1

1 Mateus ayvu porã ombopara vaꞌekue Jesus Cristo ramoĩ kuery rery oĩa Kovaꞌe kuaxia re ma oĩ Jesus Cristo ramoĩ ypy kuery rery. Jesus ma Davi ramymino oiko, haꞌe Davi ma Abraão ramymino rakaꞌe.

2 Abraão raꞌy ma Isaque, Isaque raꞌy ma Jacó, Jacó raꞌy ma Judá haꞌe tyvy kuery.

3 Judá Tamar re taꞌya ma Perez haꞌe Zerá. Perez raꞌy ma Esrom, Esrom raꞌy ma Arão,

4 Arão raꞌy ma Aminadabe, Aminadabe raꞌy ma Naassom, Naassom raꞌy ma Salmom,

5 Salmom raꞌy Raabe guigua ma Boaz. Boaz raꞌy Rute guigua ma Obede, haꞌe Obede raꞌy ma Jessé.

6 Jessé raꞌy ma huvixave Davi, haꞌe huvixa Davi raꞌy ma Salomão, Urias raꞌyxykue piꞌa vaꞌe.

7 Salomão raꞌy ma Roboão, Roboão raꞌy ma Abias, Abias raꞌy ma Asa,

8 Asa raꞌy ma Josafá, Josafá raꞌy ma Jorão, Jorão raꞌy ma Uzias,

9 Uzias raꞌy ma Jotão, Jotão raꞌy ma Acaz, Acaz raꞌy ma Ezequias,

10 Ezequias raꞌy ma Manassés, Manassés raꞌy ma Amom, Amom raꞌy ma Josias,

11 Josias raꞌy ma Jeconias haꞌe tyvy kuery, Babilônia katy ogueraapaa jave py oiko vaꞌekue.

12 Haꞌe gui Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa ma rire oiko Jeconias raꞌy Salatiel, Salatiel raꞌy ma Zorobabel,

13 Zorobabel raꞌy ma Abiúde, Abiúde raꞌy ma Eliaquim, Eliaquim raꞌy ma Azor,

14 Azor raꞌy ma Sadoque, Sadoque raꞌy ma Aquim, Aquim raꞌy ma Eliúde,

15 Eliúde raꞌy ma Eleazar, Eleazar raꞌy ma Matã, Matã raꞌy ma Jacó.

16 Haꞌe gui Jacó raꞌy ma Maria me José. Maria piꞌa ma Jesus, Cristo ꞌepy vaꞌe.

17 Haꞌe rami vy Abraão oiko guive Davi oiko peve ma catorze-kue hamymino ikuai. Haꞌe Davi oiko guive Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa peve catorze-kue ju ikuai. Haꞌe gui Babilônia katy ogueraapaa guive Cristo oiko peve ma catorze-kue ju ikuai.

18 Haꞌe gui Jesus ituiꞌiague ma po rami: José re ixyrã Maria omenda vaꞌerã oikovy jave, joupe ojekuaa uka eꞌỹ mbove oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui.

19 Haꞌe rã imerã José heko porã vaꞌe vy ndoikuaa ukaxei. Haꞌe rami vy onhembopyꞌa oeja aguã avave rei oikuaa eꞌỹ re.

20 Haꞌe nunga re onhembopyꞌa oikovy. Haꞌe gui oexa raꞌu rã ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Davi ramymino José, ekyje eme Maria reraa aguã nderaꞌyxyrã, mbaꞌeta kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi vaꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ guigua.

21 Haꞌe ramo oikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Remboery ꞌrã Jesus, mbaꞌeta ojeupegua kuery ogueraa jepe ꞌrã heko vaia gui.

22 Haꞌe nunga haꞌe javi ma ojeupity aguã profeta pe Senhor aipoeꞌi ukaague:

23 “Peteĩ kunhataĩ eteꞌi oiko vaꞌe oguerekoꞌi ꞌrã kyrĩ vaꞌe, oikuavã ꞌrã avaꞌi. Haꞌe vaꞌe pe ma ‘Emanuel’ ꞌea ꞌrã.” (Haꞌe vaꞌe tery ma “Nhanderuete nhandereve oiko” ꞌea.)

24 Haꞌe rami rã José okeague gui ovy vy oiko Senhor-a guigua anjo aipoeꞌiague rami. Haꞌe vy ogueraa guaꞌyxyrã.

25 Haꞌe rami avi oguereko rive ranhe, avaꞌi oikuavã eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ma omboery Jesus.

2

1 Imbaꞌekuaa vaꞌe kuery oipouague Huvixave Herodes oĩ jave, Judéia regua Belém tekoa py Jesus ituiꞌi rire ou amongue imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Kuaray oua katy gui ou Jerusalém tetã py.

2 Haꞌe kuery oporandu jogueruvy: — Mamo tu itui judeu kuery ruvixaverã oiko ramoꞌi vaꞌekue? Mbaꞌeta kuaray oua katy roexa karamboae ikuaa ukaa jaxy-tata. Haꞌe rami vy apy roju romboete aguã — heꞌi.

3 Haꞌe nunga omombeꞌua rã huvixa Herodes oendu vy onhemondyi, Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javive reve.

4 Haꞌe rami vy oenoĩmba judeu kuery regua sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery. Haꞌe vaꞌe kuery pe oporandu mamo pa Cristo ituiꞌi ꞌrãa re.

5 Haꞌe kuery ombovai: — Judéia regua Belém tekoa py ꞌrã ituiꞌi, mbaꞌeta po rami oĩ profeta ombopara vaꞌekue:

6 “Ndee Judá yvy regua Belém tekoa, Judá regua tetã tuvixakueve ikuai vaꞌe gui mbaꞌeve py naneꞌyvyĩvei, mbaꞌeta ndea gui ae ꞌrã oiko Joguerekoarã, xevygua Israel kuery re opena vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue.

7 Haꞌe nunga Herodes oendu vy imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ju oenoĩ uka haꞌe aeꞌia py. Haꞌe kuery pe oporandu vy oikuaa pota rakaꞌe ete pa jaxy-tata ojekuaa ague re.

8 Haꞌe gui Belém katy omondouka vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo, peikuaa pota porã avaꞌi reko re. Pejou vy ke pemombeꞌu uka xevy, xee voi aa aguã amboete vy — heꞌi.

9 Haꞌe ramo huvixa ayvu haꞌe kuery oendupa vy ojeꞌoi. Haꞌe gui jaxy-tata kuaray oua katy ikuai teri reve oexa vaꞌekue ma haꞌe kuery renonde ju oaxa ovy, avaꞌi ituia áry ovaẽ peve. Haꞌe py ma opyta.

10 Haꞌe kuery jaxy-tata oexa vy ovyꞌa ete.

11 Oo py oike vy oexa avaꞌi, ixy Maria reve. Haꞌe rami vy guenapyꞌã re oĩ vy omboete okuapy, haꞌe mbaꞌemo porã oguenoẽ vy ixupe omeꞌẽ ogueru vaꞌekue: ouro, heakuã porã vaꞌe haꞌe mirra.

12 Haꞌe gui oexa raꞌu rã Nhanderuete oikuaa uka huvixa Herodes-a rupi veꞌỹ ojevy aguã. Haꞌe ramo tape mboae rupi ojevy oyvy katy.

13 Egito yvy katy oguerojava heravyague Haꞌe kuery ojeꞌoipa rire José oexa raꞌu jevy rã ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Epuꞌã ke, eraa avaꞌi haꞌe ixy. Pejava Egito yvy katy. Haꞌe py ma peiko xeayvu jevy eꞌỹa ja, mbaꞌeta Herodes oeka ta avaꞌi ojukaxe vy — heꞌi.

14 Haꞌe ramo opuꞌã pyavyve. Avaꞌi haꞌe ixy ogueraa vy Egito katy ojeꞌoi.

15 Haꞌe py opyta Herodes omano eꞌỹa ja, profeta pe Senhor aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã: “Egito gui aenoĩ Xeraꞌy”, heꞌiague.

16 Avakueꞌi ojukapaague Herodes ma imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ombotavyague oikuaa vy ipoxy vaipa. Haꞌe rami vy ojuka ukapa avakueꞌi Belém tekoa, haꞌe haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Mokoĩ maꞌetỹ eteꞌỹ-teꞌỹ oguereko vaꞌe guive ojuka ukapa, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery gui rakaꞌe pa oikoague omombeꞌuague rami vy.

17 Haꞌe rami oiko rakaꞌe profeta Jeremias pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:

18 “Ramá tekoa py onhendu hevovo rei vaꞌe. Hexay [haꞌe ojaeꞌo vaꞌe], ipoaẽ rei vaꞌe guive, Raquel opiꞌa kuery re ojaeꞌo okuapy vy. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovyꞌa ukai.”

19 Egito gui ojevyague Haꞌe gui Herodes omano ma rire Egito yvy re José oikoa py raꞌu rupi ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi:

20 — Epuꞌã ke, eraa avaꞌi haꞌe ixy. Tapeo ju Israel yvy re, mbaꞌeta avaꞌi jukaxeare kuery omanomba ma — heꞌi.

21 Haꞌe ramo opuꞌã. Avaꞌi haꞌe ixy ogueraa vy ojevy ju Israel yvy re.

22 Haꞌe gui Judéia pygua huvixa Herodes rekovia taꞌykue Arquelau ju oĩa oendu vy okyje haꞌe katy ju oo aguã. Haꞌe gui oexa raꞌu rã Nhanderuete oikuaa uka jevyague rami oiko vy Galiléia yvy katy ojepeꞌa ovy,

23 peteĩ tetã Nazaré hery vaꞌe py ikuai aguã. Haꞌe rami oiko ojeupity aguã profeta kuery pe aipoeꞌi ukaague: “Ixupe ‘Nazaré pygua’ ꞌea ꞌrã”, heꞌiague.

3

1 ; Haꞌe vaꞌe jave py ojekuaa João Batista. Haꞌe vaꞌe ma Judéia katyꞌi tekoa eꞌỹa rupi omombeꞌu oikovy ayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã — heꞌi.

3 Haꞌe vaꞌe rekorã ma profeta Isaías pe omombeꞌu ukaa vaꞌekue: “Tekoa eꞌỹa rupi onhendu ꞌrã ‘Pereko katu Senhor raperã, pemboꞌyvi ou aguã’, heꞌi oikovy vaꞌe.”

4 João ao ma camelo rague guigua, haꞌe rã ikuꞌaxã ma ipire guigua. Hoꞌu vaꞌe ma tuku haꞌe ei kaꞌaguy regua.

5 Haꞌe ramo haꞌe oĩa py ojeꞌoi Jerusalém tetã pygua kuery, Judéia haꞌe Jordão yakã yvýry ikuai vaꞌe kuery haꞌe javi reve.

6 Ixupe onhemongarai ukapa Jordão yakã py, ojejavyague omombeꞌupa vy.

7 Nhomongaraia py heta avi ou fariseu haꞌe saduceu kuery. Haꞌe rã oexa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ mboi ramigua, mavaꞌe tu aipoeꞌi poxya ou vaꞌerã gui peo jepe ꞌrãa rami? Haꞌe kuery pe “Mboi ramigua” heꞌi mbaꞌeta mboi yma guare rami haꞌe kuery voi nhombotavya rupi ikuai, ndojeko rerovaxei guive.

8 Pendekuai haꞌvy yvyra hiꞌa porã vaꞌe rami, pejeko rerovaague pexa uka aguã.

9 Haꞌe jomeme pemboypy eme “Nhande ma Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe ita ikuai vaꞌe gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã.

10 Haꞌe gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hiꞌa porã eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi ojaya vy omombo ꞌrã tata py. “Haxa py yvyra ojaya ꞌrã” heꞌia py Nhanderuete pe ndojeko rerovai vaꞌe ombopagapa ꞌrãa re ijayvu vy.

11 , ; ; — Xee ma pejeko rerova ramo yy py rive romongarai vaꞌe. Haꞌe rã xerakykue ou vaꞌe ma xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui xeꞌyvyĩve ete vaꞌe vy neĩ ipy regua araa aguã voi ndaꞌevei. Haꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve ꞌrã penemongarai, tata py guive.

12 Mbaꞌeta opo py oguereko ma trigo mbovevea, haꞌe vy ombovevepa ꞌrã haꞌyĩ oĩ vaꞌe. Trigo raꞌyĩ ete omoĩ porã ꞌrã omoĩ porãaty py, haꞌe rã ipirekue ma oapy ꞌrã tata ogue eꞌỹ vaꞌe py.

13 ; , ; Haꞌe jave py Galiléia yvy gui Jesus oo Jordão yakã katy, João pe onhemongarai uka aguã.

14 Haꞌe rami teĩ João nomongaraixei ranhe vy aipoeꞌi: — Xee ma haꞌeve ndevy pe anhemongarai uka aguã. Ndee ri tyꞌy xea py reju?

15 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Tove haꞌe rami teĩ, mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe teko porã haꞌe javi jajapo — heꞌi. Haꞌe ramo omongarai.

16 Jesus onhemongarai ma vy yy gui oẽ ju ramove yva ojepeꞌa jekuaa ramo oexa Nhanderuetea guigua Nheꞌẽ oguejy ouvy rã peteĩ apykaxuꞌi rami. Haꞌe vaꞌe ou vy hexe oĩ.

17 Haꞌe gui onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete haꞌe arovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe.

4

1 , ; Haꞌe rire tekoa eꞌỹa py ju Nheꞌẽ ogueraa Jesus, anha oeko aꞌã aguã py. ;

2 Haꞌe ramo quarenta ára, quarenta pytũ re oiko okaru eꞌỹ re. Haꞌe rire okaruxe ma.

3 Haꞌe ramo oĩa py poroeko aꞌãa onhemboja vy aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy ndeayvu kovaꞌe ita oĩ vaꞌe pe tojeapo mbojape.

4 Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Mbojape re anho eꞌỹ ꞌrã avakue oikove, haꞌe rã ayvu Nhanderuete juru gui oẽ vaꞌe haꞌe javi re” — heꞌi.

5 Haꞌe gui anha ogueraa tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, templo apyte áry omoĩ.

6 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy, mbaꞌeta ipara oiny: “Ombou ꞌrã ojeupegua anjo kuery ndere opena aguã.” Haꞌe rã “Haꞌe kuery ndejoko ꞌrã opo py, ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã” — heꞌi.

7 Jesus ombovai: — Ipara avi oiny: “Eko aꞌã eme Senhor Nderuete” — heꞌi.

8 Haꞌe gui yvyty yvateve vaꞌe áry ju anha ogueraa vy ixupe oexa uka ko yvy re tetã ikuai vaꞌe, mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe haꞌe javi guive.

9 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Pevaꞌe nunga haꞌe javi ameꞌẽmba ꞌrã ndevy, xapyꞌa rei nerenapyꞌã re reĩ reve xemboete ramo.

10 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Satanás, ejepeꞌa ke apy gui, mbaꞌeta ipara oiny: “Senhor Nderuete anho ꞌrã remboete haꞌe rembojerovia” — heꞌi.

11 Haꞌe rami rã anha oeja ovy, haꞌe rã anjo kuery ju ou vy opena hexe.

12 , ; , João nhuã py ombotya ague omombeꞌua rã Jesus oendu vy ojepeꞌa ovy Galiléia katy.

13 Nazaré tetã oeja vy Cafarnaum py ju oo oiko aguã, yeꞌẽ yvýry, Zebulom haꞌe Naftali yvy katyꞌi,

14 profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:

15 “Zebulom haꞌe Naftali yvy, yeꞌẽ katy tape oo vaꞌe yvýry, Jordão yakã rovaigua re, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia Galiléia rupi,

16 haꞌe pygua kuery ma pytũ rupi ikuai vaꞌekue ri oexa hendy tuvixa vaꞌe. Haꞌe rã hendy vaꞌe omoexakã manoa guy pytũ reia rupi ikuai vaꞌekue” heꞌi ukaague rami.

17 Haꞌe vaꞌe guive Jesus omboypy ayvu omombeꞌu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã.

18 ; Galiléia regua yupa yvýry oikoa rupi oexa mokoĩ joegua: Simão Pedro hery vaꞌe haꞌe André. Yy py pira mboꞌaa omombo okuapy rã oexa, pira mboꞌaa rupi ikuai ramo.

19 Haꞌe rami vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju ꞌrã romoingo — heꞌi.

20 Haꞌe ramo haꞌe kuery ma pira mboꞌaa oejapa vyvoi vy ojeꞌoi hupive.

21 Oovea py mokoĩ joegua ju oexa: Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João. Haꞌe vaꞌe kuery ma nguu reve kanoã py pira mboꞌaa omoatyrõ okuapy rã oexa. Haꞌe vy oenoĩ.

22 Haꞌe ramove haꞌe kuery kanoã haꞌe nguu oeja vy ojeꞌoi hakykue.

23 Galiléia yvy haꞌe javi rupi Jesus oiko. Onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi nhomboꞌe vy omombeꞌu ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua. Heta vaꞌe kuery omonguera guive opa marãgua gui imbaꞌeaxy vaꞌe.

24 Haꞌe ramo mbaꞌemo ojapo oikovya omombeꞌua rã oendu pavẽ Síria yvy haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo oĩa py oguerua imbaꞌeaxy vaꞌe opa marãgua mbaꞌeaxy oendu vaꞌe gui omonguera aguã: anha onhemondea vaꞌe, heꞌoꞌã vaꞌe haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe guive. Haꞌe ramo omonguerapa.

25 Haꞌe rire heta ju Galiléia gui ou, haꞌe Decápolis, Jerusalém, Judéia haꞌe Jordão rovaigua gui. Ou vy ojeꞌoi hakykue.

5

1 Heta vaꞌe kuery ou rã Jesus oexa vy oẽ yvyꞌã re, haꞌe oguapy. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ma ijyvyꞌiry ou.

2 Haꞌe ramo omboꞌe vy aipoeꞌi:

3 — Ovyꞌa ete ꞌrã onheꞌẽ py iporiaukueꞌi vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yva pygua poꞌakaa oĩ.

4 — Ovyꞌa ete ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe, mbaꞌeta ombovyꞌaa ju ꞌrã.

5 — Ovyꞌa ete ꞌrã ivai rei eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yvy itui.

6 — Ovyꞌa ete ꞌrã teko porã re okaruxe haꞌe ijyꞌuvei vaꞌe, mbaꞌeta ojoupa ꞌrã.

7 — Ovyꞌa ete ꞌrã nhomboaxy vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery voi omboaxya ꞌrã.

8 — Ovyꞌa ete ꞌrã ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery oexa ꞌrã Nhanderuete.

9 — Ovyꞌa ete ꞌrã peteĩ rami nhomoingo vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery pe “Nhanderuete raꞌy kuery” ꞌea ꞌrã.

10 — Ovyꞌa ete ꞌrã heko porã ramo rive oguereko axy reia vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yva pygua poꞌakaa oĩ.

11 — Pevyꞌa ete ꞌrã xekáuxa pendere ijayvu rei haꞌe penderereko axya rei ramo, haꞌe ijapu vy opa marã pendere ijayvu vai rã guive.

12 Pevyꞌa haꞌe peporai, mbaꞌeta heta oĩ yva re pendevy guarã. Mbaꞌeta haꞌe rami ae oguereko axya rakaꞌe profeta kuery peiko eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue.

13 , ; , — Peẽ kuery ma juky rami peiko yvy regua moeꞌẽarã. Haꞌe rã xapyꞌa rei juky naeꞌẽvei ramo mbaꞌexa ꞌrã tu heꞌẽ ju? Ndovarevei ꞌrã mbaꞌeverã. Haꞌe ramo oka py rive ꞌrã nhamombo, avakue opyrõmba aguã py.

14 Guemimboꞌe kuery hendy vaꞌe re ombojojaague — Peẽ kuery ma hendy vaꞌe peiko yvy regua moexakãarã. Yvyty áry tetã ojapo pyre ma ndojekuaa eꞌỹi ꞌrã.

15 Tataendy voi avave rei omoendy vy nomoĩai ꞌrã ajaka guýry. Oĩaty py ae ꞌrã omoĩa, opy ikuai vaꞌe haꞌe javi omoexakã aguã.

16 Haꞌe rami ae hendy vaꞌe pereko vaꞌe voi taexakã avakue renonde, pendereko porãa haꞌe kuery oexa vy oguerovyꞌa avi aguã Penderu yva pygua.

17 Lei ojeupitypa aguã Jesus oua re ijayvuague — Pexaꞌã eme lei haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue ambovaipa aguã ajua re. Ambovaipa aguã eꞌỹ aju, ojeupity aguã.

18 Mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Yva haꞌe yvy okanhy eꞌỹa ja neĩ peteĩ iparaꞌi, neĩ peteĩ ikarẽꞌi vaꞌe nokanhyi ꞌrã lei gui, haꞌe javi ojeupity eꞌỹa ja.

19 — Haꞌe gui ijayvua yvyĩꞌive vaꞌe teĩ haꞌe vaꞌe rami eꞌỹ ikuai haꞌe nhomboꞌe vaꞌe pe ma “Yvyĩveꞌi vaꞌe” ꞌea ꞌrã yva pygua poꞌakaa py. Haꞌe rã haꞌe rami ete ikuai haꞌe nhomboꞌe vaꞌe pe ma “Yvateve vaꞌe” ꞌea ꞌrã yva pygua poꞌakaa py.

20 Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery reko gui peẽ kuery napendeko porãvei vy yva pygua poꞌakaa py ndapeikei ꞌrãe.

21 Ymagua kuery pe aipoꞌea ague Jesus omombeꞌu porãveague Jojukaa re ijayvua — Pendu ma ymagua kuery pe aipoꞌea ague: “Pejojuka eme.” Haꞌe rã “Amongue jojuka ramo ombopagaa ꞌrã”, ꞌea ague.

22 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe javive [mbaꞌe reꞌỹ] guyvy kuery pe ivai vaꞌe ombopagaa ꞌrã. Guyvy pe “Mbaꞌe vareꞌỹ” heꞌi vaꞌe ma heraa ꞌrã nhomongeta vaꞌety ikuaia py. Haꞌe rã guyvy pe “Inhakã porã veꞌỹ vaꞌe” heꞌi vaꞌe ma tata ogue eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã opaga.

23 — Altar oĩa py mbaꞌemo remeꞌẽ vaꞌerã reru vy haꞌe py xapyꞌa rei nemaꞌenduꞌa ꞌrã nderyvy nderovai mbaꞌemo oguerekoa re.

24 Haꞌe rami vy eja ranhe altar yvyꞌiry mbaꞌemo remeꞌẽ vaꞌerã, tereo haꞌe peteĩ rami ju pejogueroayvu nderyvy reve. Haꞌe gui mae ma ejevy ju emeꞌẽ remeꞌẽxe vaꞌekue.

25 — Pejogueroayvu porã voi ꞌrã nderovaigua reve tape rupi peo reve, huvixa po py nderovaigua nemboaxa eꞌỹ aguã, haꞌe gui jopya pe ju huvixa nemboaxa eꞌỹ aguã, haꞌe nhuã py nemboꞌa eꞌỹ aguã.

26 Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Nereẽi ꞌrã haꞌe gui repagapa katuĩꞌi eꞌỹa ja.

27 Tavy reia re ijayvua — Pendu aipoꞌea ague: “Ndetavy rei eme.” ,

28 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Kunhague re itavyxea rupi omaꞌẽ vaꞌe voi hexeve itavy ae ma opyꞌa py.

29 Xapyꞌa rei nderexa reiporu kuaa regua ri ndereity ramo enoẽ, emombo ndejegui. Mbaꞌeta nderete haꞌe javi reve reiko axy aguã py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ nderete regua remokanhy.

30 Xapyꞌa rei ndepo reiporu kuaa regua ri ndereity ramo ejaya, eipeꞌa ndejegui. Mbaꞌeta nderete haꞌe javi reve reiko axy aguã py reo ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ nderete regua remokanhy.

31 Aipoꞌea avi vaꞌekue: “Guaꞌyxy gui opoixe vaꞌe tomeꞌẽ ixupe kuaxia para omendaague ombovaipa aguã”, ꞌea vaꞌekue.

32 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Guaꞌyxy itavy rei ramo eꞌỹ opoi vaꞌe ma ojapo ꞌrã itavy rei vaꞌe oiko aguã rami, haꞌe opoi pyre re omenda vaꞌe voi itavy rei avi.

33 Ouraa re ijayvua — Pendu avi ymagua kuery pe aipoꞌea ague: “Peura rive eme. Senhor pe pejapo ete ꞌrã peuraague” ꞌea ague.

34 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Ndaꞌevei mbaꞌeve re peura aguã, neĩ yva re, mbaꞌeta Nhanderuete openaaty;

35 neĩ yvy re, mbaꞌeta opyrõa; neĩ Jerusalém tetã re, mbaꞌeta Huvixa yvateve vaꞌe pegua.

36 Neĩ peura eme peneakã re, mbaꞌeta peteĩve pendeꞌa napemoxiĩ kuaai, neĩ napemoũ kuaai guive.

37 Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami ꞌrã pendeayvu: “Tá, tá”, eꞌỹ vy “Any, any”, peje ꞌrã. Haꞌe ramia gui pendeayvuve aguã ma poromboeko vaia guigua.

38 Jepya re ijayvua — Pendu ma aipoꞌea ague: “Joexa mombuare rexa ju ꞌrã omombua, haꞌe nhoaĩ mopẽare raĩ ju ꞌrã omopẽa” ꞌea ague.

39 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Pẽvy amongue ojapo vai ta ramo pejoko eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py penderova peiporu kuaa regua oipete rã perova hovai re ju oipete aguã.

40 Huvixa kuerya py pendereraa vy pendeparito oipeꞌaa rã pendecapa avi peipeꞌa uka.

41 Xapyꞌa rei peteĩ quilômetro amongue pendereraa nheaꞌã ramo mokoĩa peve tapeo hupive.

42 Pemeꞌẽ ꞌrã pẽvy ojerure vaꞌe pe rei, haꞌe pendekupe rei eme mbaꞌemo oiporuxe vaꞌe katy.

43 Mborayvu re ijayvua — Pendu aipoꞌea ague: “Peayvu ꞌrã peneirũ kuery, haꞌe rã penderovaigua kuery re ma pendeaꞌe eme” ꞌea ague.

44 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Peayvu ꞌrã pendovaigua kuery voi, haꞌe Nhanderuete pe pejerure ꞌrã penderereko axy vaꞌe re,

45 Penderu yva pygua raꞌy kuery pendekuai aguã. Mbaꞌeta haꞌe ma kuaray ombou vy omoexakã ꞌrã heko vai vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe áry. Oky voi ombou ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe pe.

46 Haꞌe gui penderayvu vaꞌe kuery anho ri peayvu vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta imposto re nhombopaga vaꞌety kuery voi haꞌe rami ikuai.

47 Penderegua kuery pe anho ri pexarura vy mbaꞌe nunga py tu amboae kuery gui pendekuai porãve? Mbaꞌeta amboae regua kuery voi haꞌe rami ikuai.

48 Haꞌe rã peẽ ma heko porã vaꞌe ꞌrã peiko opa mbaꞌe py, Penderu yva pygua opa mbaꞌe py heko porãa rami avi.

6

1 Nhanderuete pe mbaꞌemo jajapoa re ijayvua — Peiko kuaa pota avakue renonde eꞌỹ mbaꞌemo pejapo aguã Nhanderuete pe, haꞌe kuery oexa aguã rive. Haꞌe rami ri vy Penderu yva pygua gui mbaꞌeve ndapejopyi ꞌrã hekovia.

2 Mbaꞌemo nhameꞌẽa re ijayvua — Haꞌe rami vy iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo pemeꞌẽ vy penerenonde rupi pemonheꞌẽ uka eme mimby guaxu. Haꞌe rami heko porã merami rive vaꞌe ojapo ꞌrã okuapy onhemboꞌeaty py haꞌe tape rupi, avakue pe onhemboete ukaxe vy rive. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.

3 Haꞌe rã peẽ ma mbaꞌemo pemeꞌẽ vy pendeaxua regua pe voi peikuaa uka eme pendeaxu eꞌỹa ojapo vaꞌe,

4 joupe mbaꞌemo pemeꞌẽ rã avave oikuaa eꞌỹ aguã. Haꞌe gui peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia.

5 Nhanhemboꞌe aguã re ijayvua — Haꞌe gui penhemboꞌe vy heko porã merami rive vaꞌe rami eꞌỹ pendekuai, mbaꞌeta haꞌe kuery ma onhemboꞌeaty py haꞌe tetã mbyte rupi onhemboꞌexe vai ꞌrã hoꞌamy avakue oexa aguã rive. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.

6 Haꞌe rã peẽ ma penhemboꞌexe vy peike ꞌrã penderopy, okẽ pemboty ꞌrã guive. Haꞌe gui mae ma ꞌrã penhemboꞌe Penderu pexa eꞌỹ vaꞌe pe. Haꞌe ramo peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia.

7 — Penhemboꞌea py haꞌekue-ꞌekueꞌi rupi pendeayvu eme amboae regua kuery rami, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaꞌã teĩ ijayvu reta rã oendua aguã re.

8 Haꞌe rã peẽ ma peiko eme haꞌe kuery rami, mbaꞌeta Penderu oikuaa ma voi peipota vaꞌe, pejerure eꞌỹ mbove.

9 — Haꞌe vy po rami ꞌrã penhemboꞌe: “Oreru yva pygua, tove nderery tomboetea.

10 Tovaẽ ndepoꞌakaa ojekuaa aguã. Reipota vaꞌe tojapoa yvy re, yva re ojapoa rami avi.

11 Koꞌẽ nhavõ ejou uka roꞌu vaꞌerã.

12 Haꞌe emboguepa ke ndevy rorevea, ore voi orevy oreve vaꞌe roperdoaa rami avi.

13 Orereity uka eme poromoangekoa pe, orereraa jepe ke mbaꞌemo vai gui. [Mbaꞌeta ndepoꞌakaa, nembaraetea haꞌe nerexakãa oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. Amém,]” peje ꞌrã.

14 — Mbaꞌeta amboae kuery otekoavyague peperdoa ramo Penderu yva pygua voi ombogue ꞌrã pejejavyague.

15 Haꞌe rã amboae kuery [otekoavyague] ndapeperdoai ri ramo Penderu voi nomboguei ꞌrã pejejavyague.

16 Nhanderuete pe jakaru eꞌỹ re jaikoa re ijayvua — Haꞌe gui pekaru eꞌỹ re peiko vy pexa uka eme pendeporiau reia heko porã merami rive vaꞌe rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ma iporiaua oexa uka ꞌrã amboae kuery oikuaa aguã okaru eꞌỹ re ikuaia. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.

17 Haꞌe rã peẽ ma pekaru eꞌỹ re peiko vy pemoatyrõ pendeꞌa, haꞌe pejeovai guive,

18 pekaru eꞌỹ re peikoa amboae kuery oikuaa eꞌỹ aguã, Penderu pexa eꞌỹ vaꞌe anho. Haꞌe ramo peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia.

19 Yva re nhandejeupe guarã nhamoĩ porã aguã re ijayvua — Ko yvy re pemoĩ porã eme mbaꞌemo pendejeupe guarã, mbaꞌeta vixoꞌi hoꞌupa haꞌe ikyꞌa ombovaipa ꞌrã, haꞌe imonda vaꞌe oipeꞌa haꞌe ogueraapa ꞌrã.

20 Yva re ae pemoĩ porã uka ꞌrãgue pendejeupe guarã. Haꞌe py ma jipoi ꞌrã vixoꞌi hoꞌupa vaꞌerã, ikyꞌa nombovaipai ꞌrã, neĩ imonda vaꞌe ndoipeꞌa heravyi ꞌrã guive. , ; ; ,

21 Mbaꞌeta pendevy guarã pemoĩ porãa py ma penekuraxõ avi ꞌrã oĩ.

22 — Penderexa ma penderete moexakãarã oĩ. Xapyꞌa rei penderexa iporã ramo penderete haꞌe javi ꞌrã hexakãmba.

23 Haꞌe rã penderexa naꞌiporãi ri ramo penderete pytũmba ꞌrã. Haꞌe penemoexakãarã oĩ vaꞌe pytũ ramo pytũ ete ꞌrã pẽvy.

24 Mokoĩ patõ re ijayvua — Avave rei nombaꞌeapoi ꞌrã mokoĩ patõ pe. Mbaꞌeta peteĩ re ndaꞌijaꞌeive ꞌrã amboae oayvuve vy, haꞌeꞌỹ vy peteĩ ojou porãve vy amboae ma ndojou porãive ꞌrã. Ndaꞌevei Nhanderuete pe peiko aguã, mbaꞌemo perekopaa rupi ndaꞌevei reve.

25 — Haꞌe nunga rupi ae xee aipoaꞌe pẽvy: Pendepyꞌa eta rei eme pendekove re, neĩ peꞌu haꞌe peyꞌu vaꞌerã pejou aguã re guive, penderete re pemoĩ vaꞌerã re voi. Mbaꞌeta penderekove ndaꞌu tembiꞌu gui ndovareive teve? Haꞌe penderete ndaꞌu ao gui ndovareive teve? ;

26 Peikuaa pota guyra kuery oveve vaꞌe reko re. Haꞌe kuery ma mbaꞌeve nonhotỹi, nomonoꞌõi, neĩ omoĩ porãaty py nomboatyi guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe Penderu yva pygua ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. Peẽ kuery ndaꞌu guyraꞌi gui ndapevareive ri?

27 Mavaꞌe ndaꞌu pendepyꞌa eta rei vy pembopukuve kuaa ꞌrã ruxãꞌi peikove aguã?

28 Mbaꞌe re tu pendeaorã re ri ndaꞌeveive pendekuai? Peikuaa pota haꞌvy yvoty nhuũndy rupi ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma ombaꞌeapo vaꞌeꞌỹ, neĩ oipopẽ vaꞌeꞌỹ.

29 Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe pẽvy: Huvixa Salomão minha opa marãgua oguerekopa vaꞌeri kovaꞌe yvoty rami nonhemondei rakaꞌe.

30 Nhanderuete omonhemonde porã ꞌrã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai vaꞌe, haꞌe gui koꞌẽ tata py omomboa vaꞌerã vaꞌeri. Haꞌe gui peẽ ndapejerovia porãi vaꞌe, peẽ kuery re katuve ma opena porãve ꞌrã.

31 Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme, haꞌe aipopeje eme: “Mbaꞌe tu jaꞌu ꞌrã, haꞌe jayꞌu ꞌrã? Haꞌe mbaꞌe py tu nhanhemonde ꞌrã?” peje eme.

32 Mbaꞌeta haꞌe nunga jouxea rupi amboae regua kuery ikuai, haꞌe Penderu yva pygua oikuaa ae haꞌe nunga peikotevẽ vaꞌea.

33 Haꞌe rami ꞌrãgue py jypyꞌi peka ꞌrã ipoꞌakaa haꞌe ixuguigua teko porã. Haꞌe ramo ꞌrãe peikotevẽ vaꞌe haꞌe javi omeꞌẽ avi pẽvy.

34 — Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme koꞌẽ rã guarã re, peja koꞌẽ ramo guarã ae. Mbaꞌeta ára nhavõ oiko ꞌrãe mbaꞌemo vai haꞌe jave guarã.

7

1 , , , — Penhombopagaxe rei eme, penembopagaa eꞌỹ aguã. ; ; ,

2 Mbaꞌeta penhombopagaague rami ae ꞌrã peẽ ju penembopagaa, haꞌe joe pejapoague rami pendere ju ojapoa ꞌrã.

3 Mbaꞌe re tu nderyvy rexa py ikyꞌa oĩ vaꞌe re rexa pota, haꞌe rã nderexa py ae yvyra oĩ vaꞌe re ma ndereikuaa potai?

4 Mbaꞌe re tu aipoꞌre nderyvy pe: “Tove tanoẽ ikyꞌa nderexa gui”, ꞌre, nderexa py ae yvyra oĩ teri reve?

5 Heko porã merami rive vaꞌe, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Haꞌe vy ꞌrãe rexa porã nderyvy rexa gui ikyꞌa renoẽ aguã.

6 Jagua pe iporã vaꞌe nhameꞌẽ eꞌỹ aguã re ijayvua — Jagua kuery pe pemeꞌẽ eme mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe poryko ikuaia katy pemombo eme ovareve vaꞌe, haꞌe kuery opyrõmba riveꞌỹ aguã, haꞌe gui ojere vy penemondoropa avi eꞌỹ aguã.

7 — Pejerure, haꞌe ramo omeꞌẽa ꞌrã. Peka, haꞌe vy pejou ꞌrã. Penhendu uka, haꞌe ramo okẽ oipeꞌaa ꞌrã pẽvy. , ; ,

8 Mbaꞌeta haꞌe javive ojerure vaꞌe ojopy ꞌrã, oeka vaꞌe ojou ꞌrã, haꞌe onhendu uka vaꞌe pe oipeꞌaa ꞌrã.

9 Mavaꞌe peẽ avakue ndaꞌu penderaꞌy kuery mbojape re ojerure rã pemeꞌẽ ꞌrã ita?

10 Haꞌe rami eꞌỹ vy pira re ojerure rã mboi ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã?

11 Haꞌe nunga rupi peẽ pendereko vai vaꞌeri penderaꞌy kuery pe mbaꞌemo porã pemeꞌẽ kuaa vaꞌe. Haꞌe gui Penderu yva pygua katuve ndaꞌu nomeꞌẽi ꞌrã ri mbaꞌemo porã ojerure vaꞌe pe?

12 — Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo haꞌe kuery pe, mbaꞌeta haꞌe rami ae oĩ lei haꞌe profeta kuery omboparaague re.

13 — Peike okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe rupi. (Mbaꞌeta okẽ haꞌe tape okanhy aguã katy oo vaꞌe ma ipy vaipa ramo heta ꞌrã ikuai haꞌe vaꞌe rupi oo vaꞌe.)

14 Haꞌe rã tekove katy okẽ haꞌe tape oo vaꞌe ma ipoꞌiꞌi ramo mbovyꞌi ete ꞌrã ojou.

15 Mateus 7.21-23 ; — Penheangu ke profeta ramigua kuery gui. Haꞌe kuery ma vexaꞌi pirekue py onhemonde vaꞌe, haꞌe rã iguýry ma guary nhomondoropa vaꞌe ikuai.

16 Mbaꞌemo rembypyꞌa re peikuaa pota vy peikuaa ꞌrã mbaꞌe nunga paa. Tyrã uva ndaꞌu nhamondo ꞌrã ri juuꞌy gui? Haꞌe rami eꞌỹ vy juu rakua endy gui ndaꞌu nhamondo ꞌrã ri figo?

17 Haꞌe rami avi yvyra porã ma hiꞌa porã avi ꞌrã. Haꞌe rã yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe ma ndaiꞌa porãi ꞌrã.

18 Yvyra porã ma ndaiꞌa vaikuei ꞌrã, haꞌe yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe voi ndaiꞌa porãi ꞌrã.

19 Yvyra hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe ojayapaa vy omomboa ꞌrã tata py.

20 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery reko re peikuaa pota vy peikuaa ꞌrã marã ramigua paa. , ; , ; ;

21 — Pavẽ eꞌỹ xevy “Senhor, Senhor” heꞌi vaꞌe oike ꞌrã yva pygua poꞌakaa py, haꞌe rã Xeru yva pygua oipotaa rami ikuai vaꞌe anho.

22 Haꞌe vaꞌe ára heta ꞌrã aipoeꞌi xevy: “Senhor, Senhor, nderery rupi eꞌỹ ri tyꞌy ore romombeꞌu rakaꞌe Nheꞌẽ guigua? Haꞌe nderery rupi eꞌỹ ri tyꞌy roipeꞌa anha, haꞌe heta rojapo ndepoꞌakaa rupigua?” heꞌi ꞌrã.

23 — Haꞌe ramo haꞌe kuery pe xee ambovai ꞌrã: “Peẽ kuery ma xee roikuaa vaꞌeꞌỹ. Pendeko vai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui!” haꞌe ꞌrã.

24 — Haꞌe javive haꞌe rami xeayvu rã oendu vy haꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ava hiꞌarandu vaꞌe ngoorã ita áry ojapo vaꞌe rami ikuai.

25 Mbaꞌeta oky ou rã yy tyguaxu vy oxyry atã ꞌrã. Yvytu oipeju atã vy haꞌe vaꞌe oo re ojeapi-api teĩ ndoityi ꞌrã, ita áry omboyta porã rire.

26 — Haꞌe rã xeayvua oendu teĩ haꞌekue rami ndoikoi vaꞌe kuery ma ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ngoorã ita kuꞌi reia áry rive ojapo vaꞌe rami ikuai.

27 Haꞌe gui oky ou rã yy tyguaxu ꞌrã. Yvytu oipeju vy haꞌe vaꞌe oo re ojeapi vy oity, ombovaipa ete ꞌrã — heꞌi. ;

28 Opa vy ma yvyty áry ijayvuague Jesus povaꞌe ayvu omombeꞌupa rã heta vaꞌe kuery onhemondyipa omboꞌea gui,

29 mbaꞌeta ipoꞌakapa vaꞌe rami omboꞌe, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery rami eꞌỹ. ;

8

1 ; Yvyꞌã gui Jesus oguejy rã heta ete ojeꞌoi hakykue.

2 Haꞌe gui ma peteĩ lepra revegua onhemboja hexe. Omboete vy aipoeꞌi: — Senhor, lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy ke xekyꞌaꞌo — heꞌi.

3 Haꞌe ramo Jesus okuaveꞌẽ vy opoko hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi. Haꞌe ramove lepra okanhymba.

4 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, emombeꞌu eme avave rei pe. Haꞌe rami ꞌrãgue py tereo sacerdote pe anho ejexa uka, haꞌe emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague rami, heta vaꞌe kuery oikuaa aguã.

5 Cafarnaum tetã py Jesus ovaẽ ma ramo hexe onhemboja peteĩ xondaro ruvixa. Haꞌe vy ojerure ixupe:

6 — Senhor, xero py amongakuaa vaꞌekue itui tupa py. Ndoguatavei, ojexavai guive — heꞌi.

7 Jesus ombovai: — Xee aa ꞌrã amonguera — heꞌi.

8 Haꞌe rã xondaro ruvixa aipoeꞌive ju: — Xee ma xeꞌyvyĩꞌi ete xero py revaẽ aguã. Peteĩ ayvu rive ri eraa uka. Haꞌe ramo xerembiguai kunumi vaꞌe okuera ꞌrã.

9 Mbaꞌeta xee voi huvixa oipotaa rami aiko vaꞌe. Ikuai avi xondaro kuery xeayvu rami ikuai vaꞌe. Peteĩ pe “Tereo”, haꞌe ramo oo ꞌrã. Haꞌe rã amboae pe ma “Eju”, haꞌe rã ou ꞌrã. Xerembiguai pe “Ejapo haꞌe nunga”, haꞌe ramo ojapo ꞌrã — heꞌi.

10 Haꞌe nunga Jesus oendu vy onhemondyi. Haꞌe vy aipoeꞌi hakykue ojeꞌoi vaꞌe pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri kovaꞌe rami ojerovia ete vaꞌe.

11 Aipoaꞌe pẽvy: Heta ou ꞌrã kuaray oua katy haꞌe oikea katy gui, yva pygua poꞌakaa py ikuai ꞌrã mesa py Abraão, Isaque haꞌe Jacó reve.

12 Haꞌe rã Nhanderuete poꞌakaa pyguarã vaꞌekue ma oka py ꞌrã omomboa pytũa py. Haꞌe py ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy — heꞌi.

13 Haꞌe gui xondaro ruvixa pe ju Jesus aipoeꞌi: — Tereo ju. Ndee rejeroviaa rami toiko — heꞌi. Haꞌe vaꞌe hora-ve hembiguai okuera.

14 ; , Haꞌe gui ma Pedro ro py ju Jesus ovaẽ. Haꞌe vy haixo oexa ipire raku vaipa vy tupa py itui ramo.

15 Ipo re Jesus ojopy rã ipire raku oaxa. Haꞌe ramo opuꞌã vy mbaꞌemo ojapo haꞌe kuery pe.

16 ; , Kaꞌaruꞌi jave oĩa py heta oguerua anha onhemondea vaꞌe. Haꞌe ramo ayvu py rive oipeꞌa nheꞌẽ ikyꞌa vaꞌe, omonguera avi imbaꞌeaxy vaꞌe haꞌe javi.

17 Haꞌe nunga oiko profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã: “Haꞌe ae oipeꞌa jaiko axya, ogueraapa nhanembaꞌeaxya”, heꞌiague. Isaías 53.4

18 Jesus oyvýry heta ikuai vaꞌe oexa vy ijayvu yy rovaigua re oaxa aguã.

19 Haꞌe vaꞌe jave py hexe peteĩ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety onhemboja vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, xee aa ta nderupive reoa katy rei.

20 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Aguaraꞌi oguereko ꞌrã okua, guyra oveve vaꞌe voi oguereko guaity. Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma neĩ oakã omboguejyaty ndoguerekoi — heꞌi.

21 Amboae hemimboꞌe ju aipoeꞌi ixupe: — Senhor, taa ranhe xeru tanhono porã.

22 Jesus ombovai: — Eju xerupive, tove omanogue ae tonhono porã omano vaꞌekue.

23 ; Haꞌe gui kanoã py Jesus oĩ ramo hemimboꞌe kuery ojeꞌoi hupive.

24 Yy rupi oaxa jave ou yvytu vaikue. Yai ojeapi-api kanoã re. Haꞌe ramia ja Jesus oke oupy.

25 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ou vy omomyĩ. Haꞌe vy ojapukai reve aipoeꞌi: — Senhor, orereraa jepe ke! Nhamanomba ta ma — heꞌi okuapy.

26 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu pekyje ri? — heꞌi. Haꞌe rami vy opuꞌã vy yvytu haꞌe yeꞌẽ pe ijayvu atã. Haꞌe ramove opytuꞌupa.

27 Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa vy aipoeꞌi: — Marã ramigua tu pevaꞌe ava, yvytu haꞌe yai voi onheꞌẽ rendu aguã?

28 ; Yupa rovaigua Gadara pygua kuery yvy re ovaẽ ramo ovaexĩ jogueruvy mokoĩ ava anha onhemondea vaꞌe. Yvyra rupa oĩ vaꞌe gui ou. Ivai vaikue rei rã avave rei ndoguataavei haꞌe vaꞌe tape rupi.

29 Haꞌe gui haꞌe kuery ou vy ojapukai: — Nhanderuete Raꞌy, mbaꞌe tu xee areko ndereve? Oremoingo axy aguã teve reju oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove? — heꞌi.

30 Haꞌe katyꞌi heta ikuai poryko okarua py.

31 Haꞌe ramo anha kuery ojerure Jesus pe: — Orepeꞌa vy taꞌvy oremondouka poryko kuerya katy.

32 Haꞌe rã — Tapeo haꞌvy — heꞌi Jesus. Haꞌe gui haꞌe kuery ojepeꞌa vy poryko re ova. Haꞌe rã poryko kuery ma yvyꞌã guy katy onhamba. Hoꞌapa yeꞌẽ py, yy py omanomba.

33 Haꞌe ramo poryko re opena vaꞌe kuery onhamba ojeꞌoivy. Tetã py ovaẽ vy omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi, anha onhemondea vaꞌe re oiko vaꞌekue guive.

34 Haꞌe ramo tetã pygua kuery oupa Jesus oexa aguã. Oexa vy ojerure ijyvy gui oo ju aguã re.

9

1 ; Kanoã py Jesus oĩ vy yy rovaigua re oaxa. Haꞌe vy guetã katy oo.

2 Haꞌe oĩa py oguerua peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe hupa reve. Haꞌe kuery ojerovia etea Jesus oexa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe: — Xeraꞌy, ndepyꞌa guaxu ke. Rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi.

3 Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety ikuai vaꞌe aipoeꞌi ojeupe ae: — Pevaꞌe tu ijayvu vai — heꞌi okuapy.

4 Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery ojeupe ae ijayvua oikuaa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py?

5 Mbaꞌe ayvu rupi tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epuꞌã, haꞌe eguata” haꞌe aguã?

6 Haꞌe rami teĩ peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ko yvy re oiko teĩ joeko vaiague ombogue aguã voi ipoꞌaka vaꞌea — Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Epuꞌã haꞌvy, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero py — heꞌi.

7 Haꞌe ramo opuꞌã vy ngoo katy oo.

8 Haꞌe nunga heta vaꞌe kuery oexa vy okyjepa reve ombojerovia okuapy Nhanderuete, haꞌe rami aguã avakue ombopoꞌaka ramo.

9 , ; , Jesus haꞌe gui oo vy oexa peteĩ ava Mateus hery vaꞌe, imposto opagaaty py oguapy oiny ramo. Haꞌe vaꞌe pe ijayvu vy — Eju xerupive — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy oo hupive.

10 ; Haꞌe gui oo py mesa py Jesus oĩ ramo heta ou imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesus haꞌe hemimboꞌe kuery reve onhemboja avi okuapy.

11 Haꞌe nunga fariseu kuery oexa vy oporandu hemimboꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu penemboꞌea okaru ri imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve?

12 Haꞌe ramo Jesus oendu vy ombovai: — Hexaĩ vaꞌe kuery ma ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe anho ꞌrã oipota.

13 Tapeo, peikuaa pota povaꞌe ayvu mbaꞌe heꞌia paa re: “Xevy pe mymba pemeꞌẽ ꞌrãgue py aipota teĩ penhomboaxy.” Mbaꞌeta xee ma heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã heko vai vaꞌe aenoĩ aguã [ojeko rerova aguã].

14 ; Haꞌe rire João Batista remimboꞌe kuery ou. Haꞌe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe re tu ore kuery [mbovykue rei eꞌỹ] rokaru eꞌỹ re orekuai, fariseu kuery voi, haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ikuai?

15 Jesus ombovai: — Omendaa py haꞌeve ndaꞌu oenoĩ mbyre kuery iporiau aguã, haꞌe kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja? Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe kuerya gui omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe ára mae ma haꞌe kuery ikuai ꞌrã okaru eꞌỹ re.

16 — Avave rei ao ymague re nombojai ꞌrã ajukue pyau raꞌykue, mbaꞌeta ombojaague omboi ꞌrã ao gui. Haꞌe ramo oxoroa tuvixave ꞌrã.

17 Haꞌe avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau, mbaꞌeta ombovaipa ꞌrã hyru. Vinho onheẽmba ꞌrã, haꞌe hyru voi ivaipa avi ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py vinho pyau rã hyru pyau py ꞌrã omoĩ, mokoĩve oĩ porã aguã.

18 Marcos 5.21-24a; Lucas 8.40-42a Haꞌe nunga re ijayvu teri reve ou peteĩ huvixa. Onhemboja vy omboete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xerajy omano angeꞌi. Haꞌe rami teĩ eju, emoĩ ndepo hexe oikove ju aguã — heꞌi.

19 ; Haꞌe ramo Jesus opuꞌã vy oo hexeve, hemimboꞌe kuery voi.

20 Oiko avi peteĩ kunha, doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma hakykue gui ou vy opoko ijao apy re,

21 mbaꞌeta ojeupe ae “Ijao apy re rive apoko teĩ akuera ꞌrã” heꞌi.

22 Haꞌe ramo Jesus ojere vy oexa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xerajy, ndepyꞌa guaxu ke. Rejeroviaa ndereraa jepe — heꞌi. Haꞌe ramove kunha vaꞌe okuera.

23 ; Huvixa ro py Jesus ovaẽ vy oexa mimby monheꞌẽa haꞌe heta vaꞌe kuery ojaeꞌo rã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

24 — Pejepeꞌa ke, mbaꞌeta kunhaꞌi nomanoi, oke rima — heꞌi. Haꞌe ramo ojojai rei okuapy.

25 Haꞌe gui Jesus omoẽmba vy oike. Kunhaꞌi vaꞌe po re ojopy ramo opuꞌã.

26 Haꞌe nungakue oendupaa haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi.

27 Mokoĩ ára revegua eꞌỹ omongueraague Haꞌe gui Jesus oo rã hakykue rupi ou mokoĩ ára revegua eꞌỹ. Ojapukai jogueruvy: — Davi ramymino, oremboaxy ke — heꞌi.

28 Haꞌe gui oo py Jesus oike jave hexe onhemboja jogueruvy ára revegua eꞌỹ. Haꞌe ramo oporandu haꞌe kuery pe: — Perovia pa pejerurea rami ajapo aguã xepoꞌaka vaꞌea? Haꞌe kuery ombovai: — Tá, Senhor — heꞌi.

29 Haꞌe ramo haꞌe kuery rexa re opoko vy aipoeꞌi: — Toiko haꞌvy pejeroviaa rami — heꞌi.

30 Haꞌe ramove hexa ojepeꞌa. Haꞌe gui Jesus aipoeꞌive ju: — Pejejoko ke avave rei pe pemombeꞌu eꞌỹ aguã — heꞌi.

31 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery oo vy haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi omombeꞌupa.

32 Peteĩ ava ijayvu eꞌỹ vaꞌe omonguera ramo fariseu kuery ijayvu reiague Haꞌe kuery ojeꞌoi rire oĩa py oguerua peteĩ ava anha onhemonde ramo ndaꞌijayvui vaꞌe.

33 Anha oipeꞌa rã ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhemondyipa vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe nunga jaexa vaꞌeꞌỹ teri Israel kuerya rupi — heꞌi.

34 Haꞌe rã fariseu kuery ma ijayvu rei okuapy: — Anha ruvixa poꞌakaa rupi rima oipeꞌa anha.

35 Opa rupi Jesus ojapo porã, haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe kuery re ombojojaague Haꞌe gui Jesus ma tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi oguata oikovy, onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe rupi guive. Nhomboꞌe vy omombeꞌu oikovy Nhanderuete poꞌakaa, nhomonguera guive opa marãgua mbaꞌeaxy gui.

36 Heta vaꞌe kuery oexa vy omboaxy, mbaꞌeta vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami ojexavai haꞌe ikangy okuapy ramo.

37 Haꞌe rami vy guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Anhetẽ heta oĩ omonoꞌõa aguã, haꞌe rã ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma mbovyꞌi.

38 Haꞌe nunga rupi pejerure Senhor mbaꞌety ja vaꞌe pe ombouve aguã imbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã.

10

1 ; Haꞌe gui guemimboꞌe kuery doze-ve Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka nheꞌẽ vai oipeꞌa, haꞌe opa marãgua mbaꞌeaxy gui nhomonguera aguã.

2 Doze apóstolo kuery rery ma po rami: Jypygua ma Simão Pedro hery vaꞌe, haꞌe gui tyvy André, Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João,

3 Filipe haꞌe Bartolomeu, Tomé haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌekue Mateus, Alfeu raꞌy Tiago haꞌe Tadeu,

4 Simão Zelote hery vaꞌe haꞌe ijopy uka nhemiarã Judas Iscariotes avi.

5 ; Haꞌe gui doze guemimboꞌe kuery Jesus omondouka ta vy po rami ijayvu: — Tapeo eme judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi, neĩ Samaria pygua kuery retã py voi pevaẽ eme.

6 Haꞌe rã tapeo vexaꞌi kuery Israel regua okanhy vaꞌe peka.

7 Peoa rupi pemombeꞌu yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã namombyryvei maa.

8 Pemonguera imbaꞌeaxy vaꞌe, pemboete ju omano vaꞌekue, peikyꞌaꞌo lepra revegua, haꞌe peipeꞌa anha. Mbaꞌemo pejopy rive rire pemeꞌẽ rive ju ꞌrã joupe.

9 Pendekuꞌa re peraa eme peráta, ouro, prata neĩ overa vaꞌe guigua,

10 neĩ voko peraa eme tape rupi, neĩ mokoĩ kamixa, pendepy regua, neĩ pendepopoka guive, mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe rei haꞌeve ojopy aguã hoꞌu vaꞌerã.

11 Haꞌe tetã py eꞌỹ vy tekoa oĩ vaꞌe rupi pevaẽa py peporandu ꞌrã heko porã vaꞌe oiko vaꞌea re. Haꞌe vaꞌe kuery ro py ae ꞌrã pepyta, peove aguã ára peve.

12 Oo py pevaẽ vy pexarura ꞌrã haꞌe pygua kuery pe.

13 Haꞌe ramo oo pygua kuery heko porã ri ramo haꞌe kuery re oĩ ꞌrã peroayvu porãague. Haꞌe rã heko vai ramo pendere ae ju tojevy peroayvu porãague.

14 Haꞌe kuery napenemovaẽi, neĩ pendeayvu noenduxei ramo haꞌe vaꞌe oo eꞌỹ vy tetã gui peo ju vy pendepy regua gui peity-ity ꞌrã yvy kuꞌi. , ;

15 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Nhombopagaa ára py haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery gui omboaxyave ꞌrã Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery.

16 Mbaꞌemo gui omonheanguague — Maꞌẽ, xee ma vexaꞌi rami romondouka aguara mbyte rupi. Haꞌe nunga rupi peiko kuaa ꞌrã mboi rami, haꞌe rã apykaxuꞌi rami ꞌrã pendekuai rive.

17 Penheangu ke avakue gui, mbaꞌeta penemboaxa ꞌrã huvixa kuery po py, haꞌe penenupã ꞌrã onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe rupi.

18 Xekáuxa pendereraa ꞌrã huvixa kuery haꞌe huvixave renonde. Haꞌe ramigua oiko ꞌrã haꞌe kuery haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe xeregua ayvu pemombeꞌu aguã.

19 Haꞌe rami avi penemboaxaa ramo pepẽxa rei eme marã rami eꞌỹ vy mbaꞌe nunga re pa pendeayvu aguã re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe hora-ve pendeayvurã oikuaa ukaa ꞌrã pẽvy.

20 Mbaꞌeta pendejegui ae eꞌỹ ꞌrã pendeayvu, haꞌe rã Penderu Nheꞌẽ ijayvu ꞌrã pẽgui. , ; ; 4.12-19

21 Amongue ojopy uka ꞌrã guyvy ae ojuka uka aguã, haꞌe tuu kuery ojopy uka ꞌrã guaꞌy kuery ae. Taꞌy kuery opuꞌã ꞌrã nguu kuery re ojuka uka avi aguã.

22 Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌei ꞌrã pendere. Haꞌe rami teĩ opa peve ogueropoꞌaka vaꞌe oo jepe ꞌrã.

23 Haꞌe gui tetã py pendere opuꞌã reia ramo amboae henda katy ju penha, mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou peve napevaẽmba jepei ꞌrã Israel regua tetã ikuai vaꞌe rupi.

24 Omokyreꞌỹa rupi ijayvuague — Temimboꞌe kuery ma imboꞌea gui yvateve vaꞌeꞌỹ, tembiguai kuery voi opatõ gui yvateve vaꞌeꞌỹ guive.

25 Haꞌeve temimboꞌe kuery ikuai aguã imboꞌea reko rami, haꞌe tembiguai kuery ikuai aguã opatõ oikoa rami. Hoo vaꞌe pe “Anha ruvixa Belzebu” ꞌea ramo hoo pygua kuery pe katuve ꞌrã teve. ;

26 Haꞌe rami teĩ pekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta mbaꞌemo onhomi mbyre oexa ukapaa ꞌrã, haꞌe oikuaa eꞌỹ pyre voi oikuaapaa ꞌrã.

27 Pytũa py xee romboꞌeague ma hexakãa py ju ꞌrã pemombeꞌu, pendeapyxaꞌi py xeayvuague ma oo apyte áry gui ju ꞌrã pemombeꞌu.

28 Pekyje eme penderete jukaa kuery gui, mbaꞌeta penenheꞌẽ ma haꞌe kuery ndojuka kuaai ꞌrã. Pejererokyje ꞌrã nhonheꞌẽ haꞌe joete tata ogue eꞌỹ vaꞌe py omokanhy aguã ipoꞌaka vaꞌe renonde anho.

29 — Mokoĩ guyraꞌi ndaꞌu peteĩꞌi hatãꞌi vaꞌe repy eꞌỹ ri? Haꞌe rami teĩ yvy py neĩ peteĩve ndoꞌai ꞌrã Penderu oipota eꞌỹ rã.

30 Peẽ kuery re katuve ma opena, mbaꞌeta pendeꞌa peneakã re oĩ vaꞌe voi oipapapa.

31 Haꞌe nunga rupi pekyje eme, mbaꞌeta heta guyraꞌi gui peẽ pevareve.

32 Haꞌe nunga rupi avakue renonde xevy pe oikoa omombeꞌu vaꞌekue haꞌe javi ma xee voi haꞌe rami ꞌrã amombeꞌu Xeru yva pygua renonde.

33 Haꞌe rã avakue renonde naxemombeꞌuxei vaꞌekue ma xee voi namombeꞌui ꞌrã Xeru yva pygua renonde.

34 Haxy vaꞌe re ijayvuague — Pexaꞌã eme ko yvy re aju peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã. Peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã kyxe.

35 Mbaꞌeta aju rire avakue joo rami eꞌỹ ꞌrã ikuai nguu reve, haꞌe imemby kuery haꞌe rami ae ꞌrã ikuai oxy reve, haꞌe ipiꞌa raꞌyxy kuery avi ome xy reve ꞌrã ikuai.

36 Haꞌe rami vy avakue rovaigua ma hoo pygua kuery ae ꞌrã ikuai. , , ,

37 Amongue xegui nguu, eꞌỹ vy oxy ri oayvuve vy ndaꞌevei xerupivegua oiko aguã. Haꞌe rami ae avi guaꞌy eꞌỹ vy guajy ri xegui oayvuve vy ndaꞌevei xerupivegua oiko aguã.

38 Haꞌe ojeupegua kuruxu ndogueraaxei, haꞌe xerupive ndooxei vaꞌe ma ndaꞌevei xeremimboꞌerã.

39 Nomanoxei vaꞌekue omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ojou ju ꞌrã guekove. , ; ;

40 Mbaꞌemo rekovia re ijayvuague — Amongue penemovaẽ ramo xee avi haꞌe kuery xemovaẽ, haꞌe xemovaẽ vaꞌe ma xembouare avi omovaẽ.

41 Profeta kuery pe “Profeta” heꞌi vy omovaẽ vaꞌekue ma hekovia ojopy ꞌrã profeta pegua rami. Haꞌe heko porã vaꞌe kuery pe “Heko porã vaꞌe” heꞌi vy omovaẽ vaꞌekue ma hekovia ojopy ꞌrã heko porã vaꞌe pegua rami.

42 Haꞌe rami ae avi anhetẽ aipoaꞌe pẽvy, amongue kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami ikuai vaꞌe pe “Jesus remimboꞌe” heꞌi vy peteĩ karo yroꞌyxã omeꞌẽ vaꞌekue voi ndojopy eꞌỹi ꞌrã hekovia. ; ;

11

1 Tetã ikuai vaꞌe rupi Jesus ayvu omombeꞌuague Haꞌe rami guemimboꞌe kuery doze-ve Jesus omboꞌepa ma vy ojepeꞌa haꞌe gui. Nhomboꞌe haꞌe ayvu omombeꞌu oikovy haꞌe katyꞌi tetã ikuai vaꞌe rupi.

2 Nhuã py João Batista oĩa py Cristo mbaꞌemo ojapo oikovya omombeꞌua rã oendu vy ixupe ombou guemimboꞌe kuery po rami oporandu aguã:

3 “Ndee ae teve reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã amboae?” heꞌi aguã.

4 Haꞌe rã Jesus ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Tapeo ju João pe pemombeꞌu mbaꞌemo pendu haꞌe pexa vaꞌekue,

5 mbaꞌeta ára revegua eꞌỹ omaꞌẽ ju, oguata eꞌỹ vaꞌekue oguata ju, lepra revegua ojekyꞌaꞌo ju, ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu ju, omano vaꞌekue onhemboete ju, haꞌe iporiaukueꞌi pe omombeꞌua ayvu porã.

6 Ovyꞌa ete ꞌrã xere ojeroviaa gui ndojepeꞌai vaꞌe.

7 Haꞌe kuery oopa ma rire heta vaꞌe kuery pe ju Jesus ijayvu João Batista reko re. Aipoeꞌi: — Marã ramigua pexa aguã tu peo rakaꞌe tekoa eꞌỹa py? Takuaꞌi yvytu omomy-momyĩ vaꞌe ramigua rive ri tyꞌy?

8 Haꞌe rami eꞌỹ rã marã ramigua pexa aguã tu peo? Peteĩ ava ao porã py onhemonde vaꞌe ri tyꞌy? Haꞌe rami avi onhemonde porã vaꞌe ma huvixa ro py ikuai vaꞌe anho.

9 Marã ramigua tu haꞌvy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoaꞌe pẽvy: João Batista ma profeta ikuai vaꞌe gui voi yvateve vaꞌe.

10 Mbaꞌeta hekorã re ae ipara oiny: “Nerenonderã xee amondouka ꞌrã peteĩ xerembiguai, nderaperã oguereko katu aguã.”

11 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kunhague gui oiko vaꞌekue jipoi João Batista gui yvateve vaꞌe. Haꞌe rami avi yva pygua poꞌakaa py yvyĩgueveꞌi vaꞌe ma ixugui yvateve.

12 Mbaꞌeta João Batista oikoa ára guive aỹ peve ma onheaꞌãa ꞌrã oupity aguã yva pygua poꞌakaa, onheaꞌã vaꞌe kuery anho ꞌrã oupity.

13 Mbaꞌeta profeta kuery haꞌe lei ma João oikoa ára peveꞌi omombeꞌua.

14 Haꞌe gui peẽ perovia ri ramo haꞌe ae Elias ou ꞌrã vaꞌekue oiko.

15 Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu.

16 — Mbaꞌe nunga re ndaꞌu ambojoja ꞌrã aỹgua kuery reko? Haꞌe vaꞌe kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy oirũ kuery pe ojapukai vaꞌe rami:

17 “Mimby romonheꞌẽ ramo peẽ ndapejerokyxei, haꞌe rã omanoa pygua ju romonhendu teĩ ndapejaeꞌoxei”, heꞌi vaꞌe kuery rami.

18 Mbaꞌeta João Batista ou vy okaru haꞌe oyꞌu eꞌỹ re oiko. Haꞌe rami rã ixupe “Anha reve rima oiko” ꞌea.

19 Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma ou vy okaru haꞌe oyꞌu ramo ixupe “Pevaꞌe ma okaru guaxu, vinho oyꞌu, haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe kuery re irũ vaꞌe”, ꞌea. Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma mbaꞌemo ojapoa py oexa uka ꞌrã oꞌarandu.

20 Haꞌe gui Jesus omboypy tetã ikuai vaꞌe pygua kuery re ijayvu aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi mbaꞌemo porã heta ojapo teĩ ndojeko rerovai rire. Haꞌe vy aipoeꞌi:

21 — Peẽ Corazim haꞌe Betsaida pygua kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Mbaꞌeta pendea py hexa pyrã ajapo vaꞌe ramigua Tiro haꞌe Sidom py ojapoa vaꞌe rire, haꞌe pygua kuery ojeko rerova voi ꞌrãgue. Haꞌe rami vy ajukue vaikue py onhemonde ꞌrãgue tanhimbu py oguapy reve.

22 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Nhombopagaa ára py peẽ kuery gui omboaxyave ꞌrã Tiro haꞌe Sidom pygua kuery.

23 Haꞌvy peẽ Cafarnaum pygua kuery, peo ꞌrã teve yva peve? Any, tata ogue eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã peꞌa. Mbaꞌeta mbaꞌemo porã pendea py ajapo vaꞌe ramigua Sodoma py ojapoa vaꞌe rire ma kovaꞌe ára peve oĩ ꞌrãgue.

24 Pẽvy aipoaꞌe: Nhombopagaa ára py pendegui omboaxyave ꞌrã Sodoma yvy regua kuery.

25 , Haꞌe jave py Jesus ijayvu atã: — Xeru yva haꞌe yvy re ndepoꞌaka vaꞌe, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta haꞌe nunga ma hiꞌarandukue pe eꞌỹ reikuaa uka, neĩ omboꞌe pyre pe eꞌỹ guive. Yvyĩgueveꞌi pe anho reikuaa uka.

26 Tá, Xeru, haꞌe rami ae reipota.

27 — Opa mbaꞌe Xeru omboaxapa xevy. Avave rei ndoikuaai Taꞌy, Tuu eꞌỹ vy. Haꞌe avave rei ndoikuaai Tuu, Taꞌy eꞌỹ vy, haꞌe amongue pe Taꞌy oikuaa ukaxea vaꞌe eteꞌi.

28 “Peju ke xea py”, heꞌiague — Peju ke xea py penekaneꞌõ haꞌe pevoyi vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã xee romokaneꞌõgua ꞌrã.

29 Pendejee pemoĩ xeregua canga, peikuaa xegui, mbaꞌeta xepyꞌa re xevai reia noĩ, haꞌeve reiꞌia anho. Haꞌe rami vy pejou ꞌrã penenheꞌẽ opytuꞌu aguã.

30 Mbaꞌeta xeregua canga ma ndaxyi, haꞌe xevoyi ndaꞌipoyi guive.

12

1 ; Haꞌe jave py sábado ára Jesus oaxa trigoty rupi. Haꞌe gui hemimboꞌe kuery okaruxe vy omboypy hiꞌa oipoꞌo vy hoꞌu heravy aguã.

2 Haꞌe nunga fariseu kuery oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, neremimboꞌe kuery ojapo sábado ára py ndaꞌevei vaꞌe — heꞌi okuapy.

3 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo vaꞌekue?

4 Mbaꞌeta Nhanderuete ro py Davi oike vy hoꞌu rakaꞌe mbojape Senhor renonde pe omoĩ mbyre, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, neĩ hupive ikuai vaꞌe, sacerdote kuery pe anho haꞌeve.

5 Haꞌe ndaperoayvui teve lei re oĩ vaꞌe? Mbaꞌeta sábado py sacerdote kuery ma ikyꞌa vaꞌe opyta eꞌỹ re ojapo ꞌrã mbaꞌemo templo ropy rupi sábado py amboae kuery ojapo aguã ndaꞌevei vaꞌe. Haꞌe rami avi xee aipoaꞌe pẽvy:

6 Apy oĩ vaꞌe templo gui yvateve vaꞌe.

7 Haꞌe nunga rupi povaꞌe ayvu: “Mbaꞌemo peapy reve xevy pemeꞌẽ ꞌrãgue py aipotave penhomboaxy”, heꞌiague peikuaa vaꞌe rire ndapejou vai ꞌrãgue ojejavy eꞌỹ vaꞌe.

8 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma sábado ára re voi ipoꞌaka vaꞌe.

9 ; Jesus haꞌe gui oo vy oike haꞌe kuery onhemboꞌeaty py.

10 Haꞌe py oĩ peteĩ ava ipo rovai piru vaꞌe. Haꞌe ramo Jesus re haꞌe kuery ijayvu reixe vy oporandu okuapy Jesus pe: — Haꞌevea rami ri ndaꞌu sábado ára py nhanhomongueraa? — heꞌi okuapy.

11 Haꞌe ramo ombovai: — Mavaꞌe peẽ kuery regua ndaꞌu sábado py penerymba vexaꞌi yvykua py hoꞌa rã napenheaꞌãi ꞌrã haꞌe gui penoẽ aguã?

12 Vexaꞌi gui nhande vaꞌe ovareve ramo haꞌeve sábado py joupe jajapo porã aguã — heꞌi.

13 Haꞌe gui ava pe ju Jesus aipoeꞌi: — Emboꞌyvi ndepo — heꞌi. Ipo omboꞌyvi rã iporã ju ipo rovai rami.

14 Haꞌe rã fariseu kuery ma ojepeꞌa vy jogueroayvu hovai, ojuka uka aguã re.

15 Jesus ojepeꞌaague Jesus haꞌe nunga oikuaa vy ojepeꞌa haꞌe gui. Heta avi ojeꞌoi hakykue. Haꞌe ramo omonguerapa.

16 Haꞌe vy omongeta avave rei pe haꞌe kuery omombeꞌu eꞌỹ aguã,

17 profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:

18 “Maꞌẽ, pee ma oĩ xerembiguairã aiporavo vaꞌekue, xerembiayvu Xenheꞌẽ py arovyꞌa vaꞌe. Hexe amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo amboae regua kuery pe voi omombeꞌu ꞌrã haꞌevea rami joguerekoa.

19 Nanhomotareꞌỹi ꞌrã, ndaꞌijayvu atãi ꞌrã, neĩ tetã mbyte rupi ndaꞌijayvui ꞌrã guive.

20 Nomondoi ꞌrã takua opẽ vaꞌe, neĩ nomboguei ꞌrã tataendy ogue raiꞌi vaꞌe, haꞌevea rami joguerekoa ipoꞌaka aguã rami ojapo eꞌỹa ja.

21 Haꞌe ramo hery rupi amboae regua kuery voi oarõ ꞌrã okuapy.”

22 ; Jesus oĩa py oguerua peteĩ ava hexe anha onhemonde rã ndoexai neĩ ndaꞌijayvui vaꞌe. Omonguera ramo ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu haꞌe oexa ju.

23 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy — Pevaꞌe eꞌỹ ndaꞌu Davi ramymino? — heꞌi okuapy.

24 Haꞌe rã fariseu kuery ma haꞌe nunga oendu vy ijayvu rei okuapy: — Pevaꞌe tu anha ruvixa Belzebu poꞌakaa rupi rima oipeꞌa oikovy anha kuery — heꞌi.

25 Haꞌe ramo haꞌe kuery pyꞌa py ijayvua Jesus oikuaa vy aipoeꞌi: — Tetã pygua kuery minha jomeme ri opuꞌã vy nhomomba ꞌrã. Tetã, haꞌe eꞌỹ vy oo pygua jomeme opuꞌã vy okanhymba ꞌrã.

26 Haꞌe rami ae avi Satanás kuery meme ri jopeꞌa vaꞌe rire ojee ae opuꞌã ꞌrãgue. Mbaꞌexa tu haꞌvy ipoꞌakave ta?

27 Anhetẽ ri Belzebu poꞌakaa rupi xee anha aipeꞌa ramo, mbaꞌexagua poꞌakaa rupi tu haꞌvy penderaꞌy kuery oipeꞌa? Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ae oikuaa uka ꞌrã pendeayvu rivea.

28 Haꞌe rã Nhanderuete guigua Nheꞌẽ poꞌakaa rupi ae xee anha aipeꞌa ramo anhetẽ ete Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa raꞌe peẽ kuery pe.

29 Haꞌe rami ae avi mbaꞌexa ꞌrã tu ojerovia vaipa vaꞌe ro py amongue oike vy ojokua ranhe eꞌỹ re imbaꞌe rei-rei re imonda? Mbaꞌeta ojokua vy ꞌrãe ogueraapa hoo gui.

30 Xerevegua eꞌỹ vaꞌe ma xerovaigua ikuai, haꞌe xea py ndajoguerui vaꞌe ma xegui nhomonheguaẽmba ꞌrã.

31 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Avakue ojejavyague haꞌe ijayvu vaiague haꞌe javi omboguea ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ re ijayvu vaiague ma nombogueai ꞌrã.

32 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue re teĩ amongue ijayvu vai ramo haꞌe nungakue omboguea ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ri ijayvu vaia ramo nombogueai ꞌrã kovaꞌe yvy re, neĩ yvy pyau re voi.

33 — Peiko ke yvyra porã haꞌe hiꞌa porã vaꞌe rami, haꞌe rami eꞌỹ vy yvyra porã eꞌỹ haꞌe hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe rami peiko. Mbaꞌeta yvyra ikuai vaꞌe ma hiꞌa re jaikuaa pota vy ꞌrãe jaikuaa.

34 Mboi rami pendekuai vaꞌe, mbaꞌexa tu pendeko vai vaꞌeri pendeayvu ta mbaꞌemo porã re? Mbaꞌeta nhandejuru py nhandeayvu ꞌrã mbaꞌemo nhandepyꞌa re tynyẽ vaꞌe re.

35 Heko porã vaꞌe ma mbaꞌemo porã omoĩ porã vaꞌekue gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo porã anho. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai omoĩ porã vaꞌekue gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo vai.

36 Aipoaꞌe pẽvy: Avakue ijayvuague ndovarei vaꞌe haꞌe javi re ꞌrã opaga nhomboayvua ára py.

37 Mbaꞌeta pendeayvuague re ae penemboeko porãa, haꞌe rami eꞌỹ vy pendeayvuague re penembopagaa ꞌrã.

38 Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery regua aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ore roexaxe hexa pyrã rejapo rã — heꞌi.

39 Haꞌe ramo ombovai: — Heko vai haꞌe itavy rei vaꞌe kuery ae ꞌrã ojerure hexa pyrã ajapo aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe peteĩve ndojapoai ꞌrã, profeta Jonas re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy.

40 Mbaꞌeta Jonas mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re pira guaxu rye py oĩague rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re oĩ ꞌrã yvy guýry.

41 Haꞌe nunga rupi nhomboayvua ára py Nínive pygua kuery opuꞌã vy ijayvu ꞌrã okuapy aỹgua kuery re, mbaꞌeta Jonas ayvu omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Jonas gui yvateve vaꞌe.

42 Nhomboayvua ára py kuaray puku-a katygua huvixave kunha voi opuꞌã vy ijayvu ꞌrã aỹgua kuery re, mbaꞌeta yvy apy gui ou rakaꞌe Salomão arandua oendu aguã. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Salomão gui yvateve vaꞌe.

43 — Haꞌe rami avi avakue gui nheꞌẽ vai oẽ vy tekoa eꞌỹa rupi ju ꞌrã oiko, ikaneꞌõgua aguã oeka vy. Haꞌe gui ndojoui vy

44 ojeupe aipoeꞌi ꞌrã: “Aa ju ta xero ajepeꞌaague py”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy ou ju vy ojou ꞌrã oo avave rei noĩai vaꞌe, oipeipa haꞌe omoatyrõmba pyre.

45 Haꞌe gui oo ranhe vy sete nheꞌẽ ju ogueru ꞌrã ixugui ndaꞌeveive vaꞌe, haꞌe py oike vy ikuai vaꞌerã. Haꞌe rami rire opaa py jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã ava vaꞌe pe. Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe re.

46 ; Heta vaꞌe kuery pe Jesus ijayvu teri jave ixy haꞌe tyvy kuery ovaẽ oka py, hexeve ijayvuxe vy.

47 Haꞌe ramo amongue aipoeꞌi ixupe: — Ndexy haꞌe nderyvy kuery, pee oka py ikuai. Ndereve ijayvuxe okuapy — heꞌi.

48 Haꞌe ramo imombeꞌuare pe ombovai: — Marã ramigua tu haꞌi haꞌe xeryvy kuery ikuai? — heꞌi.

49 Haꞌe gui guemimboꞌe kuerya katy okuaveꞌẽ vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe ae ma haꞌi haꞌe xeryvy kuery.

50 Mbaꞌeta Xeru yva pygua oipotaa rami ojapo vaꞌe ma haꞌi, xeryvy haꞌe xereindy kuery ikuai.

13

1 ; Haꞌe vaꞌe árave oo gui Jesus oo vy oguapy yeꞌẽ yvýry.

2 Heta ijyvýry onoꞌõ ramo peteĩ kanoã py ju oĩ vy oguapy oiny haꞌe py. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma ita kuꞌi reia rupi opuꞌã okuapy.

3 Haꞌe gui haꞌe kuery pe opa mbaꞌe re ijayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy.

4 Haꞌe vaꞌe omoaĩ ramo amongue haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry rupi. Haꞌe nunga ma guyraꞌi ou vy hoꞌupa.

5 Amboae ma itaty yvy mbovyꞌi reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma yvy re ndoike pukui rire henhoĩ voiꞌi.

6 Haꞌe rami teĩ kuaray oẽ vy omombirupa, ndapoi rã.

7 Amboae ma juu mbyte rupi hoꞌa. Haꞌe gui juu yvate vy ojukapa.

8 Haꞌe rã amboae ma yvy porãa rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma hiꞌa, cem, sessenta, trinta raꞌyĩ oiko peteĩ-teĩ gui.

9 Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu.

10 ; Haꞌe gui hemimboꞌe kuery onhemboja vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe re tu mbaꞌemo re rembojoja vy anho ndeayvu haꞌe kuery pe?

11 Haꞌe ramo ombovai: — Pendevy pe yva pygua oikuaa uka opoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe ndoikuaa ukai teri vaꞌekue. Haꞌe rã haꞌe kuery pe ma ndoikuaa ukai.

12 Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã, oguereko retave aguã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã.

13 Haꞌe nunga rupi ae mbaꞌemo re ambojoja vy xeayvu haꞌe kuery pe. Mbaꞌeta haꞌe kuery omaꞌẽ teĩ ndoexai, haꞌe oendu teĩ noendu kuaai, neĩ ndoikuaai guive,

14 Isaías aipoeꞌiague ojeupity aguã: “Pendeapyxa py pendu teĩ mbaꞌeve napendu kuaai ꞌrã. Penderexa py pexa teĩ mbaꞌeve ndapexa kuaai ꞌrã.

15 Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma inhakã ratã vaꞌe. Oapyxa py noenduxei okuapy, haꞌe guexa omboty oexa eꞌỹ aguã, oapyxa py oendu eꞌỹ aguã, haꞌe opyꞌa py mbaꞌeve oikuaa eꞌỹ aguã, haꞌe rami vy ojeko rerova eꞌỹ aguã, xevy pe onhemonguera uka eꞌỹ aguã”, heꞌiague.

16 Haꞌe rã peẽ kuery ma pevyꞌa ꞌrã, mbaꞌeta penderexa oexa, haꞌe pendeapyxa oendu.

17 Mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Heta ikuai rakaꞌe profeta kuery haꞌe heko porã vaꞌe peẽ kuery pexa vaꞌe oexaxe vaꞌeri ndoexai, haꞌe pendu vaꞌe oenduxe vaꞌeri noendui.

18 — Pejapyxaka ke haꞌvy mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩa re ambojojaague amombeꞌu porãve rã.

19 Amongue Nhanderuete poꞌakaa regua ayvu oendu teĩ noendu kuaai ramo haꞌe kuery haꞌe javia py ou ꞌrã poromboeko vaia, haꞌe ipyꞌa gui oipeꞌa ꞌrã haꞌyĩ omoaĩ mbyre. Haꞌe vaꞌe ma tape yvýry omoaĩ mbyre rami ikuai.

20 Haꞌe gui yvy itaty reia rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy ojopy voi ꞌrã ovyꞌa reve.

21 Haꞌe rami teĩ ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai vy opa voi ꞌrã. Ayvu káuxa oguereko axya, eꞌỹ vy opuꞌãa rei ramo ndarei re ojepeꞌa ꞌrã.

22 Haꞌe gui juu mbyte rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ ko yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe re openavea haꞌe ombaꞌe rei-rei re ndaꞌeveivea ojaoꞌipa ꞌrã ayvu, hiꞌa eꞌỹ aguã rami.

23 Haꞌe rã yvy porãa rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy oikuaa porã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma hiꞌa ꞌrã cem, sessenta, trinta peteĩ-teĩ gui.

24 Trigo ramigua re ombojojaague Amboae ayvu ju haꞌe kuery pe omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ ava ombaꞌety rupi trigo raꞌyĩ iporãve vaꞌe omoaĩ vaꞌe rami.

25 Haꞌe gui pavẽ oke jave hovaigua ou vy trigo mbyte rupi omoaĩ trigo ramigua rive, haꞌe vy ojepeꞌa ju.

26 Haꞌe gui onhotỹ mbyre yvate haꞌe hiꞌa ramo trigo ramigua avi ojekuaa raꞌe.

27 Haꞌe ramo ija rembiguai kuery ou vy aipoeꞌi ixupe: “Senhor, trigo raꞌyĩ iporã vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy remoaĩ nembaꞌety py? Magui ndaꞌu oiko trigo ramigua?”

28 Ombovai: “Nhanderovaigua rima ojapo raꞌe”, heꞌi. — Haꞌe gui hembiguai kuery oporanduve ju: “Reipota pa roo romondoro trigo ramigua?”

29 Ombovai: “Any, trigo ramigua pemondoro vy trigo avi pemondoro eꞌỹ aguã.

30 Tove ranhe, taꞌyvate jojavi omonoꞌõa ára peve. Haꞌe gui mae ma aipoaꞌe ꞌrã imonoꞌõa kuery pe: ‘Trigo ramigua ranhe pemonoꞌõ, pejokua oapypaa aguã. Haꞌe rã trigo ma pemoĩ porã xeroguy py.’ ”

31 ; , Amboae ayvu ju haꞌe kuery pe omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ mostarda raꞌyĩ peteĩ ava ojopy vy ombaꞌety re onhotỹ vaꞌe rami.

32 Haꞌe nunga ma anhetẽ haꞌyĩ ikuai vaꞌe gui ruxãveꞌi vaꞌe. Haꞌe rami teĩ yvate vy mbaꞌemo nhanhotỹ vaꞌe haꞌe javi gui tuvixave ꞌrã. Yvyra ete oiko ramo guyra oveve vaꞌe ou vy hakã re ojapo ꞌrã guaityrã.

33 , Amboae ayvu ju omombeꞌu haꞌe kuery pe mbaꞌemo re ombojoja vy: — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã trigo mbovua rami, mbaꞌeta peteĩ kunha ogueraa vy omoirũ ꞌrã trigo re irũmba peve.

34 , Povaꞌe nunga haꞌe javi Jesus omombeꞌu heta vaꞌe kuery pe mbaꞌemo re ombojoja vy. Mbaꞌemo re ombojoja eꞌỹ re ndaꞌijayvui haꞌe kuery pe,

35 profeta pe aipoꞌea ukaague ojeupity aguã: “Xeayvu ꞌrã mbaꞌemo re ambojoja vy. Aikuaa uka ꞌrã mbaꞌemo [yvy] itui ypyꞌi guive ndoikuaa ukai pyre”, heꞌiague.

36 Trigo ramigua re ombojoja vaꞌekue omombeꞌu porãveague Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy oo avi oo oĩaty katy. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy aipoeꞌi: — Emombeꞌu porãve ju trigo ramigua mbaꞌety rupi onhotỹ mbyre re ndeayvuague.

37 Haꞌe ramo ombovai: — Mbaꞌemo raꞌyĩ iporãve vaꞌe moaĩa ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ae.

38 Mbaꞌety ma kovaꞌe yvy, mbaꞌemo raꞌyĩ iporãve vaꞌe ma Nhanderuete poꞌakaa pygua kuery, haꞌe rã trigo ramigua ma poromboeko vaia raꞌy kuery.

39 Haꞌe nunga moaĩa ma nhanderovaigua anha. Haꞌe gui omonoꞌõa aguã ma opaa ára, haꞌe rã imonoꞌõarã ma anjo kuery.

40 Mbaꞌeta trigo ramigua omonoꞌõ vy tata py omomboa rami avi ꞌrã oiko opaa ára py.

41 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omondouka ꞌrã ojeupegua anjo kuery, openaa gui oipeꞌapa aguã nhombojejavya haꞌe mbaꞌemo vai apoa kuery haꞌe javi.

42 Haꞌe vy omombopa ꞌrã tata hendy vaꞌe py. Haꞌe ramo ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy haꞌe py.

43 Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma kuaray rami hexakã ꞌrã okuapy Nguuete poꞌakaa py. Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu.

44 Mbaꞌemo ovareve vaꞌe onhomi mbyre re ijayvua — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã mbaꞌemo ovareve ete vaꞌe peteĩ mbaꞌety py onhomi mbyre rami. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava ojou vy onhomive ju ranhe. Haꞌe gui ovyꞌa vaipa reve oo vy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe ovendepa. Haꞌe vy ojeupe ae ojogua haꞌe vaꞌe mbaꞌety. , ; ,

45 Pérola re ijayvua — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ ava pérola porãgueve ojoguaxe vy oekaa rupi oiko vaꞌe rami.

46 Haꞌe gui peteĩ pérola ovareve ete vaꞌe ojou vy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe ovendepa ꞌrã ojogua aguã.

47 Pira mboꞌaa re ijayvua — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã pira mboꞌaa yeꞌẽ py omomboa rami avi. Opa marãgua omboꞌa ꞌrã pira.

48 Haꞌe gui tynyẽ ma ramo pira jopoia kuery omoatã ꞌrã heruvy yvyꞌã re, haꞌe oguapy vy oiporavo ꞌrã omboꞌa vaꞌekue. Iporãgueve omboyru ꞌrã ajaka py, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe ma omombopa ju ꞌrã.

49 Haꞌe rami ae ꞌrã oiko opaa ára py. Anjo kuery ou vy heko vai vaꞌe kuery oipeꞌapa ꞌrã heko porã vaꞌe kuery mbyte gui,

50 haꞌe vy omombo ꞌrã tata hendy vaꞌe py. Haꞌe py ma ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy.

51 Mbaꞌemo pyau haꞌe inhymague re ijayvua Haꞌe vy oporandu guemimboꞌe kuery pe: — Pendu kuaa pa povaꞌe nunga? — Tá — heꞌi okuapy.

52 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Haꞌe rami vy yva pygua poꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe re ma kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety omboꞌea porã ramo hoo vaꞌe kuery rami avi ꞌrã oiko, mbaꞌeta omoĩ porãague gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo pyau haꞌe mbaꞌemo ymague. ;

53 ; Povaꞌe nunga ayvu Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy omombeꞌupa ma vy ojepeꞌa haꞌe gui.

54 Guekoa py ae ovaẽ vy nhomboꞌe oikovy onhemboꞌeaty py. Haꞌe ramo ijayvua haꞌe kuery oendu vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Magui ndaꞌu pevaꞌe ava oikuaa oꞌarandurã haꞌe opoꞌakaa rupi mbaꞌemo ojapo aguã?

55 Pevaꞌe ndaꞌu oo apoa raꞌy eꞌỹ ri? Maria ndaꞌu ixy eꞌỹ ri? Tiago, José, Simão haꞌe Judas eꞌỹ ri tyꞌy tyvy kuery ikuai?

56 Heindy kuery ndaꞌu nhanembyte rupi eꞌỹ ri ikuai? Magui haꞌvy oikuaa haꞌe nunga haꞌe javi? — heꞌi okuapy.

57 Haꞌe rami vy ndojeroviai okuapy hexe. Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Profeta ikuai vaꞌe ma hekoa pygua haꞌe hoo pygua kuery anho nomboetei — heꞌi.

58 Haꞌe rami vy mbaꞌemo porã ndojapo retai haꞌe py, haꞌe kuery ndojeroviai ramo.

14

1 ; Haꞌe jave py huvixave Herodes oendu omombeꞌua rã Jesus mbaꞌemo ojapo oikovya.

2 Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Haꞌe vaꞌe ma João Batista omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue. Haꞌe rami vy ꞌrãe ipoꞌaka mbaꞌemo porã ojapo aguã — heꞌi.

3 Mbaꞌeta Herodes ojopy ae vaꞌekue João, haꞌe ojokua vy nhuã py omboꞌa tyvy Filipe raꞌyxy Herodias káuxa.

4 Mbaꞌeta João “Ndaꞌevei nderaꞌyxyrã rereko aguã” heꞌi ramo.

5 Huvixa ojukaxe teĩ okyje heta vaꞌe kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa okuapy ramo.

6 Haꞌe gui Herodes ituiague ára ovaẽ ramo pavẽ ikuai vaꞌe renonde Herodias memby ojeroky ramo huvixa oguerovyꞌa.

7 Haꞌe rami vy oura vy ijayvu ojerure vaꞌe rei tema omeꞌẽ aguã re.

8 Haꞌe ramo kunhataĩ ma ixy omboꞌeague rami vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ xevy peteĩ hyꞌa py João Batista akãgue — heꞌi.

9 Haꞌe ramo huvixa ndovyꞌavei. Haꞌe rami teĩ hexeve mesa py ikuai vaꞌe oendua py oura rire ojapo uka nho.

10 Haꞌe vy ijayvu João akã ojayaa aguã nhuã py.

11 Haꞌe gui inhakãgue peteĩ hyꞌa py oguerua vy kunhaꞌi vaꞌe pe omeꞌẽa ramo oxy pe ju ogueraa.

12 Haꞌe ramo João remimboꞌe kuery ou. Hetekue ogueraa vy onhono porã. Haꞌe rire ojeꞌoi, Jesus pe omombeꞌu.

13 ; ; Jesus haꞌe nunga oendu vy ojepeꞌa haꞌe gui. Peteĩ kanoã py oo tekoa eꞌỹa py haꞌe kuery aeꞌi oĩ aguã katy. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery oikuaa avi vy tetã ikuai vaꞌe gui oupa, hakykue ojeꞌoi yvy rupi.

14 Haꞌe ramo kanoã gui Jesus oguejy vy oexa heta ikuai vaꞌe. Haꞌe vy omboaxy vy omonguera imbaꞌeaxy gui.

15 Kaꞌaruꞌi jave hemimboꞌe kuery ou Jesus oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Apy ma tekoa eꞌỹa py nhandekuai, pytũ ta ma guive. Haꞌe nunga rupi emondoukapa heta vaꞌe kuery, tekoa rupi oo vy hoꞌu vaꞌerã ojogua aguã — heꞌi okuapy.

16 Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ojeꞌoi eꞌỹ teĩ haꞌeve. Peẽ ae pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã — heꞌi.

17 Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌeve ndoroguerekoi apy peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ piraꞌi eꞌỹ vy.

18 Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Peru haꞌvy apy — heꞌi.

19 Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery nhuũ áry omboguapypa vy ojopy peteĩ nhiruĩve mbojape haꞌe mokoĩve pira. Yva re omaꞌẽ reve oguerovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe rire mbojape oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju omeꞌẽ-meꞌẽ aguã heta vaꞌe kuery pe.

20 Haꞌe javive okaru vy hevyatãmba. Haꞌe gui hembyrekue omonoꞌõ vy doze varai omonyẽ.

21 Okaru vaꞌekue ma cinco mil avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue reve eꞌỹ vy.

22 ; Haꞌe rireꞌive guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi kanoã py oĩmba vy ojeꞌoi aguã henonderã hovaigua re, heta vaꞌe kuery haꞌe ae omondoukapaa ja.

23 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy yvyty áry katy oẽ ovy, haꞌe aeꞌia py onhemboꞌe aguã. Kaꞌaru ete peve haꞌe py oiko haꞌe aeꞌi.

24 Haꞌe ramia ja kanoã mombyry ma oo yy rembe gui. Yai ojeapi-api, haꞌeve eꞌỹa katy gui yvytu ramo.

25 Koꞌẽ rai jave Jesus ou haꞌe kuerya katy, yeꞌẽ áry oguata ouvy.

26 Yy áry oguata rã hemimboꞌe kuery oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ãgue rima! — heꞌi. Okyje vy haxẽmba okuapy.

27 Haꞌe ramo Jesus ijayvu haꞌe kuery pe: — Pendepyꞌa guaxu ke. Xee rima, pekyje eme — heꞌi.

28 Haꞌe gui Pedro ijayvu vy aipoeꞌi: — Senhor, ndee ri vy aipoꞌre ndea py xee aa aguã yy áry rupi.

29 Haꞌe ramo — Eju haꞌvy — heꞌi. Haꞌe rã Pedro kanoã gui oguejy vy oguata yy áry, Jesus-a katy.

30 Haꞌe gui yvytu atãa re omaꞌẽ vy oendu okyjea. Haꞌe oike ovy vy ojapukai: — Senhor, xereraa jepe ke!

31 Haꞌe ramove Jesus okuaveꞌẽ vy ojopy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ava rejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu nderejeroviai ri? — heꞌi.

32 Haꞌe gui ma kanoã py mokoĩve oĩ ramove yvytu opytuꞌu.

33 Haꞌe rã kanoã py opyta vaꞌekue omboete vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ete raꞌe ndee Nhanderuete Raꞌy!

34 Haꞌe gui hovaigua re ovaẽ vy Genesaré yvy re ikuai.

35 Haꞌe vaꞌe yvy regua avakue oexa kuaa vy omombeꞌu uka haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Haꞌe ramo oĩa py ogueru imbaꞌeaxy vaꞌe.

36 Ixupe ojerure avi ijao apy re ri jepe opoko aguã. Haꞌe gui opoko vaꞌe rei okuerapa.

15

1 Haꞌe gui Jesus-a py onhemboaty fariseu haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery Jerusalém gui ou vaꞌekue. Haꞌe vy oporandu:

2 — Mbaꞌe re tu neremimboꞌe kuery ndaꞌikuai ri ymagua kuery nhomboꞌeague rami? Mbaꞌeta ojepoei eꞌỹ re okaru.

3 Haꞌe ramo ombovai: — Haꞌvy peẽ kuery mbaꞌe re tu ndapejapoi Nhanderuete ojapo uka vaꞌe, ymagua kuery nhomboꞌeague pejou porãve vy?

4 Mbaꞌeta Nhanderuete ma ojapo uka “Emboete nderu haꞌe ndexy. Haꞌe rã amongue nguu re, oxy re ijayvu vai vaꞌe ma topaga ojukaa py” heꞌiague. , ; ;

5 Haꞌe rã peẽ kuery ma aipopeje: “Nguu eꞌỹ vy oxy pe amongue aipoeꞌi ꞌrã: ‘Pẽvy peguarã areko vaꞌekue ma Senhor pe ju amboaxa’,

6 heꞌi teĩ haꞌeve”, peje. Haꞌe rami vy tuu haꞌe ixy napeipytyvõ ukai. Haꞌe rami py pemboyke Nhanderuete ayvu, ymagua kuery penemboꞌeague pejou porãve vy.

7 Heko porã merami rive vaꞌe, haꞌevea rami peẽ kuery reko re Isaías ijayvu vy aipoeꞌi:

8 “Kovaꞌe kuery ma ojuru py rive xemboete, haꞌe rã ipyꞌa ma mombyry xegui.

9 Avakue ijayvuague rupi rive nhomboꞌe vy xemboete merami rive okuapy”, heꞌi vaꞌekue.

10 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ju oenoĩmba vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejapyxaka porã peikuaa aguã:

11 Pendejuru rupi oike vaꞌeꞌỹ penemboeko kyꞌa, pendejuru gui oẽ vaꞌe anho ꞌrã penemboeko kyꞌa — heꞌi.

12 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy aipoeꞌi: — Reikuaa teve fariseu kuery ndeayvu oendu vy ojou vaia?

13 Ombovai: — Mbaꞌemo renhoĩ Xeru onhotỹ vaꞌekue eꞌỹ ma omondoropaa ꞌrã.

14 Tove taꞌikuai. Haꞌe kuery ma ára revegua eꞌỹ vaꞌeri ára revegua eꞌỹ rerekoa rupi ikuai. Haꞌe gui ára revegua eꞌỹ ri oirũ oguereko vy mokoĩve ꞌrã hoꞌa hugua katy — heꞌi.

15 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi ixupe: — Emombeꞌu porãve orevy povaꞌe ayvu mbaꞌemo re rembojoja vy remombeꞌu vaꞌekue — heꞌi.

16 Jesus ombovai: — Peẽ voi napendu kuaai teri teve?

17 Napendu kuaai ri tyꞌy opa mbaꞌe pendejuru rupi oike vaꞌe penderyepy katy rive ꞌrã oguejy, haꞌe penderete gui ju oaxapa ꞌrã?

18 Haꞌe rã avakue juru gui oẽ vaꞌe ma ipyꞌa gui ou. Haꞌe nunga ae oĩ imboeko kyꞌaa.

19 Mbaꞌeta avakue pyꞌa gui ae ꞌrã ou opa marã rei oikoxea: jojukaxea, itavy reixea, kunhague mboae re opena reixea, imondaxea, joe ijayvu reixea haꞌe gui ijayvu vaikue reixea.

20 Haꞌe nunga anho imboeko kyꞌaarã oĩ. Haꞌe rã ojepoei eꞌỹ re okarua ma nomboeko kyꞌai ꞌrã.

21 Haꞌe gui Jesus ojepeꞌa ovy Tiro haꞌe Sidom katy.

22 Haꞌe rami jave ou peteĩ kunha Canaã pygua haꞌe katyꞌi gui. Haꞌe vaꞌe ojapuka-pukai: — Senhor, Davi ramymino, xemboaxy ke. Xememby re anha onhemonde ramo ndaꞌevei ete itui — heꞌi.

23 Haꞌe rami teĩ Jesus nombovai ranhe. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery onhemboja vy aipoeꞌi ixupe: — Emondouka na, mbaꞌeta ojapukai ouvy nhanderakykue.

24 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Israel kuery regua vexaꞌi okanhy vaꞌekue anho aeka aguã xemboua — heꞌi.

25 Haꞌe gui kunha vaꞌe ou vy omboete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor, xepytyvõ ke.

26 Jesus ombovai vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei taꞌy kuery po gui mbojape jajogua vy jaguaꞌi ikuai vaꞌe pe nhamombo aguã — heꞌi. Jesus “Taꞌy kuery” heꞌia ma guetarã kuery pe ijayvu vy, haꞌe rã “Jaguaꞌi” heꞌia ma amboae regua pe. Kunha vaꞌe ma amboae regua vaꞌeri Jesus re ojerovia ete.

27 Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Tá, Senhor. Haꞌe rami avi jaguaꞌi teĩ hoꞌu ꞌrã oja mesa gui tembiꞌu kure hoꞌa vaꞌekue.

28 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi: — Kunha rejerovia ete vaꞌe, toiko reipota vaꞌe — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave py ma imemby okuera ma.

29 Galiléia yeꞌẽ rembe katy Jesus ojevy vy heta ju omongueraague Jesus haꞌe gui oo vy Galiléia yeꞌẽ rembe rupi ranhe oo. Haꞌe gui yvyty re oẽ vy oguapy haꞌe py.

30 Oĩa py heta ou. Heta ogueru hetyma rovai piru vaꞌe, ikarẽgueꞌi, ára revegua eꞌỹ, ijayvu eꞌỹ vaꞌe haꞌe amboae rami imbaꞌeaxy vaꞌe. Jesus py yvýry onhonomba. Haꞌe ramo omonguerapa.

31 Heta vaꞌe kuery onhemondyipa oexa vy ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu rã, ikarẽgueꞌi vaꞌekue oiko porã, hetyma pirupa vaꞌekue oguata, haꞌe ára revegua eꞌỹ vaꞌekue voi oexapa ju ramo. Haꞌe rami vy omboete okuapy Israel kuery Ruete.

32 Haꞌe gui Jesus guemimboꞌe kuery oenoĩ vy aipoeꞌi: — Amboaxy kovaꞌe kuery, mbaꞌeta mboapy ára ma xerupive ikuai rire mbaꞌeve ndoguerekoi hoꞌu vaꞌerã. Namondoukaxei guive okaru eꞌỹ re, tape rupi hoꞌapa eꞌỹ aguã — heꞌi.

33 Haꞌe rã hemimboꞌe kuery aipoeꞌi: — Mamo ndaꞌu kovaꞌe tekoa eꞌỹa py oĩ ꞌrã mbojape heta vaꞌe kuery nhamongarupa aguã?

34 Jesus oporandu haꞌe kuery pe: — Mbovy haꞌvy pereko mbojape? Ombovai: — Sete, haꞌe mbovyꞌi piraꞌi guive — heꞌi.

35 Haꞌe ramo Jesus heta vaꞌe kuery omboguapy ukapa yvy py.

36 Haꞌe vy ojopy sete-ve mbojape haꞌe pira. Nhanderuete oguerovyꞌa rire oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju heta vaꞌe kuery pe ombojoja aguã.

37 Haꞌe javive okarupa vy hevyatãmba. Haꞌe gui hembyrekue ma sete ajaka renyẽ omboyru.

38 Okaru vaꞌe ma quatro mil avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue reve eꞌỹ vy.

39 Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery omondoukapa ma rire kanoã py oĩ. Haꞌe vy Magadã regua katy oo.

16

1 Haꞌe gui fariseu haꞌe saduceu kuery ju onhemboja hexe. Oeko aꞌã vy ojerure hexa pyrã yva guigua ojapo aguã re.

2 Haꞌe ramo ombovai: — Peẽ kuery ma kaꞌaru ramo aipopeje ꞌrã: “Ára porã ꞌrã, mbaꞌeta yva re pytãmba.”

3 Haꞌe rã koꞌẽmba jave ma “Kovaꞌe ára oiko ꞌrã ára vai, mbaꞌeta yva pytã rei”, peje ꞌrã. Haꞌe rami yva re pemaꞌẽ vy mbaꞌemo peikuaa vaꞌeri ndapexa kuaai vaꞌe tyꞌy aỹ oiko vaꞌe?

4 Heko vai haꞌe itavy rei vaꞌe kuery anho ꞌrã ojerure hexa pyrã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe neĩ peteĩ hexa pyrã ndojapoai ꞌrã, Jonas re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy — heꞌi. Haꞌe rami vy ojepeꞌa ovy haꞌe kuerya gui. ;

5 Haꞌe gui yupa rovaigua katy oo vy hemimboꞌe kuery oikuaa pota rã hexarai raꞌe mbojape ogueraa aguã re.

6 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Maꞌẽ, penheangu ke fariseu haꞌe saduceu kuery regua trigo mbovua gui — heꞌi.

7 Haꞌe ramo haꞌe kuery jomeme ijayvu vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami ijayvu mbojape ndajarui rire — heꞌi okuapy.

8 Jesus haꞌe nunga oikuaa vy aipoeꞌi: — Avakue pejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu mbojape ndaperekoia re pendeayvu?

9 Ndapeikuaai teri, neĩ napenemaꞌenduꞌai teve cinco mil avakue peguarã peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌeveague re, neĩ mbovy varai pa hembyrekue pemboyruague re?

10 Neĩ quatro mil avakue peguarã sete mbojape haꞌeveague re napenemaꞌenduꞌai teve, neĩ mbovy ajaka pa hembyrekue pemboyruague re guive?

11 Mbaꞌexa tu napendu kuaai mbojape re eteꞌỹ xeayvua, haꞌe rã trigo mbovua rami fariseu haꞌe saduceu kuery nhomboꞌea gui penheangu aguã re — heꞌi.

12 Haꞌe ramo mae ma haꞌe kuery oikuaa mbojape mbovua gui eteꞌỹ omonheangu-a, haꞌe rã fariseu haꞌe saduceu kuery nhomboꞌea gui.

13 ; Cesaréia Filipe pegua tetã katy Jesus ooa rupi oporandu guemimboꞌe kuery pe: — Marã ramigua Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oikoa rami tu heta vaꞌe kuery oikuaa?

14 Haꞌe kuery ombovai: — Amongue ma “João Batista” heꞌi. Amboae ma “Elias” heꞌi. Haꞌe rã amboae kuery ma “Jeremias” eꞌỹ vy “Profeta mboae” heꞌi.

15 Oporanduve ju: — Haꞌvy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa?

16 Simão Pedro ombovai vy — Ndee ma Cristo Nhanderuete oikove vaꞌe Raꞌy — heꞌi.

17 Haꞌe ramo ixupe Jesus aipoeꞌi: — Simão, João raꞌy, revyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta hoꞌo haꞌe huguy vaꞌe eꞌỹ haꞌe nunga oikuaa uka ndevy, haꞌe rã Xeru yva pygua ae.

18 Aipoaꞌe avi ndevy: Ndee ma Pedro, haꞌe kovaꞌe ita áry ajapo ꞌrã xevygua igreja. Haꞌe gui xevygua igreja re ma manoa rokẽ rupi nhomoingea voi ndaꞌipoꞌakai ꞌrã.

19 Ndevy pe ma yva pygua poꞌakaa rokẽ peꞌaa ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌemo yvy re rejokua vaꞌe ma yva re voi ojokua pyre ꞌrã oiko. Haꞌe rã yvy re rejora vaꞌe ma yva re voi ojora pyre ꞌrã oiko — heꞌi.

20 Haꞌe gui ma guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã Cristo oikoa.

21 ; Haꞌe vaꞌe ára guive Jesus Cristo omboypy guemimboꞌe kuery pe omombeꞌu aguã Jerusalém katy oo ꞌrãa, haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery po py oiko axy ꞌrãa opa mbaꞌe py, sacerdote yvatekueve haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery po py guive. Ojukaa ꞌrã, haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrãa voi omombeꞌu.

22 Haꞌe ramo Pedro oenoĩ haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy ndojou porãia rami ijayvu vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor, enhemboaxy na haꞌe nunga ndere oiko eꞌỹ aguã.

23 Haꞌe rã Jesus ojere vy ombovai Pedro pe: — Satanás, ejepeꞌa ke xea gui. Ndee ma ita xereityxea reiko, mbaꞌeta Nhanderuete guigua eꞌỹ reikuaa, haꞌe rã avakue guigua rive.

24 ; Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Xerupive oikoxe vaꞌe taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu, haꞌe tou xerakykue.

25 Mbaꞌeta nomanoxei ete vaꞌe kuery omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ojou ju ꞌrã guekove. ; ;

26 Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojou, mbaꞌemo yvy regua oguerekopa vaꞌeri guekove ae omokanhy vy? Mbaꞌe nunga ꞌrã tu omeꞌẽ onheꞌẽ rekovia?

27 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã Nguu rexakãa rupi, ojeupegua anjo kuery reve. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pe ombojoja ꞌrã ojapo vaꞌekue rekovia.

28 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Apy peĩ vaꞌe regua amongue napemanoi ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue opoꞌakaa reve ou rã pexa eꞌỹa ja.

17

1 ; Oito araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, tyvy Tiago haꞌe João haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã py peteĩ yvyty yvate vaꞌe áry.

2 Haꞌe py haꞌe kuery oexaa py ma guexakã py ojekuaa. Hova hexakã kuaray rami, haꞌe rã ijao ma xiĩmba rei hendy vaꞌe rami ojekuaa.

3 Hexeve ojekuaa avi Moisés haꞌe Elias. Haꞌe vaꞌe kuery ma hexeve ijayvu okuapy.

4 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi Jesus pe: — Senhor, haꞌeve apy nhaĩve aguã. Haꞌe ramo reipota rã ajapo ꞌrã mboapy ooꞌi: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, haꞌe gui amboae ju ma Elias peguarã — heꞌi.

5 Pedro ijayvu teria ja peteĩ arai hexakã vaꞌe ou vy ojaoꞌipa. Arai gui onhendu peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete haꞌe arovyꞌa vaꞌe. Pejapyxaka ijayvua re ae — heꞌi.

6 Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oendu vy hoꞌapa okyje vy, yvy re ngova omovaẽ reve.

7 Haꞌe kuery re Jesus onhemboja vy opoko. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pevy ke, pekyje eme — heꞌi.

8 Haꞌe kuery guexa oipeꞌa vy avave rei ndoexavei, Jesus eꞌỹ vy.

9 Yvyty áry gui haꞌe kuery oguejy rã Jesus aipoeꞌi: — Avave rei pe ke pemombeꞌu eme pexa vaꞌekue, Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omanoague gui onhemboete ju eꞌỹa ja — heꞌi.

10 Haꞌe gui hemimboꞌe kuery oporandu: — Mbaꞌe re tu haꞌvy kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ijayvu okuapy Elias ranhe ou ꞌrãa re?

11 Jesus ombovai: — Anhetẽ ae Elias ou vy opa mbaꞌe omoĩmba porã ju ꞌrã.

12 Haꞌe rami avi xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Elias ma ou ae ma teĩ heta vaꞌe kuery ndoikuaai okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oipotaa rami ae ojapo okuapy hexe. Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery po py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi oiko axy ꞌrã — heꞌi.

13 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oikuaa João Batista reko re ijayvua rami.

14 ; Lucas 9.37-43a Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ikuaia py haꞌe kuery ovaẽ rã peteĩ ava onhemboja hexe. Haꞌe vaꞌe guenapyꞌã re oĩ vy aipoeꞌi:

15 — Senhor, emboaxy xeraꞌy, mbaꞌeta heꞌoꞌã vy oiko axy. Mbovykue rei eꞌỹ hoꞌa tata py haꞌe yy py.

16 Neremimboꞌe kuerya py aru kuri teĩ haꞌe kuery nomonguera kuaai — heꞌi.

17 Jesus aipoeꞌi: — Peẽ pejerovia eꞌỹ haꞌe pendeko vai vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu aiko pendereve, rogueropoꞌaka aguã? Eru haꞌvy avaꞌi apy — heꞌi.

18 Haꞌe gui anha pe Jesus ijayvu atã ramo ojepeꞌa avaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe hora-ve avaꞌi okuera.

19 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu haꞌe aeꞌia py: — Mbaꞌe re tu ore ndoroipeꞌa kuaai raꞌe anha?

20 Ombovai haꞌe kuery pe: — Mbaꞌeta pejeroviaa kyrĩꞌi rã. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peteĩ mostarda raꞌyĩꞌi rami ri jepe pejeroviaa oĩ vaꞌe rire kovaꞌe yvyty pe “Ejepeꞌa ke apy gui, ki katy tereo”, peje ramo ojepeꞌa ꞌrãgue. Mbaꞌeve rei ndaxyi ꞌrãgue pẽvy.

21 [Haꞌe gui haꞌe vaꞌe nunga anha ma nhanhemboꞌe haꞌe jakaru eꞌỹ re jaiko vy ꞌrãe jaipeꞌa.]

22 ; Haꞌe gui Galiléia yvy re hemimboꞌe kuery ijatypa ju ma ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã avakue po py.

23 Haꞌe kuery ojuka ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rã hemimboꞌe kuery oendu vy iporiaupa.

24 Jesus imposto opaga ukaague Cafarnaum py haꞌe kuery ovaẽ jave Pedro oĩa py ou imposto re nhombopaga vaꞌety kuery. Haꞌe rami vy oporandu okuapy mokoĩ hatãꞌi vaꞌe opaga aguã re: — Penemboꞌea ndopagai ꞌrã teve mokoĩ hatãꞌi vaꞌe? — heꞌi okuapy.

25 — Tá, opaga ri — heꞌi ombovai vy. Haꞌe gui opy Pedro ovaẽ ramove ixupe Jesus oporandu vy aipoeꞌi: — Simão, mbaꞌexa tu reikuaa? Mavaꞌe kuery tu kovaꞌe yvy regua huvixa kuery ombopaga ꞌrã imposto re: guaꞌy kuery tyrã pa amboae regua?

26 Pedro ombovai: — Amboae regua ri — heꞌi. Jesus aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami rã taꞌy kuery opaga eꞌỹ teĩ haꞌeve.

27 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ivai eꞌỹ aguã tereo, eity pinda yy py, haꞌe enoẽ pira ogueraa ypy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe juru reipeꞌa vy rejou ꞌrã peteĩ peráta hatãꞌi vaꞌe ovareveꞌi vaꞌe. Eraa, haꞌe kuery pe emeꞌẽ xegui haꞌe ndeguigua. ; 1 Coríntios 10.32–11.1

18

1 ; Haꞌe jave hemimboꞌe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu: — Mavaꞌe ndaꞌu yvateve vaꞌe oiko ꞌrã yva pygua poꞌakaa py?

2 Haꞌe ramo Jesus peteĩ kyrĩ vaꞌe oenoĩ vy omoꞌã haꞌe kuery mbyte.

3 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ndapejeko rerovai, haꞌe kyrĩ vaꞌe rami ndapeikoi ri vy ndapeikei ꞌrã yva pygua poꞌakaa py.

4 Haꞌe nunga rupi kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe anho ꞌrã yvateve yva pygua poꞌakaa py. ; ,

5 Haꞌe xerery rupi peteĩ kyrĩ vaꞌe kovaꞌe ramigua omovaẽ vaꞌe ma xee avi xemovaẽ.

6 ; , — Haꞌe rã kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe ramigua xere ojeroviaa gui amongue oity ꞌrãgue py haꞌeveve oityxe vaꞌe ajuꞌy re ita guaxu mbaꞌemo monguꞌia ojokua pyre reve yeꞌẽ typyvea py oyꞌupa vaꞌe rire.

7 — Ndaꞌevei ete ꞌrã yvy regua kuery pe heityarã oiko ramo. Mbaꞌeta oiko ꞌrãe joityarã, teĩ joityare pe ma ndaꞌevei ꞌrã.

8 Haꞌe nunga rupi ndepo, eꞌỹ vy ndepy ri ndereity ramo ejaya, emombo ndejegui. Mbaꞌeta ndepo eꞌỹ vy ndepy jovaive reve tata ogueꞌỹ vaꞌe py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve ndepo, ndepy rovaikueꞌi reve reikove aguã py reike aguã.

9 Haꞌe peteĩ nderexa ri ndereity ramo enoẽ, haꞌe emombo ndejegui. Mbaꞌeta mokoĩve nderexa reve tata py reiko axy aguã py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩꞌi nderexa reve reikove aguã py reike aguã.

10 — Maꞌẽ, ndaꞌevei kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami oiko vaꞌe pe rei “Mbaꞌe vareꞌỹ” peje aguã. Mbaꞌeta aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery rarõa anjo kuery ikuai riae Xeru yva pygua renonde.

11 [Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou okanhygue ogueraa jepe aguã.]

12 — Mbaꞌexa tu peẽ peikuaa? Xapyꞌa rei peteĩ ava oguereko ꞌrã cem vexaꞌi. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe regua peteĩ okanhy ramo noventa e nove ikuai vaꞌe oejapa ꞌrã yvyty áry, okanhy vaꞌekue oeka vy oo aguã.

13 Haꞌe gui anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ojou ma vy noventa e nove okanhy eꞌỹ vaꞌe gui oguerovyꞌave ꞌrã.

14 Haꞌe rami ae avi Penderu yva pygua voi ndoipotai neĩ peteĩ kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe regua okanhy.

15 Irmão otekoavy vaꞌekue nhamongeta aguã re ijayvua — Xapyꞌa rei nde-irmão [ndevy] otekoavy ramo tereo haꞌe aeꞌia py ndeayvu ixupe. Haꞌe gui ndeayvu re ojapyxaka ramo peteĩ rami ju ꞌrã peiko nde-irmão reve. , ; , ; ,

16 Haꞌe rã ndeayvu re ndojapyxakaxei ramo peteĩ, mokoĩ ju eraa nderupive, mokoĩ eꞌỹ vy mboapy pendu rire ayvu oiko vaꞌe oikuaa porã aguã.

17 Haꞌe gui xapyꞌa rei noendu potai ae ramo remombeꞌu ꞌrã igreja kuery pe. Haꞌe rã igreja kuery ayvu re voi ndojapyxakai ramo amboae regua rami ꞌrã pereko, imposto re nhombopaga vaꞌety rami.

18 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Yvy re pejokua vaꞌe rei yva re voi oiko ꞌrã ojokua pyre. Haꞌe rã yvy re pejora vaꞌe rei ma yva re voi oiko ꞌrã ojora pyre.

19 Anhetẽ aipoaꞌe avi pẽvy: Peẽ kuery vaꞌe regua mokoĩ teĩ mbaꞌemo re pejerure vy joo rami peikuaa ramo Xeru yva pygua ojapo ꞌrã pẽvy.

20 Mbaꞌeta mokoĩ eꞌỹ vy mboapy teĩ xerery rupi pendeatya py xee voi aĩ ꞌrã peẽ kuery mbyte.

21 , Jesus oĩa py Pedro ou vy oporandu: — Senhor, xevy pe xe-irmão otekoavy ramo mbovykue peve ꞌrã tu aperdoa? Sete-kue peve ri ndaꞌu?

22 Ombovai: — Sete-kue peveꞌi ndaꞌei, haꞌe rã setenta vezes sete-kue peve ꞌrã peperdoa. ;

23 Nhomboreveare nhomboaxy eꞌỹ vaꞌe re ijayvua — Haꞌe nunga rupi yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ huvixave guembiguai kuery orevea ombopaga uka vaꞌe rami.

24 Jypyꞌi haꞌe oĩa py peteĩ oguerua dez mil poyikue prata guigua oreve vaꞌe.

25 Haꞌe vaꞌe ma opaga aguã ndoguerekoi ramo ipatõ aipoeꞌi ovendea aguã escravo-rã, taꞌyxy, taꞌy kuery haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi guive, orevea omboekoviapa aguã.

26 Haꞌe ramo hembiguai guenapyꞌã re oĩ reve ojerure: “Xerarõveꞌi ranhe, apagapa ꞌrã”, heꞌi.

27 Haꞌe ramo ipatõ omboaxy vy omondouka rive, oreveague omboguepa.

28 — Haꞌe gui haꞌe vaꞌe tembiguai oo vy peteĩ oirũ ojou cem ára repy eteꞌi ixupe oreve vaꞌe. Haꞌe vy ogueroꞌa vy ojyryvipy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Epagapa ke rerevea.”

29 Haꞌe ramo irũ ipy yvyꞌiry oĩ vy aipoeꞌi ixupe: “Xerarõveꞌi ranhe, apagapa ꞌrã”, heꞌi.

30 Haꞌe rami teĩ noendu potai. Haꞌe rami ꞌrãgue py oo vy omboty uka nhuã py orevea opagapa peve.

31 — Haꞌe rami joguereko axy rã irũ kuery oexa vy iporiaupa okuapy. Opatõa py jogueraa vy omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi.

32 Haꞌe ramo ipatõ guembiguai oenoĩ uka ju vy aipoeꞌi ixupe: “Tembiguai heko vai vaꞌe, ndee rejerurea rami xee amboguepa rereveague haꞌe javi.

33 Haꞌvy ndee ndaꞌevei ri tyꞌy xee romboaxyague rami neirũ remboaxy aguã?” heꞌi.

34 Haꞌe vy ipoxy vy omboaxa hereko axyarã kuery pe, orevea opagapa peve.

35 Haꞌe rami ae avi Xeru yva pygua penderereko ꞌrã, pendepyꞌa py peteĩ-teĩ pende-irmão peperdoa eꞌỹ ramo.

19

1 Haꞌe rami Jesus ijayvupa ma vy ojepeꞌa Galiléia gui, Judéia katyꞌi oo Jordão yakã rovaigua re.

2 Heta ete ojeꞌoi hakykue. Haꞌe ramo omonguerapa haꞌe py.

3 ; Jesus oĩa py ou amongue fariseu kuery. Oeko aꞌã vy oporandu okuapy: — Haꞌeve ndaꞌu mbaꞌemokue py rive ime kuery opoi aguã guaꞌyxy gui?

4 Haꞌe ramo ombovai: — Ndaperoayvui teve Penemoingoare jypyꞌi guive ava haꞌe kunha ojapoague? ,

5 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Haꞌe nunga rupi ava oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, onhemoirũ ꞌrã guaꞌyxy re, mokoĩ ꞌrãgue py peteĩꞌi toꞌo ikuai aguã” heꞌiague?

6 Haꞌe rami vy mokoĩ veꞌỹ ma ikuai, peteĩꞌi toꞌo ma. Haꞌe nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei tombojaꞌo eme — heꞌi. , ;

7 Haꞌe gui oporanduve ju ixupe: — Mbaꞌe re haꞌvy Moisés omeꞌẽ uka rakaꞌe kuaxia para omendaague mbovaipaarã, omenda vaꞌe opoi aguã?

8 Jesus ombovai: — Peneakã ratã ramo Moisés penemomboi uka rakaꞌe penderaꞌyxy gui. Haꞌe rami teĩ jypyꞌi guive eꞌỹ oejaa haꞌe ramigua.

9 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Itavy reiague reꞌỹ ri guaꞌyxy gui ava opoi vy amboae re omenda vaꞌe ma itavy, [haꞌe opoi pyre re omenda vaꞌe voi itavy avi] — heꞌi.

10 Haꞌe gui ma hemimboꞌe kuery ju aipoeꞌi ixupe: — Haꞌe rami ri avakue guaꞌyxy kuery reve joguereko ramo haꞌeveve omenda eꞌỹ re ae ikuai aguã.

11 Jesus ombovai: — Haꞌe ramigua ayvu ma pavẽ pegua eꞌỹ, amongue pe eteꞌi, haꞌe rami aguã omeꞌẽa vaꞌe pe anho.

12 Mbaꞌeta ikuai ituiꞌi guive omenda eꞌỹ vaꞌerãe. Ikuai avi haꞌe rami aguã rami avakue ojapo vaꞌekue. Haꞌe amboae ju ikuai avi yva pygua poꞌakaa rupi vy omenda eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ayvu rami oiko aguã haꞌeve vaꞌe toiko haꞌe rami.

13 ; Haꞌe gui Jesus oĩa py oguerua kyrĩgue, haꞌe kuery re opo omoĩ reve onhemboꞌe aguã. Haꞌe ramo herua kuery pe hemimboꞌe kuery ijayvu ete.

14 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi: — Tove tou kyrĩgueꞌi xea py, pejoko eme, mbaꞌeta kovaꞌe ramiguaꞌi peguarã ae yva pygua poꞌakaa — heꞌi.

15 Haꞌe vy kyrĩgue re opo omoĩ ma rire ojepeꞌa haꞌe gui.

16 ; Haꞌe jave Jesus oĩa py peteĩ ou vy oporandu: — Poromboꞌea, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã iporã vaꞌe, tekove marã eꞌỹ aupity aguã?

17 Jesus ombovai: — Mbaꞌe re tu iporã vaꞌe rejapoa re reporandu ri? Heko porã vaꞌe ma peteĩꞌi anho oiko. Haꞌe gui tekove reupityxe vy ejapo haꞌvy ojapo uka pyre — heꞌi.

18 Haꞌe ramo oporanduve ju ixupe: — Marã ramigua ojapo uka pyre haꞌvy? Jesus ombovai: — Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme,

19 emboete nderu haꞌe ndexy, haꞌe gui eayvu neirũ ndee ae rejeayvua rami — heꞌi.

20 Kunumi vaꞌe aipoeꞌi: — Haꞌe nunga haꞌe javi ajapopa ae ma. Mbaꞌe tu xevy oata teri?

21 Jesus ombovai: — Opa mbaꞌe py ndereko porãxe vy tereo, evendepa rereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe gui hepykue ma emeꞌẽmba iporiaukueꞌi pe. Haꞌe rami vy ꞌrã rereko ovareve vaꞌe yva re. Haꞌe gui mae ma eju xerupive — heꞌi. , ;

22 Haꞌe rami ijayvu rã kunumi vaꞌe oendu vy iporiau reve ojepeꞌa, oguerekopa vaꞌe vy.

23 ; Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haxy ete oguerekopa vaꞌe kuery yva pygua poꞌakaa py oike aguã.

24 Aipoaꞌe avi pẽvy: Nhanderuete poꞌakaa py oguerekopa vaꞌe oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi mymba camelo oaxa aguã — heꞌi.

25 Hemimboꞌe kuery haꞌe nunga oendu vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Haꞌe rami vy mbaꞌe xagua ꞌrã tu oo jepe?

26 Haꞌe kuery re Jesus omaꞌẽ vy ombovai: — Haꞌe nunga ma avakue pe haxy ete, haꞌe rã Nhanderuete pe ma mbaꞌeve ndaxyi — heꞌi.

27 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi ixupe: — Ore kuery ma opa mbaꞌe roejapa vaꞌekue nderupive orekuai aguã. Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ore rojopy?

28 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery xerupive peo vaꞌe, opa mbaꞌe ipyaupaa ára py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue tenda openaaty hexakãmba vaꞌe áry oguapy ramo peẽ voi peguapy ꞌrã doze tenda áry, Israel kuery doze regua ikuai vaꞌe re pepena vy.

29 Haꞌe gui haꞌe javi xerery káuxa ngoo oeja vaꞌe, guyvy, gueindy, nguu, oxy, [guaꞌyxy,] guaꞌy eꞌỹ vy oyvy, haꞌe kuery ma ojou retave ꞌrã, haꞌe gui tekove marã eꞌỹ avi ꞌrã oupity.

30 Haꞌe rami teĩ tenonde pyguare ma heta ꞌrã opyta takykue py, haꞌe rã takykue pyguare ma tenonde py ꞌrã ikuai.

20

1 Uvaty py ombaꞌeapo vaꞌe kuery omombeꞌuague — Mbaꞌeta yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ hoo vaꞌe oikoa rami. Haꞌe vaꞌe ma koꞌẽ rai ramove oo ombaꞌe uvaty rupi ombaꞌeapo vaꞌerã reka vy.

2 Haꞌe gui ombaꞌeapo vaꞌerã kuery reve jogueroayvu peteĩ-teĩ pe peteĩ ára repy omeꞌẽ aguã re. Haꞌe rami vy omondouka uvaty katy.

3 Kuaray mbyte eꞌỹ mbove oo vy tetã mbyte py ojou ikuai rive vaꞌe.

4 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Tapeo peẽ voi uvaty py. Haꞌe rã xee ma haꞌevea rami ꞌrã apaga”, heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery avi oo.

5 — Kuaray mbyte jave teĩgue ju oo, haꞌe gui kuaray ojeroꞌa jave guive oo vy haꞌekue rami ae ju jogueroayvu.

6 Haꞌe gui kaꞌaru raiꞌi jave ju oo vy amboae kuery ojou ikuai rive vaꞌe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: “Mbaꞌe re tu ára pukukue re peĩ rive apy?”

7 Ombovai: “Mbaꞌeta avave rei noremombaꞌeapoai”, heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Peẽ voi ke tapeo haꞌvy uvaty py.”

8 — Haꞌe gui kaꞌaru jave uvaty ja aipoeꞌi kapata pe: “Enoĩmba ombaꞌeapo vaꞌe kuery, haꞌe epaga. Takykue py oo vaꞌekue gui remboypy ꞌrã oo ypy vaꞌekue peve”, heꞌi.

9 Haꞌe ramo kaꞌaru raiꞌi jave ombaꞌeapo vaꞌekue ou ramo peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ peteĩ ára repy.

10 Haꞌe gui tenonde py oo vaꞌekue ju ovaẽ vy oexaꞌã ojopy retave aguã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe voi peteĩ ára repy ae omeꞌẽ.

11 Haꞌe vaꞌe ojopy rire ija re ijayvu rei okuapy.

12 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery takykue py ou vaꞌekue tu peteĩ hora eteꞌi ombaꞌeapo vaꞌeri ore rami ae repaga, ore ára pukukue re kuaray aku rogueropoꞌaka vaꞌekue ri”, heꞌi okuapy.

13 — Haꞌe ramo haꞌe kuery vaꞌe regua pe ija ombovai vy aipoeꞌi: “Xeirũ, xee ma haꞌeve eꞌỹa rami ndoroguerekoi. Ndereve ndorojogueroayvui ri ty raꞌe peteĩ ára repy re?

14 Ejopy haꞌvy ndeperáta, tereo, mbaꞌeta takykue py ou vaꞌekue pe avi ameꞌẽxe pẽvy ameꞌẽa rami.

15 Ndaꞌevei ri ndaꞌu xee aipotaa rami mbaꞌemo areko vaꞌe aiporu aguã? Tyrã pa rejou vai teve xeporayvua?” heꞌi.

16 Haꞌe rami vy takykue pyguare ma opyta ꞌrã tenonde py. Haꞌe rã tenonde pyguare ma takykue py ꞌrã opyta. [Mbaꞌeta heta ꞌrã oenoĩa, haꞌe rã mbovyꞌi ꞌrã oiporavoa.]

17 ; Jerusalém tetã katy Jesus oo vy doze guemimboꞌe kuery oenoĩ haꞌe kuery aeꞌi. Tape rupi ojeꞌoia rupi aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

18 — Pendu ke. Aỹ ma jajeꞌoi nhainy Jerusalém katy. Haꞌe py ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery pe. Haꞌe rã haꞌe kuery ma ojuka uka ꞌrã.

19 Haꞌe gui amboae regua kuery pe ju ꞌrã omboaxa ojavyky rei, oinupã haꞌe kuruxu re omoĩ aguã. Haꞌe gui ma mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã.

20 Haꞌe gui Jesus oĩa py Zebedeu raꞌyxy ou opiꞌa kuery reve. Omboete vy ojerure oipytyvõ aguã re.

21 Haꞌe ramo Jesus oporandu ixupe: — Mbaꞌe tu reipota? Kunha vaꞌe ombovai: — Ndepoꞌakaa py ma kovaꞌe mokoĩ xepiꞌa toguapy peteĩ reiporu kuaa regua re, haꞌe amboae ma ndeaxua re — heꞌi.

22 Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Peẽ ndapeikuaai mbaꞌe nunga re pa pejerurea. Haꞌeve ꞌrã ri tyꞌy karo xee ayꞌu aguã vaꞌe gui peẽ voi peyꞌu aguã? Ombovai: — Haꞌeve ꞌrã — heꞌi okuapy.

23 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peyꞌu ꞌrãe xekaro gui. Haꞌe rã aiporu kuaa regua re haꞌe xeaxua re oguapy vaꞌerã ma xee eꞌỹ ꞌrã aiporavo. Haꞌe rami aguã ma Xeru oiporavo vaꞌekue pe anho — heꞌi.

24 Haꞌe rã hemimboꞌe kuery mboae dez ikuai vaꞌe ma haꞌe nunga oendu vy ivai okuapy mokoĩ joegua pe.

25 Haꞌe ramo Jesus oenoĩmba vy aipoeꞌi: — Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko atã ꞌrã, haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ipoꞌaka ꞌrãe joe.

26 Haꞌe rã pende kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã pendekuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua joegui yvatevexe vaꞌe toiko pavẽ rembiguai rami. , , ; ;

27 Tenondexe vaꞌe ma nhoembiguai rami toiko,

28 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue rami avi, mbaꞌeta haꞌe ma jojokuai aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã tembiguai rami ou guekove omeꞌẽ aguã heta rekovia, ogueraa jepe aguã.

29 ; Haꞌe kuery Jericó tetã gui oo jave heta ete ojeꞌoi hupive.

30 Haꞌe jave tape yvýry mokoĩ ára revegua eꞌỹ oguapy oiny vaꞌe ma Jesus oaxa ovya oendu vy ojapukai: — Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! — heꞌi.

31 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijayvu okyrirĩ aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojapukaive tema: — Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke!

32 Haꞌe ramo Jesus opyta hoꞌamy vy oenoĩ. Oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe tu peipota ajapo pẽvy?

33 Ombovai: — Senhor, ore ma roexaxe — heꞌi.

34 Haꞌe ramo Jesus omboaxy vy opoko haꞌe kuery rexa re. Haꞌe ramove oexa ju, haꞌe vy ojeꞌoi hakykue.

21

1 ; ; Haꞌe gui ma Jerusalém py Jesus ovaẽ raiꞌi ma vy Betfagé tekoa py ranhe ovaẽ, Oliveiras yvyty katyꞌi. Haꞌe gui omondouka mokoĩ guemimboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Tapeo peẽ ranhe pevaꞌe tekoa oĩ vaꞌe py. Haꞌe py pejou ꞌrã peteĩ mburika ixã re hiꞌaĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve peteĩ taꞌyꞌi avi hiꞌaĩ. Pejora vy ke peru.

3 Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue pendevy ijayvu ramo haꞌe kuery pe “Senhor ma oipota” peje ꞌrã. Haꞌe ramo ogueru ruka ꞌrã pẽvy — heꞌi.

4 Haꞌe nunga oiko ojeupity aguã profeta pe aipoeꞌi ukaague:

5 “Aipoꞌere Sião pygua kuery pe: ‘Pee ma ou oiny penderuvixaverã. Haꞌe ma onhemboyvate vaꞌeꞌỹ vy mburika áry ou, mburikaꞌi ombovoyipy raꞌy áry’, ꞌre.”

6 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oo vy Jesus aipoeꞌiague rami ojapo.

7 Haꞌe vy ogueru mburika taꞌyꞌi reve. Hiꞌáry omoĩ oao. Haꞌe ramo Jesus oĩ hiꞌáry.

8 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery tape rupi oipyo okuapy oao, haꞌe amboae kuery ma yvyra rogue ojaya vy onhono avi tape rupi.

9 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery tenonde haꞌe hakykue ojeꞌoi vaꞌe ojapukai vy aipoeꞌi: — Toguerovyꞌaa Davi ramymino! Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi ou vaꞌe re! Toguerovyꞌaa yvatevea py! — heꞌi ojeꞌoivy.

10 Jerusalém tetã py ovaẽ ma ramo tetã pygua kuery mavaꞌe paa ndoikuaai vy oporandu okuapy: — Mavaꞌe tu pevaꞌe?

11 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojapukai: — Pevaꞌe ma profeta Jesus, Galiléia regua Nazaré pygua.

12 ; , Templo py Jesus oike vy oipeꞌapa mbaꞌemo vendea haꞌe mbaꞌemo joguaa kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue. Oitypa guive peráta mboekoviaa kuery mesa, haꞌe apykaxu vendea kuery renda.

13 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ipara oiny “Xero ma onhemboꞌe atyrã oĩ” ꞌea vaꞌeri peẽ ma pejapo imonda vaꞌe onhemiaty rami.

14 Templo py nhomboꞌeague Templo py Jesus oĩa py ou ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe kuery. Haꞌe ramo omonguerapa.

15 Haꞌe rã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma Jesus mbaꞌemo porã ojapo rã oexa vy ndojou porãi okuapy, haꞌe kyrĩgue “Toguerovyꞌaa Davi ramymino” heꞌi okuapy rã oendu vy guive. , ; , Haꞌe rami vy oporandu okuapy ixupe:

16 — Rendu maꞌã pevaꞌe kuery aipoeꞌia? Jesus ombovai: — Xee aendu ma. Haꞌvy peẽ ndaperoayvui ri tyꞌy po ramigua: “Kyrĩgueꞌi haꞌe okambuꞌi vaꞌe pe ma mboraei iporã ete vaꞌe py rejererovyꞌa uka”, heꞌiague?

17 Haꞌe rami vy tetã gui ojepeꞌa vy Betânia katy ju. Haꞌe py ma oke.

18 Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve tetã katy ojevya rupi inhembyayi.

19 Tape yvýry peteĩ figoꞌy hiꞌaĩ vaꞌe oexa vy ovaẽ haꞌe py, teĩ mbaꞌeve ndojoui hogue eꞌỹ vy. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi: “Toikove eme ndeꞌa”, heꞌi ramove figoꞌy ipirupa vyvoi.

20 Hemimboꞌe kuery haꞌe nunga oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ipiru vyvoi nda figoꞌy.

21 Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Pexaꞌã rei ꞌrãgue py pejerovia ete ramo figoꞌy re oiko vaꞌekue ramigua anho eꞌỹ ꞌrã oiko. Kovaꞌe yvyty pe “Ejepeꞌa, enhemombo yeꞌẽ py”, peje ramo voi oiko ꞌrã.

22 Pejeroviaa rupi ri penhemboꞌe vy pejopy ꞌrã pejerurea.

23 ; Templo py Jesus ovaẽ vy nhomboꞌe oiny. Haꞌe ramo sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery ombojere rei vy oporandu okuapy: — Mavaꞌe poꞌakaa rupi tu haꞌe nunga rejapo reikovy? Mavaꞌe tu nembopoꞌaka?

24 Jesus ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Xevy pe pembovai ramo xee voi amombeꞌu ꞌrã mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapoa.

25 Maguigua ndaꞌu João Batista nhomongaraia? Yva guigua tyrã pa avakue guigua rakaꞌe? — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery joo meme ranhe ijayvu okuapy: — Xapyꞌa rei “Yva gui”, jaꞌe ramo haꞌe ombovai ju ꞌrã: “Mbaꞌe re haꞌvy ndapejeroviai hexe?” heꞌi ꞌrã nhandevy.

26 Haꞌe rã “Ava gui”, jaꞌe aguã ndaꞌevei avi, heta vaꞌe kuery gui jakyje vy, mbaꞌeta oikuaa pavẽ João Batista profeta oikoa — heꞌi okuapy.

27 Haꞌe rami vy aipoeꞌi Jesus pe: — Ore ma ndoroikuaai. Haꞌe rã haꞌe ju ombovai: — Xee voi namombeꞌui ꞌrã pẽvy mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapo aikovya.

28 Mokoĩ taꞌy re ombojojaague — Mbaꞌexa tu peikuaa? Oiko peteĩ ava mokoĩ taꞌy vaꞌe. Tykeꞌy oĩa py oo vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy, tereo aỹ, embaꞌeapo xembaꞌe uvaty py.”

29 Haꞌe ramo “Haꞌeve senhor”, heꞌi vaꞌeri ndooi.

30 — Haꞌe gui tyvy oĩa py ju tuu oo vy haꞌekue rami ae ijayvu. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi: “Xee ndaa reguai” heꞌi rire ndaꞌevei nho vy oo.

31 Mavaꞌe ete ndaꞌu mokoĩ vaꞌe gui ojapo nguu oipotaa rami? Ombovai: — Tyvy rima — heꞌi okuapy. Jesus omombeꞌu porãve haꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery gui imposto re nhombopaga vaꞌety kuery haꞌe kunhague itavy rei vaꞌekue ranhe ꞌrã oike Nhanderuete poꞌakaa py.

32 Mbaꞌeta João Batista ou vy peẽ kuery pe oikuaa uka rakaꞌe tape porã, teĩ peẽ ma ijayvua ndapejeroviai. Haꞌe rã imposto re nhombopaga vaꞌety kuery haꞌe kunhague itavy rei vaꞌe ma oguerovia. Peẽ ma haꞌe nunga pexa vaꞌeri ndapejeko rerovai ijayvua, neĩ ndaperoviai.

33 ; — Pejapyxaka ke mbaꞌemo re ambojoja vy ayvu mboae amombeꞌu rã. Oiko peteĩ ava hoo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe onhotỹ uva, haꞌe rire ijyvýry rupi ojapo kora. Ojapo uva oumbiri atyrã haꞌe torre. Haꞌe rami vy omboaxa opena vaꞌerã kuery po py. Haꞌe rire oo guekoa gui.

34 — Hiꞌa omonoꞌõa ára ovaẽ ramo opena vaꞌe kuerya py ija ombou guembiguai kuery, ojopy aguã uvaꞌa ixupegua.

35 Haꞌe ramo opena vaꞌe kuery hembiguai kuery ojopy vy amongue oinupãmba, amboae ojuka, haꞌe rã amboae ma ojapipa ita py.

36 Haꞌe gui ma ija hetave ju ombou guembiguai. Haꞌe rã haꞌekue rami ae ju oguereko.

37 Opa vygua ombou guaꞌy ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy ete ramo omboete ꞌrã ko”, heꞌi.

38 — Haꞌe rami teĩ ombaꞌeapo vaꞌe kuery taꞌy oexa vy aipoeꞌi joupe-upe: “Pevaꞌe ma uvaty jarã ete. Jajuka teve, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, heꞌi okuapy.

39 Haꞌe gui ojopy vy uvaty gui ogueraa vy ojuka.

40 — Haꞌe gui uvaty ja ou vy mbaꞌe ndaꞌu ojapo ꞌrã opena vaꞌe kuery re?

41 Haꞌe ramo ombovai okuapy: — Ojuka ukapa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery, haꞌe vy amboae kuery pe ju ꞌrã omboaxa uvaty, hiꞌa ára py ixupegua omeꞌẽ vaꞌerã pe — heꞌi okuapy.

42 Haꞌe ramo Jesus oporandu haꞌe kuery pe: — Haꞌvy peẽ ndaperoayvui teve ipara oĩ vaꞌe: “Oo apoa kuery ita ndoipotai vaꞌekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã. Haꞌe nunga ma Senhor gui ae oiko, haꞌe jaexa rã iporã ete vaꞌe”, heꞌiague?

43 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Pendegui Nhanderuete oipeꞌa ꞌrã opoꞌakaa, amboae regua pe ju ꞌrã omboaxa, ixupegua omeꞌẽ vaꞌerã kuery pe.

44 Haꞌe vaꞌe ita re hoꞌa vaꞌe opẽmba ꞌrã. Haꞌe rã amongue áry ita hoꞌa ramo ikuꞌipa ꞌrã — heꞌi.

45 Povaꞌe ayvu omombeꞌu rã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery oendu vy oikuaa haꞌe kuery re ae ri Jesus ijayvua.

46 Haꞌe vy ojopyxe teĩ okyje heta vaꞌe kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa pavẽ ramo.

22

1 Omendaa py okaru okuapy vaꞌe re ombojojaague Teĩgue ju Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

2 — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ huvixave taꞌy omendaa py ngaru ojapo vaꞌe rami avi.

3 Haꞌe gui guembiguai kuery omondouka omombeꞌu aguã omendaa py ou vaꞌerã vaꞌe pe ou aguã, teĩ haꞌe kuery ndouxei.

4 Amboae guembiguai ju omondouka po rami ijayvu reve: “Aipoꞌre ke aenoĩ vaꞌe kuery pe: ‘Areko katupa ma ngaru. Xerymba vaka haꞌe vaka raꞌy ikyra vaꞌe ajuka, haꞌe javi oĩmba ma. Peju ke ngaru oĩa py’, ꞌre ꞌrã.”

5 — Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaa potai vy ojeꞌoipa. Peteĩ oo ombaꞌety katy, haꞌe rã amboae ma vendeaty katy oo.

6 Amboae kuery ma tembiguai kuery ojopy vy ojavyky rei, ojuka guive.

7 Haꞌe ramo huvixave ipoxy. Haꞌe vy xondaro kuery ju omondouka vy ojuka ukapa jojukaare kuery, haꞌe omoendy uka haꞌe kuery retã.

8 — Haꞌe rire guembiguai kuery pe ju aipoeꞌi: “Areko katupa ma ngaru teĩ aenoĩ uka vaꞌekue ma ndaꞌevei amovaẽ aguã.

9 Haꞌe rami ri rã tapeo tape pia ikuai vaꞌe rupi, peovaexĩ vaꞌe rei penoĩ omendaa py ou aguã”, heꞌi imondovy.

10 Haꞌe ramo tembiguai kuery tape rupi ojeꞌoi vy omboaty ojou vaꞌe haꞌe javi, heko porã haꞌe heko vai vaꞌe guive. Haꞌe rã opy okaru aguã py tynyẽ oenoĩ vaꞌekue.

11 — Haꞌe gui huvixave oike vy mesa py ikuai vaꞌe oexapa. Oexa avi peteĩ ava omendaa pygua ao py eꞌỹ onhemonde vaꞌe. ; , ; ,

12 Haꞌe vy oporandu ixupe: “Xeirũ, mbaꞌexa tu apy reike omendaa pygua ao remoĩ eꞌỹ re?” heꞌi ramo haꞌe vaꞌe nombovai.

13 — Haꞌe ramo huvixave aipoeꞌi guembiguai kuery pe: “Pejokua ipo haꞌe ipy, haꞌe pemombo oka katy pytũa py”, heꞌi. Haꞌe py ma ojaeꞌopaa haꞌe opa marã onhendua ꞌrã.

14 Mbaꞌeta heta ꞌrã oenoĩa, haꞌe rã mbovyꞌi ꞌrã oiporavoa.

15 ; Haꞌe ramo fariseu kuery ojepeꞌa vy joo meme oikuaa pota okuapy marã rami vy pa omoĩ vai aguã re ayvu py.

16 Haꞌe rami vy guemimboꞌe kuery ombou Herodes-a katygua kuery reve, Jesus pe aipoeꞌi aguã: — Poromboꞌea, ore roikuaa ndee anhetẽ vaꞌea, haꞌe anhetẽ rupi renhomboꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe re. Neĩ joegui peteĩve ndereayvuvei, mbaꞌeta nderekuaa potai avakue yvatea re.

17 Haꞌe gui aipoꞌere ke orevy: Mbaꞌexa tu ndee reikuaa? Haꞌevea rami ri ndaꞌu César pe nhameꞌẽ imposto repy, tyrã pa any?

18 Jesus haꞌe kuery ijaꞌe eꞌỹa oikuaa vy aipoeꞌi: — Pendeko porã merami rive vaꞌe, mbaꞌe re tu xereko aꞌãxe ri?

19 Pexa uka haꞌvy xevy peteĩ hatãꞌi vaꞌe imposto peguarã — heꞌi. Haꞌe ramo ixupe ogueru peteĩ hatãꞌi vaꞌe.

20 Haꞌe rã oporandu haꞌe kuery pe: — Kovaꞌe re ma mavaꞌe raꞌangaa haꞌe mavaꞌe rery tu oĩ?

21 Ombovai okuapy: — César mbaꞌe rima. Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — César mbaꞌe ri rã pemeꞌẽ haꞌvy César pe. Haꞌe rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae ꞌrã pemeꞌẽ — heꞌi.

22 Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu vy onhemondyipa reve oejapa ojeꞌoivy.

23 ; Haꞌe vaꞌe árave oĩa py ou saduceu kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma ndogueroviai nhanhemboete ju ꞌrãa. Haꞌe gui oporandu okuapy ixupe:

24 — Poromboꞌea, Moisés aipoeꞌi: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju omenda ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re, omano vaꞌe raꞌyrã vaꞌekue oguereko aguã”, heꞌi rakaꞌe.

25 Haꞌe gui ikuai rakaꞌe sete joegua. Tujave vaꞌe ma omenda vaꞌekue ri taꞌy eꞌỹ re omano vy guaꞌyxykue oeja guyvy pe.

26 Haꞌekue rami ae ju oiko tyvy re, mboapya, haꞌe gui sete ikuai vaꞌe haꞌe javive re.

27 Haꞌe kuery haꞌe javi omanomba rire kunha vaꞌe avi omano.

28 Haꞌe gui onhemboete jevya ára ndaꞌu sete joegua ikuai vaꞌe gui mavaꞌe eteꞌi ꞌrã oiko kunha vaꞌe me? Mbaꞌeta kunha vaꞌe re sete-ve omenda rire.

29 Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejavy, mbaꞌeta ndapeikuaai ipara re oĩa, neĩ Nhanderuete poꞌakaa.

30 Mbaꞌeta onhemboetepa ju vaꞌekue ma nomendaavei, neĩ nanhomomendaavei ma ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py anjo kuery rami ꞌrã ikuai yva re.

31 Haꞌe gui omanoague gui onhemboetepa ju ꞌrãa re ndaperoayvui teve Nhanderuete pendevy aipoeꞌiague: , 15.12-28;

32 “Xee ma Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete aiko” heꞌiague? Haꞌe ramo ma omanogue Ruete eꞌỹ oiko, haꞌe rã oikove vaꞌe Ruete — heꞌi.

33 Haꞌe rami omboꞌe rã heta vaꞌe kuery oendu vy onhemondyipa.

34 Haꞌe gui Jesus saduceu kuery omokyrirĩague fariseu kuery oendu vy haꞌe kuery ju nhomboaty jogueroayvu aguã.

35 Haꞌe gui peteĩ haꞌe kuery regua lei re nhomboꞌe vaꞌety ou oeko aꞌã vy. Haꞌe vy oporandu ixupe:

36 — Poromboꞌea, mbaꞌe nunga lei re ojapo uka pyre tu pavẽ gui yvateve vaꞌe?

37 Jesus ombovai: — “Reayvu ꞌrã Senhor Nderuete ndepyꞌa haꞌe javi py, ndereko haꞌe neꞌarandua haꞌe javi py guive”, heꞌi vaꞌe.

38 Haꞌe vaꞌe ojapo uka pyre ma iporãve haꞌe yvateve vaꞌe oĩ.

39 Haꞌe vaꞌe rire ma po rami ju: “Reayvu ꞌrã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami”, heꞌi vaꞌe.

40 Povaꞌe mokoĩ ojapo uka pyre guigua ma lei haꞌe profeta kuery nhomboꞌeague haꞌe javi — heꞌi.

41 ; Fariseu kuery ijatypa rã Jesus oporandu haꞌe kuery pe:

42 — Mbaꞌexa tu peikuaa Cristo oikoa? Mavaꞌe ramymino tu oiko? Haꞌe kuery ombovai: — Davi ramymino rima — heꞌi okuapy.

43 Jesus aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu haꞌvy ixupe Davi “Senhor” heꞌi Nheꞌẽ gui? Mbaꞌeta aipoeꞌi:

44 “Senhor aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re, ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi rakaꞌe.”

45 Haꞌe rami vy Davi voi “Senhor” heꞌi ixupe. Mbaꞌexa tu haꞌvy hamymino avi ri oiko? — heꞌi.

46 Haꞌe rã peteĩve nombovai kuaai. Haꞌe vaꞌe ára guive neĩ peteĩve ndaꞌipyꞌa guaxuvei ixupe oporandu aguã mbaꞌemo re.

23

1 ; ; 20.45-47 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery pe ju Jesus aipoeꞌi, guemimboꞌe kuery guive:

2 — Kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery oguapy ꞌrã okuapy Moisés renda py.

3 Haꞌe nunga rupi pejapo haꞌe pemoĩ porã ꞌrã haꞌe kuery ojapo uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami teĩ peiko eme haꞌe kuery ikuaia rami, mbaꞌeta haꞌe kuery nhomboꞌe teĩ ndojapoi ꞌrã oayvua ae.

4 Haꞌe kuery ma nhombovoyi raxa ꞌrã [ndogueropoꞌakai vaꞌerã py], ijaxiꞌy áry oupi vaꞌe rami. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma neĩ okuã py voi nanhopytyvõi ꞌrã.

5 Haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi ma amboae kuery oexa aguã rive. Haꞌe rami vy lei ryruꞌi ipyve vaꞌe anho ojee ojokua, haꞌe oao apy voi ombopotypa ꞌrã ipukuve vaꞌe py. Judeu kuery gueko rami vy ngova haꞌe ojyva re ojokua ꞌrã hyruꞌi lei regua ayvu oĩa.

6 Okarua py haꞌe onhemboꞌeaty py oguapy ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho.

7 Tetã mbyte rupi ikuai vy oipota ꞌrã avakue oxarura vy “Xemboꞌea” heꞌi aguã.

8 — Haꞌe rã peẽ ma pendejeupe “Xemboꞌea” peje uka aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta peteĩꞌi anho oiko penemboꞌea, haꞌe rã peẽ ma joeguaꞌi meme pendekuai.

9 Haꞌe apy yvy re avave rei pe “Oreru” peje eme, mbaꞌeta Penderu peteĩꞌi oiko yva pygua.

10 Neĩ joupe “Xererekoa” peje aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta peteĩꞌi oiko pendererekoa. Haꞌe vaꞌe ma Cristo.

11 Haꞌe rã peẽ kuery regua yvatekueve vaꞌe ma pavẽ rembiguai rami ꞌrã pendekuai.

12 Haꞌe javive onhemboyvateve vaꞌekue ma omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã. Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã.

13 Jesus “Ndaꞌevei ete ꞌrã”, heꞌiague — Peẽ kuery kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta yva pygua poꞌakaa rokẽ pemboty amboae kuery oike eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta peẽ ndapeikei ꞌrã, haꞌe oikexe vaꞌe pejokopa.

14 [— Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta peipeꞌa rivepa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ro gui. Haꞌe penhemboeko porã ukaxe vy penhemboꞌe are ꞌrã. Haꞌe nunga rupi pepaga raxa ete ꞌrã.]

15 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta yeꞌẽ haꞌe yvy jave rupi peo ꞌrã peteĩꞌi ri jepe pejou aguã penemimboꞌerã. Haꞌe gui pejou vy tata ogueꞌỹ vaꞌe pyguarã pemoingo pendegui heko vaive vaꞌe.

16 — Peẽ kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, joguerekoa ára revegua eꞌỹ rami pendekuai ramo. Aipopeje ꞌrã: “Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy mbaꞌemo oĩ vaꞌe re jaura teĩ ovare vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ouro oĩ vaꞌe re ri jaura rire jajapo ꞌrãe jauraague”, peje.

17 Hiꞌarandu eꞌỹ haꞌe ára revegua eꞌỹ pendekuai vaꞌe, mavaꞌe tu joegui omboetevepy: ouro rive, tyrã pa henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe? Mbaꞌeta henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma ojapo ouro avi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã.

18 — Peẽ kuery aipopeje avi: “Altar re jaura teĩ ovare vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã altar áry omoĩ mbyre re ri jaura rire jajapo ꞌrãe jauraague”, peje.

19 Ára revegua eꞌỹ pendekuai vaꞌe, mbaꞌe tu joegui omboetevepy: mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, tyrã pa altar? Mbaꞌeta altar ma ojapo hiꞌáry oĩ vaꞌe avi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã.

20 Mbaꞌeta altar re amongue oura vaꞌe ma haꞌe vaꞌe re anho eꞌỹ, altar áry oĩ vaꞌe haꞌe javi re avi oura.

21 Haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy re amongue oura vaꞌe ma haꞌe vaꞌe re oura, haꞌe haꞌe py oiko vaꞌe re avi.

22 Haꞌe yva re amongue oura vaꞌe ma Nhanderuete renda openaaty re oura, guenda py oguapy oiny vaꞌe re avi.

23 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta dízimo pemeꞌẽ hortelã, endro haꞌe cominho regua gui, haꞌe rã lei regua ojapo uka pyre yvateve vaꞌe rupi ma ndapeikoxei: haꞌe vaꞌe ma pendeko porã aguã, penhomboaxy haꞌe pejerovia aguã. Haꞌe vaꞌe rupi voi pendekuai ꞌrãgue, amboae nunga pejapoa rami avi.

24 Ára revegua eꞌỹ joguerekoa pendekuai vaꞌe, karo gui nhexĩ pemoẽ vaꞌeri pemokõ camelo oĩ vaꞌe.

25 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta hiꞌárykue rupi rive pejoi karo haꞌe hyꞌa. Haꞌe rã pendepyꞌapy py ma oĩ pejokorea haꞌe pejejoko eꞌỹa anho. Lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery opa marãgua ojoi vaꞌerã okaru eꞌỹ mbove, nonhemongyꞌa ukaxei vy (Marcos 7.3,4). Haꞌe rã apy ma Jesus ijayvu haꞌe kuery pyꞌa re ikyꞌa vaꞌe oĩa re.

26 Fariseu kuery ára revegua eꞌỹ, karo ryepy rupi oĩ vaꞌe ranhe peikyꞌaꞌo. Haꞌe ramo ma hiꞌárykue rupi avi ꞌrã ndaꞌikyꞌai.

27 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta omano vaꞌekue ryru omoxiĩmba pyre rami pendekuai. Haꞌe nunga ma hiꞌárykue rupi iporã rei, haꞌe rã ipy rupi ma omano vaꞌekue kãgue haꞌe opa marãgua kyꞌakue oĩ.

28 Haꞌe rami ae avi peẽ kuery voi avakue penderexa rã heko porã vaꞌe merami peiko, haꞌe rã pendepyꞌa re ma pendeko porã merami rivea haꞌe pendeko vaia anho oĩ.

29 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta profeta kuery rupa áry guarã pejapo oo raꞌangaaꞌi, haꞌe pemoatyrõmba ꞌrã guive heko porã vaꞌe onhono porãague.

30 Haꞌe vy aipopeje: “Nhaneramoĩ kuery ikuai jave ma voi jaiko vaꞌe rire haꞌe kuery rami profeta jukaa rupi nhande ndajaikoi ꞌrãgue”, peje.

31 Haꞌe rami vy pendejee ae pendeayvu profeta jukaare ramymino kuery peikoa rami.

32 Pejapopa haꞌvy penamoĩ kuery omboypy vaꞌekue.

33 Peẽ mboi joxuꞌu vaꞌe regua, mbaꞌexa ꞌrã tu peo jepe tata ogue eꞌỹ vaꞌe py pepaga aguã gui?

34 Haꞌe nunga rupi peẽ kuery pe xee ambou ꞌrã profeta haꞌe hiꞌarandu vaꞌe kuery penemboꞌearã. Haꞌe vaꞌe kuery regua amongue pejuka ꞌrã kuruxu re pemoĩ vy. Haꞌe rã amboae kuery ma peinupã ꞌrã penhemboꞌeaty py, haꞌe tetã nhavõ gui pemoxẽ ꞌrã,

35 peẽ kuery ae pepaga aguã heko porã vaꞌe ruguy omoẽague haꞌe javi re, heko porã vaꞌe Abel ruguy omoẽague guiveꞌi Baraquias raꞌy Zacarias ruguy omoẽa peve. Haꞌe vaꞌe ma pejuka vaꞌekue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe altar mbyte.

36 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery re haꞌe nunga rekovia haꞌe javi ꞌrã ou.

37 , — Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, haꞌe ndea py ombou pyre kuery ita py rejapipa vaꞌety. Mbovykue rei eꞌỹ xee aikuavãmbaxe teĩ nememby kuery, uru guaꞌy kueꞌiry opepo py ojaoꞌipaa rami. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai.

38 Haꞌe rami rire pendero opyta rivepa ꞌrã.

39 Aipoaꞌe porã pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei ma ꞌrã, ovaẽ eꞌỹa ja “Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi reju vaꞌe re” peje aguã ára.

24

1 , ; , Templo gui Jesus oẽ ovy jave hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy ixupe oexa uka templo mbaꞌemo porã gui anho ojapoague.

2 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peexa pa pevaꞌe nunga haꞌe javi? Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Oitypaa ramo peteĩve ita ndopytai ꞌrã amboae ita áry.

3 ; Oliveiras yvyty py Jesus oguapy oiny jave hemimboꞌe kuery onhemboja ju hexe. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Emombeꞌu na orevy: Arakaꞌe ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌe nunga tu oiko ꞌrã roikuaa aguã reju jevy taa, haꞌe ára opa ta maa?

4 Ombovai: — Penheangu ke haꞌvy penhembotavy uka eꞌỹ aguã avave rei pe.

5 Mbaꞌeta heta ꞌrã ou xerery rupi “Xee ae ma Cristo” heꞌi rive vaꞌe. Haꞌe rami vy heta ꞌrã ombotavy.

6 Pendu avi ꞌrã “Joe opuꞌã ma”, eꞌỹ vy “Joe opuꞌã ꞌrã” ꞌea rã. Peikuaa pota ke penhemondyi eꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga ranhe ꞌrãe oiko teĩ opa aguã eꞌỹ teri.

7 Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua kuery re, haꞌe peteĩ-teĩ regua amboae regua re ꞌrã opuꞌã. Opa rupi oiko ꞌrã karuai haꞌe yvy ryryi.

8 Povaꞌe nunga haꞌe javi ma ikuai axya ypyꞌi aguã.

9 — Haꞌe vaꞌe jave penembojexavai haꞌe pendejukaa ꞌrã. Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌei ꞌrã pendere.

10 Haꞌe vaꞌe jave heta ꞌrã ojeity uka vy jojopy uka ndajoayvuvei vy.

11 Heta ꞌrã ikuai profeta ramigua rive, heta ꞌrã ombotavy.

12 Haꞌe gui heta-etave heko vai ramo pavẽ rai ojepeꞌa ꞌrã porayvua gui. ;

13 Haꞌe rã opa peve oĩ atã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã.

14 Nhanderuete poꞌakaa regua ayvu porã omombeꞌua ꞌrã yvy jave re, haꞌe javi regua oikuaa aguã. Haꞌe gui mae ma opa ete ꞌrã.

15 ; — Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py pexa ꞌrã ojeguarupy nhomokanhyarã oĩ rã, profeta Daniel omombeꞌu ma voi vaꞌekue. (Tove ogueroayvu vaꞌe toikuaa.) ; ;

16 Haꞌe ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re.

17 Ngoo áry oĩ vaꞌe toguejy eme ngopy gui mbaꞌemo oguenoẽ aguã,

18 haꞌe mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe tojevy eme guive oparito ogueraa aguã.

19 Haꞌe vaꞌe ára ndaꞌevei ꞌrã imemby ryruꞌi haꞌe imemby kambu vaꞌe pe.

20 Pejerure ke yroꞌy py eꞌỹ penha aguã, neĩ sábado ára py voi,

21 mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára py ma ojexavaia ete ꞌrã. Jypyꞌi guive aỹ peve ndoikoi teri haꞌe ramigua ete, neĩ ndoikovei ma ꞌrã guive haꞌe rami.

22 Haꞌe vaꞌe ára Nhanderuete nomomba voi vaꞌe rire avave rei ndoo jepei ꞌrãgue. Vaꞌeri ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue re omaꞌẽ vy omomba voi ꞌrã.

23 — Haꞌe gui amongue pẽvy aipoeꞌi ꞌrã: “Maꞌẽ, apy ma Cristo”, eꞌỹ vy “Pee py ma hiny”, heꞌi ramo perovia eme,

24 mbaꞌeta oiko ꞌrãe Cristo ramigua haꞌe profeta ramigua rive. Haꞌe kuery voi ojapo ꞌrã hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã oiporavo pyre kuery voi ombotavy aguã teĩ, haꞌeve vaꞌe rire.

25 Peiko kuaa pota ke, xee romonheangu ma voi.

26 Haꞌe nunga rupi xapyꞌa rei pẽvy “Tekoa eꞌỹa py Cristo oĩ”, ꞌea ramo tapeo eme. Xapyꞌa rei “Pee oopy ma hiny”, ꞌea ramo perovia eme.

27 Mbaꞌeta overa vaꞌe minha kuaray oua katy gui oẽ vy oikea peve ojekuaa vaꞌe rami avi ojekuaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou rã.

28 Mamo rã teꞌõgue ituia py xapirẽ onhemboaty ꞌrã okuapy.

29 ; — Haꞌe vaꞌe ára ojexavaia rireꞌive kuaray pytũmba ꞌrã, jaxy voi naendyvei ꞌrã. Jaxy-tata hoꞌapa ꞌrã yva gui, haꞌe yva re ipoꞌakakueve ikuai vaꞌe voi oitypaa ꞌrã. ,

30 Haꞌe gui yva re ojekuaa ꞌrã hexa pyrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue guigua. Haꞌe ramo haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe ojaeꞌo ꞌrã okuapy oexa vy Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue yva gui ou rã arai rupi, opoꞌaka haꞌe guexakãmba reve.

31 Haꞌe vy mimby guaxu onheꞌẽ atã reve omondouka ꞌrã guembiguai anjo kuery. Haꞌe kuery omboatypa ꞌrã heruvy hembiporavo kuery irundy henda yvytu oipejua gui, yva guy jovaive gui.

32 ; — Peikuaa pota ke figoꞌy re mbaꞌemo ambojoja vy amombeꞌu rã. Mbaꞌeta hakã ipyaupa haꞌe hogue hokypa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ára pyau ovaẽ raiꞌi maa.

33 Haꞌe rami ae avi peẽ kuery voi xeayvuague haꞌe javi oiko rã pexa vy peikuaa ꞌrã xeꞌára ovaẽ raiꞌi maa, okẽ py ae.

34 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery opa eꞌỹ re haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã.

35 Opa ꞌrã yva haꞌe yvy. Haꞌe rã xeayvuague ma ndoaxa rivei ꞌrã.

36 — Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára haꞌe hora rakaꞌe paa avave rei ndoikuaai, neĩ anjo kuery yva pygua, neĩ xee Taꞌy voi ndaikuaai. Xeru anhoꞌi oikuaa.

37 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oua ára ma Noé oiko jave py oikoague rami avi ꞌrã oiko.

38 Mbaꞌeta yy ou eꞌỹa ja okarua haꞌe oyꞌua okuapy, omendaa haꞌe nhomomendaa guive, kanoã py Noé oikea ára peve.

39 Noexaꞌãi rei okuapy rakaꞌe, yy ou vy ogueroxyrypa heravya ára peve. Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou jave voi haꞌekue rami ae ꞌrã oiko.

40 Haꞌe vaꞌe jave py mokoĩ ꞌrã ikuai mbaꞌety py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã.

41 Mokoĩ kunhague ombaꞌeapo ꞌrã omonguꞌia py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã.

42 Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, mbaꞌeta ndapeikuaai mbaꞌe ára pa pende-Senhor ou ꞌrãa.

43 Peikuaa pota ke povaꞌe nunga re: Hoo vaꞌe ma mbaꞌe hora pa imonda vaꞌe ovaẽ ꞌrãa oikuaa vaꞌe rire oikuaa pota ꞌrãgue ngopy gui ogueraa ukapa eꞌỹ aguã.

44 Haꞌe nunga rupi peẽ voi peiko kuaa pota, mbaꞌeta napexaꞌãi rei jave Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã. ; 17.20-37,

45 — Haꞌe gui mavaꞌe ndaꞌu peiko tembiguai ojeroviapy haꞌe joe opena kuaa vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ipatõ omoĩ ꞌrã oirũ kuery okaru aguã hora py omongaru aguã.

46 Ovyꞌa ete ꞌrã tembiguai ipatõ ou rã haꞌe rami ojapo vaꞌe.

47 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pe opena uka ꞌrã opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re.

48 Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tembiguai heko vai vy ojeupe ae “Xepatõ ndou voi ꞌrã teve”, heꞌi ꞌrã.

49 Haꞌe rami vy oinupãmba ꞌrã oirũ kuery. Haꞌe rã okaꞌu vaꞌe kuery reve ma okaru haꞌe oyꞌu ꞌrã.

50 Haꞌe rami vy tembiguai noexaꞌãi reia ára haꞌe ndoikuaai reia hora ꞌrã ipatõ ou.

51 Haꞌe rami rire ombopaga vy oguereko axy ꞌrã heko porã merami rive vaꞌe kuery reve. Haꞌe ramo ojaeꞌo haꞌe opa marã ꞌrã onhendu.

25

1 Dez kunhataĩgue re ombojojaague — Haꞌe vaꞌe jave yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã dez kunhataĩgue guataendy ogueraa vy omenda vaꞌe ovaexĩ aguã ojeꞌoi vaꞌe rami avi.

2 Haꞌe kuery regua peteĩ nhiruĩ hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ ma hiꞌarandu vaꞌe.

3 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma guataendy ogueraa, haꞌe rã tykue ma ndogueraai.

4 Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe kuery ma tataendy reve tykue avi ogueraa hyru py.

5 Haꞌe gui ma omenda vaꞌerã ndou voi ramo kunhataĩgue hopeyipa. Haꞌe vy okepa.

6 — Pytũ mbyte jave onhendu peteĩ ojapukai vaꞌe: “Ou ma oiny omenda vaꞌerã. Peẽ ke peovaexĩ”, heꞌi vaꞌe.

7 Haꞌe ramo kunhataĩgue haꞌe javive opuꞌã vy omoatyrõ guataendy.

8 Haꞌe ramo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery aipoeꞌi oirũ kuery hiꞌarandu vaꞌe pe: “Pembojaꞌo na orevy penderataendy rykue, mbaꞌeta orerataendy ma ogue ta ma”, heꞌi okuapy.

9 — Haꞌe ramo hiꞌarandu vaꞌe kuery ombovai: “Ndaꞌevei teve, orevy oata eꞌỹ aguã, haꞌe pẽvy voi. Tapeo ivendeaty py pejogua aguã”, heꞌi.

10 Haꞌe gui haꞌe kuery ojogua aguã ojeꞌoi jave ovaẽ ma omenda vaꞌerã. Haꞌe ramo ngarua py oiko katu vaꞌekue oike ojeꞌoivy hupive. Haꞌe gui okẽ ombotya.

11 — Are ma jave kunhataĩgue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ovaẽ vy ojapukai: “Senhor, Senhor, eipeꞌa ke okẽ orevy”, heꞌi okuapy.

12 — Haꞌe ramo ombovai: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ ma xee aikuaa vaꞌeꞌỹ”, heꞌi.

13 Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, mbaꞌeta ndapeikuaai ára, neĩ hora.

14 Peráta oiporuka pyre re ombojojaague — Haꞌe nunga oiko ꞌrã peteĩ ava oyvy gui oo ta ma vy guembiguai kuery oenoĩ vaꞌe rami avi. Haꞌe vaꞌe ma guembiguai kuery pe oiporuka mbaꞌemo oguereko vaꞌe.

15 Haꞌe vy jypygua pe omeꞌẽ peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua, amboae pe ma mokoĩ, haꞌe rã opa vygua pe ma peteĩꞌi poyikue omeꞌẽ. Peteĩ-teĩ oiporu kuaa-a rami omeꞌẽ. Haꞌe gui mae ma oo.

16 — Peteĩ nhiruĩ poyikue jopyare oo voi mbaꞌemo ojogua aguã. Haꞌe vy teĩ nhiruĩ mboae ju onganave.

17 Haꞌe rami ae mokoĩ poyikue jopyare voi mokoĩ ju ongana.

18 Haꞌe rã peteĩꞌi jopyare ma oo vy ojoꞌo yvy, haꞌe ojaty opatõ peráta.

19 — Yma ete ma rire tembiguai kuery patõ ojevy. Haꞌe vy oikuaa pota haꞌe kuery ojapoague re.

20 Haꞌe ramo teĩ nhiruĩ poyikue jopyare ou vy teĩ nhiruĩ mboae ju ogueru. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor, xevy pe reiporuka vaꞌekue peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua. Koo, aru peteĩ nhiruĩ mboae ju angana vaꞌekue.”

21 — Ixupe ipatõ aipoeꞌi: “Haꞌevea rami, tembiguai porã haꞌe ojeroviapy reiko vaꞌe. Mbovyꞌi vaꞌe re repena kuaa rire romoĩ ꞌrã heta vaꞌe re ju repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javyꞌa aguã py”, heꞌi.

22 — Haꞌe gui mokoĩ poyikue jopyare ou vy aipoeꞌi: “Senhor, mokoĩ poyikue xevy reiporuka. Apy mokoĩ ju aru angana vaꞌekue.”

23 — Ixupe ipatõ aipoeꞌi: “Haꞌevea rami, tembiguai porã haꞌe ojeroviapy reiko vaꞌe. Mbovyꞌi re repena kuaa rire romoĩ ꞌrã heta vaꞌe re ju repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javyꞌa aguã py”, heꞌi.

24 — Opa vygua ovaẽ peteĩꞌi poyikue jopyare. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor, xee aikuaa rã ndee porayvu vaꞌeꞌỹ. Mbaꞌeta renhotỹague gui eꞌỹ ꞌrã remonoꞌõ, haꞌe remoaĩague gui eꞌỹ ꞌrã remoaꞌyĩgue, xee aikuaa rã.

25 Haꞌe rami vy akyje vy peráta reiporuka vaꞌekue anhomi karamboae yvy guy py. Koo, aru ju nembaꞌe peráta”, heꞌi.

26 — Haꞌe rami rã ipatõ ombovai: “Tembiguai porã eꞌỹ haꞌe inhateꞌỹ vaꞌe, reikuaa vaꞌe ri tyꞌy anhotỹague gui eꞌỹ amonoꞌõa haꞌe amoaĩague gui eꞌỹ amoaꞌyĩgue?

27 Haꞌe rami vy xeperáta reiporu uka vaꞌe rire peráta porua kuery pe, xee ajevy vy hetave ju ajopy aguã.”

28 Haꞌe gui amboae kuery pe ju aipoeꞌi: “Peipeꞌa ixugui prata guigua, haꞌe dez oguereko vaꞌe pe ju pemeꞌẽ.

29 Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã, oguereko retave aguã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã.

30 Haꞌe gui tembiguai ovareꞌỹ vaꞌe ma pemombo oka py, pytũa py. Haꞌe py ma ojaeꞌopaa vy opa marã ꞌrã onhendu okuapy.”

31 Nhomboayvu aguã ára re ijayvua — Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã guexakã haꞌe anjo kuery haꞌe javive reve. Haꞌe rami vy guexakãa py oguapy ꞌrã oiny tenda openaaty áry.

32 Haꞌe gui henonde omboatypaa ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ombojaꞌo ꞌrã joa gui, vexaꞌi re opena vaꞌe kavara mbyte gui guymba kuery ombojaꞌoa rami avi.

33 Mbaꞌeta omoĩ ꞌrã vexaꞌi kuery oaxu eꞌỹa re, haꞌe rã kavara kuery ma oaxua re ꞌrã omoĩ.

34 Haꞌe gui oaxu eꞌỹa re ikuai vaꞌe pe huvixave aipoeꞌi ꞌrã: “Xeru penembovyꞌa vaꞌe, peju ke. Peike ke ipoꞌakaa py yvy itui ypyꞌi guive pendevy oguereko katu vaꞌekue pejopy aguã.

35 Mbaꞌeta akaruxe ramo pemeꞌẽ haꞌu vaꞌerã. Xeyꞌuvei ramo pemeꞌẽ ayꞌu aguã. Peẽa rupigua eꞌỹ aiko ramo xemovaẽ.

36 Ndaxeaovei ramo xemonhemonde. Xembaꞌeaxy rã xepou. Nhuã py xembotya rã peju xerexa aguã”, heꞌi.

37 — Haꞌe ramo heko porã vaꞌe kuery oporandu ꞌrã: “Senhor, arakaꞌe tu rekaruxe rã roexa vy romeꞌẽ reꞌu vaꞌerã, haꞌe ndeyꞌuvei rã roexa vy romeꞌẽ reyꞌu aguã?

38 Arakaꞌe tu orea rupigua eꞌỹ reiko rã roexa vy romovaẽ, haꞌe nandeaovei rã romonhemonde?

39 Arakaꞌe tu nembaꞌeaxy, eꞌỹ vy nhuã py reĩ rã roexa vy roo roipou?” heꞌi okuapy.

40 — Haꞌe ramo huvixa ombovai vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe xe-irmão kuery yvyĩgueveꞌi vaꞌe pe haꞌe nunga pejapo nhavõ xevy pe avi pejapo”, heꞌi.

41 — Haꞌe gui oaxua re ikuai vaꞌe pe ju huvixa ijayvu vy aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy pendekuai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui. Tapeo tata ogue eꞌỹ vaꞌe anha haꞌe hembiguai kuery pe oguereko katu pyre katy.

42 Mbaꞌeta akaruxe teĩ napemeꞌẽi haꞌu vaꞌerã. Xeyꞌuvei teĩ napemeꞌẽi ayꞌu aguã.

43 Peẽa rupigua eꞌỹ aiko ramo naxemovaẽi. Ndaxeaovei teĩ naxemonhemondei. Xembaꞌeaxy, haꞌe nhuã py aĩ ramo ndapeoi xerexa aguã”, heꞌi.

44 — Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ꞌrã ixupe: “Senhor, arakaꞌe tu rekaruxe rã roexa, eꞌỹ vy ndeyꞌuvei rã, orea rupigua eꞌỹ reiko, eꞌỹ vy nandeaovei rã, nembaꞌeaxy, haꞌe eꞌỹ vy nhuã py reĩ rã roexa teĩ noroipytyvõi?”

45 — Haꞌe ramo ombovai ꞌrã: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe kuery yvyĩgueveꞌi ikuai vaꞌe pe haꞌe nunga ndapejapoi nhavõ, xevy pe avi ndapejapoi”, heꞌi.

46 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery oo ꞌrã ikuai axy riae aguã katy. Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma tekove marã eꞌỹ katy ꞌrã oo.

26

1 , ; , ; Haꞌe nunga re Jesus nhomboꞌepa vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe:

2 — Mokoĩ araa py oiko ꞌrã ngaru Páscoa regua, peikuaa. Haꞌe gui Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã kuruxu re omoĩa aguã — heꞌi.

3 Haꞌe gui ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery nhomboaty okuapy sacerdote yvateve vaꞌe Caifás hery vaꞌe ro py.

4 Haꞌe py jogueroayvu Jesus ojopy nhemi vy ojuka aguã re.

5 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Ngaru oiko jave ma ndaꞌevei, heta vaꞌe kuery opuꞌãmba eꞌỹ aguã.

6 ; Haꞌe gui Betânia tetã py Simão lepra oguereko vaꞌekue ro py Jesus oĩ jave

7 hexe onhemboja peteĩ kunha. Peteĩ hyru ogueru ita xiĩ vaꞌe guigua, heakuã porã vaꞌe hepyve vaꞌe tynyẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mesa py Jesus oĩ jave onhoẽ inhakã re.

8 Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oexa vy ndojou porãi. Haꞌe vy joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu guĩ rami ojavyky rei?

9 Mbaꞌeta pevaꞌe heakuã porã vaꞌe ma heta peráta re ovende vaꞌe rire, iporiaukueꞌi pe omeꞌẽ aguã — heꞌi.

10 Haꞌe rami ijayvua Jesus oikuaa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu pendeayvu rei kovaꞌe kunha vaꞌe re? Mbaꞌeta mbaꞌemo porã ete ojapo xevy.

11 Haꞌe rami avi iporiaukueꞌi ikuai riae ꞌrã pendereve. Haꞌe rã xee ma ndaxerexa riaei ꞌrã.

12 Kovaꞌe kunha ma xerete re heakuã porã vaꞌe onhoẽ xenhono porãa rã guarã.

13 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Mamo rã yvy jave re kovaꞌe ayvu porã omombeꞌua py omombeꞌua avi ꞌrã kunha vaꞌe ojapo vaꞌekue, hexe imaꞌenduꞌaa vy.

14 , ; Haꞌe gui hemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas Iscariotes hery vaꞌe oo sacerdote yvatekueve vaꞌe ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

15 — Mbaꞌe tu pemeꞌẽ ta xevy, pendepo py amboaxa aguã? — heꞌi ramo ixupe opaga trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua.

16 Haꞌe vaꞌe ára guive oikuaa pota oikovy haꞌeve jave ojopy uka aguã re.

17 ; Ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ ijypya ára ma hemimboꞌe kuery ou Jesus-a py. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Mamo tu reipota roguereko katu Páscoa ára py jakaru aguã?

18 Ombovai: — Tapeo haꞌvy tetã py peteĩ ava oĩa py. Ixupe aipopeje: “Oremboꞌea aipoeꞌi uka kuri: ‘Xeꞌára ovaẽ raiꞌi ma. Páscoa ára py rokaru ꞌrã ndero py xeremimboꞌe kuery reve’, heꞌi uka”, peje.

19 Haꞌe ramo Jesus ijayvuague rami haꞌe kuery ojapo vy oguereko katu Páscoa py okaru okuapy aguã.

20 ; ; Kaꞌaruꞌi ma jave doze guemimboꞌe kuery reve ikuai mesa py.

21 Okaru okuapy jave Jesus aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery regua peteĩ vaꞌe xejopy uka nhemi ꞌrã — heꞌi.

22 Haꞌe ramo haꞌe kuery iporiaupa vy omboypy peteĩ-teĩ ixupe oporandu aguã: — Senhor, xee teve?

23 Ombovai: — Xereve hyꞌa py opoꞌẽ vaꞌe ae ꞌrã xejopy uka nhemi.

24 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma hekorã ipara oĩa rami ae ꞌrã oo. Haꞌe rã ijopy uka nhemiare pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã. Ixupe haꞌeveve ꞌrãgue ndoikoi ma voi vaꞌe rire — heꞌi.

25 Haꞌe ramo ijopy uka nhemiarã Judas oporandu: — Xemboꞌea, xee teve? Jesus ombovai: — Ndee ae aipoꞌre — heꞌi.

26 ; ; Okaru okuapy jave Jesus ojopy peteĩ mbojape. Nhanderuete oguerovyꞌa ma vy oipeꞌã-peꞌãꞌi, haꞌe guemimboꞌe kuery pe omeꞌẽ vy aipoeꞌi: — Pejopy, peꞌu. Kovaꞌe ma xerete — heꞌi.

27 Haꞌe rire karo ju ojopy. Oguerovyꞌa ma vy ombojoja guemimboꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peyꞌu haꞌe javive.

28 Mbaꞌeta kovaꞌe ma xereve guarã [ipyau vaꞌe] ajapo vaꞌe regua, heta re vy xeruguy amoẽ uka ta vaꞌe rupi ojejavyague omboguepaa aguã.

29 Aipoaꞌe pẽvy: Aỹ gui ma kovaꞌe regua uva rykue xee ndayꞌuvei ranhe ꞌrã, peẽ kuery reve Xeru poꞌakaa py ipyau vaꞌe ju ayꞌu eꞌỹa ja — heꞌi.

30 Haꞌe gui peteĩ mboraei oporaei rire ojeꞌoi Oliveiras yvyty katy.

31 ; ; Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Kovaꞌe pytũ ma peẽ kuery haꞌe javive pejeity ukapa ꞌrã xekáuxa. Mbaꞌeta ipara oiny: “Ajuka uka ꞌrã vexaꞌi re opena vaꞌe. Haꞌe ramo vexaꞌi kuery oaĩmba ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.

32 Haꞌe gui anhemboete ju ma rire penerenonde xee aa ꞌrã Galiléia katy — heꞌi.

33 Pedro aipoeꞌi ixupe: — Ndekáuxa haꞌe javive ojeity ukapa teĩ xee any ꞌrã.

34 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Kovaꞌe pyavyve uru ojapukai eꞌỹ mbove, mboapykue renhemombeꞌu ꞌrã xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami.

35 Pedro aipoeꞌi: — Ndereve xejukaa ꞌrã teĩ ae ma peteĩve henda py ndaxeayvui ꞌrã roikuaa eꞌỹa rami — heꞌi. Hemimboꞌe kuery haꞌe javive haꞌe rami meme ijayvu.

36 ; Haꞌe rireꞌive Jesus oo guemimboꞌe kuery reve peteĩ henda Getsêmani ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peguapy ke apy, peꞌi py xee anhemboꞌe ainya ja — heꞌi.

37 Ngupive ogueraa Pedro haꞌe Zebedeu raꞌy kuery mokoĩve. Haꞌe vy iporiaua haꞌe ndaꞌeveia oendu.

38 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xepyꞌa re aendu ndaꞌevei etea xejuka ta vaꞌe rami. Pepyta apy, peikuaa pota xereve — heꞌi.

39 Ojepeꞌaveꞌi ovy vy ngova omovaẽ yvy re. Onhemboꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru, haꞌeve rã xegui oaxa ꞌrãgue kovaꞌe karo. Haꞌe rami avi xee aipota vaꞌe ma toiko eme, ndee reipota vaꞌe ae toiko — heꞌi.

40 Haꞌe gui guemimboꞌe kuerya py ojevy vy oexa rã okepa raꞌe. Haꞌe ramo aipoeꞌi Pedro pe: — Neĩ peteĩ hora voi teve ndaꞌevei xereve peikuaa pota aguã?

41 Peikuaa pota, haꞌe penhemboꞌe pendereko aꞌãa py pejeity ukapa eꞌỹ aguã. Penenheꞌẽ ma anhetẽ ikyreꞌỹ, haꞌe rã penderoꞌo re ma penekangy — heꞌi.

42 Haꞌe gui ojepeꞌa ju. Onhemboꞌe jevy vy aipoeꞌi: — Xeru, kovaꞌe karo gui ayꞌu eꞌỹ re oaxa aguã ndaꞌevei ri ramo toiko ndee reipota vaꞌe — heꞌi.

43 Haꞌe gui ojevy vy oexa rã okepa ju raꞌe, hopeyi vaipa vy.

44 Haꞌe gui oejapa ju vy mboapykuea ma oo onhemboꞌe. Haꞌekueꞌi rupi ae ju ijayvu.

45 Haꞌe vy guemimboꞌe kuerya py ojevy vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pekepa teri vaꞌe tyꞌy pejupy? Ovaẽ ma hora heko vai vaꞌe kuery po py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa aguã.

46 Pepuꞌã, jajeꞌoi. Pee ma ou oiny xejopy ukaarã.

47 ; ; Jesus ijayvu teri jave ovaẽ ma ouvy hemimboꞌe kuery doze vaꞌe regua Judas. Hexeve heta ete ou kyxe haꞌe yvyra revegua, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuerya gui.

48 Mbaꞌeta haꞌe kuery pe ijopy uka nhemia aipoeꞌi vaꞌekue: “Hova py ayvu vaꞌe ae ꞌrã pejopy”, heꞌi vaꞌekue.

49 Haꞌe gui ma Jesus re onhemboja ouvy vy aipoeꞌi: — Xemboꞌea, haꞌeve vai pa? — heꞌi vyve oayvu hova py.

50 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Xeirũ, mbaꞌe re tu reju? — heꞌi. Haꞌe ramove haꞌe kuery oupa vy Jesus re opoko, ojopy okuapy.

51 Haꞌe jave Jesus revegua kuery vaꞌe regua peteĩ oekyi xapyꞌa kyxe. Omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi rupi, haꞌe vy omboi.

52 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Emboyru ke ndekyxe, mbaꞌeta kyxe oiporu vaꞌekue ma kyxe py ae ju ꞌrã omano.

53 Ndereikuaai ri tyꞌy xepoꞌakaa Xeru pe ajerure ramo aỹꞌi ma voi doze aty anjo kuery ombou aguã?

54 Haꞌe rami avi namigua ajapo vaꞌe rire mbaꞌexa tu ojeupity ꞌrãgue ipara re xerekorã oĩa? — heꞌi.

55 Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery pe ju Jesus aipoeꞌi: — Peẽ kuery kyxe haꞌe yvyra reve ri tyꞌy peju jojuka rive vaꞌety rami xejopy aguã? Koꞌẽ nhavõ templo py [peẽ kuery pendekuaia rupi] aiko vy xee anhomboꞌe teĩ ndaxejopyi vaꞌekue.

56 Haꞌe rami avi guĩ nunga oiko profeta kuery ombopara vaꞌekue haꞌe javi ojeupitypa aguã — heꞌi. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery haꞌe javive oeja onhamba vy.

57 ; ; Haꞌe gui Jesus jopyare kuery ogueraa sacerdote yvateve vaꞌe Caifás ro py. Haꞌe py ma ijaty ma kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery.

58 Haꞌe rã Pedro ma hakykue mombyryꞌi rupi oo sacerdote roka peve. Haꞌe py ovaẽ vy oguapy oiny tembiguai kuery mbyte, opa peve oexa aguã.

59 Haꞌe gui sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery Jesus ojuka ukaxe vy ojouxe okuapy hekokue ramigua mombeꞌuarã.

60 Haꞌe rami teĩ ndojoui, mbovy eꞌỹ hekokue ramigua mombeꞌuarã ikuai vaꞌeri. Haꞌe gui are rire mokoĩ ava ou vy aipoeꞌi:

61 — Pevaꞌe ma aipoeꞌi: “Xepoꞌaka Nhanderuete pegua templo ambovaipa aguã, haꞌe gui mboapy araa py ajapo ju aguã guive”, heꞌi vaꞌekue.

62 Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe opuꞌã vy oporandu Jesus pe: — Nerembovai vaꞌe tyꞌy po rami ndere ijayvu vaꞌe?

63 Haꞌe rami teĩ Jesus okyrirĩ. Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe aipoeꞌi ixupe: — Xee aipoaꞌe ndevy Nhanderuete oikove vaꞌe rery rupi: Emombeꞌu orevy ndee pa Cristo Nhanderuete Raꞌy reikoa — heꞌi.

64 Jesus ombovai: — Ndee ae ri tu aipoꞌre. Haꞌe gui xee amombeꞌu porãve ta pẽvy: Aỹ gui ma pexa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re oguapy oiny rã, haꞌe yva gui arai rupi ou ramo guive — heꞌi.

65 Haꞌe ramo sacerdote yvateve vaꞌe oao omondoro vy aipoeꞌi: — Ijayvu vai rima! Mbaꞌerã tu jaipotave hekokue mombeꞌuarã? Pendu ae ma angeꞌi ijayvu vai rã.

66 Mbaꞌexa tu peikuaa? Haꞌe kuery ombovai: — Jajuka aguã rami ijayvu — heꞌi okuapy.

67 Haꞌe ramo amongue onyvõ hova re, oungapa guive. Amboae kuery ma oipete vy aipoeꞌi:

68 — Cristo, emombeꞌu ke orevy, mavaꞌe ete pa nembota raꞌe?

69 ; ; Haꞌe ramia ja Pedro oguapy oiny oka py. Haꞌe gui hexe peteĩ kunhaꞌi omongakuaapy onhemboja vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee voi teve Galiléia pygua Jesus reve reiko vaꞌety.

70 Haꞌe rã Pedro ma haꞌe javive oendua py onhenhomi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ndaikuaai rima mbaꞌe nunga re pa ndeayvua — heꞌi.

71 Haꞌe gui oka katy oẽ ovy rã amboae kunhaꞌi omongakuaapy ju oexa. Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi haꞌe py ikuai vaꞌe pe: — Pevaꞌe ma oiko avi kuri Nazaré pygua Jesus reve.

72 Haꞌe rã Pedro oendu vy oura reve onhenhomi ju: — Xee tu rima haꞌe vaꞌe ava — heꞌi.

73 Haꞌe rireveꞌi haꞌe py ikuai vaꞌe onhemboja vy aipoeꞌi Pedro pe: — Anhetẽ ndee voi haꞌe kuery regua reiko, mbaꞌeta haꞌe kuery rami ae ndeayvu vaꞌe.

74 Haꞌe ramo ijayvu vaikue haꞌe oura reve aipoeꞌi: — Xee tu ndaikuaai haꞌe vaꞌe ava! — heꞌi. Haꞌe ramove uru ojapukai nhendu.

75 Haꞌe ramo Pedro imaꞌenduꞌa Jesus ixupe aipoeꞌiague re: “Kuri uru ojapukai eꞌỹ mbove ndee mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami”, heꞌiague re. Haꞌe rami vy ojepeꞌa vy ojaeꞌo vaipa.

27

1 ; , ; Koꞌẽgue ajeꞌive reve sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery haꞌe javi jogueroayvu okuapy Jesus ojuka uka aguã re.

2 Haꞌe rami vy oipokua vy ogueraa uka, huvixa Pilatos pe ju omboaxa.

3 Judas ojejukaague Haꞌe gui ijopy uka nhemiare Judas ma Jesus ojuka ta ma okuapy rã oexa vy onhemboaxy. Haꞌe vy trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua omeꞌẽ ju sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

4 — Ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy amoẽ ukaa py xee ajejavy — heꞌi. Haꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌe tu ore roguereko guĩ nunga reve? Ndereve ae topyta — heꞌi okuapy.

5 Haꞌe ramo Judas ma templo ropy katy hatãꞌi vaꞌe omombopa vy ojepeꞌa. Oo vy ojejyryvipy.

6 Haꞌe gui hatãꞌi vaꞌe ma sacerdote yvatekueve vaꞌe omonoꞌõ vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei omeꞌẽmby ryru py nhamoĩ aguã, mbaꞌeta tuguy repykue — heꞌi.

7 Haꞌe gui jogueroayvuve rire ojogua peteĩ yvy nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌety gui, amboae regua omano ramo onhono porãa aguã.

8 Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe yvy aỹ peve hery Yvy-Tuguy.

9 Haꞌe rami oiko vy ojeupity profeta Jeremias pe aipoeꞌi ukaague: “Trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua hepyrã Israel kuery regua oikuaa vaꞌekue ogueraa vy.

10 Haꞌe vy opaga nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌety yvy re. Haꞌe rami ae Senhor aipoeꞌi uka xevy”, heꞌiague.

11 ; ; Huvixave renonde Jesus hiꞌaĩ ramo oporandu vy aipoeꞌi: — Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipoꞌre — heꞌi.

12 Haꞌe gui sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery hexe ijayvu rei ramo mbaꞌeve ndeꞌi.

13 Haꞌe ramo Pilatos oporandu ixupe: — Nerendui ri tyꞌy mbovy eꞌỹ ndere ijayvua rã?

14 Haꞌe rami teĩ Jesus neĩ peteĩ ayvu py nombovai. Haꞌe ramo huvixave onhemondyi vaipa.

15 Ngaru oikoa ára nhavõ huvixa opoi jepi ꞌrã peteĩ nhuã py oĩ vaꞌe, heta vaꞌe kuery oipota vaꞌe rei.

16 Haꞌe vaꞌe jave py ma peteĩ oĩ nhuã py pavẽ oikuaa vaꞌety Barrabás hery vaꞌe.

17 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ijatypa rã Pilatos oporandu haꞌe kuery pe: — Mavaꞌe tu peipota apoi pẽvy: Barrabás tyrã pa Jesus, Cristo hery vaꞌe? — heꞌi,

18 mbaꞌeta oikuaa haꞌe kuery ijaꞌe eꞌỹ vy rive ipo py omboaxaague.

19 Haꞌe gui nhomboayvuaty py huvixa oĩ jave taꞌyxy aipoeꞌi uka ixupe: — Mbaꞌeve ejapo eme pevaꞌe ava heko porã vaꞌe re, mbaꞌeta ange ajexavai vaipa raꞌu ikáuxa — heꞌi.

20 Haꞌe rami teĩ sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery omboꞌe heta vaꞌe kuery Barrabás re ojerure okuapy aguã, haꞌe rã ojuka uka aguã Jesus.

21 Teĩgue ju haꞌe kuery pe huvixave oporandu: — Mavaꞌe tu mokoĩve gui peipota apoi? Haꞌe kuery ombovai: — Barrabás — heꞌi okuapy.

22 Pilatos oporanduve ju haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ajapo Jesus, Cristo hery vaꞌe re? — Emoĩ kuruxu re! — heꞌi pavẽ.

23 — Mbaꞌe nunga py tu ojapo vai rakaꞌe? — heꞌi Pilatos oporandu vy. Haꞌe rã ojapukaive tema: — Emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy.

24 Pilatos mbaꞌeve rei ndojapo kuaa reguai vy, haꞌe pavẽ ndaꞌeveive ojeꞌoivy rã oexa vy ogueru ruka yy, haꞌe vy heta vaꞌe kuery oexaa py ojepoei. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma mbaꞌeve ndarekoi kovaꞌe [heko porã vaꞌe] ruguy pemoẽ ukaxea reve. Pendereve ae topyta haꞌe nunga!

25 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Orere ae toĩ huguy romoẽ ukaague re ropaga aguã, oreraꞌy kuery re guive — heꞌi.

26 Haꞌe rami rã Pilatos haꞌe kuery ayvu oendu vy opoi Barrabás. Haꞌe rã Jesus ma oinupã ukapa rire omboaxa kuruxu re omoĩa aguã.

27 ; , Haꞌe rireꞌive huvixavea pegua xondaro kuery ma opy Jesus ogueroike vy omboaty xondaro kuery haꞌe javi.

28 Ijao omboipa vy omonhemonde peteĩ ao pytã vaꞌe py,

29 haꞌe juu gui peteĩ coroa ramigua ojapo vy omoĩ inhakã re, haꞌe ipo oiporu kuaa regua re peteĩ takua ojopy uka. Haꞌe vy henonde guenapyꞌã re oĩ vy ojojai rei reve aipoeꞌi: — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave! — heꞌi okuapy.

30 Haꞌe gui hexe onyvõ reve takua ojopy vy oinupã inhakã rupi.

31 Haꞌe gui ojojai reipa rire ao omboi vy ijao ae py ju omonhemonde. Haꞌe gui ma ogueraa kuruxu re omoĩ aguã katy.

32 ; Haꞌe kuery ojeꞌoi vy ovaexĩ peteĩ Cirene pygua Simão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe ogueraa uka okuapy kuruxu.

33 ; ; Haꞌe gui ovaẽ peteĩ henda Gólgota “Akãgue renda” ꞌepy vaꞌe py.

34 Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ vinho iro vaꞌe re omoirũ vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ oaꞌanga vy ndoyꞌuxei.

35 Kuruxu re omoĩ rire oexa okuapy xorte ijao jomeme ombojaꞌo aguã.

36 Haꞌe gui oguapypa haꞌe py oarõ vy.

37 Inhakã aꞌiry oupi imoiny ipara vaꞌe hexe ijayvua: “ |yhwh{Kovaꞌe ma Jesus, judeu kuery pegua huvixave}” heꞌia.

38 Kuruxu mboae re hexeve omoĩ avi mokoĩ imonda vaꞌe: ijaxu eꞌỹa re peteĩ omoĩ, haꞌe rã amboae ma ijaxua re.

39 Haꞌe rupi oaxa ovy vaꞌe ijayvu vai ojeꞌoivy hexe. Oakã ombovava reve aipoeꞌi:

40 — Ndee ma templo rembovaipa rire mboapy araa pyve ju rejapo ꞌrã vaꞌekue, ejereraa jepe haꞌvy ndee ae, Nhanderuete Raꞌy ri vy. Eguejy kuruxu gui — heꞌi ojeꞌoivy.

41 Haꞌe rami ae avi sacerdote yvatekueve vaꞌe, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ojojai rei vy aipoeꞌi:

42 — Amboae kuery ogueraa jepe vaꞌeri haꞌe ae ndojereraa jepe kuaai. Israel kuery pegua huvixave ri oiko vy toguejy kuruxu gui. Haꞌe ramo jajerovia ꞌrã hexe.

43 Nhanderuete re ojerovia rire tou haꞌvy togueraa jepe, anhetẽ ri oayvu vy. Mbaꞌeta “Xee ma Nhanderuete Raꞌy” heꞌi.

44 Imonda vaꞌe kuery hexeve kuruxu re omoĩ mbyre voi ojojai rei.

45 ; ; Kuaray mbyte jave pytũmba yvy jave re, kuaray ojeroꞌa puku peve.

46 Haꞌe gui kuaray ojeroꞌa jave Jesus ojapukai atã reve aipoeꞌi: — Eli, Eli, lamá sabactâni — heꞌi, “Xeru, Xeru, mbaꞌe re tu xereja?” heꞌia.

47 Haꞌe py ikuai vaꞌe regua oendu vy aipoeꞌi: — Elias rima oenoĩ — heꞌi okuapy.

48 Haꞌe ramo haꞌe kuery regua peteĩ vaꞌe onha pojava ovy, peteĩ esponja ogueru. Vinagre py omoakỹ, haꞌe takua apy re omoĩ vy omovaẽ oyꞌu aguã.

49 Haꞌe rã amboae kuery aipoeꞌi: — Tove, Elias ou vy ogueraa jepe rã jaexa aguã — heꞌi.

50 Haꞌe gui ma Jesus teĩgue ju ojapukai atã reve omondouka onheꞌẽ.

51 Haꞌe ramove henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe oxoro mbyte rupi. Yvate gui oxoro yvy peve. Yvy oryryi, haꞌe itaova ovopa guive.

52 Haꞌe gui yvyra rupa ikuai vaꞌe oipeꞌaa ramo heta onhemboete ju ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oke vaꞌekue,

53 haꞌe vy onhono porãague gui oẽmba. Jesus onhemboete ju rire haꞌe kuery voi tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ovaẽ vy heta pe ojexa uka.

54 Haꞌe gui ma xondaro ruvixa haꞌe oirũ kuery Jesus rarõa ikuai vaꞌe ma yvy oryryi haꞌe opa mbaꞌe oiko rã oexa vy okyjepa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae raꞌe pevaꞌe ava Nhanderuete Raꞌy — heꞌi.

55 Haꞌe py heta avi ikuai kunhague mombyryꞌi gui omaꞌẽ okuapy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Galiléia guive Jesus rakykue ou vy oipytyvõ vaꞌekue.

56 Haꞌe kuery regua ma Maria Madalena, Tiago haꞌe José xy Maria, haꞌe gui Zebedeu raꞌyxy.

57 ; ; Kaꞌaruꞌi jave ou peteĩ ava Arimatéia pygua oguerekopa vaꞌe, José hery vaꞌe. Jesus remimboꞌe oiko.

58 Haꞌe vaꞌe ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re. Haꞌe ramo Pilatos ogueraa uka.

59 Haꞌe ramo José ma hetekue ogueraa vy onhovã peteĩ ajukue puku xiĩ porã vaꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.

60 Haꞌe vy onhono porã nguparã itaova re ojoꞌo uka vaꞌekue py. Haꞌe gui peteĩ ita tuvixa vaꞌe ombojere itakua rokẽ omboty aguã. Haꞌe vy oo ju.

61 Haꞌe ramia ja onhono porãague rexei oguapy okuapy Maria Madalena haꞌe Maria mboae.

62 Onhono porãague huvixa oarõ ukaague Koꞌẽgue mbaꞌemo oguereko katupaa ára rire ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery nhomboaty. Haꞌe gui Pilatos-a py jogueraa vy

63 aipoeꞌi okuapy ixupe: — Oreruvixa, oremaꞌenduꞌa haꞌe vaꞌe ijapu vaꞌe oikove teri reve aipoeꞌiague re: “Mboapy ára rire anhemboete ju ꞌrã”, heꞌiague re.

64 Haꞌe nunga rupi mboapy ára peve rearõ uka ꞌrãgue onhono porãague, hemimboꞌe kuery ou vy hetekue re imonda eꞌỹ aguã, haꞌe gui heta vaꞌe kuery pe omanoague gui onhemboete jevyague rami omombeꞌu eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami ri ijapu rire jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã — heꞌi okuapy.

65 Pilatos ombovai: — Apy ma xondaro kuery ikuai. Peraa, pearõ uka onhono porãague peikuaa rami — heꞌi.

66 Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy oarõ uka onhono porãague. Omboja ita imbotyarã oĩ vaꞌe, haꞌe oeja imbokuapy xondaro kuery haꞌe py.

28

1 ; ; Sábado oaxa rire semana ijypya ára koꞌẽ raiꞌi jave ma Maria Madalena haꞌe amboae Maria jogueraa itakua re omaꞌẽ aguã.

2 Haꞌe gui yvy oryryi atã xapyꞌa, mbaꞌeta peteĩ anjo Senhor-a guigua yva gui oguejy rã. Oguejy vy ombojere ita, haꞌe vy oguapy hiꞌáry.

3 Haꞌe vaꞌe ma overa vaꞌe rami ojekuaa, yroꞌy rami onhemondea xiĩmba vaꞌe.

4 Haꞌe rã itakua rarõa kuery okyje vy oryryipa okuapy, omanogue rami ikuai.

5 Haꞌe gui kunhague pe anjo aipoeꞌi: — Pekyje eme, mbaꞌeta aikuaa peẽ kuery kuruxu re omoĩ mbyre Jesus pekaa.

6 Haꞌe vaꞌe ma apy noĩvei, onhemboete ju ma aipoeꞌiague rami vy. Peju pexa onhono porãague.

7 Haꞌe gui tapeo pojava, pemombeꞌu hemimboꞌe kuery pe omanoague gui onhemboete jevy maa, haꞌe vy penerenonderã oo ꞌrãa Galiléia katy. Haꞌe py ma pexa ju ꞌrã. Haꞌe vaꞌe anho areko pendevy amombeꞌu vaꞌerã — heꞌi.

8 Haꞌe ramo itakua gui haꞌe kuery ojepeꞌa vy oo pojava. Okyje haꞌe ovyꞌa reve onha jogueravy hemimboꞌe kuery pe omombeꞌu aguã.

9 Haꞌe gui ma Jesus ae ovaexĩ ouvy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeiko porã — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe kuery onhemboja vy oikuavã ipy rupi, omboete.

10 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pekyjeve eme. Tapeo pemombeꞌu xe-irmão kuery pe Galiléia katy ojeꞌoi aguã. Haꞌe py ma haꞌe kuery xererexa ꞌrã.

11 Xondaro kuery ijapu aguã judeu kuery opagaague Haꞌe gui kunhague oo ma ramo onhono porãague rarõa kuery regua tetã re oo vy sacerdote yvatekueve vaꞌe pe omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi.

12 Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery reve haꞌe kuery nhomboaty vy heta omeꞌẽ peráta xondaro kuery pe.

13 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aipopeje ꞌrã: “Pyávy roke jave hemimboꞌe kuery ou vy imonda hetekue re”, peje ꞌrã.

14 Haꞌe gui xapyꞌa rei huvixave haꞌe nungakue oendu ramo oreayvu ꞌrã hexeve, pendere mbaꞌeve oiko eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy.

15 Haꞌe ramo xondaro kuery peráta ogueraa vy aipoeꞌi ukaague rami ijapu. Haꞌe rami rire haꞌe nungakue aỹ peve omombeꞌua judeu kuery ikuaia rupi.

16 Galiléia yvy re guemimboꞌe kuery pe Jesus ojexa ukaague Haꞌe rã hemimboꞌe kuery onze-ve ma Galiléia katy ojeꞌoi, yvyty Jesus oikuaa uka vaꞌekue py. , ; ,

17 Haꞌe py ma oexa vy omboete. Haꞌe rã amongue ma ndoguerovia porãi.

18 ; Haꞌe kuery re Jesus onhemboja vy aipoeꞌi: — Opa mbaꞌe py xembopoꞌakaa yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re.

19 Haꞌe nunga rupi tapeo, penhomoingo xeremimboꞌerã haꞌe javi regua gui. ; Haꞌe vy pemongarai ꞌrã Tuu, Taꞌy haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ rery rupi.

20 Pemboꞌe ꞌrã pẽvy ajapo uka vaꞌekue haꞌe javi rupi ikuai aguã. Haꞌe rã xee ma koꞌẽ nhavõ aiko ꞌrã peẽ kuery reve, opaa ára peve.