартыўдан қорқаман. Егер ол жүзиңиздиң көриниси басқа жас жигитлердиң жүзинен гөре солғын екенин көрсе, онда жанымды қәўип астына қойған боласыз».
11
Даниел усы мәселе бойынша сарай бас хызметшиси тайынлаған сақшы менен сөйлести, себеби бул сақшы Даниел, Ханания, Мишаел ҳәм Азария ушын жуўапкер адам еди. Ол сақшыға былай деди:12 «Илтимас, қулларыңызға он күн даўамында жеўге палыз өнимлерин ҳәм ишиўге суў берип, сынап көриң.
13 Кейин бизлердиң көринисимизди патша дастурханынан аўқат жеген жигитлердиң көриниси менен салыстырып көриң, усыдан кейин өз билгениңизди қылың».
14
Солай етип, сақшы буған ыразы болып, оларды он күн даўамында сынап көрди.15 Он күн өткеннен кейин, олардың қәдди-қәўметлери толысып, патша дастурханынан берилген аўқатларды жеген жигитлерден әдеўир келбетли ҳәм толығырақ болып көринди.
16 Солай етип, сол күннен баслап сақшы патша дастурханынан олар ушын алып келинген аўқатлар менен шарапларды былай қойып, оларға тек ғана палыз өнимлерин беретуғын болды.
17
Қудай бул төрт жигитке ҳәр тәреплеме билим ҳәм әдебият пенен даналықты үйрениўде уқып берген еди. Оннан қала берсе, Даниел ҳәр түрли аян ҳәм түслерди жорыў қәбилетине ийе еди.18
Патша белгилеген мүддет тамам болғанда, сарай бас хызметшиси барлық жигитлерди Набуходоносордың алдына алып барды.19 Патша олар менен сөйлести ҳәм олардың арасынан Даниел, Ханания, Мишаел ҳәм Азарияға тең келетуғыны табылмады. Соның ушын, олар патшаның хызметине тайынланды.
20 Патша қандай сораў бермесин, олардың даналығы, түсиниги пүткил патшалықтағы палкерлерден ҳәм порханлардан он есе үстин болып шықты.
21 Патша Кирдиң патшалығының биринши жылына дейин Даниел сарайда хызмет етти.
1
Өз ҳүкимдарлығының екинши жылында Набуходоносор бир түс көрди. Түси оны соншелли тынышсызландырып жибергенликтен, уйқысы қашты.2 Патша түсиниң жорылыўын билиў ушын, қол астындағы барлық палкерлерди, порханларды, жулдыз изертлеўшилерди ҳәм данышпанларды шақыртты. Олар патшаның алдына келгенде,
3 патша оларға:
— Бир түс көрдим. Мени тынышсызландырған бул түстиң мәнисин билгим келеди, — деди.4
Данышпанлар патшаға арамей тилинде былай деди: — Мырзамыз патшаның өмири узақ болсын! Түсиңизди айтып бериң, бизлер оны жорып берейик.5
Патша оларға былай деди: — Мениң кескин қарарым мынадай: егер сизлер маған көрген түсимди ҳәм оның жорылыўын айтып бермесеңиз, мен сизлерди жазалап, денелериңизди бөлеклеп таслайман, ал үйлериңизди болса ўайран қылып, бир үйинди тасқа айландыраман.6 Ал егер де түсимди айтып, оны жорып берсеңиз, онда сизлерге баҳалы саўғалар берип, ҳүрмет-иззет көрсетемен. Буның ушын, мениң түсимди айтып, оны жорып бериң.
7
Олар патшаға және: — Тақсыр, алды менен көрген түсиңизди айтып бериң, бизлер оны жорыймыз, — деди.8
Патша оларға былай деди: — Сизлер мениң қарарымның қатаң екенин көрип, ўақыттан утыўды қәлеп атырғаныңызды билип турыппан.9 Егер түсимди айтып бермесеңиз, сизлерди тек ғана бир жаза күтип турыпты. Сизлер мени алдастырып, жағдай өзгергенше ўақытты созыўды келисип алғансыз. Қәне, түсти маған айтып бериң, сонда оны жорый алатуғыныңызды да билемен.
10
Данышпанлар патшаға: — Жер жүзинде сизиң бул талабыңызға жуўап бере алатуғын бирде бир жан жоқ. Уллы ҳәм қүдиретли болған патшалардың ҳеш бири де палкерден, порханнан ҳәм данышпаннан бундай нәрсени талап қылмаған.11 Тақсыр, сиз бизлерге қыйын болған талапты қойып атырсыз. Адамлар арасында жасамайтуғын қудайлардан басқа буны патшаға айтып беретуғын ҳеш ким жоқ, — деп жуўап берди.
12
Бул сөзлерге ғәзепленген патша Бабилондағы барлық данышпанларды өлтириўди буйырды.13 Солай етип, ҳәммесиниң өлтирилиўи ушын буйрық шықты. Даниел ҳәм оның досларын да өлим жазасы күтип турған еди.
14
Патша сақшыларының баслығы Арйох Бабилондағы барлық данышпанларды өлтириў ушын жолға шыққанда, Даниел оның алдына барды ҳәм ақыл-парасат пенен оған хабарласып:15 «Не ушын патша бундай қатаң буйрық шығарды?» — деп сорады. Арйох болған ўақыяны Даниелге айтып берди.
16 Сонда Даниел патшаның алдына кирип, түстиң жорылыўын табыў ушын мәўлет сорады.
17 Кейин Даниел үйине қайтып, болып өткенлерди дослары Ханания, Мишаел ҳәм Азарияға айтып берди ҳәм оларға:
18 «Бабилон данышпанлары менен бирге өлмеўимиз ушын, аспандағы Қудайға жалбарының. Ол бизлерге реҳим көрсетип, сол сырды ашып бериўин сораң», — деди.
19 Сол түни Даниелге бул сыр аян арқалы ашылды ҳәм Даниел аспандағы Қудайға алғыс-мақтаўлар айтып:
20
«Қудайымыз дана ҳәм қүдиретлидур,21
Ол заманды ҳәм дәўирди өзгертер,
Патшаларды тахттан түсирип, тахтқа отырғызар.
Данышпанларға даналық,
Ақыллыларға билим берер.
22
Ол терең ҳәм сырлы затларды ашады,
Қараңғылықта жасырынған нәрселерди биледи,
Оның дөгереги жарықлық пенен қоршалған.
23
Ата-бабаларымның Қудайы,
Саған алғыс айтып, Сени мақтайман,
Сен маған даналық ҳәм күш бердиң,
Сорағанымызды маған ашып берген Сенсең,
Патша сораған нәрсени бизлерге көрсеткен Сен боласаң», — деди.
24
Даниел Бабилон данышпанларын өлтириў ушын патша тәрепинен тайынланған Арйохтың алдына барып: — Бабилон данышпанларын өлтирмең. Мени патшаның алдына алып барың, мен ол көрген түсти жорып беремен, — деди.25
Арйох дәрҳал Даниелди патшаның алдына алып барып: — Тақсыр, Яҳуда тутқынларының арасынан түсиңизди жорыйтуғын бир адамды таўып келдим, — деди.26
Патша Белтешассар деп аталған Даниелге: — Сен маған көрген түсимди ҳәм оның жорылыўын айтып бере аласаң ба? — деп сорады.27
Даниел патшаға былай деп жуўап берди: — Тақсыр, бул сырды данышпан да, порхан да, палкер де, болжаўшы да сизге ашып бере алмайды.28 Бирақ аспандағы Қудай усыған уқсаған сырларды ашып бере алады. Мырзамыз Набуходоносор, Ол сизге келешекте не болатуғынын аян қылмақшы. Сиз көрген түс ҳәм аян мынадай еди:
29
Тақсыр, сиз жатып, келешек ҳаққында ойладыңыз. Сонда сырларды ашып бериўши Қудай сизге келешекте не жүз беретуғынын билдирди.30 Маған бул сыр даналығым басқалардикинен зыят болғаны ушын ашылмады, ал патшамның көрген түсиниң жорылыўын билиўи ушын ҳәм жүрегинде болған ой-пикириниң мәнисин түсиниўи ушын ашылды.
31
Тақсыр, сиз түсиңизде нәҳән бир мүсин көрдиңиз. Алдыңызда турған сол мүсин оғада үлкен ҳәм жүдә жарқыраған еди. Және де, оның көриниси қорқынышлы еди.32 Мүсинниң басы сап алтыннан, көкирек ҳәм қоллары гүмистен, бели ҳәм санлары қоладан,
33 балтырлары темирден, аяқларының бир бөлеги темирден, бир бөлеги ылайдан еди.
34 Сиз қарап турғаныңызда, адамзаттың қолы тийместен бир тас қопарылып, мүсинниң темир ҳәм ылайдан болған бөлегине урылды да, оны майдалап таслады.
35 Темир, ылай, қола, гүмис ҳәм алтын майдаланып, жазғы қырмандағы қаўықтай болып қалды. Самал оларды ушырып жиберип, ҳеш нәрсе қалмады. Мүсинге урылған тас болса, үлкен таў болып, пүткил жер жүзин толтырып жиберди.
36
Бул сизиң көрген түсиңиз еди. Енди болса, түсиңиздиң жорылыўын айтып берейин.37 Патша, сиз патшалар патшасысыз. Аспандағы Қудай сизге патшалық, салтанат, күш-қүдирет ҳәм уллылық берген.
38 Ол жерде жасап атырған барлық адамзатты, ҳәттеки, даладағы жабайы ҳайўанларды ҳәм аспандағы қусларды сизиң қолыңызға тапсырып, олардың үстинен ҳүкимдар етип қойды. Алтын бас — бул сизсиз.
39 Ал сизден кейин басқа бир патшалық аяққа турады. Ол патшалық сизден ҳәлсизлеў болады. Оннан кейин пүткил дүньяны ийелейтуғын қоладан болған үшинши патшалық ҳүкимдарлық қылады.
40 Буннан соң келетуғын төртинши патшалық темирдей қатты болады. Темир ҳәмме нәрсени сындырып жоқ қылғанындай, сол патшалық та өзинен алдын болған патшалықты бузып, жоқ қылады.
41 Сиз мүсинниң балтырдан төмени менен аяқ бармақларының бир бөлегиниң ылайдан, бир бөлегиниң темирден екенин көрдиңиз, бул бөлинген патшалық болады. Ылай темир менен қарылғаны ушын, демек бул патшалықтың күшли ҳәм ҳәлсиз тәреплери болады.
42 Аяқтың бармақларының бир бөлеги темирден ҳәм бир бөлеги ылайдан болғаны сыяқлы, патшалықтың да бир бөлеги күшли, бир бөлеги ҳәлсиз болады.
43 Темир менен ылайдың қарылыўы — бул халықлардың бир-бирине қуда-тамыр болып араласып, беккем болғысы келетуғынын билдиреди. Бирақ темир ылай менен бирикпегени сыяқлы, олар да бир-бири менен бирлесе алмайды.
44 Сол патшалардың дәўиринде аспанның Қудайы мәңги ҳәм ҳеш бир халықтан жеңилмейтуғын бир патшалық орнатады. Бул патшалық басқа барлық патшалықларды жоқ қылып, өзи мәңги турады.
45 Таўдан адамзаттың қолы тиймей-ақ тастың өзи түсип, темир, қола, ылай, гүмис ҳәм алтынды майдалап таслағанын көрдиңиз. Уллы Қудай келешекте болатуғынларды сизге билдирген. Сизиң көрген түсиңиз ҳақыйқат, жорылыўы да дурыс.
46
Сонда патша Набуходоносор Даниелди ҳүрмет етип, оның алдында ет-бети менен жерге жығылды. Кейин өз адамларына Даниел ушын сыйлар әкелиўди ҳәм хош ийисли затларды бериўди буйырды.47 Патша Даниелге былай деди:
— Шынында да, сениң Қудайың сырларды ашып беретуғын қудайлардың Қудайы, патшалардың Ийеси екен. Өйткени мениң сырларымды тек ғана сен ашып бере алдың!48
Буннан соң, патша Даниелди жоқары мәртебеге көтерип, көп баҳалы саўғалар менен сыйлықлады ҳәм оны Бабилон ўәлаятының ҳүкимдары ҳәм Бабилондағы пүткил данышпанлар үстинен басшы етип тайынлады.49 Даниелдиң илтимасы менен, патша Бабилон ўәлаятын басқарыўды Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоға тапсырды. Даниелдиң өзи патшаның сарайында хызмет етип қалды.
1
Патша Набуходоносор үлкен бир алтын мүсин ислетти. Бийиклиги алпыс шығанақ , ени алты шығанақ болған бул мүсинди Бабилон ўәлаятындағы Дура тегислигине орнатты.2 Соннан соң, ол найыпларды, ҳүкимдарларды, ҳәкимлерди, ўәзирлерди, қазнашыларды, қазыларды, ҳәмелдарларды ҳәм барлық ўәлаят хызметкерлерин шақырып, өзи орнатқан мүсинниң ашылыў мәресимине қатнасыўын буйырды.
3 Олардың барлығы патша Набуходоносор орнатқан мүсинниң ашылыў мәресимине қатнасыў ушын, мүсинниң алдына жыйналғанда,
4 жаршы бәлент даўыс пенен былай деп жар салды: «Ҳәй, барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр түрли тилдеги адамлар, патшаның буйрығына қулақ салыңлар!
5 Кәрнай, най, лира, цитра, арфа, дәп ҳәм басқа да саз әсбапларының шертилген даўысларын еситиўден, жерге жығылып, патша Набуходоносор орнатқан алтын мүсинге табыныңлар.
6 Ким де ким тәжим қылып, табынбаса, сол ўақыттың өзинде от жанып турған печьке тасланады».
7 Сонлықтан кәрнай, най, лира, цитра, арфа ҳәм басқа да саз әсбапларының даўысын еситиўден, барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр түрли тилдеги адамлар жерге жығылып, патша Набуходоносор орнатқан мүсинге табынды.
8
Сол ўақытта яҳудийлерди қаралаў нийетинде жүрген базы калдейлер пайыттан пайдаланып,9 патша Набуходоносорға былай деди: «Уллы мәртебели патша, өмириңиз узақ болсын!
10 Тақсыр, сизиң буйрығыңыз бойынша, кәрнай, най, лира, цитра, арфа, дәп ҳәм басқа да саз әсбапларының даўысын еситкен ҳәр бир адам жерге жығылып, алтын мүсинге табыныўы керек емес пе еди?
11 Сиз буйрыққа әмел қылмаған ҳәр бир адамның от жанып турған печьке тасланатуғынын айтқан едиңиз.
12 Бирақ базы яҳудийлер, яғный өзиңиз Бабилон ўәлаятына ҳүкимдар етип тайынлаған Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него сизиң буйрығыңызға бойсынбады. Бул адамлар қудайларыңызға табынбайды, сиз орнатқан мүсинге де табыныўды мақул көрмеди».
13
Бул хабарды еситип, қатты ғәзепленген Набуходоносор Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны алдына алып келиўди буйырды. Олар патшаның алдына алып келингенде,14 Набуходоносор оларға былай деди:
— Ҳәй, Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него, мениң қудайларыма ҳәм мен орнатқан алтын мүсинге табынбағаныңыз ырас па?15 Деген менен, мен сизлерге және бир мүмкиншилик беремен. Ҳәзир кәрнай, най, лира, цитра, арфа, дәп ҳәм басқа да саз әсбапларының даўысын еситиўден-ақ, жерге жығылып, мен орнатқан мүсинге табыныңлар. Егер тәжим етпесеңлер, сол ўақыттың өзинде отлы печьке тасланасызлар. Сонда сизлерди мениң қолымнан ҳеш бир қудай да қутқара алмайды!
16
Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него патшаға былай деп жуўап берди: — Мырзамыз, бул мәселеде өзлеримизди ақламақшы емеспиз.17 Бизлер сыйынатуғын Қудай бизлерди от жанып турған печьтен де, сизиң қолыңыздан да қутқара алады.
18 Бирақ егер Ол бизлерди қутқармаған жағдайда, тақсыр, мынаны билип қойың: бизлер ҳеш қашан қудайларыңызға сыйынбаймыз, сиз орнатқан алтын мүсинге де табынбаймыз.
19
Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның бул жуўабына Набуходоносордың қатты ғәзеби келгенликтен түри өзгерип кетти. Ол печьтеги отты алдынғысынан жети есе қатты жандырыўды буйырды.20 Кейин әскерлериниң арасынан ең күшли әскерлерге Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны байлап, отлы печьке таслаўды буйырды.
21 Солай етип, әскерлер оларды байлап, үстки кийими, ыштаны, бас кийими, қулласы барлық кийимлери менен бирге отлы печьке таслады.
22 Патшаның буйрығының қатаң болғанлығы ҳәм печьтиң соншелли күшли жанып турғанлығы себепли, Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны отқа таслаған әскерлер оттың ҳәўирине күйип өзлери өлип қалды.
23 Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него болса байланған ҳалда отлы печьке қулап түсти.
24
Буны тамаша қылып турған патша Набуходоносор бирден орнынан секирип турды да, таң қалып, кеңесгөйлерине: — Печьке байланған ҳалда үш адамды тасламадық па? — деп бақырып жиберди. — Әлбетте, сондай, мырзамыз патша, — деп жуўап берди олар.25
Патша: — Қараңлар, ал мен от ишинде байланбаған ҳалда жүрген төрт адамды көрип турман. Олардың ҳеш бири де зыян көрмеген. Төртиншиси болса, көринисинен иләҳий барлыққа уқсайды! — деди.26
Набуходоносор от жанып турған печьтиң аўзына барып: — Ҳәй, Қудай Тааланың қуллары Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него, берман шығыңлар! Мениң алдыма келиңлер! — деп бақырды. Сонда Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Него оттың ишинен шықты.27 Барлық найыплар, ҳүкимдарлар, ҳәкимлер ҳәм патша кеңесгөйлери Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоны дөгереклеп алды ҳәм оттың бул адамларға ҳеш қандай зыян тийгизбегенин көрди. Олардың шашлары күймеген, кийимлерине зыян тиймеген, ҳәттеки, олардан оттың ийиси де шықпай турған еди.
28
Сонда Набуходоносор былай деди: «Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның Қудайына алғыс-мақтаўлар болсын! Ол өз периштесин жиберип, Өзине исенген қулларын қутқарды. Олар өз Қудайынан басқа қудайларға сыйыныўдан гөре, жанынан кешиўди абзал көрди, соның ушын, патшаның, яғный мениң буйрығыма бойсыныўдан бас тартты.29
Соның ушын, мынаны пәрман қыламан: Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның Қудайына тил тийгизген ҳәр бир адам қайсы халық, миллет ямаса қайсы тилге тийисли болыўына қарамастан, олар шаўып тасланады, үйлери болса ўайран қылынады. Өйткени бундай қылып қутқара алатуғын басқа қудай жоқ».30
Кейин патша Шадрах, Мешах ҳәм Абед-Негоның мәртебесин және де асырып, оларды Бабилон ўәлаятындағы жоқарғы лаўазымға көтерди.31
Патша Набуходоносор жер жүзиндеги барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр түрли тилдеги адамларға мынадай хабар жоллады: «Сизлерге тынышлық ҳәм берекет тилеймен!32 Қудай Тааланың маған көрсеткен белги ҳәм кәраматлары ҳаққында сизлерди хабардар қылмақшыман.
33
Қандай уллы Оның белгилери!1
Мен, Набуходоносор өз үйимде — сарайымда тыныш, рәҳәтленип жасап атырған едим.2 Бирақ бир күни түнде қорқынышлы түс көрдим. Төсегимде жатқанымда, бул түс ҳәм аянлар мени қатты қорқынышқа салды.
3 Түсимди маған жорып бериўи ушын Бабилонның барлық данышпанларын алдыма алып келиўди буйырдым.
4 Алдыма келген палкерлерге, порханларға, данышпанларға ҳәм болжаўшыларға түсимди айтып бердим, бирақ олар оны жорый алмады.
5 Ақырында аты мениң қудайымның аты менен аталған Белтешассар деген мухаддес қудайлардың руўхы менен толған Даниел алдыма келди. Мен оған түсимди айтып берип, былай дедим:
6
— Ҳәй, Белтешассар, данышпанлардың басшысы, сенде мухаддес қудайлардың руўхы бар екенин ҳәм ҳәр бир сырды аша алатуғыныңды билемен. Көрген түсимди тыңлап, маған жорып бер.7 Төсегимде жатып, көрген аянларда дүньяның ортасында өсип турған жүдә үлкен бир теректи көрдим.
8 Терек өсип барып, күшке толды ҳәм оның ушы аспанға жетти. Бул теректи дүньяның төрт тәрепинен көриўге болатуғын еди.
9 Оның жапырақлары сулыў ҳәм пүткил дүньяны тәмийинлейтуғын мол мийўеси бар еди. Жабайы ҳайўанлар оның саясында пана таўып, көктеги қуслар шақаларына уя салып, жер жүзиндеги барлық тири жанлар оннан азықланатуғын еди.
10 Төсегимде жатып, көрип атырған аянда, аспаннан мухаддес бир гүзетши түсип келди.
11 Ол бәлент даўыс пенен былай деди: «Теректи кесип, шақаларын шаўып таслаңлар, жапырақларын үзип, мийўелерин шашып таслаңлар. Саясындағы ҳайўанларды қуўыңлар, шақаларындағы қусларды ушырып жибериңлер.
12 Бирақ теректиң түбири менен тамырларына тиймеңлер, оны темир ҳәм қола менен шынжырлап, жабайы шөплердиң арасында қалдырыңлар. Ол аспаннан түскен шыққа шомылсын, жабайы ҳайўанлар менен жасап, несийбесин дала шөплеринен терип жесин.
13 Оннан адамзат жүреги алып тасланып, ҳайўан жүреги берилсин. Ол жети мүддет ҳайўандай болып жасасын.
14 Бул ҳүкимди гүзетшилер, қарарды мухаддеслер шығарды. Солай етип, ҳәр бир тири жан Қудай Тааланың адамзат патшалығының Ҳүкимдары екенин билсин. Ол патшалықты қәлеген адамына берер, ҳәттеки, қарапайым адамды тахтқа отырғызар».
15 Мен, патша Набуходоносор усындай түс көрдим. Енди сен, Белтешассар маған оны жорып бер, себеби патшалығымдағы данышпанлардың ҳеш бири түсимди жорып бере алмады. Ал бул сениң қолыңнан келеди, өйткени сенде мухаддес қудайлардың руўхы бар.
16
Кейин Даниел, яғный Белтешассар бир неше ўақыт өзине келе алмай турды, ойлары оны қорқынышқа салған еди. Сонда патша оған: — Белтешассар, түсим де, оның жорылыўы да сени қорқынышқа салмасын, — деди. Сонда Белтешассар былай деп жуўап берди: — Мырзам, бул түс сизди жек көретуғынлардың, оның жорылыўы душпанларыңыздың басына түссин!17 Сиз уша басы аспанға тийип турған бийик ҳәм күшли бир теректи көрдиңиз. Бул терек соншелли үлкен болғанлықтан, оны дүньяның төрт тәрепинен көриўге болатуғын еди.
18 Оның жапырақлары жүдә сулыў, пүткил дүньяны тәмийинлейтуғын мол мийўелери бар еди. Оның саясында жабайы ҳайўанлар жасап, көктеги қуслар шақаларына уя салған еди.
19 Патшам, бул терек сиз боласыз. Сиз уллы ҳәм күшли болдыңыз. Уллылығың көклерге жетип, ҳүкимдарлығың пүткил жер жүзине жайылды.
20 Сиз аспаннан түсип киятырған мухаддес гүзетшини де көрдиңиз. Ол: «Теректи кесип, жоқ қылыңлар. Бирақ оның түбири ҳәм тамырларына тиймеңлер, оларды темир ҳәм қола менен шынжырлап, жабайы шөплердиң арасына қалдырыңлар. Жети мүддет даўамында ол аспаннан түскен шыққа шомылып, жабайы ҳайўанлар менен бирге жасасын», — деди.
21 Патшамыз, түстиң жорылыўы ҳәм Қудай Тааланың тақсырым болған сизге шығарған қарары мынадай:
22 сиз адамлар жәмийетинен шығарылып, жабайы ҳайўанлардың арасында жасайсыз. Қудай Тааланың адамзат патшалығының жалғыз Ҳүкимдары екенин ҳәм Ол тахтты қәлеген адамына беретуғынын түсингениңизше жети мүддет даўамында малға уқсап от жеп, аспаннан түскен шыққа шомыласыз.
23 Деген менен, теректиң түбири ҳәм тамырлары қалдырылсын! — деген буйрық мынаны аңлатады: Барлық ҳүкимдарлықтың аспандағы Қудайға тийисли екенин түсингениңизден кейин, патшалығыңыз қайта тикленеди.
24 Сонлықтан тақсыр, сизден өтинемен, мәсләҳәтимди алыңыз: гүналарыңыздан бас тартып, туўры ислерди ислең, айып ислериңизден бас кешип, жарлыларға реҳим қылың. Сонда сизиң табыслы өмириңиз даўам етеди.
25
Булардың ҳәммеси патша Набуходоносордың басына түсти.26 Арадан он еки ай өткеннен соң, ол Бабилондағы сарайының там басына шығып жүрди.
27 Сонда ол қалаға қарап: «Өз қүдиретим менен қурдырған патша қаласы болған уллы Бабилонға қараңлар! Буны өз күшим ҳәм уллы қүдиретим менен қурдым», — деди.
28 Ол бул сөзлерди айтып үлгерместен-ақ аспаннан бир даўыс келди: «Ҳәй, патша Набуходоносор, сөзиме қулақ сал! Ҳәзирден баслап, сен тахтыңнан түсирилдиң.
29 Сен адамлар жәмийетинен айдалып, жабайы ҳайўанлар менен жасайсаң. Қудай Таала — адамзат патшалығының жалғыз Ҳүкимдары екенин ҳәм Ол тахтты қәлеген адамына беретуғынын түсинип жетпегениңше, жети мүддет даўамында малға уқсап от жеп жүресең».
30 Набуходоносорға айтылған бул сөзлер сол ўақытта орынланды. Ол адамлар жәмийетинен айдалды ҳәм мал сыяқлы от жеп, аспаннан түскен шыққа шомылды. Шашлары бүркиттиң қанатларының узынлығындай, тырнақлары болса қустың тырнақларындай болып өсип кетти.
31
Белгиленген мүддет тамамланғанда, мен, Набуходоносор көзлеримди көкке тиктим ҳәм сол ўақытта өзиме келдим. Қудай Таалаға алғыс-мақтаўлар айттым, мәңги өмир сүриўшини алғыслап, уллыладым: Оның ҳүкимдарлығы — мәңги ҳүкимдарлық,32
Дүньяда жасап атырғанлар Оның алдында ҳеш нәрсе емес,
Ол аспандағы күшлердиң ҳәм дүньяда жасап атырғанлардың үстинен,
Өзиниң қәлеген ҳүкимин шығарар.
Ҳеш ким Оны тоқтата алмас,
Оған «Не қылып атырсаң?» — деп ҳеш ким айта алмас.
33
Ес-ақылым қайтып келген ўақыттың өзинде, мениң патшалық мәртебем, абырайым ҳәм салтанатым қайта тикленди. Кеңесгөйлерим ҳәм ақсүйеклерим мени излеп келди. Мен қайтадан тахтқа отырдым, уллылығым болса, алдынғысынан да асып кетти.34 Енди мен, Набуходоносор Аспанның Патшасына алғыс-мақтаў айтаман, Оны алғыслап, уллылайман. Өйткени Оның барлық ислери ҳақыйқат ҳәм жоллары әдил. Тәкаббирлердиң көкирегин басыўға Оның күши жетеди.
1
Патша Белшассар мың ақсүйеклери ушын үлкен зыяпат берип, олар менен бирге шарап ишти.2 Шараптан мәс болған Белшассар Ерусалимдеги Ибадатханадан әкеси Набуходоносор алып келген алтын ҳәм гүмис кеселерди алып келиўди буйырды. Патша ақсүйеклери, ҳаяллары ҳәм тоқаллары менен сол кеселерден шарап ишпекши еди.
3 Солай етип, Ерусалимдеги Ибадатханадан, яғный Қудайдың Үйинен алып келинген алтын ыдысларды алдырып, патшаның өзи, ақсүйеклери, ҳаяллары ҳәм тоқаллары сол ыдыслардан шарап ишти.
4 Олар шараптан ишип, алтын, гүмис, қола, темир, ағаш ҳәм тастан исленген қудайларды алғыслады.
5
Күтилмегенде, бир инсан қолы пайда болып, ҳәстениң қасындағы патша сарайының ҳәкленген дийўалына жаза баслады. Патша жазып атырған қолды көрди.6 Оны қорқыныш бийлеп алып, жүзи бозарып кетти ҳәм белинде қуўаты қалмай, дизелери қалтырай баслады.
7 Патша даўыслап бақырып, порхан, данышпанлар ҳәм болжаўшыларды алып келиўди буйырды. Патша Бабилон данышпанларына: «Ким бул жазыўды оқып, оның мәнисин маған түсиндирип берсе, сол адамның үстине патшалық шапан кийгиземен, мойнына алтын шынжыр тағып, патшалықта үшинши ҳүкимдар етип тайынлайман», — деди.
8 Патшаның барлық данышпанлары ишке кирип келди, бирақ олар жазыўды оқый алмады, оның мәнисин де түсиндирип бере алмады.
9 Патша Белшассар қатты қорқынышқа түсип, жүзи бозарып кетти, ақсүйеклери болса сасқалақлап қалды.
10
Сол ўақытта патша ҳәм ақсүйеклериниң даўысларын еситип, зыяпат болып атырған жерге келген патшаның анасы: «Мырзамыз патшаның өмири узақ болсын! Қорқпа, түриңиз де қуўармасын!11 Сизиң патшалығыңызда мухаддес қудайлардың руўхына толған бир адам бар. Әкеңниң дәўиринде бул адам ақыллы, зейинли ҳәм қудайлар сыяқлы дана деп тән алынған еди. Әкең патша Набуходоносор оны палкер, порхан, данышпан ҳәм болжаўшылардың басшысы етип тайынлаған еди.
12 Патша Набуходоносор Белтешассар деп атаған сол Даниел түслерди жорыўда да, жумбақларды түсиндириўде де, машқалаларды шешиўде де ғайры тәбийғый руўхқа, билим ҳәм ақыл-парасатқа ийе. Патшам, Даниелди усы жерге алып келиўди буйыр, ол сизге мына жазыўдың мәнисин түсиндирип берсин», — деди.
13
Солай етип, Даниел патшаның алдына алып келинди. Патша Даниелге былай деди: — Патша әкем Яҳудадан алып келген тутқынлар арасындағы Даниел сенбисең?14 Сени қудайлар руўхы менен толған, ақыллы, зейинли ҳәм дана деп еситтим.
15 Мен данышпанларды ҳәм порханды мына жазыўды оқып, мәнисин түсиндирип берсин, деп шақырттым. Деген менен, олардың биреўи де мәнисин айта алмады.
16 Сениң жумбақларды шешип, оларды түсиндире алатуғыныңды еситтим. Егер сен ҳәзир бул жазыўды оқып, оның мәнисин түсиндире алсаң, мен сениң үстиңе патшалық шапан кийгиземен, мойныңа алтын шынжыр тағып, патшалықтағы үшинши ҳүкимдар етип тайынлайман.
17
Даниел патшаға былай деп жуўап берди: — Саўғаларыңыз өзиңизде қала берсин, яки оларды басқа биреўге бериң. Мен бул жазыўды сонда да оқып, оның мәнисин түсиндирип беремен.18
Тақсыр, Қудай Таала әкеңиз Набуходоносорға патшалық, уллылық, даңқ ҳәм ҳүрмет берди.19 Қудай оған берген уллылығы себепли ҳәмме халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр бир тилдеги адамлар әкеңизден қорқып қалтырайтуғын еди. Ол қәлегенин өлтирип, қәлегенин тири қалдыратуғын, қәлегенин мәртебеге көтерип, қәлегенин хор қылатуғын еди.
20 Деген менен, ол тәкаббирленип, менмен болып кеткенликтен, патшалық тахттан түсирилип, барлық салтанатынан айырылған еди.
21 Ол адамлар жәмийетинен шығарылып, ақылсыз ҳайўандай болып қалған еди. Әкеңиз адамзат патшалығының жалғыз ҳүкимдары Қудай Таала екенин ҳәм Ол тахтты қәлеген адамына беретуғынын түсингенше, жабайы ешеклер менен бирге жасап, мал сыяқлы от пенен азықланды ҳәм аспаннан түскен шыққа шомылды.
22
Ал оның зүряды болған сиз, патша Белшассар, булардың ҳәммесинен хабарыңыз болса да, кишипейил болмадыңыз.23 Буның орнына сиз аспанның Қудайына қарсы бас көтердиңиз. Қудайдың Ибадатханасындағы ыдысларды алдырып, ақсүйеклериңиз, ҳаялларыңыз ҳәм тоқалларыңыз бенен шарап иштиңиз. Көрмейтуғын, еситпейтуғын, ҳеш нәрсени билмейтуғын гүмис, алтын, қола, темир, ағаш ҳәм тастан соғылған қудайларды алғысладыңыз. Бирақ өмириңизди ҳәм барлық жолларыңызды қолында услап турған Қудайды уллыламадыңыз.
24 Соның ушын, Қудай қол жиберип, усы сөзлерди жаздырды.
25
Бунда былай деп жазылған: МЕНЕ, МЕНЕ, ТЕКЕЛ ҳәм ПАРСИН.26 Буның мәниси мынадан ибарат: МЕНЕ — Қудай сизиң ҳүкимдарлық күниңизди есаплап шығып, оның соңын белгиледи.
27 ТЕКЕЛ — сиз тәрезиде тартылып, жеңил болып шықтыңыз.
28 ПЕРЕС — патшалығыңыз бөлинип, Мидия ҳәм Персияға бериледи.
29
Сонда Белшассардың берген буйрығы бойынша, Даниелге патшалық шапан кийдирилип, мойнына алтын шынжыр тағылды ҳәм ол патшалықтағы үшинши ҳүкимдар, деп жәрияланды.30
Сол күни түнде Бабилон патшасы Белшассар өлтирилди.31 Оның патшалығын алпыс еки жастар мидиялы Дарий ийеледи.
1
Патша Дарий пүткил патшалықтағы жерлерди 120 ўәлаятқа бөлип, ҳәр бир ўәлаят үстинен найып тайынлаўды шешти.2 Патшаға қыйын болмаўы ушын, найыплардан есап алып отыратуғын үш ўәзир тайынланды, олардың ишинде Даниел де бар еди.
3 Даниел басқа ўәзирлер ҳәм найыпларға қарағанда өз исин жоқары дәрежеде алып баратуғын еди. Соның ушын, патша пүткил патшалыққа басқарыўшы етип, Даниелди тайынлаўды жобаластырып қойған еди.
4 Сонда буны көре алмаған басқа ўәзирлер ҳәм найыплар Даниелди айыплаўға урынып, оның басқарыў ислеринен кемшилик табыўға ҳәрекет қылды. Бирақ оннан бирде бир қәте яки кемшилик таба алмады. Себеби Даниел садық еди. Оннан ҳеш қандай гүна да, айып та табылмады.
5 Ақырында олар бир-бирине былай деди: «Оның Қудайының нызамына байланыслы бир нәрселер таппасақ, Даниелге қарсы басқа айып таба алмаймыз».
6
Сонда ўәзирлер ҳәм найыплар патшаның алдына барып былай деди: «Патша Дарий, өмириңиз узақ болсын!7 Патшалықтағы барлық ўәзирлер, ҳүкимдарлар, найыплар, кеңесгөйлер ҳәм ҳәкимлер кеңесип, былай келистик: „Тақсыр, отыз күн даўамында ҳәмме адамның сизден басқа адамға ямаса қудайға сыйыныўға тыйым салатуғын пәрман шығарып, оны қатаң күшке киргизиң. Ким де ким басқа бир қудайға ямаса адамға дуўа етсе, ол арысланлар турған шуқырға таслансын.
8 Патша, пәрман шығарып, оны тастыйықлаң. Бул пәрман Мидия ҳәм Персия нызамларына муўапық өзгертилмейтуғын ҳәм бийкар етилмейтуғын болсын“».
9 Солай етип, патша Дарий пәрманды тастыйықлады.
10
Даниел пәрманның тастыйықланғанын билсе де, үйине барып, терезелери Ерусалим тәрепке қарап ашылған жоқарғы бөлмесине шықты да, әдеттегидей күнине үш мәрте дизерлеп, Қудайға дуўа етти ҳәм Оны алғыслады.11
Оған қарсы тил бириктирген адамлар бир топар болып, үйине барды ҳәм Даниелдиң өз Қудайына дуўа етип, мийрим-шәпәәт сорап атырғанының үстинен шықты.12 Сонда олар патшаның алдына барып, шығарылған пәрман ҳаққында былай деп айта баслады:
— Тақсыр! Сиз пәрман шығарып, ким де ким отыз күн ишинде сизден басқа бир қудайға ямаса адамға дуўа етсе, ол арысланлар турған шуқырға тасланады, деп тастыйықлаған жоқ па едиңиз? Патша: — Аўа, мен шығарған бул пәрман Мидия ҳәм Персия патшалығының нызамларына муўапық қатаң, өзгермейди, — деп жуўап берди.13
Олар патшаға былай деди: — Тақсыр Яҳуда тутқынларынан болған Даниел сизди де, сиз шығарған пәрманды да менсинбей, ол күнине үш мәрте өз Қудайына дуўа етип атыр, — деди.14
Патша буны еситип, қатты қәўетерге түсти. Ол Даниелди қутқарып қалыўды жүрегинде нийет етти. Ҳәттеки, күн батқанша қолынан келгенше оны қутқарыўға ҳәрекет қылды.15 Деген менен, Даниелге қарсы тил бириктиргенлер патшаның алдына келип:
— Тақсыр, Мидия ҳәм Персия нызамларына муўапық, патша шығарған ҳәр бир буйрық ҳәм пәрман өзгертилмейтуғынын билесиз, — деди.16
Сонда патша Даниелди алып келип, арысланлар турған шуқырға таслаўды буйырды. Даниелдиң өзине болса: «Ҳәмме ўақытта өзиң хызмет етип келген сол Қудайың сени қутқарсын!» — деди.17
Бир тас әкелинип шуқырдың аўзы жаўып қойылды. Даниелге байланыслы жағдай өзгерилмесин, деп патша өзиниң ҳәм ақсүйеклериниң мөр жүзиклери менен тасты мөрлеп қойды.18 Кейин патша өз сарайына қайтты. Оған кеўил көтеретуғын ҳеш нәрсе әкелинбеди ҳәм түнди ҳеш нәрсе жемей өткерди. Түни менен уйықламай шықты.
19
Таң атыўдан патша орнынан турып, асығып-үсигип, арысланлар турған шуқырға қарай жүрип кетти.20 Ол шуқырға жақынлап барғаннан, муңлы даўыс пенен:
— Ҳәй, тири Қудайдың қулы Даниел! Сен ҳәмме ўақытта хызмет етип жүрген Қудайың сени арысланлардан қутқара алды ма? — деди.21
Даниел: — Тақсыр, өмириңиз узақ болсын!22 Мениң Қудайым периштесин жиберип, арысланлардың аўзын жаўып қойды ҳәм арысланлар маған ҳеш қандай зыян тийгизбеди. Өйткени Қудайымның алдында гүнасыз болдым ҳәм сизиң алдыңызда да мен ҳеш қандай айып ис қылмадым, — деп жуўап берди.
23
Сонда патшаның қуўанышы ишине сыймай, оны шуқырдан шығарыўды буйырды. Даниелди шуқырдан шығарған адамлар, оған ҳеш қандай зыян тиймегенин көрди, себеби Даниел өз Қудайына исенген еди.24 Патшаның буйрығы бойынша, Даниелди наҳақ қаралаған адамлар алып келинип, ҳаяллары ҳәм балалары менен бирге арысланлар турған шуқырға тасланды. Олар шуқырдың түбине жетпей атырып-ақ, арысланлар оларға тасланып, сүйеклерин сындырып, майдалап таслады.
25
Соннан кейин, патша Дарий жер жүзиндеги барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр бир тилдеги адамларға былай деп хат жоллады: «Сизлерге тынышлық ҳәм берекет болсын!26 Мен мынадай пәрман шығараман: патшалығымдағы барлық адамлар Даниелдиң Қудайынан қорқып, қалтырасын, өйткени:
Ол мәңги бар болған тири Қудайдур,27
Ол азат қылады ҳәм қутқарады,
Аспан менен жерде белги ҳәм кәраматлар көрсетеди,
Ол қутқарды Даниелди арысланлардың пәнжесинен».
28
Солай етип, патша Дарий ҳәм Персия патшасы Кир ҳүкимдарлық жүргизген дәўирлерде Даниел табысқа еристи.1
Бабилон патшасы Белшассардың патшалығының биринши жылында Даниел төсегинде жатып, түсинде аянлар көрди. Сонда ол түсин жазып,2 былай деп баян қылды:
«Түнде көрген аянда аспанның төрт тәрепинен ескен күшли самал уллы теңизди толқынландырып атырған екен.3 Сол теңизден бир-бирине уқсамайтуғын үлкен төрт жыртқыш мақлуқ шықты.
4 Бириншиси арысланға уқсайтуғын еди. Онда бүркиттиң қанатлары бар еди. Қандай да бир күштиң оның қанатларын жулып таслағанын ҳәм жерден көтерип, адамға уқсатып еки аяққа турғызып қойғанын көрдим. Сол мақлуққа адамның жүреги берилди.
5
Екинши мақлуқ артқы аяқлары менен турған айыўға уқсайтуғын еди. Ол аўзына үш қабырға сүйекти тислеп алған еди. Оған: „Қәне, тойғаныңша гөш же“, — деп айтылды.6
Соңынан қапланға уқсаған басқа бир мақлуқты көрдим. Оның арқасында қустың төрт қанаты бар еди ҳәм ол төрт баслы еди. Оған ҳүкимдарлық етиў ҳуқықы берилген еди.7
Соннан кейин, түр-түси қорқынышлы, айбатлы ҳәм жүдә күшли төртинши мақлуқты көрдим. Ол темир тислери менен барлығын шайнап, майдалап таслады. Ал қалдықларын болса, аяқлары менен басып езди. Ол алдынғы мақлуқларға уқсамайтуғын еди, оның он мүйизи бар еди.8 Мен усы мақлуқтың мүйизлерин тамаша қылып турғанымда, олардың арасынан өсип шығып атырған және бир кишкене мүйиз көрдим. Оған орын босатыў ушын, алдынғы он мүйизден үшеўи түби менен қопарылып түсти. Жаңа өсип шыққан мүйизде адамның көзине уқсаған көзлери ҳәм менменлик пенен сөйлейтуғын аўзы бар еди».
9
«Мен тахтлардың орын-орынларына қойылып, әзелден бар болған өз орнына отырғанын көрдим. Оның кийими аппақ қардай, шашлары болса тап-таза мамықтай еди. Оның тахты жанып турған жалын, тахттың дөңгелеклери лаўлап турған от сыяқлы еди.10 Оның алдынан отлы бир дәрья ағып шықты. Мың-мыңлағанлар оған хызмет етип, он мың — он мыңлағаны оның алдында турды. Ҳүким басланды, китаплар ашылды.
11
Менменлик пенен сөйлеп атырған сол кишкене мүйизге қарап турғанымда, сол төртинши мақлуқ көз алдымда өлтирилди ҳәм оның өлиги отқа тасланып, жоқ қылынды.12 Басқа мақлуқлардан болса ҳүкимдарлық тартып алынды, бирақ белгили бир ўақытқа дейин жасаўына рухсат берилди.
13
Түнде көрген сол аянымда мен аспан бултларында киятырған адам баласына уқсаған биреўди көрдим. Ол әзелден бар болғанның алдына апарылды.14 Оған бийлик, уллылық ҳәм ҳүкимдарлық берилди. Барлық халықлар, миллетлер ҳәм ҳәр бир тилдеги адамлар оған хызмет етти. Оның бийлиги таўысылмайтуғын, мәңги ҳүкимдарлық, патшалығы ҳеш қашан қуламайтуғын патшалықдур».
15
Даниел, яғный өзиме келсем, маған көринген бул аян руўхымды тынышсызландырып, мени таң қалдырды.16 Мен сол жерде турғанлардың бирине жақынлап, булардың ҳәммесиниң ҳақыйқый мәнисин айтып бериўин сорадым. Ол маған аянның мәнисин ашып, былай деп түсиндирип берди:
17
«Бул төрт үлкен мақлуқ — жер жүзинде пайда болатуғын төрт патша.18 Бирақ Қудай Тааланың мухаддеслери патшалықты қолға алып, олар шексиз, мәңги ҳүкимдарлық қылады».
19
Сонда төртинши мақлуқ туўралы шын мәнисин билиўди қәлеген едим, өйткени ол басқа мақлуқлардан айрықша ҳәм қатты қорқынышлы еди. Темир тислери ҳәм қола тырнақлары бар бул мақлуқ барлығын шайнап майдалап, қалғанларын болса басып езетуғын еди.20 Оның басындағы он мүйиздиң ҳәм жаңа өсип шыққан мүйиздиң мәнисин билиўди қәледим. Сол мүйиз өсип шығып атырғанда, орнындағы үш мүйизди түсирип жиберген еди. Көзлери ҳәм менменлик пенен сөйлейтуғын аўзы бар бул мүйиз басқа мүйизлерге қарағанда көбирек күшке ийе болып көринетуғын еди.
21
Мен тамаша қылып турғанымда, сол мүйиз мухаддес адамлары менен саўаш жүргизип, оларды жеңип атырған еди.22 Сонда Әзелден бар болған келип, Өзиниң мухаддеслери ушын әдил ҳүким шығарды. Қудайдың мухаддеслериниң патшалықты қолға алатуғын ўақты келген еди.
23
Сәўбетлесим даўам етип былай деп түсиндирип берди: «Төртинши мақлуқ — бул жер жүзинде ҳүкимдарлық қылатуғын төртинши патшалықтың тымсалы. Бул патшалық басқа патшалықлардан айрықша болады. Ол пүткил дүньяны шайнап, езип майдалап таслайды.24 Мақлуқтың он мүйизи — патшалықты басқаратуғын он патша. Кейинирек жаңадан бир патша пайда болады. Бул патша алдынғы он патшадан айрықша болады ҳәм олардың арасынан үш патшаны тахттан түсирип таслайды.
25 Ол Қудай Таалаға қарсы сөзлерди айтып, Оның мухаддеслерин езеди. Мухаддес байрамлар ҳәм нызамларды өзгертиўге ҳәрекет етеди. Қудайдың мухаддеслери бир мүддет, еки мүддет ҳәм ярым мүддет даўамында сол патшаның зулымлығы астында болады.
26 Усы мүддет тамамланғанда, аспанда ҳүким жыйналысы басланады. Залым патша тахттан түсирилип, пүткиллей жоқ қылынады.
27 Қудай Тааланың мухаддеслерине болса патшалық, ҳүкимдарлық ҳәм аспан астындағы барлық салтанаттың уллылығы бериледи. Олардың патшалығы мәңги патшалық болады. Барлық ҳүкимдарлық оларға бойсынып, хызмет етеди».
28
Көрген, еситкенлерим усылардан ибарат еди. Мен, Даниел бул түсимнен сондай қатты қәўетерленип, жүзим солғын тартып кеткен еди. Деген менен, булардың ҳәммесин ишимде сақладым.1
Биринши аяннан кейин, патша Белшассардың ҳүкимдарлығының үшинши жылында Даниелге, яғный маған және бир аян көринди.2 Бул аянда мен Элам ўәлаятының Суза қорған қаласында, Улай каналының бойында турған екенмен.
3 Мен канал бойында бир қошқардың турғанын көрдим. Оның узын еки мүйизи бар еди. Оның мүйизиниң бири узынырақ, сол узын мүйизи екинши болып шыққан еди.
4 Қошқар батыс, арқа ҳәм қубла тәреплерге өзин урып атырғанын көрдим. Ҳеш бир ҳайўан оған қарсы шыға алмайтуғын еди ҳәм оның қолынан ҳеш нәрсени қутқара алмайтуғын еди. Қошқар қәлегенин ислеп, өзин айбатлы қылып көрсетти.
5
Буны тамаша қылып турғанымда, батыс тәрептен бир текениң пүткил жер жүзин аралап, туяқлары жерге тийместен киятырғанын көрдим. Оның көзлериниң ортасында бир үлкен мүйизи бар еди.6 Ол бар күши ҳәм ғәзеби менен мен көрген каналдың бойында турған еки мүйизли қошқарға қарай тасланды.
7 Ғәзеп пенен қошқарды сүзип, оның мүйизлерин сындырғанын көрдим. Қошқардың текеге қарсы шығатуғын күши жоқ еди. Теке оны жерге қулатып, басқылап таслады, қошқарды оның қолынан қутқаратуғын ҳеш ким болмады.
8
Теке қатты күшейип кетти, бирақ күш-қүдиретке толған ўақытта, оның үлкен мүйизи сынып түсти ҳәм оның орнына төрт тәрепке қайырылып, басқа үлкен төрт мүйиз өсип шықты.9
Сол мүйизлердиң биринен және бир кишкене мүйиз өсип шықты. Кейин ол үлкейип, қублаға, шығысқа ҳәм гөззал үлкеге қарай жайыла берди.10 Қүдирети көкке жеткен бул мүйиз аспан ләшкерлерине ҳүжим қылды. Аспан ләшкерлери болған жулдызлардың базыларын жерге түсирип, оларды басқылап таслады.
11 Ҳәттеки, аспан ләшкерлериниң сәркәрдасын менсинбей, оған берилетуғын күнделикли қурбанлықларды тоқтатты. Мухаддес орынды болса ўайран қылды.
12 Жаўызлық себепли аспан ләшкерлери күнделикли қурбанлықлар менен бирге оған тапсырылды. Ҳақыйқатты аяқ асты қылған сол мүйиз ҳәр бир исинде табысқа ерисер еди.
13
Кейин бир периштениң сөйлесип атырғанын еситип қалдым. Басқа биреўи периште оннан былай деп сорады: — Аяндағы бул жаўызлық күнделикли қурбанлықлардың орнын қашанға дейин ийелейди? Қашанға дейин Мухаддес орын ҳәм аспан ләшкерлери аяқ асты болады?14
Екинши периште маған былай деди: — Бундай аўҳал еки мың үш жүз күн ҳәм түн даўам етеди. Соннан кейин, Мухаддес орын пәкленип, алдынғы ҳалына қайтарылады.15
Мен, Даниел көрген аянның мәнисин түсиниў ушын, басымды қатырып турғанымда, күтилмегенде, алдымда адам сүлдериндеги биреў пайда болды.16 Сол ўақытта мен Улай каналынан: «Ҳәй, Жабрайыл, бул адамға аянның мәнисин түсиндирип бер», — деп айтқан адам даўысын еситтим.
17 Жабрайыл мен турған жерге жақынласқанда, қорққанымнан ет-бетимнен жерге жығылдым. Бирақ ол маған:
— Ҳәй, адам баласы, бул ақырзаман ҳаққындағы аян екенин түсин, — деди.18
Ол сөйлеп атырғанда естен аўып, жерде созылып жатырған едим. Деген менен, ол қолын созып, мени аяққа турғызып қойды да,19 маған былай деди:
— Қулақ сал, Қудай Өз ғәзебин жер жүзине шашыўды белгилеген ўақтында, нелер болатуғынын саған билдиремен. Себеби бул аян белгиленген ақырзаманға байланыслы.20 Сен көрген еки мүйизли қошқар — бул Мидия ҳәм Персия патшаларын билдиреди.
21 Жүнли теке болса Грек патшасын. Еки көзиниң ортасындағы үлкен мүйиз — Грек тахтына отыратуғын биринши патша.
22 Сынып түскен мүйиздиң орнына шыққан төрт мүйиз — сол халықтан шығатуғын төрт патшалықты билдиреди. Тахтқа отырған төрт патша алдынғы патшаға қарағанда ҳәлсиз болады.
23
Сол төрт патшаның ҳүкимдарлығының ақыры жақынлап, гүналары толып-тасқанда, ҳийлекерликке шебер, айбат жүзли бир патша бас көтерип шығады.24 Ол жүдә күшейип кетеди, бирақ өз күши менен буған ериспейди. Ол ҳәмме нәрсени ўайран қылып, барлық ислеринде табысқа ериседи. Күшли басшыларды ҳәм мухаддес халықты қырып таслайды.
25 Ол сумлығы менен ҳийлекерлиги арқалы табысқа ерисип, тәкаббирленип кетеди. Көп адамларды ескертип отырмай өлтиреди, ҳәттеки, ең уллы патшалардың Патшасына қарсы бас көтереди. Бирақ ол инсан қолы тиймей-ақ жоқ қылынады.
26 Саған айтылған азанға ҳәм кешке байланыслы аян ҳақыйқат. Сен аянды сыр тут, өйткени бул узақ келешекке байланыслы.
27
Усы ўақыядан соң, Даниелдиң, яғный мениң мәнисим қашып, бир неше күн аўырып жаттым. Соңынан орнымнан турып, патшаның хызметине қайттым. Деген менен, бул аян мени пүткиллей ҳаўлықтырып таслаған еди. Мен оның мәнисин түсинбеген едим.1
Бабилония патшалығына отырған мидиялы Ахашўерош улы Дарийдиң ҳүкимдарлығының биринши жылы еди.2 Мен, Даниел Дарийдиң ҳүкимдарлығының дәслепки жылында Мухаддес Китапты түсиниўге кирискен едим. Жаратқан Ийениң пайғамбар Еремияға айтқан сөзлери бойынша, Ерусалимниң жетпис жыл даўамында ўайран болып жататуғынын билип алдым.
3
Сонда мен жүзимди Қудай Ийе тәрепке бурып, жалбарынып дуўа еттим, ораза туттым, аза кийимин кийип, күлге отырдым.4 Қудайым Жаратқан Ийеге дуўа етип, гүналарымызды мойынлап, былай дедим:
«О, Ийе, уллы ҳәм айбатлы Қудай! Өзиңди сүйип, буйрықларыңа бойсынғанлар менен дүзген келисимиңде садық қаласаң!5 Ал бизлер гүна ислеп, жаманлыққа қол урдық. Жаўыз ислерди ислеп, Саған қарсы бас көтердик, буйрықларыңнан ҳәм нызамларыңнан жүз бурдық.
6 Бизлер Сениң атың менен патшаларымызға, басшыларымызға, ата-бабаларымызға ҳәм елимиздеги барлық халыққа сөйлеген хызметкерлериң болған пайғамбарларға қулақ салмадық.
7
Әдалатлық Сен тәрепте, Ийе! Ал бизлер бүгин шерменде болдық. Бизлер Саған қыянет еткенимиз ушын Яҳуда ҳәм Ерусалим турғынларын — пүткил Израил халқы болған бизлерди узақ ҳәм жақын еллерге тарқатып жибердиң.8 Жаратқан Ийе, Саған қарсы гүна қылғанымыз ушын патшаларымыз, басшыларымыз, ата-бабаларымыз, — ҳәммемиз шерменде болдық.
9 Қудай Ийемиз, бизлер Саған қарсы бас көтерсек те, Сен гүналарымызды кешириўши, реҳимли Қудайсаң.
10 Қудайымыз Жаратқан Ийе, бизлер Саған қулақ салмадық! Хызметкерлериң пайғамбарлар арқалы бизлерге берген нызамларыңа әмел қылмадық.
11
Пүткил Израил халқы Нызамыңды бузып, ҳақ жолдан азғырылды, Саған қулақ салыўды қәлемеди. Бизлер Саған қарсы гүна қылғанымыз ушын, қулың Муўсаның Нызамында жазылған нәлетлер басымызға түсти, ишилген антлар орынланды.12 Аўа, Сен бизлерге ҳәм басшыларымызға ескертип айтқан сөзлериңди жүзеге асырып, бизлерди үлкен апатқа дуўшар еттиң. Ерусалимниң басына түскен аўыр апат жер жүзиндеги ҳеш бир жерде болмаған.
13 Муўсаның Нызамында жазылған барлық апатлар басымызға түсти. Ал бизлер сонда да гүналарымыздан қайтып, Қудайымыз Жаратқан Ийениң мийрим-шәпәәтин излемедик, Оның ҳақыйқат сөзин де еске алмадық.
14 Жаратқан Ийе бизлерди бул апатларға дуўшар қылды, себеби Қудайымыз Жаратқан Ийе ислеген ҳәр бир исинде әдалатлы. Ал бизлер Оның сөзине қулақ салмадық.
15
О, Қудай Ийемиз, Сен Өз халқыңды Мысырдан қүдиретли қолың менен алып шықтың ҳәм ҳәзирге дейин атың даңққа бөленген. Ал бизлер гүна қылдық, жаўызлыққа қол урдық.16 Ийе, Сен ҳақлығың бойынша Өз қалаң Ерусалимнен, Өзиңниң мухаддес таўыңнан ашыў ҳәм ғәзебиңди алып таслай гөр! Бизлердиң гүналарымыз ҳәм ата-бабаларымыздың нызамсызлықлары себепли Ерусалим ҳәм Өзиң таңлаған халқың қоңсы халықлардың арасында хор болып атыр.
17 Енди Қудайымыз, қулыңның дуўасын ҳәм жалбарыныўын есит. Өзиң ушын, Ийе, ўайран болған Мухаддес орныңа нурлы жүзиңди қарат.
18 Қудайым, қулақ салып, есит! Көзлериңди ашып, бизлердиң шеккен азабымызға ҳәм Өз атың менен аталған қалаңның аўҳалына қара. Бизлер өз әдиллигимизге сүйенип емес, ал Сениң шексиз мийримиңе сүйенип жалбарынамыз.
19 Ийе, қулақ сал! Ийе, бизлерди кешир! Ийе, нәзер салып, ҳәрекет ете гөр! Қудайым, Өзиң ушын асыға гөр, өйткени бул қала ҳәм халық Сениң атың менен аталған».
20
Мен тынбай дуўа етип, өзимниң ҳәм халқым Израилдың гүналарын ашық мойынлап, Қудайдың мухаддес таўы — Ерусалим ушын Қудайым Жаратқан Ийеге жалбарынып атырған едим.21 Мен еле дуўа етип атырғанымда, алдынғы аянда көрген адам сүлдериндеги Жабрайыл жылдам ушып келип, қасыма келип турды. Бул кешки қурбанлық усынылатуғын ўақыт еди.
22 Ол маған түсиндирип, былай деди: «Даниел, мен саған даналық ҳәм түсиник бериў ушын келдим.
23 Сен Қудайға дуўа етип баслағаныңда, Ол саған жуўап берген еди. Мен жуўапты саған жеткизиў ушын келдим, себеби сен Қудайдың сүйикли бендесисең. Қәне, енди айтатуғын сөзлериме жақсылап қулақ сал, аянның мәнисин түсинип ал.
24
Жынаят ислерди тоқтатып, гүналарға шек қойыў, айыпларды пәклеў ҳәм мәңги әдилликти орнатыў, аян ҳәм пайғамбарлардың сөзлери әмелге асып, ең мухаддес Ибадатхана қайта бағышланып, майланыўы ушын Қудай сениң халқың ҳәм мухаддес қалаң ушын жетпис рет жети ҳәпте белгиледи.25 Мынаны түсинип, билип ал: Ерусалимди қайта қурыў ушын буйрық берилгеннен баслап, Қудай майлаған ҳүкимдар келгенге дейин жетпис рет жети ҳәпте өтеди. Алпыс еки рет жети ҳәпте өткенде, Ерусалим қаласы, оның көшелери ҳәм қорғанлары қайта тикленеди, бирақ бул қыйыншылық дәўирде жүз береди.
26 Алпыс еки мәрте жети ҳәпте өткенде, Қудай майлаған ҳүкимдар өлтириледи ҳәм ол ерискен ҳәр бир нәрсе жоқ болады. Кейинги келетуғын ҳүкимдардың әскерлери қаланы да, Ибадатхананы да ўайран қылады. Оның ақыры топан суўындай болып, урыс ақырына дейин даўам етеди. Қудай қыйратыўды қарар еткен еди.
27 Сол ҳүкимдар көп халықлар менен жети ҳәпте күшли бир келисим дүзеди. Сол ҳәптениң ярымы өткенде, ол қурбанлық ҳәм садақаларға шек қояды. Және де, Ибадатханаға ўайран қылатуғын жеркенишли бир затты орнатады. Бул — ўайран қылыўшы ҳүкимдарды жоқ қылатуғын Қудайдың белгилеген күнине дейин даўам етеди».
1
Персия патшасы Кирдиң патшалығының үшинши жылында, Белтешассар деп аталған Даниелге бир аян баян етилди. Келешекте жүз беретуғын күшли саўашқа байланыслы болған бул хабар ҳақыйқат. Даниел бул хабарды аян арқалы түсинди.2 Сол ўақытта мен, Даниел үш ҳәпте аза тутып жүрдим.
3 Үш ҳәпте даўамында ҳеш қандай тойымлы аўқат жемедим, гөш пенен шарапты аўзыма да алмадым ҳәм май сүртпедим.
4 Биринши айдың жигирма төртинши күни мен уллы дәрьяның, яғный Тигр дәрьясының бойында турған едим.
5 Сонда мен үстинде зығырдан тоқылған ақ кийими, белинде таза алтыннан исленген белбеўи бар биреўди көрдим.
6 Оның денеси сары яқыт сыяқлы жарқырап, жүзи шақмақ жалынындай, көзлери шомдай болып жанып турған еди. Оның аяқ-қоллары жылтыр қоладай жылтырап, даўысы аламан халықтың даўысындай жаңғырып туратуғын еди.
7
Аянды жалғыз мен көрдим. Жанымдағылар аянды көрмесе де, олардың зәррелери ушқаны соншелли, олар қашып, жасырынып алды.8 Сонда мен бир өзим қалдым. Сол уллы аянды көрип атырғанымда, ҳәлсизленип, жүзим қуўарып, диңкем де қалмаған еди.
9 Сонда периштениң даўысын еситтим. Даўысты еситкенимде есимнен аўып, ет-бетимнен жерге жығылдым.
10 Сонда бир қол маған тийип, мени көтерип, қол ҳәм дизелериме турғызып қойды.
11
Сол периште маған: — Ҳәй, Даниел, сен Қудайдың сүйикли бендесисең. Қәне, тур! Саған айтатуғын сөзлериме жақсылап қулақ сал, өйткени ҳәзир мен сениң алдыңа жиберилгенмен. Ол маған усы сөзлерди айтып атырғанда, мен қалтырап орнымнан турдым.12
Ол сөзин даўам етип, былай деди: — Қорқпа, Даниел! Сен бул хабар ҳаққында түсиник алыўды нийет етип, Қудайыңның алдында өзиңди кишипейил тутқан күниңнен-ақ сениң дуўаң қабыл етилди. Дуўаларыңа жуўап бериў ушын алдыңа келдим.13 Бирақ Персия патшалығының ҳүкимдары жигирма бир күн даўамында маған қарсы турды. Мен Персия патшаларының ишинде жалғыз қалғанымда, бас периштелердиң бири Михаил маған жәрдемге келди.
14 Мен саған келешекте халқыңның басына түсетуғын нәрселерди түсиндириў ушын келдим. Бул аян сол күнлер ҳаққында.
15
Ол усы сөзлерди айтып атырғанда, мен басымды ийип, үнсиз турған едим.16 Соннан соң адам баласына уқсаған биреў еринлериме қолын тийгизди. Сонда мен де аўзымды ашып, алдымда турғанға былай дедим:
— Мырзам, бул аян мени қатты қыйнап жиберди, диңкем қурыды.17 Мендей бир қулың қалайынша мырзам менен сөйлесе алады? Ҳалым қалмаған, демим тығылып, зорға дем алып атырман.
18
Сонда адам улына уқсаған сол биреў және бир мәрте қолын тийгизип, маған күш бағышлап,19 былай деди:
— Ҳәй, Қудайдың сүйикли бендеси, қорқпа! Саған тынышлық болсын! Күшли бол, аўа, күшли бол! Ол маған сөйлеп атырғанда, маған күш-қуўат енип: — Мырзам, сиз маған күш-қуўат бердиңиз, енди айта бериң, — дедим.20
Ол маған: — Сениң алдыңа не ушын келгенимди билесең бе? Енди мен Персия патшалығының ҳүкимдары менен урысыўға қайтып бараман. Бирақ мен кеткеннен кейин, Грек патшалығының ҳүкимдары келеди.21 Бирақ дәслеп ҳақыйқат китабында не жазылғанын саған айтып беремен. Оларға қарсы гүресте маған сизлердиң ҳүкимдарыңыз Михаил периштеден басқа ҳеш ким жәрдем бермейди, — деди.
1
— Мидиялы Дарийдиң ҳүкимдарлығының биринши жылында, мен оған жәрдем берип, қорғаў ушын оның қасында турған едим.2
— Енди мен саған ҳақыйқатты айтаман. Персия патшалығында және үш патша ҳүкимдарлық қылады. Бирақ төртинши патша басқаларына қарағанда байлығы айтарлықтай көп болып, байлығы арқалы күш арттырады ҳәм ҳәммени Грек патшалығына қарсы қозғайды.3
Кейин тахтқа күшли бир патша отырады, ол уллы ҳүкимдарлық пенен басқарып, қәлеген исин қылады.4 Деген менен, ол күш-қүдиретке толып тасқанда, патшалығы ыдырап, төртке бөлинип кетеди. Тахт оның зүрядына берилмейди ҳәм патшалықтың алдынғы күш-қүдирети оларда болмайды. Себеби оның патшалығы түп-тамыры менен жулып тасланып, оның зүрядынан болмаған басқа биреўлерге бериледи.
5
Сол арада қубла патшасы күшейип кетеди, бирақ патшаның сәркәрдарларынан бири күшейип, патшаның салтанатынан гөре үлкенирек бир патшалыққа ҳүкимдарлық қылады.6 Бир неше жыл өткеннен соң, қубла патшасы арқа патшасы менен тынышлық келисимин дүзеди. Усы келисимди беккемлеў ушын, қубла патшасының қызы арқа патшасына барады. Деген менен, қубла патшасының қызы өз күшин жойтады ҳәм күшин сақлай алмайды. Қыз, оның менен бирге келген нөкерлери, баласы ҳәм оны қоллап-қуўатлаған қолға тапсырылады.
7
Бирақ қубла патшалығының тахтына қыздың ағайинлеринен бири отырады. Ол арқа патшалығының ләшкерлерине ҳүжим қылып, қорғанларын қолға алады ҳәм олардың үстинен жеңиске ериседи.8 Олардың мүсин қудайларын, қуйма бутларын, гүмис ҳәм алтыннан исленген қымбатбаҳа ыдысларын олжа қылып, Мысырға алып кетеди. Кейин бир неше жыл даўамында арқа патшасының тынышын бузбайды.
9 Соңынан арқа патшасы қубла патшасына бастырып барады, бирақ артқа шегиниўге мәжбүр болып, өз елине қайтып кетеди.
10
Кейин арқа патшалығының балалары урысқа таярланып, жүдә көп ләшкер жыйнайды. Ләшкерлер топан суўдай ағып, қубла патшалығының қорғанына ҳүжим қылады.11 Ғәзепке минген қубла патшасы арқа патшасы менен саўашқа түседи. Арқа патшасының сансыз ләшкерлери душпан қолына тәслим қылынады.
12 Сансыз ләшкердиң үстинен жеңиске ерискен қубла патшасы тәкаббирленип кетеди ҳәм мың-мыңлаған әскерди өлтирсе, де, оның жеңиси узаққа созылмайды.
13 Себеби бир неше жылдан кейин арқа патшасы алдынғысынан да көп ҳәм жақсы қуралланған ләшкерлери менен қубла патшалығына және бастырып барады.
14
Сол ўақытта көп адамлар қубла патшасына қарсы бас көтереди. Аян әмелге ассын, деп халқыңның арасындағы базы қозғалаңшылар да бас көтереди, бирақ табысқа ерисе алмайды.15 Сонда арқа патшасы келип, қорған қаланы қамал қылады, ишине кириў ушын дийўалға топырақ үйип, оны қолға алады. Қубла патшалығының ләшкерлери арқа патшалығының күшине қарсы тура алмайды, ҳәттеки, қубла патшалығының сайланды ләшкерлери де жаўдың ләшкерлериниң күшли ҳүжимин қайтара алмайды.
16 Арқа патшасы қәлегенин ислейди, ҳеш бир адам оған қарсылық қылыўға жүрексинбейди. Ол гөззал Израил үлкесин қолға киргизип, оны ўайран етиў мүмкиншилигине ийе болады.
17 Алдын арқа патшасы өз патшалығының бар күши менен қубла патшалығын басып алмақшы болады. Ол қубла патшалығын жер менен жексен қылыў мақсетинде оның патшасы менен келисим дүзип, оған қызын узатады. Бирақ арқа патшасының бул жобалары пуш болып, табысқа ерисе алмайды.
18 Соннан соң арқа патшасы бурылып, теңиз бойындағы қалаларға ҳүжим қылып, көбисин қолға алады. Деген менен, бир сәркәрда бул тәкаббир патшаны тоқтатып, оның қылмысларына жараса жазасын береди.
19 Сонда арқа патшасы шегинип, өз елиндеги қорғанларға қайтады ҳәм жолда жеңилиске ушырап, изсиз жоқ болады.
20
Оның орнына арқа тахтына басқа бир патша отырады. Ғәзийнесин толтырмақшы болған бул патша салықшысын жиберип, адамларға көп салық салады. Бирақ қысқа ўақыт ишинде ол өледи. Оның өлими саўаштың ямаса биреўдиң қастыяншылығы нәтийжесинде жүз бермейди.21
Оның орнына тахтқа отырған патша оңбаған бир адам болады. Патша зүрядынан болмаған бул адам күтилмегенде ҳийлекерлик пенен арқа патшалығының тахтына отырып алады.22 Ол өзине қарсылық көрсеткен жүдә күшли әскерий орданы жоқ қылады. Ҳәттеки, келисим дүзген ҳүкимдарды да усы аўҳалға салады.
23 Ол басқа халықлар менен келисим дүзип, ҳийлекерлик пенен ис тутады. Оған ергенлердиң саны аз болыўына қарамастан, оның күши барған сайын артып барады.
24 Ол бай ўәлаятларға күтилмегенде бастырып барып, ата-бабалары ҳеш қашан қылмаған ислерге қол урады. Қолға киргизген олжа ҳәм мал-мүликлерди өзиниң изине ергенлерге бөлистирип береди. Қорғанларды қолға алыў жобаларын дүзеди, бирақ бул жағдай узаққа созылмайды.
25
Ол күш-қүдиретин жыйнап, қубла патшасына үлкен бир ләшкер тартып барады. Қубла патшасы да оғада қүдиретли ҳәм күшли ләшкерлери менен урысқа шығады. Бирақ оған қарсы дүзилген ҳийлекерлик себепли артық қарсы тура алмайды.26 Қубла патшасының өз табақласлары оған сатқынлық қылады. Оның ордасы жеңилиске ушырап, көбиси қырылып қалады.
27 Сол еки патшаның жүрегинде жаман нийет болады. Олар бир дастурханда отырып, бир-бирине өтирик сөйлейди. Бирақ буннан нәтийже шықпайды. Себеби белгиленген ўақыт еле келмеген еди.
28 Арқа патшасы көп байлық пенен өз елине қайтып кетеди. Бирақ оның жүреги мухаддес келисимге қарсы болады. Жолда ол нийетин әмелге асырып, кейин өз елине қайтады.
29
Белгиленген ўақытта арқа патшасы қубла патшалыққа және жүрис қылады, бирақ бул рет алдынғыдай болмайды.30 Батыстан келген кемелери оған қарсылық көрсетеди, руўхы түскен патша артқа шегинеди. Бирақ қайтып келгенде, ол ашыўын мухаддес келисим дүзген халықтан алады, мухаддес келисимнен бас тартқанларға болса жақсылық қылады.
31 Оның ләшкерлери Ибадатхананың қорғанына бастырып кирип, мухаддес орынды ҳарамлайды. Күнделикли қурбанлықларды тоқтатып, ўайран қылатуғын жеркенишли бир затты орнатады.
32 Сол патша ҳийле менен келисимнен бас тартқанлардың кеўлин таўып, оларды өз тәрепине аўдырып алады. Ал Қудайға садық қалғанлар болса, бар күши менен оған қарсылық көрсетеди.
33 Халықтың арасындағы дана жолбасшылар адамларға ақыллы нәсиятлар береди. Деген менен, бир қанша ўақытқа дейин олардың базылары қылыштан өледи, отта жандырылады, базылары зинданға тасланады, талан-тараж болады.
34 Қуўғын ўақтында олар азғантай жәрдем алады. Көплер жағымпазлық пенен оларға қосылады.
35 Қуўғын ўақтында бир неше дана адамлар азап шегеди. Усы арқалы ақырғы ўақытқа дейин олар усылайынша пәкленип, тазаланады. Себеби белгиленген ўақыт еле келмеген.
36
Арқа патшасы кеўли қәлеген исти қылады. Ол өзин көкке көтерип, қудайлардан жоқары қояды. Қудайлардың Қудайына қарсы сөйлеп, тил тийгизеди. Қудайдың белгилеп қойған ғәзеп ўақты таўысылғанға дейин, ол табыслы болады. Деген менен, Қудай өз жобасын сөзсиз әмелге асырады.37 Ол ата-бабалары сыйынған қудайларды ҳәм ҳаяллар жақсы көрген қудайды менсинбейди. Ол өзин олардың ҳәммесинен жоқары қойып, бир де бир қудайды өз нәзерине илмейди.
38 Булардың орнына қорғанларды қорғаўшы, деп аталған қудайды уллылайды. Ата-бабалары табынбаған бул қудайға алтын, гүмис, қымбат баҳалы таслар ҳәм қымбат сыйларды садақа қылып, ҳүрмет көрсетеди.
39 Ол жат қудайдың жәрдеми менен қорғанларын қорғайды. Оны ҳақыйқый ҳүкимдар деп тән алғанларға ҳүрмет-иззет көрсетип, оларды көп адамлардың үстинен басшы етип қояды ҳәм оларға жерлерди саўға сыпатында бөлип береди.
40
Заманның ақырында қубла патшасы оған ҳүжим қылады. Бирақ арқа патшасы саўаш арбалары, атлылары ҳәм көп кемелери менен оған қуйындай бастырып барып, жерлерди суў тасқыны сыяқлы жайпап өтеди.41 Ол гөззал Израил үлкесин де қолға алып, көплеген еллердиң басына жетеди. Деген менен, эдом, моаб ҳәм аммон халқының басшылары оның қолынан қашып қутылады.
42 Ол басқа еллерге де қол салды, Мысыр да оннан қашып қутыла алмайды.
43 Ол Мысырдың алтын, гүмис қазналарына ҳәм барлық байлықларына ийелик қылады. Ливиялылар менен кушлылар да оған бағынышлы болады.
44 Деген менен, шығыс ҳәм арқа тәрептен келген хабарлар оны таң қалдырады. Бул хабардан ғәзепленген патша жолға атланып, көп адамларды қырып таслайды.
45 Кейин теңиз ҳәм гөззал мухаддес таў арасындағы жерлерге барып, сол жерге патшалық шатырларын тигеди. Бирақ ол сол жерде өледи, оған жәрдем беретуғын ҳеш ким болмайды.
1
— Сол ўақытта халқыңды қорғаўшы уллы ҳүкимдар, Михаил периште пайда болады. Өйткени миллетлер пайда болғаннан баслап улыўма жүз бермеген қорқынышлы азап дәўири басланады. Сонда сениң халқыңның арасынан Қудайдың китабына аты жазылған ҳәр бир адам қутқарылады.2 Өлип, топыраққа көмилгенлердиң көпшилиги оянады: кимиси мәңгилик өмирге ийе болады, кимиси шерменделикке ҳәм мәңги уятқа дуўшар болады.
3 Даналар ашық аспан сыяқлы жайнайды, адамларды әдил жолға жетелегенлер болса, жулдызлар яңлы удайына мәңги-бақый жарқырайды.
4 Ал сен, Даниел, китапты мөрле де, бул сөзлерди ақырзаманға дейин сыр сақла. Көп адамлар өзлерин ана жақтан мына жаққа урып, билимин асырады.
5
Сонда мен, Даниел дәрьяның бойында пайда болған және басқа екеўин көрдим: биреўи дәрьяның берги жағасында, екиншиси арғы жағасында турған еди.6 Олардың бири ағыстың жоқарғы жағында турған зығыр кийимли периштеден:
— Қашанға дейин бул таң қаларлық ўақыя даўам етеди? — деп сорады.7
Суўдың жоқарғы жағында турған зығыр кийимли периштениң еки қолын аспанға созып, мәңги жасаўшы Қудайдың аты менен ант ишкенин ҳәм мынадай сөзлер айтқанын еситтим: — Бул таң қаларлық ўақыялар бир мүддет, еки мүддет ҳәм ярым мүддет даўам етеди. Мухаддес халықтың күш-қүдирети толық жоқ болғанда, булардың ҳәммеси тамам болады.8
Сол адамның айтқан сөзлерин еситтим, бирақ түсинбедим ҳәм оннан: — Мырзам, буның ақыбети не болады? — деп сорадым.9
Ол былай деп жуўап берди: — Енди кете бер, Даниел. Бул сөзлер жабылып, ақырзаманға дейин мөрлеп қойылған.10 Көплер пәкленеди ҳәм ағарып, тазаланады. Бирақ напәк напәклигин даўам етеди. Напәклердиң биреўи де буны түсинбейди, даналар болса булардың барлығын түсинип алады.
11 Күнделикли қурбанлықлар тоқтатылып, ўайран қылатуғын жеркенишли зат орнатылғаннан баслап 1290 күн өтеди.
12 Ақырына дейин, яғный 1335 күн өткенше күтип, шыдағанлар қандай бахытлы!
13 Сен, Даниел, өмир жолыңды даўам етип, бул дүньядан көз жумасаң. Бирақ ақырзаманда тирилип, сыйыңды аласаң.