1

¹ Gênesis jypyꞌi kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue Yva, yvy haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe omoingoague Jypyꞌi ma Nhanderuete ojapo rakaꞌe yva haꞌe yvy.

² Yvy ma ndaꞌitui porãi teri, neĩ mbaꞌeve jipoi. Ijaxuru vaikue vaꞌe áry ma pytũ anho rei oiny. Haꞌe gui Nhanderuete Nheꞌẽ oiko avi yy áry.

³ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi: — Toiko hexakãa — heꞌi. Haꞌe ramo hexakãa oiko.

⁴ Hexakãa Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe. Haꞌe vy ombojaꞌo hexakãa haꞌe pytũa.

⁵ Hexakãa ma Nhanderuete oenoĩ “Ára”. Haꞌe rã pytũ reia pe ma “Pytũ” heꞌi. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ára ma ijypya. Haꞌe kuery pe rã ára nhavõ kaꞌaru ranhe oiko, haꞌe gui ajeꞌive.

⁶ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi ju: — Yy oĩ vaꞌe mbyte rupi toĩ yva, yy ombojaꞌo aguã mokoĩ henda rupi — heꞌi.

⁷ Haꞌe rami vy Nhanderuete yva ojapo vy yy yvate oĩ vaꞌe ombojaꞌo iguy rupi oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rã haꞌe rami ojeapo.

⁸ Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete oenoĩ “Yva”. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ araa.

⁹ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Yy yva guýry oĩ vaꞌe tonoꞌõ peteĩ henda py, haꞌe tojekuaa ipiru reia — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe rami ojeapo.

¹⁰ Ipiru reia ma Nhanderuete oenoĩ “Yvy”, haꞌe rã yy onoꞌõ vaꞌe pe ma “Yeꞌẽ” heꞌi. Nhanderuete haꞌe nunga oexa rã haꞌeve vaꞌe.

¹¹ Haꞌe gui aipoeꞌi: — Toiko nhuũ yvy gui. Toiko jai rogue haꞌyĩ vaꞌe haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe. Taiꞌa haꞌyĩ vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ yvy áry — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko.

¹² Yvy gui oiko nhuũ, jai rogue haꞌyĩ vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re oĩ joo rami eꞌỹ-eꞌỹ haꞌyĩ vaꞌe. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.

¹³ Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mboapy araa.

¹⁴ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Toĩ hendy vaꞌe yva re, oikuaa uka aguã ára haꞌe pytũ, haꞌe vaꞌe re oikuaa aguã mbaꞌemo oaꞌangaa, ára haꞌe maꞌetỹa.

¹⁵ Yva re hendy vaꞌe toĩ yvy moexakãarã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko.

¹⁶ Nhanderuete ojapo mokoĩ hendy guaxu vaꞌe: tuvixave vaꞌe ma ara py ojekuaa vaꞌerã, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma pyávy ojekuaa vaꞌerã. Jaxy-tata avi ojapo.

¹⁷ Haꞌe vy yva re omoĩ yvy moexakãarã,

¹⁸ ara py haꞌe pyávy ojekuaa haꞌe ombojaꞌo aguã hexakã aguã haꞌe pytũ. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.

¹⁹ Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma irundy araa.

²⁰ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Toiko ke opa marãgua temimoingo yy rupi omyĩ vaꞌe, haꞌe rã yvy áry rupi ma toveve guyra yva rupi — heꞌi.

²¹ Haꞌe rami vy Nhanderuete omoingo yy rupigua tuvixakueve haꞌe opa marãgua otyryry vaꞌe. Haꞌe nunga heta ikuai yy rupi, peteĩ-teĩ regua. Omoingo avi guyra peteĩ-teĩ regua. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.

²² Haꞌe rami vy ogueroayvu porã vy aipoeꞌi: — Penderaꞌy reta ke, pendereta ke. Haꞌe rami vy pemonyẽ yeꞌẽ, haꞌe rã yvy re ma taeta guyra — heꞌi.

²³ Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ nhiruĩ araa.

²⁴ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Toiko ke yvy re opa marãgua temimoingo joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Toiko mymba oka re ikuai vaꞌerã, otyryry vaꞌe haꞌe kaꞌaguy regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko.

²⁵ Nhanderuete omoingo vixo kaꞌaguy regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ, mymba oka regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ, haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.

²⁶ Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi: — Nhamoingo ava vaꞌe nhande ete ramigua, nhande rami ete oiko vaꞌerã. Topena pira yeꞌẽ rupigua re, guyra oveve vaꞌe re, mymba oka regua re, yvy haꞌe javi re haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi re — heꞌi.

²⁷ Haꞌe rami vy Nhanderuete omoingo ava ojee ramigua. Nhanderuete rami oiko vaꞌerã ae omoingo. Ava haꞌe kunha vaꞌe omoingo.

²⁸ Haꞌe vy Nhanderuete ogueroayvu porã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penderaꞌy reta ke, pendereta ke, pemonyẽ yvy, haꞌe pendepoꞌaka yvy re. Pepena ke pira yeꞌẽ rupi ikuai vaꞌe re, guyra oveve vaꞌe haꞌe yvy áry otyryry vaꞌe haꞌe javi re — heꞌi.

²⁹ Aipoeꞌive ju: — Maꞌẽ, pẽvy ameꞌẽ jai rogue haꞌyĩ vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe yvyraꞌa haꞌyĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe nunga ma peꞌu vaꞌerã oiko.

³⁰ Haꞌe rã yvy re vixo ikuai vaꞌe pe, guyra oveve vaꞌe, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi pe ma jai rogue pyau ꞌrã ikuai hoꞌu vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami ae oiko.

³¹ Nhanderuete opa mbaꞌe omoingo vaꞌekue oexa rã haꞌeve ete vaꞌe. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme araa.

2

¹ Haꞌe rami py ojapopa yva haꞌe yvy haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe.

² Haꞌe gui ma Nhanderuete ojapopa ma vy sete-a ára py opytuꞌu opa mbaꞌe ojapoa gui.

³ Sete-a ára Nhanderuete ogueroayvu porã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã rami, haꞌe vaꞌe ára opa mbaꞌe ojapoa gui opytuꞌu vy.

⁴ Ava ojapo ypyꞌiague Po rami ma yva haꞌe yvy oiko ypyꞌi jave guare, Senhor Nhanderuete omoingo rã.

⁵ Haꞌe vaꞌe jave ma mbaꞌeve onhotỹ mbyre jipoi teri yvy re, haꞌe peteĩve hogue vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe naenhoĩ teri, mbaꞌeta yvy áry Senhor Nhanderuete nomboꞌokyi teri, haꞌe ndoikoi teri avakue yvy re omaꞌetỹ vaꞌerã.

⁶ Yvy gui yvyxĩ rive opuꞌã ovy vy omoakỹ yvy jave re.

⁷ Haꞌe ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava yvy kuꞌi gui, haꞌe inhapyĩgua py oipeju ipytuẽ reve oiko aguã. Haꞌe ramo ava hekove vaꞌe oiko.

⁸ Haꞌe gui Éden yvy re Senhor Nhanderuete onhotỹ peteĩ yvyra ty, kuaray oua katy. Haꞌe py ae omoĩ ava omoingo vaꞌekue.

⁹ Yvy gui Senhor Nhanderuete omoenhoĩ opa marãgua yvyra jaexa rã iporã vaꞌe haꞌe hiꞌa jaꞌu aguã haꞌeve vaꞌe. Yvyra ty mbyte py omoĩ avi yvyra tekove meꞌẽa, haꞌe yvyra mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai kuaa ukaarã avi omoĩ.

¹⁰ Éden yvy gui ma peteĩ yakã oẽ yvyra ty moakỹarã. Haꞌe vaꞌe gui ojaꞌo vy irundy henda rupi oxyry.

¹¹ Yakã jypygua ma Pisom hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Havilá yvy ouro oĩa rupi ojere-jere ovy vaꞌe.

¹² Haꞌe vaꞌe yvy re ouro oĩ vaꞌe ma iporã. Ita bdélio haꞌe ônix voi oiko haꞌe py. Bdélio ma mbaꞌemo iju porã vaꞌe, haꞌe rã ônix ma ita pytãꞌi vaꞌe. Ovare vaꞌe meme.

¹³ Yakã mokoĩa ma Giom hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Cuxe yvy haꞌe javi rupi ojere-jere ovy vaꞌe.

¹⁴ Yakã mboapya ma Tigre hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Assíria yvy rovai rupi oxyry ovy kuaray oua katy rupi. Haꞌe gui irundya ma Eufrates hery vaꞌe.

¹⁵ Haꞌe gui Senhor Nhanderuete ava vaꞌe ogueraa vy Éden regua yvyra ty omoĩ omoatyrõ haꞌe opena aguã.

¹⁶ Haꞌe rami vy ixupe Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Yvyra ty py yvyra hiꞌaĩ vaꞌe haꞌe javiꞌa haꞌeve ꞌrã reꞌu aguã.

¹⁷ Haꞌe rã yvyra mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai kuaa ukaa ꞌa ma reꞌu vaꞌerã eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe reꞌua ára anhetẽ remano ꞌrã.

¹⁸ Kunha omoingoague Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Ndaꞌevei ava vaꞌe haꞌe aeꞌi oiko aguã. Amoingo ꞌrã ipytyvõarã, hexeve guarã ae — heꞌi.

¹⁹ Haꞌe rami vy Senhor Nhanderuete ma mymba yvy regua haꞌe guyra yvate rupi oveve vaꞌe omoingo vaꞌekue haꞌe javi oguerupa ava vaꞌe oĩa py, marã rami pa omboerya oikuaa aguã. Temimoingo ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ ava vaꞌe omboeryague rami ae hery.

²⁰ Haꞌe rami py ava omboery mymba kuery haꞌe javi, guyra oveve vaꞌe haꞌe vixo kaꞌaguy regua voi. Haꞌe rami teĩ ava pe jipoi hexevegua ae ipytyvõarã.

²¹ Haꞌe ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava vaꞌe hopeyi vaipa aguã rami. Haꞌe ramo oke ete. Haꞌe ramo ixugui peteĩ inharukã Senhor omboi vy hoꞌo py ju omboty omboiague.

²² Ava arukã Senhor Nhanderuete omboi vaꞌekue gui omboete peteĩ kunha. Haꞌe vy ogueru ava pe.

²³ Haꞌe ramo ava vaꞌe oexa vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma xekãgue gui ae ikãgue vaꞌe, haꞌe xeroꞌo gui hoꞌo vaꞌe. Kovaꞌe pe “Kunha” ꞌea ꞌrã, ava vaꞌe gui omboia rire — heꞌi. Haꞌe kuery ayvu py tery “Kunha” ma “Ava guigua” nhaendu rã joo ramigua raiꞌi.

²⁴ Haꞌe rami rire avakue oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, guaꞌyxy reve joguereko aguã, mokoĩ gui peteĩꞌi toꞌo oiko aguã.

²⁵ Haꞌe rami jave ma ava vaꞌe haꞌe taꞌyxy ipire rei vaꞌeri noxĩ rakaꞌe.

3

¹ Ava haꞌe kunha ojejavyague Haꞌe gui mboi avi oiko rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma vixo kaꞌaguy rupigua Senhor Nhanderuete omoingo vaꞌekue haꞌe javi gui nhombotavy kuaave vaꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Po rami teve Nhanderuete aipoeꞌi raꞌe: “Peꞌu eme haꞌe javive yvyra ty py ikuai vaꞌeꞌa” heꞌi vaꞌekue?

² Kunha vaꞌe ombovai: — Yvyra ty py ikuai vaꞌeꞌa ma haꞌeve roꞌu aguã.

³ Haꞌe rã yvyra ty mbyte py peteĩ yvyra hiꞌaĩ vaꞌeꞌa pe ma Nhanderuete “Peꞌu eme, neĩ pepoko eme, pemano eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue orevy.

⁴ Haꞌe gui mboi aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Anhetẽ napemanoi ꞌrã,

⁵ mbaꞌeta Nhanderuete oikuaa haꞌe vaꞌeꞌa peꞌua ára penderexa ojepeꞌa ꞌrãa, haꞌe Nhanderuete rami ete ꞌrã peikuaa mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai — heꞌi.

⁶ Kunha vaꞌe oikuaa rã yvyraꞌa hoꞌu aguã haꞌeve. Yvyraꞌa oexa rã iporã, haꞌe oikuaa avi imoꞌaranduarã oikoa. Haꞌe rami vy hiꞌa omondo vy hoꞌu. Ome pe avi omeꞌẽ rã haꞌe voi hoꞌu.

⁷ Haꞌe ramo mokoĩve rexa ojepeꞌa rã oikuaa ipire reia. Haꞌe rami vy figoꞌy rogue ojou vy ombovyvy guambeorã.

⁸ Haꞌe gui kaꞌaru jave yvyra ty rupi Senhor Nhanderuete oiko rã ava vaꞌe haꞌe taꞌyxy oendu. Haꞌe rami vy Senhor renonde gui onhemi yvyra ty mbyte.

⁹ Haꞌe gui Senhor oenoĩ ava vaꞌe. Haꞌe vy oporandu: — Mamo tu reĩ?

¹⁰ Ombovai: — Aendu ndeayvu yvyra ty py reiko rã. Haꞌe rami vy ndevy akyje vy anhemi, mbaꞌeta xepire rei — heꞌi.

¹¹ Nhanderuete oporandu: — Mavaꞌe tu oikuaa uka ndepire reia? Reꞌu teve yvyraꞌa “Heꞌu eme ke” haꞌeague?

¹² Ava vaꞌe ombovai: — Kunha xeraꞌyxyrã remeꞌẽ vaꞌekue rima yvyraꞌa omeꞌẽ xevy. Haꞌe ramo mae ma xee haꞌu — heꞌi.

¹³ Haꞌe gui kunha vaꞌe pe ju Senhor aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami rejapo? Kunha vaꞌe ombovai: — Mboi xembotavy ramo rima xee haꞌu — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi mboi pe: — Guĩ rami rejapo rire mymba oka regua ikuai vaꞌe haꞌe vixo kaꞌaguy regua haꞌe javive gui ayvu vai pyve ꞌrã reiko. Haꞌe rami vy retyryry ꞌrã reikovy nderye re, haꞌe reikovea pukukue re yvy kuꞌi rive ꞌrã rere.

¹⁵ Ajapo ꞌrã ndee haꞌe kunha vaꞌe reve joe napendeaꞌei aguã rami, haꞌe gui neramymino kuery haꞌe hemiarirõ kuery reve ju. Haꞌe vaꞌe omouꞌũ ꞌrã neakã, haꞌe rã ndee ma reixuꞌu ꞌrã ipyta py — heꞌi.

¹⁶ Kunha vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Xee ajapo ꞌrã nememby ryruꞌi vy rejexavai ete aguã rami. Haꞌe ramo haxy ꞌrã rendu nememby reikuavãꞌi vy. Renhomoirũxe ꞌrã neme reve. Haꞌe rã haꞌe ma ipoꞌaka ꞌrã ndere — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe gui Adão pe aipoeꞌi: — Ndee ma nderaꞌyxy renheꞌẽ rendu vy yvyraꞌa “Heꞌu eme” haꞌeague vaꞌe reꞌu rire ndekáuxa ae ꞌrã yvy ayvu vaipy itui. Rembaꞌeapo poyi vy ꞌrãe rejou yvy gui reꞌu vaꞌerã, reikovea pukukue re.

¹⁸ Yvy gui henhoĩ ꞌrã juuꞌy haꞌe juu vaikue. Nerembiꞌurã oiko ꞌrã yvy gui ae.

¹⁹ Nderyꞌaiague re ꞌrã reꞌu reikovy mbojape, yvy ju rejeapo peve, yvy gui ae rojapo rire. Mbaꞌeta yvy kuꞌi regua reiko vy yvy kuꞌi ju ꞌrã rejeapo — heꞌi.

²⁰ Ava vaꞌe guaꞌyxy omboery Eva, oikove vaꞌe haꞌe javive xy oiko ramo. Tery Eva ma “Hekove vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rã tery Adão ma “Ava” ꞌea.

²¹ Adão haꞌe taꞌyxy aorã ma Senhor ojapo mymba pire gui. Haꞌe rami vy omonhemonde.

²² Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: — Aỹ gui ma nhande rami avakue ikuai, mbaꞌeta oikuaa mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai. Haꞌe gui ndaꞌevei yvyra tekove meꞌẽa ꞌa voi haꞌe kuery omondo aguã, mbaꞌeta hoꞌu vy oiko riae ꞌrã — heꞌi.

²³ Haꞌe rami vy Senhor omoxẽ Éden regua yvyra ty gui, yvy gui omoingo rire yvy re ae ju omaꞌetỹ oikovy aguã.

²⁴ Ava omoxẽ ma vy anjo kuery ipepo vaꞌe omoĩ imbokuapy yvyra ty regua kuaray oua katy. Oeja avi peteĩ kyxe guaxu hendy vaꞌe ojere-jere vaꞌerã, yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩa katy tape oo vaꞌe jokoarã.

4

¹ Abel haꞌe Caim rekokue oĩa Haꞌe gui ava vaꞌe jogueroke guaꞌyxy Eva reve. Haꞌe ramo oguereko kyrĩ vaꞌe, oikuavã Caim. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Senhor xepytyvõ ramo avaꞌi aikuavã — heꞌi.

² Haꞌe rire teĩgue ju oikuavã tyvy Abel. Abel ma vexaꞌi re openaa rupi oiko. Haꞌe rã Caim ma omaꞌetỹ vaꞌe.

³ Peteĩ ára Caim ogueru mbaꞌemo onhotỹ vaꞌekueꞌa Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã.

⁴ Haꞌe rã Abel ma guymba kuery regua jypyꞌi oiko vaꞌekue ogueru, ikyrave vaꞌe anho. Haꞌe ramo Senhor ojou porã Abel haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe.

⁵ Haꞌe rã Caim omeꞌẽ vaꞌe ma Senhor ndojou porãi. Haꞌe ramo Caim ivai vaipa vy hova mboaepa.

⁶ Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu ndevai? Mbaꞌe re tu nderova mboae rei ri?

⁷ Haꞌevea rami reiko ramo anhetẽ eꞌỹ ꞌrã ri tyꞌy roguerovyꞌa? Haꞌe rami teĩ haꞌeveꞌỹa rami reiko ramo rejejavy aguã nerarõ okẽ py. Opa marã ndererekoxe ramo hexe ndepoꞌaka ꞌrãgue.

⁸ Jojuka ypyꞌiague Haꞌe gui Caim aipoeꞌi guyvy Abel pe: — Jaa na mbaꞌety py — heꞌi. Haꞌe gui mbaꞌety rupi ikuai jave guyvy Abel re Caim opuꞌã vy ojuka.

⁹ Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Caim pe: — Mamo tu nderyvy Abel oĩ? Caim ombovai: — Xee ndaikuaai. Xee ri tyꞌy xeryvy re opena vaꞌe aiko? — heꞌi.

¹⁰ Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu rejapo? Nderyvy ruguy xevy ojapukai yvy gui.

¹¹ Haꞌe rami rire aỹ ayvu vaipy ꞌrã reiko yvy re, mbaꞌeta nderyvy ruguy ndepo py remoẽ vaꞌekue yvy ojuru oipeꞌa vy omokõ rire.

¹² Haꞌe nunga rupi yvy re remaꞌetỹ teĩ ixugui iporã vaꞌe ndoikoi ꞌrã ndevy. Rejava-java haꞌe reguata rei ꞌrã yvy re — heꞌi.

¹³ Haꞌe ramo Caim aipoeꞌi Senhor pe: — Haꞌe rami ete xembopaga ramo ndaropoꞌaka reguai.

¹⁴ Mbaꞌeta aỹ xemoxẽ ta xeyvy gui. Haꞌe ramo ajepeꞌa ꞌrã nerenonde gui anhemi aguã. Ajava, aguata rei tema ꞌrã aikovy yvy re. Haꞌe xererovaexĩ vaꞌe rei tema ꞌrã xejuka.

¹⁵ Senhor ombovai: — Haꞌe rami avi Caim, ndejukaare ma sete-kue ꞌrã opaga — heꞌi. Haꞌe rami vy Caim re Senhor omoĩ ikuaa ukaarã, ojou vaꞌe kuery ojuka eꞌỹ aguã.

¹⁶ Haꞌe ramo Senhor renonde gui Caim ojepeꞌa vy Node yvy re ju oiko, Éden regua kuaray oua katy.

¹⁷ Caim ramymino kuery rery oĩa Haꞌe gui Caim guaꞌyxy reve jogueroke ramo oguereko kyrĩ vaꞌe, haꞌe vy oikuavãꞌi Enoque. Haꞌe gui Caim peteĩ tetã ojapo vy guaꞌy Enoque rery rupi omboery.

¹⁸ Enoque raꞌy ma Irade oiko. Irade raꞌy ma Meujael, Meujael raꞌy ma Metusael, Metusael raꞌy ma Lameque.

¹⁹ Lameque ma mokoĩ kunha ojou guaꞌyxyrã: peteĩ ma Ada hery vaꞌe, haꞌe rã amboae ma Zilá.

²⁰ Ada oikuavãꞌi Jabal. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma ooꞌi rupi ikuai haꞌe mymba re opena vaꞌe kuery ae.

²¹ Tyvy rery ma Jubal. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma mbaꞌepu ixã reta vaꞌe mbopua haꞌe mimby monheꞌẽa kuery ae.

²² Haꞌe gui Zilá ju oikuavãꞌi Tubalcaim. Haꞌe vaꞌe ma opa marãgua tembiporu haĩmbe vaꞌe apoa oiko, overa vaꞌe haꞌe ferro guigua. Tubalcaim reindy ma Naamá.

²³ Haꞌe gui Lameque aipoeꞌi guaꞌyxy kuery pe: — Ada haꞌe Zilá, pendu ke xeayvu rã. Peẽ Lameque raꞌyxy kuery, pejapyxaka ke xeayvua re. Xee ma ajuka peteĩ ava xere ojeai rire, haꞌe peteĩ kunumi vaꞌe ajuka avi xere opyrõ ramo rive.

²⁴ Caim ojukaa vy sete-kue ꞌrã opaga. Haꞌe rã xee Lameque ma amongue xejukaa vy setenta vezes sete-kue ꞌrã opaga — heꞌi.

²⁵ Haꞌe gui peteĩgue ju Adão guaꞌyxy reve jogueroke ramo peteĩ avaꞌi ju oikuavã. Haꞌe vaꞌe ma omboery Sete, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Nhanderuete amboae avaꞌi ju omeꞌẽ xevy, xepiꞌa Abel tykeꞌy Caim ojuka vaꞌekue rekovia — heꞌi. Tery Sete ma “Omeꞌẽ mbyre” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua.

²⁶ Haꞌe gui peteĩ oiko avi Sete raꞌy. Haꞌe vaꞌe ma omboery Enos. Haꞌe vaꞌe guive ma Senhor rery rupi haꞌe kuery ojapukai ypy rakaꞌe.

5

¹ Kovaꞌe kuaxia ma Adão ramymino kuery rekokue oĩa. Nhanderuete avakue omoingo vy ojee rami ae ojapo.

² Haꞌe rami vy omoingo ava vaꞌe, haꞌe gui kunha ju. Ogueroayvu porã, haꞌe mokoĩve pe “Avakue” heꞌi, omoingoa ára guive.

³ Adão ma cento e trinta maꞌetỹ re oiko. Haꞌe gui taꞌy oiko nguu ramigua ete, nguu rami ete ojekuaa. Haꞌe vaꞌe ma omboery Sete.

⁴ Sete oiko rire tuu Adão ma oitocentos maꞌetỹ re ju oiko. Haꞌe gui oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

⁵ Adão haꞌe javi vy novecentos e trinta maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

⁶ Haꞌe gui taꞌy Sete ma cento e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Enos.

⁷ Enos oiko rire tuu Sete ma oitocentos e sete maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

⁸ Sete haꞌe javi vy novecentos e doze maꞌetỹ oiko. Haꞌe rire omano.

⁹ Enos ma noventa maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Cainã.

¹⁰ Cainã oiko rire tuu Enos ma oitocentos e quinze maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

¹¹ Enos haꞌe javi vy novecentos e cinco maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

¹² Cainã ma setenta maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Maalalel.

¹³ Maalalel oiko rire ma tuu Cainã ma oitocentos e quarenta maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

¹⁴ Cainã haꞌe javi vy novecentos maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

¹⁵ Maalalel ma sessenta e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Jerede.

¹⁶ Jerede oiko rire tuu Maalalel ma oitocentos e trinta maꞌetỹ re ju oiko. Oikove taꞌy haꞌe tajy kuery.

¹⁷ Maalalel haꞌe javi vy oitocentos e noventa e cinco maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

¹⁸ Jerede ma cento e sessenta e dois maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Enoque.

¹⁹ Enoque oiko rire tuu Jerede ma oitocentos maꞌetỹ re ju oiko. Oikove taꞌy haꞌe tajy kuery.

²⁰ Jerede haꞌe javi vy novecentos e sessenta e dois maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

²¹ Enoque ma sessenta e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Metusalém.

²² Enoque ma Nhanderuete reve oiko. Taꞌy Metusalém oiko rire tuu trezentos maꞌetỹ re oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

²³ Enoque haꞌe javi vy trezentos e sessenta e cinco maꞌetỹ oiko.

²⁴ Enoque ma Nhanderuete reve oiko ramo ndoexaavei, Nhanderuete ojeupe ae ogueraa ramo.

²⁵ Metusalém ma cento e oitenta e sete maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Lameque.

²⁶ Lameque oiko rire tuu Metusalém ma setecentos e oitenta e dois maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

²⁷ Metusalém haꞌe javi vy novecentos e sessenta e nove maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

²⁸ Lameque ma cento e oitenta e dois maꞌetỹ re oikoa py oiko peteĩ taꞌy.

²⁹ Haꞌe vaꞌe ma Noé omboery vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma nhanemombytuꞌu ꞌrã ko yvy Nhanderuete ijayvu vaiague re nhandekuai vy nhandepo py nhambaꞌeapo poyia gui — heꞌi.

³⁰ Noé oiko rire tuu Lameque ma quinhentos e noventa e cinco maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery.

³¹ Lameque haꞌe javi vy setecentos e setenta e sete maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

³² Noé ma quinhentos maꞌetỹ re oiko rire mboapy oiko taꞌy kuery: Sem, Cam haꞌe Jafé.

6

¹ Avakue opa marã rei ikuaiague Hetave ovy avakue yvy re, haꞌe tajy kuery ikuai.

² Nhanderuete raꞌy kuery ava rajy kuery oexa rã iporãgue. Haꞌe ramo guaꞌyxyrã ojopy oipota vaꞌe rei.

³ Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Xenheꞌẽ noĩ riaei ꞌrã avakue re, toꞌo rive ikuai rã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma cento e vinte maꞌetỹ peveꞌi ꞌrã ikuai — heꞌi.

⁴ Haꞌe jave ma ikuai gigante yvy re. Haꞌe Nhanderuete raꞌy kuery avakue rajy kuery re omenda rire taꞌy kuery ojerovia rei vaꞌe ikuai. Haꞌe vaꞌe avakue ma ipyꞌa guaxukue haꞌe omboetepy meme rakaꞌe.

⁵ Senhor oexa rã avakue yvy re ikuai vaꞌe heko vaive tema ojeꞌoivy. Haꞌe kuery pyꞌa re oĩ opa marã ikuai aguã anho.

⁶ Haꞌe ramo Senhor ndoguerovyꞌavei avakue yvy re omoingoague. Opyꞌa re oendu ndaꞌeveia.

⁷ Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Avakue amoingo vaꞌekue amokanhymba ꞌrã yvy gui. Avakue, vixo, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe guyra oveve vaꞌe haꞌe javi ꞌrã amomba. Ndarovyꞌavei amoingoague — heꞌi.

⁸ Haꞌe rã Noé ma Senhor renonde oupity omboaxya.

⁹ Po rami ma Noé rekokue: Noé ma ava heko porã vaꞌe, haꞌe javegua kuery mbyte anhetẽ rupi anho oiko Nhanderuete reve.

¹⁰ Taꞌy kuery ma mboapy oiko rakaꞌe: Sem, Cam haꞌe Jafé.

¹¹ Yy ovu aguã Nhanderuete omombeꞌu ma voiague Nhanderuete renonde yvy regua kuery opa marã rei ikuai joupe ojapo vaia rupi anho.

¹² Yvy Nhanderuete oexa rã yvy regua kuery opa marã rei ikuai. Peteĩ-teĩ reko ivaipa ma yvy re.

¹³ Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe: — Xee anhembopyꞌa yvy regua kuery haꞌe javi amomba aguã, avakue heko vai vaꞌe anho ikuai ramo yvy re. Amokanhymba ꞌrã, yvy reve.

¹⁴ Haꞌe ramo ejapo peteĩ kanoã guaxu yvyrape cipreste guigua vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe py rejapo ꞌrã opy jaꞌo-jaꞌoꞌi. Ipaꞌũ-paꞌũ rembotypa ꞌrã opy katy haꞌe oka katy, oja vaꞌe reikyty vy.

¹⁵ Po rami ꞌrã rejapo: cento e cinqüenta metros remoĩ ꞌrã ipuku-a, haꞌe rã ipya ma vinte e cinco metros, haꞌe yvatea ma quinze.

¹⁶ Jovaive rupi rembokua ꞌrã meio metro yvatea rami. Kanoã rokẽrã ma ijyke re ꞌrã rejapo. Pyrõarã ma renhono ꞌrã mboapy: peteĩ iguy rupi, peteĩ hiꞌáry, haꞌe rã amboae ma yvateve rupi.

¹⁷ Mbaꞌeta ambou ꞌrã yy yvy haꞌe javi aoꞌiarã, amomba aguã opa mbaꞌe ipytuẽ vaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe. Yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã okanhymba.

¹⁸ Haꞌe rã ndereve ma ajapo ꞌrã xereve guarã. Haꞌe rami rã peikepa ꞌrã kanoã py, ndee, nderaꞌy kuery, nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌy raꞌyxy kuery reve.

¹⁹ Kanoã py remoinge avi ꞌrã mymba temimoingo kuery ikuai vaꞌe. Peteĩ-teĩ regua gui mokoĩ ꞌrã remoinge, ava haꞌe kunha okuave reve rereko aguã ndereve.

²⁰ Guyra kuery, vaka, yvy rupi otyryry vaꞌe, haꞌe nunga haꞌe javi peteĩ-teĩ regua gui mokoĩ ꞌrã reru ndea py, okuave reve rereko aguã.

²¹ Ndea py emoĩ porã avi ke opa marãgua tembiꞌu. Emboaty ndea py ndee reꞌu vaꞌerã, haꞌe kuery pe voi — heꞌi.

²² Haꞌe rami Noé ojapo. Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue ojapopa.

7

¹ Ngoo pygua kuery reve Noé kanoã py oikeague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Noé pe: — Eike ke kanoã py, ndee haꞌe ndero pygua kuery haꞌe javive, mbaꞌeta aikuaa xerenonde heko porã vaꞌe reikoa aỹgua kuery mbyte.

² Haꞌe javi regua mymba peꞌu aguã haꞌeve vaꞌe ma sete irũ vaꞌe ꞌrã reraa ava haꞌe kunha. Haꞌe rã mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma peteĩꞌi irũ vaꞌe eraa ava haꞌe kunha. Haꞌe kuery ma amongue mymba pe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, haꞌe rã amboae pe ma “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe nunga Levítico 11 py omombeꞌu porãve.

³ Guyra oveve vaꞌe voi sete irũ vaꞌe ꞌrã reraa ava haꞌe kunha, peteĩ-teĩ regua okuave aguã yvy re.

⁴ Mbaꞌeta sete araa py amboꞌoky ꞌrã yvy re, quarenta ára haꞌe quarenta pytũ peve. Yvy gui amokanhymba ꞌrã amoingo vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.

⁵ Haꞌe ramo Noé ojapo Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi.

⁶ Noé ma seiscentos maꞌetỹ oguereko, yy ovu vy yvy ojaoꞌi jave.

⁷ Oky ramo yy ovu vaꞌe gui Noé oike rakaꞌe kanoã py. Hexeve oike avi taꞌy kuery, taꞌyxy haꞌe taꞌy raꞌyxy kuery.

⁸ Oike avi mymba haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe, guyra haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi.

⁹ Haꞌe kuery ma Noé-a py oikepa kanoã py. Mokõ-mokoĩ oike ava haꞌe kunha, Noé pe Nhanderuete ojapo ukaague rami.

¹⁰ Haꞌe gui sete ára rire yy ovu ouvy yvy áry.

¹¹ Seiscentos maꞌetỹ Noé oguereko jave, mokoĩ jaxya haꞌe dezessete araa py ma yy yvy guy gui ovu vy omondoropa ygua haꞌe javi, ombokua jaꞌea, haꞌe yva voi ojepeꞌapa.

¹² Haꞌe rami vy oky vaipa yvy re quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re.

¹³ Haꞌe vaꞌe árave Noé oike rakaꞌe kanoã py. Oike avi taꞌy kuery Sem, Cam haꞌe Jafé, taꞌyxy haꞌe taꞌy raꞌyxy kuery reve.

¹⁴ Haꞌe kuery haꞌe mymba peteĩ-teĩ regua, vaka, yvy rupi otyryry vaꞌe, guyra, guyraꞌi haꞌe ipepo vaꞌe haꞌe javi,

¹⁵ hoꞌo vaꞌe ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi gui mokõ-mokoĩ oike Noé reve kanoã py.

¹⁶ Temimoingo haꞌe javi regua gui oike ava haꞌe kunha, Nhanderuete Noé pe ojapo ukaague rami. Haꞌe rã haꞌe oike rire ma Senhor omboty okẽ.

¹⁷ Yy ovu jave guare Yvy áry ma quarenta ára re yy ou. Ovuve ovy vy oguerovu heravy kanoã yvy áry gui.

¹⁸ Yy ouve vy typyve ovy yvy áry. Haꞌe rã kanoã ma ovu oupy yy áry.

¹⁹ Yvy áry yy ou vy ojaoꞌipa. Yvyty yvatekueve vaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi ojaoꞌi.

²⁰ Yvyty ikuai vaꞌe yy ojaoꞌi vy sete metros raxa peve typy hiꞌáry.

²¹ Temimoingo yvy re ikuai vaꞌe omanomba: guyra, mymba oka regua haꞌe kaꞌaguy regua, yvy re omyĩ vaꞌe haꞌe avakue haꞌe javi.

²² Opa marãgua ipytuẽ vaꞌe, yvy pirua rupi ikuai vaꞌekue omanomba.

²³ Haꞌe rami py temimoingo kuery yvy re ikuai vaꞌekue opa, avakue, mymba, otyryry vaꞌe, guyra oveve vaꞌe, haꞌe javive okanhymba yvy gui. Noé anho oikove, haꞌe hexeve kanoã py ikuai vaꞌe guive.

²⁴ Cento e cinqüenta ára re yy itui yvy áry.

8

¹ Yy ovu vaꞌekue typave ovyague Haꞌe gui ma Nhanderuete imaꞌenduꞌa Noé re, haꞌe kanoã py mymba kaꞌaguy regua haꞌe oka regua hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe rami vy Nhanderuete ojapo yvy áry rupi yvytu oipeju aguã rami. Haꞌe ramo yy typa ovy.

² Onhembotypa ju ygua yvy guy gui yy omondoro vaꞌekue, haꞌe yva voi ndojepeꞌavei ramo oky vaipa vaꞌekue opytuꞌu.

³ Yy ma oxyry ovy yvy áry gui. Typave ovy cento e cinqüenta araa peve.

⁴ Haꞌe gui sete jaxya haꞌe dezessete araa py ma kanoã opyta Ararate yvyty áry.

⁵ Haꞌe vaꞌe rire dez jaxya peve ju yy typave ovy. Haꞌe vaꞌe jaxy jypyꞌia ára ojekuaa ypy yvyty apyte.

⁶ Noé xapirẽ haꞌe apykaxu opoiague Haꞌe gui quarenta araa py ma Noé oipeꞌa okẽꞌi kanoã re ojapo vaꞌekue.

⁷ Haꞌe rami vy opoi peteĩ xapirẽ. Haꞌe vaꞌe oẽ vy oo haꞌe ojevy jepi, yvy áry gui yy ipiru peve.

⁸ Haꞌe rire peteĩ apykaxu ju opoi, yvy áry gui pa yy typa maa oikuaaxe vy.

⁹ Vaꞌeri apykaxu oguapy aguã ndojoui vy ojevy ju haꞌe oĩa py kanoã py, yvy yy ojaoꞌi teri ramo. Haꞌe ramo Noé okuaveꞌẽ rã oguapy ramo omoinge ju kanoã py.

¹⁰ Sete ára ju oarõ rire opoi ju apykaxu kanoã gui.

¹¹ Haꞌe rire kaꞌaru jave ojevy ju haꞌe oĩa py. Ojuru py ogueru oliveira rogue ipyau vaꞌe. Haꞌe ramo Noé oikuaa yvy áry gui yy typa maa.

¹² Haꞌe gui sete ára ju oarõ rire teĩgue ju opoi apykaxu. Haꞌe ramo ndojevyvei haꞌe py.

¹³ Kanoã gui Noé kuery oẽmba jevyague Haꞌe gui seiscentos e um maꞌetỹa, ijypya jaxy haꞌe ijypya ára ma yy typa yvy áry gui. Haꞌe ramo Noé oipeꞌa kanoã aoꞌia. Omaꞌẽ vy oexa yvy ipiru maa.

¹⁴ Haꞌe gui mokoĩ jaxya, vinte e sete araa py ma yvy ipiru ete ma.

¹⁵ Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe:

¹⁶ — Peẽmba ju ke kanoã gui, nderaꞌyxy, nderaꞌy kuery haꞌe nderaꞌy raꞌyxy kuery reve.

¹⁷ Emoẽmba avi mymba kuery ndereve ikuai vaꞌe, temimoingo haꞌe javi, guyra, vaka haꞌe opa marãgua yvy rupi otyryry vaꞌe, haꞌe kuery yvy re ikuai jevy vy taꞌy haꞌe heta aguã — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe ramo Noé oẽ guaꞌy kuery, guaꞌyxy haꞌe guaꞌy raꞌyxy kuery reve.

¹⁹ Omoẽmba avi mymba kuery kanoã gui, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi, guyra haꞌe yvy áry omyĩ vaꞌe peteĩ-teĩ regua.

²⁰ Noé altar ojapoague Haꞌe gui Noé ojapo peteĩ altar Senhor pegua. Altar ma Senhor pe omeꞌẽmby oapya aguã. Haꞌe rami vy mymba haꞌe guyraꞌi haꞌeve vaꞌe regua ojopy vy ojuka. Oapy vy omeꞌẽ altar áry.

²¹ Haꞌe rã ipixe porã Senhor oetũ vy aipoeꞌi ojeupe: — Aỹ gui ma avakue káuxa xee ndaxeayvu vaivei ꞌrã yvy re, kyrĩ guive heko vai aguã anho ipyꞌa vaꞌeri. Neĩ namombavei ma ꞌrã temimoingo kuery amombaague rami.

²² Yvy ituia ja ndoiko eꞌỹi ꞌrã mbaꞌemo onhotỹa aguã neĩ omonoꞌõa aguã, yroꞌya neĩ haku-a, ára neĩ pytũ ndoiko eꞌỹi ꞌrã guive.

9

¹ Noé kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapoague Haꞌe gui Nhanderuete ogueroayvu porã Noé haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penderaꞌy ke, pendereta haꞌe pemonyẽ yvy.

² Mymba yvy re ikuai vaꞌe haꞌe guyra oveve vaꞌe haꞌe javi ꞌrã okyje pendegui. Pendepo py amboaxa ꞌrã yvy áry omyĩ vaꞌe haꞌe pira yeꞌẽ rupigua haꞌe javi.

³ Opa marãgua oikove vaꞌe yvy re oo vaꞌe haꞌe javi ꞌrã haꞌeve peꞌu vaꞌerã. Pẽvy jai rogue pyau ameꞌẽague rami avi aỹ ma ameꞌẽmba.

⁴ Haꞌe rã xoꞌo huguy oĩ teri vaꞌe ma ndaꞌevei peꞌu aguã, tuguy re tekove oĩ ramo.

⁵ Anhetẽ pende kuery ruguy omoẽague re voi anhombopaga ꞌrã. Mymba ikuai vaꞌe gui voi amboekovia ꞌrã, avakue po gui amboekoviaa rami avi. Mbaꞌeta amongue oirũ rekove oipeꞌa rire ipo gui amboekovia kuerei ꞌrã.

⁶ Amongue oirũ ruguy omoẽ rire avakue ju omoẽ ꞌrã huguy, Nhanderuete ojee rami ae avakue omoingo rire.

⁷ Haꞌe rã peẽ ma pendaꞌy reta, pendereta haꞌe pemonyẽ yvy, pendereta yvy re — heꞌi.

⁸ Noé haꞌe taꞌy kuery pe Nhanderuete aipoeꞌi avi:

⁹ — Aỹ ma peẽ kuery reve ajapo ta xereve guarã, peneramymino kuery

¹⁰ haꞌe temimoingo kuery pendereve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve: guyraꞌi, mymba oka regua haꞌe kaꞌaguy regua kanoã gui oẽ vaꞌekue, opa marãgua mymba yvy re ikuai vaꞌe reve guive.

¹¹ Po rami pendereve ajapo xereve guarã: Temimoingo kuery namombavei ma ꞌrã yy gui, yy ndouvei ꞌrã yvy mombaarã.

¹² Nhanderuete aipoeꞌive ju: — Povaꞌe ma aeja xereve guarã ajapo vaꞌe kuaa ukaarã, peẽ kuery haꞌe temimoingo kuery pendereve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, haꞌe arakaꞌe rã peve ikuai vaꞌerã vaꞌe peguarã voi:

¹³ Arai re aexa uka ꞌrã xerapa, yvy re ikuai vaꞌe reve xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã. “Xerapa” heꞌia ma arai re Nhanderuete karugua oexa uka vaꞌe.

¹⁴ Yvy áry arai aru nhavõ, haꞌe arai re karugua ojekuaa ramo

¹⁵ xemaꞌenduꞌa ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue re, peẽ haꞌe temimoingo ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe rami vy yy nambouvei ꞌrã okuave vaꞌe mombaarã.

¹⁶ Karugua ojekuaa ꞌrã arai re. Haꞌe ramo xee aexa vy xemaꞌenduꞌa ꞌrã xereve guarã xee Penderuete rakaꞌe rã peve guarã ajapo vaꞌekue re, temimoingo yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.

¹⁷ Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe: — Haꞌe vaꞌe ma xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã temimoingo kuery yvy re ikuai vaꞌe reve — heꞌi.

¹⁸ Noé raꞌy kuery kanoã gui oẽ vaꞌekue ma Sem, Cam haꞌe Jafé. Cam raꞌy ma Canaã.

¹⁹ Haꞌe vaꞌe kuery ma Noé raꞌy mboapy ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery gui ae yvy jave re omonyẽ.

²⁰ Noé jogueroayvu porã haꞌe ijayvu vaiague Noé ma omaꞌetỹa rupi oiko. Haꞌe rami vy onhotỹ uva.

²¹ Haꞌe gui vinho oyꞌu vy okaꞌu, haꞌe ipire rei oiny ooꞌi py.

²² Canaã ru Cam ma nguu ipire reia oexa vy omombeꞌu mokoĩ guykeꞌy kuery oka py ikuai vaꞌe pe.

²³ Haꞌe ramo guykeꞌy Sem haꞌe Jafé ma peteĩ capa ojopy vy omoĩ oaxiꞌy re. Haꞌe rami vy okupe re oguata ovy vy ojaoꞌi nguu pire reia oexa eꞌỹ re, amboae katy rive omaꞌẽ reve.

²⁴ Haꞌe gui Noé okaꞌuague gui ovy vy oikuaa guaꞌy kyrĩve vaꞌe hexe ojapoague.

²⁵ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tove Canaã toiko ayvu vaipy. Guykeꞌy kuery rembiguai yvyĩve vaꞌe rami toiko — heꞌi.

²⁶ Aipoeꞌive ju: — Senhor Sem Ruete vaꞌe ma ayvu porãmby toiko. Haꞌe rã Canaã ma Sem rembiguai toiko.

²⁷ Haꞌe Jafé ma tove Nhanderuete tomboyvate. Guykeꞌy Sem irũ toiko hoo py. Haꞌe rã Canaã ma hembiguai toiko — heꞌi.

²⁸ Yy ovuague oaxa rire Noé ma trezentos e cinqüenta maꞌetỹ re ju oiko.

²⁹ Noé haꞌe javi vy novecentos e cinqüenta maꞌetỹ oiko. Haꞌe rire omano.

10

¹ Po rami ma Noé raꞌy kuery ramymino kuery rery. Taꞌy kuery ma Sem, Cam haꞌe Jafé. Haꞌe kuery ma yy ovu rire taꞌy okuapy.

² Jafé raꞌy kuery ma Gômer, Magogue, Madai, Javã, Tubal, Meseque haꞌe Tiras.

³ Gômer raꞌy kuery ma Asquenaz, Rifate haꞌe Togarma.

⁴ Javã raꞌy kuery ma Elisá, Társis, Quitim haꞌe Dodanim.

⁵ Haꞌe vaꞌe kuery ojaꞌo vy oo yeꞌẽ rembe re ikuai amboae reguarã. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.

⁶ Haꞌe gui Cam raꞌy kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute haꞌe Canaã.

⁷ Cuxe raꞌy kuery ma Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá haꞌe Sabtecá. Haꞌe Raamá raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã.

⁸ Cuxe raꞌy ma Ninrode. Haꞌe vaꞌe ma ipoꞌakapa ypy rakaꞌe yvy re.

⁹ Imbaꞌejukaa ipyꞌa guaxu vaꞌe oiko Senhor renonde. Haꞌe ixupe “Ninrode Senhor renonde imbaꞌejukaa rami avi oiko vaꞌe”, ꞌea.

¹⁰ Jypyꞌi ipoꞌaka rakaꞌe ma Babel tetã re, haꞌe gui Ereque, Acade haꞌe Calné re ju, Sinar yvy re ae.

¹¹ Haꞌe vaꞌe yvy gui haꞌe ojepeꞌa Assíria re ju oiko aguã. Haꞌe vy ojapo Nínive, Reobote-Ir haꞌe Calá tetã.

¹² Nínive haꞌe Calá mbyte ma ojapo avi Resém tetã guaxu.

¹³ Mizraim raꞌy ma Ludim, Anamim, Leabim, Naftuim,

¹⁴ Patrusim haꞌe Casluim (haꞌe vaꞌe gui ma filisteu kuery ikuai), haꞌe gui Caftorim.

¹⁵ Canaã raꞌy ma Sidom jypygua. Haꞌe vaꞌe gui ma Hete ju.

¹⁶ Hamymino kuery ma jebuseu kuery, amorreu, girgaseu,

¹⁷ heveu, arqueu, sineu,

¹⁸ arvadeu, zemareu haꞌe hamateu kuery ikuai. Canaã ramymino kuery ma opa rupi oaĩmba rakaꞌe.

¹⁹ Canaã ramymino kuery yvy ombojaꞌoague ma Sidom guive oo Gerar katy, Gaza peve, haꞌe gui oo Sodoma, Gomorra, Admá haꞌe Zeboim katy, Lasa peve.

²⁰ Haꞌe vaꞌe kuery ma Cam ramymino kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.

²¹ Haꞌe gui Jafé rykeꞌy Sem ma taꞌy avi. Hamymino kuery ma Héber raꞌy kuery haꞌe javi ikuai.

²² Sem raꞌy kuery ma Elão, Assur, Arfaxade, Lude haꞌe Arã.

²³ Arã raꞌy kuery ma Uz, Hul, Geter haꞌe Más.

²⁴ Arfaxade raꞌy ma Salá, Salá raꞌy ma Héber.

²⁵ Héber raꞌy ma mokoĩ oiko. Peteĩ ma Pelegue hery vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe oiko jave yvy ombojaꞌoa. Tery Pelegue ma “Ojaꞌoa” ꞌea reve joo ramigua. Haꞌe rã tyvy ma Joctã.

²⁶ Joctã raꞌy kuery ma Almodá, Salefe, Hazar-Mavé, Jerá,

²⁷ Hadorão, Uzal, Dicla,

²⁸ Obal, Abimael, Sabá,

²⁹ Ofir, Havilá haꞌe Jobabe ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Joctã raꞌy kuery.

³⁰ Haꞌe kuery yvy ombojaꞌoague ma Messa guive oo, kuaray oua katy Sefar yvyty oĩ vaꞌe peve.

³¹ Haꞌe vaꞌe kuery ma Sem raꞌy kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.

³² Haꞌe vaꞌe kuery ae Noé ramymino kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. Haꞌe kuery ma yy ovu rire ojaꞌopa yvy jave re.

11

¹ Babel py torre ojapoa okuapyague Haꞌe jave py ma yvy jave re peteĩꞌi ayvu oiko ramo peteĩꞌi rami anho ijayvu okuapy.

² Haꞌe kuery kuaray oua katy gui ojeꞌoi vy ojou peteĩ yvy joja porã reia Sinar yvy re. Haꞌe py ju ikuai.

³ Haꞌe vy aipoeꞌi joupe-upe: — Peju ke, jajapo yvy jykuerã, japy porã — heꞌi. Haꞌe jave py yvy jykue oiporu ita ꞌrãgue py. Oja vaꞌe voi oiporu omboja aguã.

⁴ Aipoeꞌi okuapy: — Peju ke, jajapo peteĩ tetã nhandevy, haꞌe torre yva re peve yvate vaꞌerã. Haꞌe rami vy nhandere imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe yvy jave re nhaneaĩ eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy.

⁵ Haꞌe rami rã Senhor oguejy oexa aguã tetã haꞌe torre avakue raꞌy kuery ojapo vaꞌe.

⁶ Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: — Aỹ peve peteĩ regua anho ikuai, haꞌe peteĩ rami meme ijayvu vaꞌe. Haꞌe nunga ma jypyꞌi rei teri. Aỹ gui ma haꞌe kuery ndojapo kuaa eꞌỹi ꞌrã ojapoxe vaꞌe rei.

⁷ Peju ke, jaguejy, jajapo joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu aguã rami, peteĩ-teĩ joayvu oendu kuaa veꞌỹ aguã — heꞌi.

⁸ Haꞌe rami vy Senhor omoaĩmba yvy jave re. Haꞌe ramo opytuꞌu tetã ojapo okuapya gui.

⁹ Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda omboerya Babel, haꞌe py joayvu oendu kuaa eꞌỹ aguã rami Senhor ojapo rire, yvy jave re omoaĩmba vy. Tery Babel ma “Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa okuapya” ꞌea.

¹⁰ Po rami ma Sem ramymino kuery rery. Haꞌe ma cem maꞌetỹ oguerekoa py taꞌy ypyꞌi Arfaxade oiko, yy ovu rire mokoĩ maꞌetỹa py.

¹¹ Haꞌe Arfaxade oiko rire tuu Sem ma quinhentos maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

¹² Arfaxade ma trinta e cinco maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Salá.

¹³ Haꞌe Salá oiko rire tuu Arfaxade ma quatrocentos e três maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

¹⁴ Salá ma trinta maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Héber.

¹⁵ Haꞌe Héber oiko rire tuu Salá ma quatrocentos e três maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

¹⁶ Héber ma trinta e quatro maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Pelegue.

¹⁷ Haꞌe Pelegue oiko rire tuu Héber ma quatrocentos e trinta maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

¹⁸ Pelegue ma trinta maꞌetỹ oikoa py taꞌy Reú oiko.

¹⁹ Haꞌe Reú oiko rire tuu Pelegue ma duzentos e nove maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

²⁰ Reú ma trinta e dois maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Serugue.

²¹ Haꞌe Serugue oiko rire tuu Reú ma duzentos e sete maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

²² Serugue ma trinta maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Naor.

²³ Haꞌe Naor oiko rire tuu Serugue ma duzentos maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

²⁴ Naor ma vinte e nove maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Terá.

²⁵ Haꞌe Terá oiko rire tuu Naor ma cento e dezenove maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

²⁶ Terá ma setenta maꞌetỹ oiko rire oiko taꞌy kuery Abrão, Naor haꞌe Harã.

²⁷ Po rami ma Terá ramymino kuery rery. Terá raꞌy kuery ma Abrão, Naor haꞌe Harã. Harã raꞌy ma Ló.

²⁸ Harã ma yvy oikoague py ae omano, Ur caldeu kuery rekoa py. Haꞌe vaꞌe jave py tuu Terá oikove teri.

²⁹ Abrão haꞌe Naor ojou guaꞌyxyrã. Abrão raꞌyxy ma Sarai hery vaꞌe, haꞌe rã Naor raꞌyxy ma Milca, Harã rajy ae. Harã raꞌy kuery ma Milca haꞌe Iscá.

³⁰ Haꞌe rã Sarai ma imemby vaꞌerã eꞌỹ ae oiko.

³¹ Haꞌe gui Terá ogueraa guaꞌy Abrão, guaꞌy Harã raꞌy Ló, haꞌe guaꞌy Abrão raꞌyxy Sarai. Haꞌe vy caldeu kuery rekoa Ur gui jogueraa, Canaã yvy re ovaẽ aguã. Haꞌe rami teĩ Harã tekoa peveꞌi ojeꞌoi. Haꞌe vy opyta okuapy haꞌe py.

³² Haꞌe gui Terá ma duzentos e cinco maꞌetỹ oikoa py omano Harã tekoa py.

12

¹ Nhanderuete Abrão oenoĩ vy ogueroayvu porãague Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Abrão pe: — Exẽ ke ndeyvy gui, nderu ro haꞌe neretarã kuery ikuaia gui, haꞌe tereo yvy aexa uka vaꞌerã katy.

² Mbaꞌeta ndegui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta vaꞌe. Romoingo porã ꞌrã, haꞌe amboete uka ꞌrã nderery. Ndere vy amboae regua kuery amoingo porã avi ꞌrã.

³ Amoingo porã avi ꞌrã nemoingo porã vaꞌe kuery, haꞌe rã ndere ijayvu vai vaꞌe kuery re ma xeayvu vai ꞌrã. Ndere vy yvy regua haꞌe javi ikuai porã ꞌrã — heꞌi.

⁴ Haꞌe rami Senhor ijayvuague rami vy Abrão oo. Ló voi oo hupive. Setenta e cinco maꞌetỹ Abrão oguereko reve ojepeꞌa Harã tekoa gui.

⁵ Abrão ngupive ogueraa vaꞌe ma guaꞌyxy Sarai, guyvy raꞌy Ló haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi. Ogueraa avi guembiguai kuery Harã tekoa py oiko jave ojou vaꞌekue. Haꞌe rami vy Canaã yvy katy ju jogueraa. Haꞌe vy ovaẽmba haꞌe py.

⁶ Haꞌe vaꞌe yvy Abrão oaxa ovy Siquém tetã peve, Moré py yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe peve. Haꞌe jave ma cananeu kuery ikuai yvy re.

⁷ Haꞌe ramo Abrão pe Senhor ojexa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe yvy ameꞌẽ ꞌrã neramymino kuery pe — heꞌi. Haꞌe ramo Abrão ojapo peteĩ altar Senhor pe, ixupe ojexa uka rire.

⁸ Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy yvyty Betel regua kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe py ma oupi ooꞌi, Betel tetã regua kuaray oikea katy opyta, haꞌe Ai regua kuaray oua katy. Haꞌe py voi ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe ojapukai Senhor rery rupi.

⁹ Abrão oo ju haꞌe gui, Neguebe katy tema oo oiny. Neguebe ma Judéia regua yvy piru reia kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe.

¹⁰ Egito yvy re Abrão oiko jave guare Haꞌe gui haꞌe vaꞌe yvy re oiko karuai. Haꞌe ramo Abrão oo vy Egito yvy re ju oiko, ijyvy re ae karuai ete ramo.

¹¹ Haꞌe gui Egito yvy re ovaẽ raiꞌi maa py Abrão aipoeꞌi guaꞌyxy Sarai pe: — Xee aikuaa porã ndee kunha porã ereikoa.

¹² Haꞌe ramo Egito pygua kuery nderexa vy aipoeꞌi ꞌrã: “Pevaꞌe kunha ma taꞌyxy oiko”, heꞌi vy xejuka ꞌrã. Ndee anhoꞌi nemoingove ꞌrã.

¹³ Haꞌe nunga rupi aipoꞌre xereindy reikoa rami, ndere vy haꞌe kuery xemboete vy xee voi xemoingove aguã — heꞌi.

¹⁴ Egito yvy re Abrão ovaẽ ramo haꞌe pygua kuery taꞌyxy oexa rã iporã ete.

¹⁵ Faraó rembiguai kuery yvatekueve vaꞌe oexa vy omombeꞌu Faraó pe. Haꞌe ramo Faraó ogueru ruka kunha vaꞌe ngoo py.

¹⁶ Faraó ma kunha vaꞌe re vy opena porã Abrão re. Haꞌe ramo ojou-jouve guymbarã: vexaꞌi, vaka, mburikaꞌi, haꞌe gui guembiguai avakue haꞌe kunhague, kavaju haꞌe camelo.

¹⁷ Haꞌe rami teĩ Senhor omoingo axy Faraó haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi. Mbaꞌemo vai ete omoingo Abrão raꞌyxy Sarai káuxa.

¹⁸ Haꞌe ramo Faraó oenoĩ uka Abrão. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe tu rejapo xere? Mbaꞌe re tu nderaꞌyxy oikoa neremombeꞌu porãi ri,

¹⁹ haꞌe “Xereindy” ꞌre rive? Haꞌe rami rã ajopy karamboae xeraꞌyxyrã. Aỹ ma nderaꞌyxy ae ri rã eraa ju, haꞌe tapeo — heꞌi.

²⁰ Haꞌe rami vy Faraó guembiguai kuery pe opena uka Abrão re. Haꞌe ramo oarõ heravy, taꞌyxy haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe guive.

13

¹ Abrão haꞌe Ló joegui ojaꞌoague Haꞌe gui Egito gui Abrão oẽ vy Neguebe katy ju oo. Guaꞌyxy ogueraa opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve. Ló avi oo hupive.

² Abrão ma oguerekopa vaꞌe. Oguereko vaka, prata haꞌe ouro.

³ Haꞌe gui Neguebe gui Betel katy ju oo, ooꞌi oupi ypyꞌiague py, Betel haꞌe Ai mbyte py ae,

⁴ altar Senhor peguarã ojapoague peve. Haꞌe py ae ju Abrão ojapukai Senhor rery rupi.

⁵ Abrão rupive Ló oo vy ogueraa reta vexaꞌi, vaka haꞌe ooꞌi.

⁶ Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe yvy re ndaꞌevevei joa py mokoĩve ikuai aguã, oguerekopa vaꞌe meme ramo. Ndaꞌevei ae joa py ikuai aguã.

⁷ Haꞌe gui Abrão rymba re opena vaꞌe kuery jogueroꞌa rei Ló rymba re opena vaꞌe kuery reve. Haꞌe vaꞌe jave py cananeu haꞌe ferezeu kuery avi ikuai haꞌe vaꞌe yvy re.

⁸ Haꞌe ramo Abrão aipoeꞌi Ló pe: — Ndaꞌevei nhande jajogueroꞌa rei aguã, neĩ xerembiguai kuery nerembiguai kuery reve jogueroꞌa aguã ndaꞌevei, joegua meme nhandekuai vy.

⁹ Maꞌẽ, nerenonde itui yvy haꞌe javi. Ajerure xea gui rejepeꞌa aguã. Xapyꞌa rei jaiporu kuaa eꞌỹa katy ri reo ramo xee ma jaiporu kuaa katy ꞌrã aa. Haꞌe rã jaiporu kuaa katy ri reo ramo xee ma jaiporu kuaa eꞌỹa katy ꞌrã aa — heꞌi.

¹⁰ Haꞌe ramo Ló omaꞌẽ vy oexa yvy joja porã reia Jordão yakã yvýry itui vaꞌe, Zoar tekoa katyꞌi. Haꞌe vaꞌe yvy ma Sodoma haꞌe Gomorra Senhor omomba eꞌỹ mbove yy porã oĩa, yvotyty Senhor omoingo vaꞌekue rami ae iporã, Egito yvy rami avi.

¹¹ Haꞌe ramo Ló ma ojeupe guarã oiporavo Jordão yvýry yvy joja porã reia itui vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami vy haꞌe katy oo, kuaray oua katy. Haꞌe rami py mokoĩve ojaꞌo joe gui.

¹² Abrão ma Canaã yvy re ae opyta. Haꞌe rã Ló ma oo vy yvy joja porã reia re tetã ikuai vaꞌe rupi oiko. Haꞌe rami vy ooꞌi oguerova heravy Sodoma tetã peve.

¹³ Haꞌe rã Sodoma pygua avakue ma heko vai vaꞌe, Senhor renonde ojejavypa ete vaꞌe ikuai.

¹⁴ Haꞌe gui Ló ojepeꞌa ma rire Senhor aipoeꞌi Abrão pe: — Emaꞌẽ reĩa guive kuaray ijapuꞌaꞌia katy, kuaray ipuku-a katy, oua katy haꞌe oikea katy.

¹⁵ Mbaꞌeta yvy rexa vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ameꞌẽmba ndevy, haꞌe neramymino kuery pe voi, arakaꞌe rã peve guarã.

¹⁶ Amboeta ꞌrã neramymino kuery yvy kuꞌi hetaa rami. Amongue yvy kuꞌi oipapa kuaa vaꞌe rire mae oipapa kuaa avi ꞌrãgue neramymino kuery.

¹⁷ Epuꞌã ke, tereo haꞌe eikuaa pota kovaꞌe yvy ipuku-a haꞌe ipya rami, mbaꞌeta ameꞌẽmba ꞌrã ndevy — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe ramo Abrão ngooꞌi oguerova heravy vy oiko carvalho yvyra ty Manre py oĩ vaꞌe rexeiꞌi ju oiko, Hebrom tetã katyꞌi. Haꞌe py ma teĩgue ju ojapo altar Senhor pe.

14

¹ Irundy huvixa kuery peteĩ nhiruĩ re opuꞌã okuapyague Haꞌe jave py ma Sinar tetã pygua huvixa Anrafel, Elasar pygua huvixa Arioque, Elão pygua huvixa Quedorlaomer haꞌe Goim pygua huvixa Tidal reve,

² haꞌe kuery ma opuꞌã okuapy Sodoma pygua huvixa Bera rovai, Gomorra pygua huvixa Birsa, Admá pygua huvixa Sinabe, Zeboim pygua huvixa Semeber haꞌe Belá Zoar hery avi vaꞌe pygua huvixa rovai.

³ Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ma Sidim regua yvyugua py onoꞌõmba okuapy, yupa heꞌẽ ro vaꞌe katyꞌi.

⁴ Haꞌe kuery ma doze maꞌetỹ re ma huvixa Quedorlaomer escravo ikuai rire treze maꞌetỹ maa py nonheꞌẽ renduxevei.

⁵ Haꞌe gui catorze maꞌetỹa py Quedorlaomer ou, guexevegua huvixa kuery reve. Haꞌe rami vy oitypa refaim kuery Asterote-Carnaim tetã py, haꞌe gui zuzim kuery Hã py, emim kuery Savé-Quiriataim py,

⁶ haꞌe horeu kuery ju oity Seir yvyty re, El-Parã regua tekoa eꞌỹa katyꞌi oĩ vaꞌe peve.

⁷ Haꞌe gui ma En-Mispate py ju ovaẽ (haꞌe vaꞌe ma Cades), haꞌe rami vy oitypa amalequita haꞌe amorreu kuery Hazazom-Tamar py ikuai vaꞌekue.

⁸ Haꞌe ramo hovai opuꞌã jogueravy Sodoma pygua huvixa, Gomorra pygua huvixa, Admá pygua huvixa, Zeboim pygua huvixa haꞌe Belá Zoar vaꞌe pygua huvixa. Haꞌe kuery jogueraa Sidim regua yvyugua py huvixa kuery mboae rovai opuꞌã aguã,

⁹ Elão pygua huvixa Quedorlaomer, Goim pygua huvixa Tidal, Sinar pygua huvixa Anrafel haꞌe Elasar pygua huvixa Arioque rovai. Haꞌe rami py irundy huvixa kuery opuꞌã okuapy peteĩ nhiruĩ huvixa kuery rovai.

¹⁰ Haꞌe gui Sidim regua yvyugua py ma heta oĩ yvykua oja vaꞌe oĩa. Haꞌe vaꞌe rupi Sodoma haꞌe Gomorra pygua huvixa kuery ojava vy amongue hoꞌa yvykua py, haꞌe rã amboae kuery ma yvyty katy ojava.

¹¹ Haꞌe rã hovaigua kuery ma oipeꞌapa Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery mbaꞌe rei-rei. Tembiꞌu voi ogueraapa vy ojeꞌoipa ju.

¹² Ló kuery ojopypaa heravyague Haꞌe kuery ogueraa avi Abrão ryvy raꞌy Ló, Sodoma tetã py oikoague gui. Hymba kuery voi ogueraapa.

¹³ Haꞌe ramo peteĩ oo jepe vaꞌekue ou vy omombeꞌu Abrão hebreu vaꞌe pe, Manre regua carvalho ty katyꞌi oikoa py. Manre ma amorreu oiko rakaꞌe, Escol haꞌe Aner ruvy. Haꞌe vaꞌe kuery ma Abrão reve nhomoirũ vaꞌe ikuai.

¹⁴ Haꞌe ramo Abrão ma tyvy raꞌy ogueraa ague oendu vy omonoꞌõmba guembiguai kuery hoo py ituiꞌi vaꞌekue, opuꞌã kuaa vaꞌe trezentos e dezoito ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy amboae kuery rakykue ojeꞌoi Dã peve.

¹⁵ Haꞌe rami vy hembiguai kuery ojaꞌo vy pyávy opuꞌã okuapy amboae kuery rovai. Oitypa vy omonha Damasco yke ijaxua katy Hobá tetã oĩ vaꞌe peve.

¹⁶ Haꞌe rami vy oguerupa ju imbaꞌe rei-rei. Ogueru avi guetarã Ló, imbaꞌe rei-rei, kunhague haꞌe hetarã kuery haꞌe javive.

¹⁷ Haꞌe gui Abrão ma huvixa Quedorlaomer haꞌe hexevegua huvixa kuery oitypaague gui ojevy ramo oĩa py Sodoma pygua huvixa ou ovaexĩ aguã Savé regua yvyugua, “Huvixa yvyugua” ꞌepy vaꞌe py.

¹⁸ Melquisedeque Abrão ogueroayvu porãague Haꞌe gui oĩa py Salém pygua huvixa Melquisedeque ogueru mbojape haꞌe vinho. Haꞌe vaꞌe ma sacerdote oiko Nhanderuete yvate ete vaꞌe pegua.

¹⁹ Haꞌe gui ogueroayvu porã Abrão. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Abrão, tove Nhanderuete yvate ete vaꞌe, yva haꞌe yvy rerekoa tanemoingo porã.

²⁰ Haꞌe taꞌimaꞌenduꞌa porãa Nhanderuete yvate ete vaꞌe re, ndepo py nderovaigua kuery omboaxapa rire — heꞌi. Haꞌe rami rã ixupe Abrão omeꞌẽ dízimo ogueru vaꞌekue haꞌe javi gui.

²¹ Haꞌe gui Sodoma pygua huvixa ju aipoeꞌi Abrão pe: — Xevy pe eraa uka ju xeretã pygua kuery, haꞌe rã nhombaꞌe rei-rei reru vaꞌekue ma ndevy guarã toĩ — heꞌi.

²² Haꞌe rã Abrão ombovai: — Aupi xepo Senhor Nhanderuete yvate ete vaꞌe, yva haꞌe yvy rerekoa pe.

²³ Haꞌe rami vy aura mbaꞌeve ajopy eꞌỹ aguã nembaꞌe rei-rei gui, neĩ peteĩ nhimbo, neĩ xapatu xã, “Xee ameꞌẽ ramo Abrão oguerekopa”, ꞌre eꞌỹ aguã.

²⁴ Mbaꞌeve xee ndaipotai xejeupe guarã, mbaꞌemo kunumigue hoꞌu vaꞌekue eꞌỹ vy, haꞌe xerupive ojeꞌoi vaꞌekue Aner, Escol haꞌe Manre pe remeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe anho. Tove haꞌe kuery tojopy ojeupe guarã — heꞌi.

15

¹ Nhanderuete Abrão taꞌy aguã re ijayvuague Haꞌe vaꞌe rire Senhor Abrão pe ojexa uka vy aipoeꞌi ixupe: — Abrão, ekyje eme. Xee ma mbaꞌemo vai jokoa aiko ndevy, haꞌe ndevy guarã vaꞌekue heta ꞌrã ameꞌẽ.

² Abrão ombovai: — Senhor Xeruete, mbaꞌe tu haꞌvy remeꞌẽ ꞌrã, xeraꞌy eꞌỹ re ae aiko rã? Haꞌe xero py mbaꞌemo areko vaꞌe aeja rã ojopy vaꞌerã ma Damasco guigua Eliézer anho.

³ Aipoeꞌive ju: — Xeraꞌyrã neremeꞌẽi rire mbaꞌemo areko vaꞌe xero py tembiguai ituiꞌi vaꞌekue pe guarã rive opytapa.

⁴ Haꞌe ramo Senhor ombovai vy aipoeꞌi: — Haꞌe vaꞌe ma nembaꞌe jopyarã eꞌỹ oiko. Haꞌe rã ndegui oiko vaꞌerã vaꞌe ae ma ꞌrã ojopy — heꞌi.

⁵ Haꞌe vy ogueraa oka py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emaꞌẽ yva re, haꞌe eipapa jaxy-tata ikuai vaꞌe, reipapa aguã haꞌeve ramo. Aipoeꞌi avi: — Guĩ rami ꞌrã heta neramymino kuery — heꞌi.

⁶ Haꞌe ramo Abrão Senhor re ojerovia ramo ixupe “Heko porã vaꞌe” heꞌi.

⁷ Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju: — Xee ma Senhor Ur caldeu kuery retã gui roipeꞌa vaꞌekue, kovaꞌe yvy nderekoarã ameꞌẽ aguã — heꞌi.

⁸ Abrão oporandu ixupe: — Senhor Xeruete, mbaꞌexa tu aikuaa ꞌrã anhetẽ kovaꞌe yvy ajopy ꞌrãa?

⁹ Ombovai: — Eru xevy haꞌvy peteĩ vaka kunhaꞌi, peteĩ kavara haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy, mboapy maꞌetỹ oguereko vaꞌe meme. Eru avi peteĩ pykuꞌiꞌi haꞌe peteĩ apykaxuꞌi — heꞌi.

¹⁰ Haꞌe ramo Abrão mymba haꞌe javi ogueru vy oipeꞌãmba mbyte rupi. Onhono porãꞌi ipẽgue, peteĩ-teĩ joexe-exeiꞌi. Haꞌe rã guyraꞌi ma noipeꞌãi.

¹¹ Xapirẽ kuery mbaꞌemo reꞌõgue áry oguejy ramo Abrão omondyi.

¹² Abrão reve Nhanderuete ngupive guarã ojapoague Kaꞌaru raiꞌi ma jave Abrão hopeyi vaipa, haꞌe oendu avi okyje vaipaa, pytũ vai ete ramo.

¹³ Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi ixupe: — Reikuaa pota povaꞌe re, mbaꞌeta neramymino kuery joyvy rupi oguata rei ꞌrã. Escravo ikuai aguã rami ojopya ꞌrã. Haꞌe gui ombojexavaia ꞌrã quatrocentos maꞌetỹ re.

¹⁴ Haꞌe rami teĩ herekoa kuery ma xee ju amoingo axy ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rire ojepeꞌapa ꞌrã haꞌe gui, imbaꞌe rei-reipa reve.

¹⁵ Haꞌe rã ndee ma reo porã ꞌrã neramoĩ kuerya py. Haꞌe ramo nenhono porãa ꞌrã ndetujaꞌi ete jave.

¹⁶ Haꞌe gui neramymino kuery irundykuea mae ma ikuai vaꞌe ojevy ꞌrã apy, mbaꞌeta ndopai teri apygua amorreu kuery heko vai aguã — heꞌi.

¹⁷ Kuaray oike ma ramo pytũ vaipa ete. Haꞌe gui ojekuaa peteĩ tapyĩ ryru hataxĩ opuꞌã oinya vaꞌe, haꞌe peteĩ takua ryxa rendy mymba pẽgue ikuai vaꞌe mbyte rupi oaxa oiny vaꞌe.

¹⁸ Haꞌe vaꞌe árave Abrão reve Senhor ojapo ngupive guarã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌe gui neramymino kuery pe ae ꞌrã ameꞌẽ kovaꞌe yvy, Egito yakã guive Eufrates yakã guaxu peve,

¹⁹ queneu kuery ikuaia, quenezeu, cadmoneu,

²⁰ heteu, ferezeu, refaim,

²¹ amorreu, cananeu, girgaseu haꞌe jebuseu kuery ikuaia guive.

16

¹ Sarai haꞌe Agar rekokue oĩa Abrão raꞌyxy Sarai ma imemby vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rami avi oguereko peteĩ guembiguai Egito guigua Agar hery vaꞌe.

² Haꞌe gui Sarai aipoeꞌi Abrão pe: — Xee ma Nhanderuete xeapo kyrĩ vaꞌe areko eꞌỹ aguã rami. Emenda ke xerembiguai re, haꞌe vaꞌe rupi xepiꞌarã rami nderaꞌy aguã — heꞌi. Haꞌe ramo Abrão onheꞌẽ rendu Sarai.

³ Haꞌe rami vy ome Abrão-a py Sarai ogueraa guembiguai Egito guigua Agar, omeꞌẽ taꞌyxy jevyrã. Haꞌe vaꞌe jave ma dez maꞌetỹ re ma ikuai Canaã yvy re.

⁴ Haꞌe gui Agar reve Abrão jogueroke ramo oguereko kyrĩ vaꞌe. Kyrĩ vaꞌe oguereko maa oexa vy ndaꞌijaꞌevei ma opatõ raꞌyxy re.

⁵ Haꞌe ramo Sarai aipoeꞌi Abrão pe: — Ndere ae toopa xemoxĩmba reiague. Xee ma xerembiguai rereko aguã ameꞌẽ rire kyrĩ vaꞌe oguereko maa oexa vy ndaꞌijaꞌevei xere. Tove Senhor toikuaa pota xere rejapo vaꞌekue re.

⁶ Guaꞌyxy pe Abrão ombovai: — Nerembiguai ma ndepo py oiko. Ereko ndee ae rerekoxea rami — heꞌi. Haꞌe ramo Sarai guembiguai oguereko axy ramo ojava ixugui.

⁷ Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo ojou tekoa eꞌỹa py peteĩ yvu rexei, Sur yvy katy tape oo vaꞌe py.

⁸ Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee Sarai rembiguai Agar, magui tu reju? Marã katy tu reo? Ombovai: — Xererekoa Sarai gui rima ajava — heꞌi.

⁹ Haꞌe ramo anjo Senhor-a guigua aipoeꞌi ixupe: — Ejevy ju ndererekoaa py, haꞌe enhemoꞌyvyĩꞌi ipo py.

¹⁰ Anjo aipoeꞌive ju: — Xee amboeta ete ꞌrã neremiarirõ kuery, avave rei oipapa kuaa aguã rami eꞌỹ.

¹¹ Anjo aipoeꞌive ju: — Rereko ꞌrã kyrĩ vaꞌe, avaꞌi ꞌrã reikuavã. Remboery ꞌrã Ismael, rejexavaia gui Senhor ndereraa jepe rire. Tery Ismael ma “Nhanderuete oendu vaꞌe” ꞌea.

¹² Haꞌe vaꞌe ma avakue oikuaa rã mburika kaꞌaguy regua rami ꞌrã oiko, mbaꞌeta opuꞌã ꞌrã pavẽ re, haꞌe rã hexe ma pavẽ ꞌrã opuꞌã avi. Oiko ꞌrã guyvy kuery rovaigua — heꞌi.

¹³ Haꞌe ramo Agar ma Senhor hexeve ijayvu rire ojapukai hery rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndee ma Xeruete rexa vaꞌe — heꞌi. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xee ri tyꞌy apy haꞌeve xerexaa aexa aguã?” heꞌi vy.

¹⁴ Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe ygua hery Beer-Laai-Roi. Cades haꞌe Berede mbyte re opyta. Tery Beer-Laai-Roi ma “Hekove vaꞌe xerexaaty ygua” ꞌea.

¹⁵ Ismael ituiꞌiague Haꞌe gui Agar oguerekoꞌi Abrão raꞌy. Haꞌe rã Abrão Agar re taꞌyague omboery Ismael.

¹⁶ Oitenta e seis maꞌetỹ re ma Abrão oiko jave Agar taꞌy Ismael re.

17

¹ Nhanderuete Abrão rery oguerovaague Abrão noventa e nove maꞌetỹ oguerekoa py Senhor ojexa uka ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma Nderuete xepoꞌakapa vaꞌe. Eiko ke xerenonde opa mbaꞌe py ndereko porãa rupi.

² Haꞌe ramo ndereve ajapo ꞌrã xerupive guarã, haꞌe rami vy amboeta ꞌrã neramymino kuery — heꞌi.

³ Haꞌe ramo Abrão guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ. Nhanderuete aipoeꞌi ixupe:

⁴ — Xerupive guarã ndereve ajapo rire ndee reiko ꞌrã mbovy eꞌỹ regua ikuai vaꞌe ru.

⁵ Haꞌe nunga rupi Abrão veꞌỹ ma ꞌrã nderery, haꞌe rã Abraão, mbovy eꞌỹ regua rurã romoingo rire. Tery Abraão ma “Heta regua ru” ꞌea .

⁶ Xee romboeta ete ꞌrã neramymino kuery. Ndegui ꞌrã amoingo joegua eꞌỹ-eꞌỹ, huvixa kuery guive.

⁷ Xerupive guarã ndereve jypyꞌi ajapo vaꞌekue ma aikuaa uka ꞌrã neramymino kuery pe haꞌe kuery ikuai jevy-jevy rã guarã, rakaꞌeve rã. Haꞌe rami vy Nderuete aiko aguã, haꞌe gui neramymino kuery Ruete guive.

⁸ Ndevy haꞌe neramymino kuery pe ameꞌẽ ꞌrã yvy reguata reikovyague. Haꞌe kuery pegua itui Canaã yvy haꞌe javi, rakaꞌe rã guarã. Haꞌe xee aiko ꞌrã haꞌe kuery Ruete.

⁹ Opire omboi uka aguã oejaa ague Nhanderuete aipoeꞌive ju Abraão pe: — Ndee haꞌe neramymino kuery pendekuai ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌe rupi, haꞌe kuery ikuaia nhavõ haꞌe rami ae taꞌikuai.

¹⁰ Po rami ma xereve guarã ajapo, haꞌe vaꞌe rupi peẽ haꞌe neramymino kuery pendekuai aguã: Pemboi ꞌrã avakueꞌi penembyte oiko vaꞌe haꞌe javi pire.

¹¹ Penderoꞌo pire ae ꞌrã pemboi. Haꞌe nunga ma xereve guarã ajapo vaꞌe rupi pendekuaia kuaa ukaarã oĩ.

¹² Penembyte oiko vaꞌe oito ára oguerekoa py pemboi ꞌrã ipire: avakue pende kuery regua haꞌe penerembiguai raꞌy kuery pendo py oiko vaꞌekue, yvy mboae guigua pejogua vaꞌekue guive, penderegua ae eꞌỹ teĩ.

¹³ Pemboi ꞌrã pendero py ituiꞌi vaꞌekue haꞌe pendeperáta re pejogua vaꞌekue pire. Haꞌe rami py xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã oĩ ꞌrã penderoꞌo re, rakaꞌe rã peve guarã.

¹⁴ Haꞌe rã ngoꞌo pire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã pende kuery mbyte gui, xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ oiko ramo.

¹⁵ Sarai rery ju Nhanderuete oguerovaague Nhanderuete aipoeꞌi Abraão pe: — Nderaꞌyxy Sarai pe ma “Sarai” ꞌereve eme, haꞌe rã “Sara” ju ꞌrã renoĩ. Tery Sara ma “Huvixave rajy” ꞌea.

¹⁶ Mbaꞌeta amoingo porã vy ajapo ꞌrã nderaꞌyrã oguereko aguã rami. Anhetẽ amoingo porã ramo ixugui joegua eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã ikuai, huvixa kuery guive — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe ramo Abraão guenapyꞌã re oĩ vy yvy re ngova omovaẽ. Haꞌe vy hory vy aipoeꞌi ojeupe: — Ava cem maꞌetỹ ma oguereko vaꞌe ndaꞌu taꞌy ꞌrã ri? Haꞌvy Sara ndaꞌu imemby nho ꞌrã, noventa maꞌetỹ ma oguereko vaꞌeri? — heꞌi ojeupe.

¹⁸ Haꞌe gui Nhanderuete pe ju Abraão aipoeꞌi: — Ismael ae oiko ꞌrãgue nerenonde rupi — heꞌi.

¹⁹ Nhanderuete ombovai: — Nderaꞌyxy Sara ae ꞌrã oguereko nderaꞌy. Haꞌe vaꞌe remboery ꞌrã Isaque. Ixupe ae ꞌrã amoĩ atã xereve guarã ajapo vaꞌekue, hamymino kuery rakaꞌeve rã ikuai vaꞌerã vaꞌe peguarã.

²⁰ Haꞌe rami avi aendu avi Ismael re ndeayvu rã. Amoingo porã avi ꞌrã, haꞌe ajapo ꞌrã taꞌy reta aguã rami. Taꞌy kuery ma doze huvixa ꞌrã ikuai. Ixugui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta ete ikuai vaꞌe.

²¹ Haꞌe rã xereve guarã ajapo vaꞌekue ma Isaque pe ae ju ꞌrã amoĩ atã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity ju jave Sara oguereko ꞌrã nderaꞌyrã — heꞌi.

²² Haꞌe gui Abraão reve Nhanderuete ijayvupa ma vy ojeupi ovy haꞌe gui.

²³ Opire omboi ukapaa okuapyague Haꞌe vaꞌe árave Abraão ogueru ruka guaꞌy Ismael, guembiguai kuery haꞌe pygua ae haꞌe peráta re ojogua vaꞌekue haꞌe javi. Avakue hoo py ikuai vaꞌe haꞌe javive omboatypa vy omboi peteĩ-teĩ pire, Nhanderuete aipoeꞌiague rami vy.

²⁴ Abraão noventa e nove maꞌetỹ oguereko reve opire omboi uka rakaꞌe.

²⁵ Taꞌy Ismael ma treze maꞌetỹ oguereko jave omboi ipire.

²⁶ Peteĩ ára pyve Abraão taꞌy Ismael reve omboi uka okuapy opire.

²⁷ Avakue hoo py ikuai vaꞌe ma guive rã opire omboi ukapa, tembiguai kuery haꞌe pygua ae, haꞌe yvy mboae gui peráta re ojogua pyre guive.

18

¹ Haꞌe gui Manre py Abraão pe Senhor ojexa uka ju yvyra carvalho ty oĩ vaꞌe rexeiꞌi, hakuve ma jave ngooꞌi rokẽ py oguapy oiny jave.

² Abraão omaꞌẽ vy oexa mboapy avakue henonde hiꞌaĩ raꞌe ramo. Oexa vy ngooꞌi rokẽ gui onha ovy ovaexĩ aguã. Mboapy avakue ovaẽ vaꞌe regua mokoĩ ma anjo ikuai , haꞌe rã amboae ma Senhor ae, haꞌeꞌỹ vy anjo ikuaa ukaa. Guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ rei reve.

³ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xe-Senhor, rejou porã ri ramo ajerure reaxa rive eꞌỹ aguã xee nerembiguaia gui.

⁴ Taru ruka yy pendepy pejoi aguã. Haꞌe kuery reko rami vy oo py ipoua kuery ovaẽ ramo hoo vaꞌe omovaẽ vy ogueru ruka ꞌrã yy opy ojoi aguã, tape rupi yvy kuꞌi rupi ou rire. Pepytuꞌu ranhe kovaꞌe yvyra guy py.

⁵ Aru ruka ꞌrã mbojapeꞌi. Peꞌu ke, penembaraeteve, ore kuery penembiguaia py pevaẽ ma vy. Haꞌe gui mae ma haꞌeve peove aguã — heꞌi. Haꞌe kuery ombovai vy — Ejapo haꞌvy ndeayvuague — heꞌi okuapy.

⁶ Haꞌe ramo Abraão ojapyra ovy ooꞌi Sara oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emoakỹ pojava na mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe mbojaperã, haꞌe exy ju tanhimbu py — heꞌi.

⁷ Haꞌe gui Abraão ma mymba kora katy ju onha ovy. Peteĩ vaka raꞌy ikyra porã vaꞌe ojopy vy omeꞌẽ omongakua vaꞌekue pe oguereko katu pojava aguã.

⁸ Ogueru avi kamby kekue haꞌe oke eꞌỹ vaꞌe, haꞌe gui vaka roꞌo oexy uka vaꞌekue. Haꞌe rami vy ipoua kuery renonde omoĩmba. Oarõ hoꞌamy haꞌe kuerya py yvyra guy py okaru okuapy ramo.

⁹ Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ixupe: — Nderaꞌyxy Sara mamo tu oĩ? Ombovai: — Opy ri hiny — heꞌi.

¹⁰ Haꞌe kuery regua peteĩ vaꞌe aipoeꞌi: — Aỹ ma peteĩ maꞌetỹa py ma aju ete ju ꞌrã ndea py. Haꞌe ramo nderaꞌyxy Sara oguereko ꞌrã avaꞌi — heꞌi. Haꞌe rami jave Sara oendu ooꞌi rokẽ py haꞌe kuery rakykue katy.

¹¹ Abraão haꞌe Sara ma tujakueꞌi ete ma ikuai. Sara voi ndoikovei ma gueko re.

¹² Haꞌe gui Sara haꞌe nunga oendu vy hory oiny opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe ae: — Xeguaiguĩꞌi ete ma, haꞌe xeme voi tujaꞌi ma vaꞌeri, haꞌe rami teĩ nhiꞌã avyꞌa nho ꞌrã ri? — heꞌi.

¹³ Senhor aipoeꞌi Abraão pe: — Mbaꞌe re tu Sara hory rei reve ri aipoeꞌi: “Anhetẽ ete ri ndaꞌu arekoꞌi teri ꞌrã kyrĩ vaꞌe, xeguaiguĩꞌi ma rire?” heꞌi?

¹⁴ Nhanderuete pe ndaꞌu oiko ꞌrã ri mbaꞌemo haxy ete vaꞌe ojapo aguã? Peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity jevy jave ꞌrãe aju ndea py, haꞌe Sara oguereko ꞌrã kyrĩ vaꞌe — heꞌi.

¹⁵ Haꞌe rami rã Sara okyje vy onhenhomi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaxeroryi rima ainy. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma ombovai: — Any, anhetẽ nderory kuri — heꞌi.

¹⁶ Sodoma haꞌe Gomorra omomba aguã re Nhanderuete ijayvuague Haꞌe gui avakue opuꞌãmba vy oo haꞌe gui, Sodoma tetã katy omaꞌẽ aguã. Abraão voi oo ranhe haꞌe kuery rupive tape oexa uka aguã.

¹⁷ Senhor aipoeꞌi ojeupe ae: — Ndaikuaa ukai ꞌrã ri ndaꞌu Abraão pe mbaꞌe pa ajapo taa?

¹⁸ Mbaꞌeta Abraão gui ma oiko ꞌrã peteĩ regua heta haꞌe imbaraete vaꞌe. Haꞌe hexe vy yvy jave regua haꞌe javi ꞌrã amoingo porã.

¹⁹ Mbaꞌeta xee aiporavo haꞌe omboꞌe aguã guaꞌy kuery haꞌe guamymino kuery arakaꞌeve rã guarã xee aipotaa rami ikuai aguã re, teko porã haꞌe haꞌeve ramigua anho ojapo aguã. Haꞌe nunga rupi Abraão pe xee Senhor ajapo ꞌrã hekorã re xeayvuague — heꞌi.

²⁰ Senhor aipoeꞌive ju: — Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery reko re opa marã ayvua rã aendu. Haꞌe kuery ojejavypave tema ojeꞌoivy.

²¹ Haꞌe nunga rupi avaẽ ꞌrã aexa aguã anhetẽ pa aendua rami haꞌe kuery ikuaia. Haꞌe rami eꞌỹ rã aikuaa avi ꞌrã.

²² Nhanderuete pe Abraão ojerureague Haꞌe gui haꞌe vaꞌe avakue ojeꞌoi Sodoma tetã katy. Haꞌe rã Abraão ma Senhor renonde teri oĩ.

²³ Haꞌe rami vy hexe onhemboja vy aipoeꞌi: — Heko vai vaꞌe remombaa py remomba avi ꞌrã teve heko porã vaꞌe?

²⁴ Xapyꞌa rei tetã py cinqüenta heko porã vaꞌe ikuai teĩ ndaꞌu remomba nho ꞌrã tetã? Cinqüenta heko porã vaꞌe remboaxya ndaꞌu nerendui ꞌrã tetã remomba eꞌỹ aguã?

²⁵ Ejapo eme haꞌe rami, heko vai vaꞌe rejukaa py ejukapa avi eme heko porã vaꞌe, heko vai vaꞌe opaa rami ae avi heko porã vaꞌe opa eꞌỹ aguã. Tove haꞌe ramigua toiko eme. Ndee yvy jave re ikuai vaꞌe rerekoa reiko vaꞌe haꞌeve eꞌỹa rami teve ꞌrã rejoguereko? — heꞌi.

²⁶ Haꞌe ramo Senhor ombovai: — Haꞌe gui Sodoma py cinqüenta heko porã vaꞌe ajou ri vy haꞌe kuery re vy amboaxy ꞌrã tetã haꞌe javi — heꞌi.

²⁷ Haꞌe gui Abraão aipoeꞌive ju: — Taxepyꞌa guaxu xeayvuve aguã Xeruete reve, yvy kuꞌi, tanhimbu guigua aiko vaꞌeri.

²⁸ Xapyꞌa rei heko porã vaꞌe cinqüenta aguã peteĩ nhirũiꞌi ri oata ramo remomba nho ꞌrã teve tetã? Ombovai: — Quarenta e cinco ri haꞌe py ajou vy namombai ꞌrã tetã — heꞌi.

²⁹ Abraão aipoeꞌive ju: — Haꞌe gui xapyꞌa rei quarenta ri ikuai ramo haꞌvy? Ombovai: — Quarenta ikuai vaꞌe re vy namombai ꞌrã — heꞌi.

³⁰ Oporanduve ju: — Ejou vai eme ke Senhor, xeayvuve ju taa. Haꞌvy trinta ikuai ramo haꞌe py? Senhor ombovai: — Trinta heko porã vaꞌe haꞌe py ajou vy namombai ꞌrã — heꞌi.

³¹ Abraão ijayvuve tema: — Senhor reve xeayvuve ta. Haꞌvy vinte eteꞌi ri ikuai ramo haꞌe py? Senhor ombovai: — Namombai ꞌrã vinte ikuai vaꞌe re vy — heꞌi.

³² Abraão aipoeꞌive ju: — Ejou vai eme ke Senhor, teĩgue ju xeayvu taa. Haꞌvy dez heko porã vaꞌe ikuai ramo? Senhor ombovai: — Dez-ꞌi ikuai vaꞌe re vy namombai ꞌrã — heꞌi.

³³ Abraão ijayvupa ma ramo Senhor ojepeꞌa ovy. Haꞌe rã Abraão ma ngoo katy ju ojevy.

19

¹ Ló mokoĩ anjo omovaẽague Pytũꞌi ovy jave mokoĩ anjo ovaẽ Sodoma py. Haꞌe jave py Ló oguapy oiny tetã py oikea py. Anjo kuery ou rã oexa vy opuꞌã ovy ovaexĩ aguã. Ovaexĩ vy guenapyꞌã re oĩ, yvy re ngova omovaẽ oiny.

² Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma xeruvixa kuery, pevaẽ ke xee penerembiguai ro py pendepy pejoi haꞌe peke aguã. Koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi mae ma peguatave ju ꞌrã. Haꞌe kuery ombovai: — Haꞌe rami avi tetã mbyte py rive roke teĩ haꞌeve — heꞌi.

³ Ló onheaꞌã ete ramo mae ma jogueraa hoo py oke aguã. Haꞌe ramo omongaru, mbojape ombovu eꞌỹ re oexy uka vy. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru.

⁴ Onhenomba eꞌỹ re Sodoma tetã pygua avakue jogueru vy ombojere okuapy oo. Kunumigue haꞌe tujakue ou okuapy opa rupi gui.

⁵ Haꞌe rami vy Ló pe ojapukai vy aipoeꞌi okuapy: — Mamo tu ikuai avakue pytũꞌi jave ndero py ovaẽ vaꞌekue? Eru oka katy rojavyky rei aguã — heꞌi okuapy.

⁶ Haꞌe ramo Ló anho oẽ haꞌe kuerya py, haꞌe omboty okẽ.

⁷ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeretarã kuery, ajerure pejapo vai eꞌỹ aguã.

⁸ Maꞌẽ, mokoĩ xerajy kunhataĩgue areko xero py. Haꞌe vaꞌe kuery ma aru ta perekoxea rami pereko aguã. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe avakue pe ma pejapo vai eme, xero py amovaẽ rire.

⁹ Haꞌe rã haꞌe kuery aipoeꞌi: — Ejepeꞌa ke upe gui! Haꞌe gui joupe-upe ju ijayvu: — Amboae yvy guigua nhanderekoa py ou vaꞌekue ri oikuaa potaxe nhandere. Haꞌe nunga rupi hexe tema ngoo py omovaẽ vaꞌekue gui jajapo vaive ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe vy Ló omboty rei jogueruvy, haꞌe omboixe okẽ.

¹⁰ Haꞌe ramo ngopy avakue ikuaia gui okuaveꞌẽ vy ojopy Ló, omoinge ju opy. Haꞌe rami vy omboty ju okẽ.

¹¹ Haꞌe gui oexa mboguepa oka py ikuai vaꞌe, kyrĩgueve haꞌe tujakueve. Haꞌe ramo okẽ rekaa rupi rive ikuai ikaneꞌõmba peve.

¹² Haꞌe gui mokoĩ ava aipoeꞌi Ló pe: — Apy rerekove pa ndero pygua kuery? Nderajy me kuery, nderaꞌy kuery, nderajy kuery pa ikuai? Mbaꞌeta rereko vaꞌe ma guive rã eraapa ke tetã gui.

¹³ Mbaꞌeta ore romomba ta kovaꞌe tetã. Apygua kuery reko vaia omombeꞌua rã Senhor renonde peve onhendu. Haꞌe ramo Senhor orembou romomba aguã — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo Ló oo vy guajy me kuery pe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pepuꞌã ke, pejepeꞌa apy gui. Senhor omomba ta kovaꞌe tetã — heꞌi teĩ tajy me kuery “Horyai vy po” heꞌi okuapy.

¹⁵ Koꞌẽmba ramove anjo kuery peteĩgue ju ijayvu Ló pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Epuꞌã ke, erojava heravy nderaꞌyxy haꞌe nderajy mokoĩve rereko vaꞌe, tetã okanhy rã pekanhy eꞌỹ aguã — heꞌi.

¹⁶ Haꞌe rami teĩ heko mbegue ramo avakue ojopy ipo re ogueraa, taꞌyxy haꞌe tajy kuery mokoĩve reve. Senhor omboaxy ramo ogueraa tetã roka peve.

¹⁷ Mombyryꞌi ma ogueraa maa py anjo kuery vaꞌe regua aipoeꞌi ixupe: — Penhave tema, tapeo jepe. Pemaꞌẽ eme penderakykue re, haꞌe yvy joja porã reia rupi peaxapa eꞌỹ teria ja pepyta eme. Yvyꞌã re tapeo pekanhy eꞌỹ aguã — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe rã Ló ombovai vy aipoeꞌi: — Haꞌe rami ma ndaꞌevei xeruvixa.

¹⁹ Ndee ma xemboaxy vy xepytyvõ ete kuri xereraa jepe vy. Haꞌe rami avi ndaꞌevei yvyꞌã re aa aguã. Akyje aa reve mbaꞌemo vai xerupity ramo aiko vai gui.

²⁰ Peꞌi py oĩ tekoa mboae. Haꞌe vaꞌe katy taa, mbaꞌeta ndatuvixai. Tove haꞌe katy taa, kyrĩꞌi ete ramo. Haꞌe py ma xerekove reve ꞌrã aiko — heꞌi.

²¹ Haꞌe rami rã haꞌe kuery ombovai: — Haꞌeve ri. Ore noromombai ꞌrã tekoa ndeayvuague.

²² Tereo pojava haꞌe py reiko aguã. Mbaꞌeve rei ndajapoi ꞌrã haꞌe py revaẽ eꞌỹa ja — heꞌi. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã omboerya Zoar. Tery Zoar ma “Kyrĩꞌi vaꞌe” ꞌea.

²³ Sodoma haꞌe Gomorra omombaa ague Kuaray yvateꞌi ma ovy jave Ló ovaẽ Zoar tekoa py.

²⁴ Haꞌe rã Sodoma haꞌe Gomorra áry ma Senhor ombou enxofre haꞌe tata, ixuguigua ae hoꞌa yva gui.

²⁵ Haꞌe rami vy omomba ete tetã, haꞌe haꞌe katyꞌi yvy joja porã reia haꞌe javi. Tetã py ikuai vaꞌekue omomba, mbaꞌemo yvy re henhoĩ vaꞌe haꞌe javi reve.

²⁶ Haꞌe gui Ló raꞌyxy ma guakykue re omaꞌẽ vy juky guigua opyta hoꞌamy.

²⁷ Haꞌe gui Abraão ma koꞌẽ eꞌỹ re opuꞌã vy oo Senhor renonde oĩague py.

²⁸ Sodoma haꞌe Gomorra tetã katy omaꞌẽ hoꞌamy. Haꞌe vy oexa rã yvy joja porã reia haꞌe javi gui hataxĩ opuꞌã ovy, tata rupa gui hataxĩ opuꞌãa rami.

²⁹ Yvy joja porã reia re tetã ikuai vaꞌekue Nhanderuete omomba teĩ Abraão re imaꞌenduꞌa vy ogueraa jepe taꞌy kyrĩ Ló hetã omomba ta vaꞌe mbyte gui.

³⁰ Moabita haꞌe amonita kuery ypy rekokue oĩa Haꞌe gui Zoar tekoa py Ló oikoxe teĩ okyje vy ojepeꞌa ju haꞌe gui, guajy mokoĩve reve. Yvyꞌã re ju oo, haꞌe peteĩ itakua oĩ vaꞌe py ikuai guajy kuery reve.

³¹ Haꞌe gui tajy guaiguĩve vaꞌe aipoeꞌi kyrĩve vaꞌe pe: — Nhanderu ma tujaꞌi ma, haꞌe jipoi avakue kovaꞌe yvy re nhanemerã ikuai vaꞌe, nhanderekorã vaꞌekue rami vy nhamenda aguã.

³² Jaa, nhamboyꞌu vinho py. Haꞌe gui nhanheno hexeve, nhanderu gui ae nhanememby aguã taꞌyrã — heꞌi.

³³ Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe pyávy nguu pe omeꞌẽ vinho oyꞌu aguã. Haꞌe gui guaiguĩve vaꞌe ovaẽ vy nguu reve onheno oikuaa eꞌỹ re. Tajy onheno rã noendui, neĩ opuꞌã jevy ramo voi noendui.

³⁴ Haꞌe gui koꞌẽgue guaiguĩve vaꞌe aipoeꞌi kyrĩve vaꞌe pe: — Kuee pyávy xee anheno vaꞌekue xeru reve. Haꞌe gui kovaꞌe pyávy haꞌekue rami ju jajapo vinho oyꞌu aguã. Haꞌe gui ndee ju evaẽ enheno hexeve, ixugui nhanememby aguã taꞌyrã — heꞌi.

³⁵ Haꞌe vaꞌe pyávy haꞌekue rami ae ju nguu pe vinho omeꞌẽ oyꞌu aguã. Haꞌe gui tajy kyrĩve vaꞌe ju ovaẽ vy onheno nguu reve oikuaa eꞌỹ re. Onheno rã tuu noendui, neĩ opuꞌã ramo voi ndoikuaai.

³⁶ Haꞌe rami py Ló rajy kuery mokoĩve nguu gui ae imemby.

³⁷ Guaiguĩve vaꞌe ma peteĩ avaꞌi oikuavã vy omboery Moabe. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma Moabe pygua kuery aỹ peve ikuai vaꞌe.

³⁸ Haꞌe gui kyrĩve vaꞌe voi peteĩ avaꞌi oikuavã avi vy omboery Ben-Ami. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma Amom pygua kuery aỹ peve ikuai vaꞌe.

20

¹ Gerar py Abraão haꞌe Sara ikuai jave guare Abraão guekoa gui oẽ vy Neguebe yvy katy ju oo. Haꞌe py ju oiko Cades haꞌe Sur mbyte re, Gerar py ae.

² Guaꞌyxy Sara pe “Xereindy” heꞌi ramo Gerar pygua huvixa Abimeleque ogueru ruka.

³ Pyávy Abimeleque oexa raꞌu rã Nhanderuete ojexa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Kunha vaꞌe reipeꞌa ramo rombopaga ꞌrã remano peve, omenda vaꞌe ramo — heꞌi.

⁴ Haꞌe jave kunha vaꞌe reve Abimeleque ndajoguerekoi teri. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: — Senhor, rejuka ta vaꞌe tyꞌy heko porã vaꞌe?

⁵ Mbaꞌeta ime ae “Xereindy” heꞌi, haꞌe kunha vaꞌe voi ixupe “Xekyvy” heꞌi. Haꞌe nunga rupi rima xee potae vy eꞌỹ ajapo, ajapo vaixe vy eꞌỹ — heꞌi.

⁶ Nhanderuete ombovai oexa raꞌu rã: — Aikuaa porã potae vy eꞌỹ rejapoague. Haꞌe nunga rupi ae xee rojoko xerovai rejejavy eꞌỹ aguã, haꞌe kunha vaꞌe reve rejoguereko eꞌỹ aguã.

⁷ Aỹ ma eraa ju imea py, mbaꞌeta profeta oiko. Haꞌe ma ndere ojerure ramo reikove ꞌrã. Haꞌe rami avi ime pe kunha vaꞌe ndereraai ju ri vy reikuaa anhetẽ ete remano ꞌrãa, nerembiguai kuery haꞌe javi reve — heꞌi.

⁸ Koꞌẽ raiꞌi jave Abimeleque opuꞌã vy oenoĩmba guembiguai kuery, haꞌe vy omombeꞌupa. Haꞌe ramo avakue oendu vy onhemondyipa okuapy.

⁹ Haꞌe gui Abimeleque oenoĩ uka Abraão. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Mbaꞌe tu rejapo orere? Mbaꞌe nunga py tu ajejavy ndevy? Mbaꞌeta haꞌe rami ete ndee xererojejavy haꞌe xerembiguai kuery guive. Ndaꞌevei vaꞌe rejapo vaꞌekue xere.

¹⁰ Mbaꞌexa tu renhembopyꞌa haꞌe nunga rejapo aguã? — heꞌi Abraão pe.

¹¹ Abraão ombovai: — Mbaꞌeta xee ma xejeupe ae aipoaꞌe: “Kovaꞌe tekoa pygua kuery ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai vy xejuka ꞌrã xeraꞌyxy káuxa”, haꞌe vaꞌekue.

¹² Haꞌe rami avi anhetẽ ae xereindy oiko, xeru rajy oiko vy, vaꞌeri haꞌi memby eꞌỹ taꞌvy oiko. Haꞌe rami vy rima hexe amenda karamboae.

¹³ Haꞌe nunga rupi aguata-guata aguã xeru ro gui Nhanderuete xemondouka jave aipoaꞌe vaꞌekue xeraꞌyxy pe: “Po rami ꞌrã ndee xepytyvõ nhavaẽa nhavõ rupi, Xevy ‘Xekyvy’ ꞌre ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue ixupe.

¹⁴ Haꞌe rami rã ixupe Abimeleque ogueru ruka vexaꞌi, vaka, haꞌe tembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, omboaxapa Abraão pe. Taꞌyxy Sara avi omboaxa ju ime pe.

¹⁵ Haꞌe vy Abimeleque aipoeꞌi: — Xeyvy haꞌe javi ma nerenonde itui. Eĩ tema reĩxea py rei — heꞌi.

¹⁶ Haꞌe gui Sara pe ju aipoeꞌi: — Maꞌẽ, ndekyvy pe ameꞌẽ ta mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua, ndere oiko vaꞌekue haꞌe javi rekovia. Haꞌe ramo pavẽ oikuaa ꞌrã ndereko porã vaꞌea — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe gui Abraão ojerure ramo Nhanderuete omonguera Abimeleque, taꞌyxy haꞌe hembiguai kuery, taꞌy jevy aguã rami.

¹⁸ Mbaꞌeta Abraão raꞌyxy Sara káuxa Senhor ojapo rire kunhague Abimeleque ro py ikuai vaꞌe haꞌe javi imemby veꞌỹ aguã rami.

21

¹ Isaque ituiꞌiague Senhor ijayvuague rami vy Sara pe ojekuaa uka vy ojapo ijayvuague.

² Haꞌe ramo Sara oguerekoꞌi, haꞌe vy oikuavã peteĩ avaꞌi. Nhanderuete oaꞌangaague ára py ae Abraão tujaꞌi ma vaꞌeri taꞌy, Senhor ijayvuague rami vy.

³ Sara piꞌaꞌi ituiꞌi vaꞌekue Abraão omboery Isaque.

⁴ Taꞌy Isaque oito ára oguerekoa py Abraão omboi ipire, Nhanderuete ojapo ukaague rami vy ae.

⁵ Abraão cem maꞌetỹ ma oguereko taꞌy Isaque oiko jave.

⁶ Haꞌe gui Sara aipoeꞌi: — Aỹ ma Nhanderuete xeapo xerory ju aguã rami. Haꞌe ramo pavẽ haꞌe nunga oendu vy hory avi ꞌrã xererovyꞌa vy.

⁷ Avave rei noexaꞌãi vaꞌekue xee Sara amokambuꞌi aguã re xepiꞌaꞌi Abraão raꞌy, tujaꞌi vaipa ma vaꞌeri taꞌvy — heꞌi.

⁸ Tekoa eꞌỹa rupi Agar oguata jave guare Avaꞌi Isaque tuvixa ovy vy nokambuvei. Haꞌe ramo nokambuveia ára Abraão ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe.

⁹ Haꞌe vaꞌe javegua py oĩ avi Egito guigua Agar piꞌa, Abraão raꞌy mboae vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojojai rei Isaque. Haꞌe nunga Sara oexa vy

¹⁰ aipoeꞌi Abraão pe: — Emondouka na pevaꞌe tembiguai ipiꞌa reve. Ndaꞌevei ipiꞌa mbaꞌemo reja vaꞌe ojopy avi aguã xepiꞌa Isaque reve — heꞌi.

¹¹ Haꞌe nunga Abraão oendu vy ndaꞌevei guaꞌy jypygua re.

¹² Haꞌe rami teĩ Nhanderuete aipoeꞌi Abraão pe: — Ndeporiau eme nderaꞌy haꞌe ixy nerembiguai re oiko vaꞌe re. Endu ke nderaꞌyxy Sara ijayvua haꞌe javi, mbaꞌeta Isaque ramymino kuery pe ae ꞌrã “Abraão ramymino kuery” ꞌea.

¹³ Haꞌe gui nerembiguai piꞌa ramymino kuery voi amboeta ꞌrã, nderaꞌy oiko avi ramo — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo koꞌẽ eꞌỹ mbove Abraão opuꞌã vy Agar pe omeꞌẽ mbojape haꞌe peteĩ hyru yy. Ikupe re omoĩ. Ixupe omboaxa avi ipiꞌaꞌi. Haꞌe rami vy omondouka. Haꞌe ramo kunha vaꞌe oo vy oguata rei oikovy Berseba katy tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe rupi.

¹⁵ Haꞌe gui yy hyru py opa ma ramo opiꞌa omonheno yvyraꞌi hiꞌaĩ vaꞌe guy py.

¹⁶ Haꞌe vy ojepeꞌa vy oo avaꞌi ituia gui mombyryꞌi, huꞌy nhamombo ramo oguerovya rami peve, “Avaꞌi omano rã aexa aguã ndaꞌevei” heꞌi vy. Haꞌe rami vy haꞌe py oguapy vy haxẽ reve ojaeꞌo.

¹⁷ Haꞌe gui Nhanderuete ma avaꞌi vaꞌe haxẽ rã oendu. Haꞌe rami vy yva gui Nhanderuetea guigua anjo oenoĩ Agar. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Agar, mbaꞌe tu rereko? Ekyje eme, mbaꞌeta Nhanderuete oendu avaꞌi ituia py haxẽa.

¹⁸ Epuꞌã ke, emopuꞌã imoꞌamy avaꞌi ndepo py rejopy reve, mbaꞌeta amboeta ete ꞌrã hamymino kuery — heꞌi.

¹⁹ Haꞌe gui Nhanderuete kunha vaꞌe rexa oipeꞌa ramo oexa peteĩ ygua. Haꞌe py oo vy omonyẽ ju yryru, haꞌe opiꞌaꞌi pe omeꞌẽ oyꞌu aguã.

²⁰ Avaꞌi vaꞌe tuja ovy rã Nhanderuete oiko hexeve. Tekoa eꞌỹa rupi oiko guyrapa haꞌe huꞌy revegua.

²¹ Parã yvy regua tekoa eꞌỹa rupi oiko. Haꞌe gui taꞌyxyrã ixy ojou peteĩ kunha Egito pygua.

²² Abimeleque reve Abraão peteĩ rami ikuai aguã ojapoague Haꞌe jave ma Abimeleque haꞌe ojeupegua xondaro ruvixa Ficol reve aipoeꞌi Abraão pe: — Opa mbaꞌe rejapoa py Nhanderuete oiko ndereve.

²³ Haꞌe nunga rupi aỹve eura xevy Nhanderuete rery rupi, xevy ndeapu eꞌỹ aguã, xeraꞌy pe, neĩ xeramymino pe. Ndevy ajapo porãague rami xevy ju rejapo porã aguã, haꞌe xeyvy re reikoague re voi — heꞌi.

²⁴ Abraão ombovai vy — Aura ꞌrã — heꞌi.

²⁵ Haꞌe rami teĩ Abimeleque pe Abraão ijayvu ete, hembiguai kuery peteĩ ygua oipeꞌa nheaꞌã okuapyague re.

²⁶ Haꞌe ramo Abimeleque ombovai: — Xee ndaikuaai mavaꞌe pa haꞌe ramigua ojapo. Avave rei ndoikuaa ukaai teri xevy, neĩ ruxãꞌi ma voi naendui kovaꞌe ára eꞌỹ vy — heꞌi.

²⁷ Haꞌe ramo Abimeleque reve Abraão ojapo peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe rami vy vexaꞌi haꞌe vaka ogueru vy omeꞌẽ Abimeleque pe.

²⁸ Sete vexaꞌi kunha Abraão oiporavo vy mymba kuerya gui haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã py omoĩ.

²⁹ Haꞌe ramo Abimeleque oporandu Abraão pe: — Mbaꞌerã tu sete vexaꞌi ri reipeꞌa?

³⁰ Abraão ombovai: — Xepo gui rejopy ꞌrã pee py sete vexaꞌi ikuai vaꞌe, xee ae kovaꞌe ygua ajoꞌo ukaague kuaa ukaarã — heꞌi.

³¹ Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe henda hery Berseba, haꞌe py oura okuapy rire. Tery Berseba ma “Ygua ouraague” ꞌea.

³² Haꞌe rami vy peteĩ rami ikuai aguã re jogueroayvu Berseba py. Haꞌe rire Abimeleque haꞌe xondaro ruvixa Ficol opuꞌã vy ojevypa ju filisteu kuery yvy katy.

³³ Berseba py Abraão onhotỹ tamargueira. Haꞌe py ojapukai guive Senhor Nhanderuete imarã eꞌỹ vaꞌe rery rupi.

³⁴ Filisteu kuery yvy re Abraão oiko are.

22

¹ Nhanderuete Abraão oeko aꞌãague Haꞌe vaꞌe rire Nhanderuete oeko aꞌã Abraão. Haꞌe vy — Abraão — heꞌi ixupe. Ombovai: — Apy ma aĩ.

² Nhanderuete aipoeꞌi: — Ejopy nderaꞌy peteĩꞌi Isaque reayvu ete vaꞌe, haꞌe eraa Moriá yvy re. Haꞌe py remeꞌẽ ꞌrã xevy reapy vy, peteĩ yvyty xee aexa uka vaꞌerã áry — heꞌi.

³ Haꞌe gui koꞌẽ eꞌỹ mbove Abraão opuꞌã. Guymba mburika oguereko katupa ma vy ogueraa mokoĩ guembiguai, guaꞌy Isaque guive. Yxakã omboaꞌy uka omoendy aguã. Haꞌe gui oo Nhanderuete aipoeꞌiague katy.

⁴ Mboapy ára ma ooa py Abraão omaꞌẽ vy oexa ooxea mombyry gui.

⁵ Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Peẽ kuery orerarõ ꞌrã apy mburikaꞌi reve. Haꞌe rã xee ma kunumi vaꞌe reve ꞌrã roo kii rami. Nhanderuete romboetepa ma vy rojevy ju ꞌrã peẽa py — heꞌi.

⁶ Haꞌe vy yxakã omoendy vaꞌerã Abraão ojopy vy ombovoyi guaꞌy Isaque. Haꞌe rã taꞌy ma opo py ogueraa tata haꞌe kyxe. Haꞌe rami vy jogueraa.

⁷ Ooa rupi Isaque aipoeꞌi nguu Abraão pe: — Xeru. Ombovai: — Apy ma aĩ xeraꞌy. Isaque oporandu: — Apy ma tata, yxakã guive oĩ. Mamo tu oĩ vexaꞌi jajuka haꞌe japy vaꞌerã?

⁸ Ombovai: — Xeraꞌy, Nhanderuete ae ꞌrã ojou uka vexaꞌi japy vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe gui oove tema joupive.

⁹ Haꞌe gui ovaẽ ma Nhanderuete ijayvuague py. Haꞌe py ma Abraão ojapo peteĩ altar Senhor pe. Haꞌe vaꞌe áry omoĩ yxakã. Haꞌe gui ojokua guaꞌy Isaque, haꞌe altar áry omonheno yxakã oĩ vaꞌe áry.

¹⁰ Opo omondouka vy ojopy kyxe guaꞌy ojuka aguã.

¹¹ Haꞌe ramo anjo Senhor-a guigua ijayvu nhendu yva gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Abraão! Abraão! ombovai vy — Apy ma aĩ — heꞌi.

¹² Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Eupi eme ndepo kunumi vaꞌe rejuka aguã, mbaꞌeve ejapo eme hexe. Mbaꞌeta aỹ ma aikuaa Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi reiko vaꞌea, nderaꞌy peteĩꞌi vaꞌe xevy neremeꞌẽxe eꞌỹi rire — heꞌi.

¹³ Abraão guakykue katy omaꞌẽ vy oexa peteĩ vexaꞌi guakua re ojejura oiny vaꞌe jai rogue hiꞌaĩ vaꞌe re. Haꞌe rami vy vexaꞌi ojopy vy oapy guaꞌy rekovia.

¹⁴ Haꞌe vaꞌe henda Abraão omboery “ Senhor ojou uka ꞌrã”. Haꞌe rami rire aỹ peve “ Senhor pegua yvyty re ojou uka ꞌrã”, ꞌea.

¹⁵ Haꞌe gui mokoĩguea ma anjo Senhor-a guigua ijayvu Abraão pe yva gui.

¹⁶ Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: — Xerery rupi ae aura: Nami rejapo, nderaꞌy peteĩ vaꞌe xevy neremeꞌẽxe eꞌỹi rire ma

¹⁷ xee romoingo porã ꞌrã. Anhetẽ amboeta ꞌrã neramymino kuery jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami, haꞌe ita kuꞌi yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe hetaa rami. Neramymino kuery ipoꞌaka ꞌrã ngovaigua kuery retã re.

¹⁸ Haꞌe kuery re vy yvy regua kuery haꞌe javi ꞌrã amoingo porã, xeayvua rejapo rire — heꞌi.

¹⁹ Haꞌe ramo Abraão ojevy ju guembiguai kuerya py. Oo joupive guekoa Berseba katy. Haꞌe py ju hekoa.

²⁰ Naor ramymino kuery rery oĩa Haꞌe vaꞌe rire Abraão oendu “Milca voi oikuavã ma kyrĩgue, nderyvy Naor raꞌy” ꞌea rã

²¹ Po rami hery oĩ: tujave vaꞌe ma Uz, tyvy Buz, Arã rurã Quemuel,

²² haꞌe gui Quésede, Hazo, Pildas, Jidlafe haꞌe Betuel.

²³ Betuel rajy ma Rebeca. Haꞌe vaꞌe kuery irundy meme ma Milca memby kuery ikuai, Abraão ryvy Naor ramymino kuery.

²⁴ Naor raꞌyxy jevy ma Reumá hery vaꞌe. Haꞌe voi oguereko kyrĩgue: Teba, Gaã, Taás haꞌe Maaca.

23

¹ Sara omanoague Haꞌe gui Sara ma cento e vinte e sete maꞌetỹ re oikoa py

² omano Quiriate-Arba tetã Hebrom ꞌepy vaꞌe py, Canaã yvy re ae. Haꞌe ramo Abraão ou vy ojaeꞌo ipyꞌa vai vy.

³ Haꞌe vaꞌe rire Abraão opuꞌã ju omano vaꞌekue ituia gui. Haꞌe vy ijayvu Hete raꞌy kuery ikuai vaꞌe pe:

⁴ — Xee ma yvy mboae guigua aiko pendeyvy re. Pemeꞌẽ xevy haꞌvy omano vaꞌekue ruparã pendeyvy re, xeraꞌyxy retekue anhono porã aguã — heꞌi.

⁵ Hete raꞌy kuery ombovai vy Abraão pe aipoeꞌi:

⁶ — Xeruvixa, endu ke oreayvu. Ndee ma orembyte reiko Nhanderuete huvixarã omoĩ vaꞌekue rami. Yvyra rupa iporãve vaꞌe py tema enhono porã nderaꞌyxy retekue. Ore kuery regua mavaꞌeve noromeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã yvyra ruparã vaꞌe, omano vaꞌekue renhono porã aguã — heꞌi.

⁷ Haꞌe ramo Abraão opuꞌã vy guenapyꞌã re oĩ haꞌe vaꞌe tekoa pygua kuery haꞌe Hete raꞌy kuery renonde.

⁸ Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xapyꞌa rei omano vaꞌekue anhono porã aguã pejou porã ri vy pejapyxaka. Xerekovia pejerure Zoar raꞌy Efrom pe,

⁹ xevy omeꞌẽ aguã Macpela re itakua oĩ vaꞌe, mbaꞌeta ijyvy apy re oĩ. Hepya rami porã tovende xevy, pendeyvy mbyte re anhono porã aguã — heꞌi.

¹⁰ Haꞌe gui heteu regua Efrom ou vy oguapy oiny Hete raꞌy kuery mbyte. Tetã kora rokẽ rupi oike vaꞌe haꞌe javi oendua py ijayvu, haꞌe vy aipoeꞌi Abraão pe:

¹¹ — Any teve xeruvixa, endu ke. Xeyvy ameꞌẽmba rive ꞌrã ndevy, itakua oĩ vaꞌe guive. Xeretarã raꞌy kuery pavẽ renonde ameꞌẽ ndevy. Enhono porã tema omano vaꞌekue — heꞌi.

¹² Haꞌe ramo Abraão guenapyꞌã re oĩ tekoa pygua kuery renonde.

¹³ Tekoa pygua kuery oendua py ijayvu ju Efrom pe: — Haꞌe rami teĩ rejou porã ri ramo ajerure rejapyxaka aguã re. Ndeyvy repy ꞌrã xee ameꞌẽ. Ejopy ke xepo gui. Haꞌe ramo ꞌrãe xeraꞌyxy retekue anhono porã haꞌe py — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo Efrom ombovai:

¹⁵ — Xeruvixa, endu haꞌvy. Peteĩ yvy quatrocentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua ovare vaꞌe, mbaꞌe tu haꞌe nunga xevy haꞌe ndevy? Enhono porã katu haꞌe py nderaꞌyxy retekue — heꞌi.

¹⁶ Haꞌe rami Efrom ijayvu rã Abraão oendu vy oaꞌã prata haꞌe omeꞌẽ ixupe. Hete raꞌy kuery oexaa py omeꞌẽ, ijayvuague rami vy quatrocentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua, mbaꞌemo vendea oiporuve vaꞌe regua.

¹⁷ Haꞌe rami Efrom yvy Macpela re oĩ vaꞌe Manre katyꞌi, yvy, itakua haꞌe yvyra ikuai vaꞌe haꞌe javi

¹⁸ ovendepa Abraão pe, Hete raꞌy kuery haꞌe tetã kora rokẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javive oendua py.

¹⁹ Haꞌe rire Abraão onhono porã guaꞌyxy Sara retekue itakua py, Macpela yvy re Manre katyꞌi. Haꞌe vaꞌe tekoa ma Hebrom, Canaã yvy re oĩ.

²⁰ Haꞌe rami py Hete raꞌy kuery Abraão pe ovende rakaꞌe yvy haꞌe itakua oĩ vaꞌe, taꞌyxy omano vaꞌekue ruparã.

24

¹ Guembiguai pe Abraão Isaque raꞌyxyrã ojou ukaague Haꞌe rire Abraão tujaꞌi ete ma, heta maꞌetỹ ma oguereko, haꞌe opa mbaꞌe py Senhor omoingo porã.

² Haꞌe ramo Abraão ijayvu guembiguai hoo py ikuai vaꞌe gui inhymave vaꞌe, opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re opena vaꞌety pe. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi: — Emoĩ ndepo xeꞌu guy rupi,

³ haꞌe eura Senhor Nhanderuete yva haꞌe yvy haꞌe javi re ipoꞌaka vaꞌe rery rupi, xeraꞌy raꞌyxyrã rejou aguã teĩ Canaã yvy apy aikoa py ikuai vaꞌe rajy kuery regua eꞌỹ guive. Haꞌe vaꞌe jave ma haꞌe kuery ouraa ovareve aguã opo omoĩ ꞌrã joꞌu guy rupi oura vy.

⁴ Haꞌe rã xeretarã kuerya py ae ꞌrã reo, haꞌe vaꞌe regua rejou aguã xeraꞌy Isaque raꞌyxyrã — heꞌi.

⁵ Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei ma kunha vaꞌe ndouxei ꞌrã xerupive kovaꞌe yvy re. Haꞌe rami rã nderaꞌy teve ꞌrã araa yvy rejuague katy?

⁶ Abraão ombovai: — Ndaꞌevei! Ejapo eme xeraꞌy haꞌe katy ojevy aguã rami.

⁷ Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete yva pygua xepeꞌa karamboae xeru ro haꞌe yvy xetuiague gui, haꞌe xevy oura reve “Kovaꞌe yvy ameꞌẽ ꞌrã neramymino kuery peguarã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami vy nerenonde omondouka ꞌrã guembiguai anjo. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy gui ꞌrã reru xeraꞌy raꞌyxyrã.

⁸ Haꞌe gui xapyꞌa rei kunha vaꞌe nderupive ndouxei ramo toaxa rive reuraague. Haꞌe rami teĩ eraa eme xeraꞌy haꞌe katy — heꞌi.

⁹ Haꞌe ramo opatõ Abraão ꞌu guy rupi hembiguai opo omoĩ reve oura ijayvuague rami ojapo aguã re.

¹⁰ Haꞌe rami vy dez camelo hembiguai ogueraa opatõ rymba, haꞌe mbaꞌemo porã ipatõ ogueraa uka vaꞌekue haꞌe javi. Mesopotâmia katy ojepeꞌa ovy, Naor kuery retã katy ae.

¹¹ Hetã py ovaẽ raiꞌia py peteĩ ygua oĩ vaꞌe yvýry ovaẽ. Haꞌe py omombytuꞌu ranhe mymba camelo henapyꞌã re. Kaꞌaru jave kunhataĩgue yy re ouaty hora omombytuꞌu imbokuapy.

¹² Haꞌe vy aipoeꞌi opyꞌa py: — Senhor, xepatõ Abraão Ruete reiko vaꞌe, ajerure ndevy xepytyvõ aguã, haꞌe xepatõ Abraão voi remboaxy aguã.

¹³ Mbaꞌeta xee ma apy aĩ ygua rexeiꞌi, kunhague kovaꞌe tetã pygua rajy kuery yy re ouaty py.

¹⁴ Haꞌe nunga rupi tove kunhataĩ xevy aipoaꞌea vaꞌe: “Emboguejy yryru ayꞌu aguã”, haꞌe ramo “Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery avi ꞌrã amboyꞌu”, heꞌi vaꞌe ae toiko nerembiguai Isaque raꞌyxyrã reiporavo vaꞌekue. Haꞌe ramo ꞌrãe aikuaa xepatõ remboaxy maa — heꞌi.

¹⁵ Rebeca reve Isaque nhovaexĩague Haꞌe rami teri ijayvu hoꞌamy jave tetã gui oẽ ouvy Rebeca, Betuel rajy vaꞌe. Tuu ma Abraão rykeꞌy Naor raꞌy, haꞌe Milca piꞌa. Peteĩ yryru ogueru oiny oaxiꞌy áry.

¹⁶ Haꞌe vaꞌe kunhataĩ ma iporã vaipa, ava reve joguereko vaꞌeꞌỹ teri. Haꞌe gui ygua py oo vy oꞌyryru omonyẽ ma vy ou ju.

¹⁷ Haꞌe vaꞌe jave py tembiguai oo vy ovaexĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ yy ndeꞌyryru gui ayꞌu aguã.

¹⁸ Kunha vaꞌe ombovai: — Eyꞌu katu xeruvixa — heꞌi. Haꞌe rami vy yryru omboguejy pojava vy ojopy reve ombojeroꞌa omboyꞌu aguã.

¹⁹ Omboyꞌupa ma vy aipoeꞌi: — Anoẽve ta nerymba camelo kuery pe ju haꞌe javive oyꞌu peve — heꞌi.

²⁰ Haꞌe rami vy ojapura reve onhoẽ mymba oyꞌuaty py, haꞌe onha ju ovy ygua katy ojarave aguã. Ogueruve ju vy camelo kuery haꞌe javive omboyꞌu.

²¹ Ava vaꞌe ijayvu eꞌỹ re omaꞌẽ oiny oikuaa porãxe vy Senhor anhetẽ pa haꞌe oguataa py oipytyvõa, tyrã anya.

²² Camelo kuery haꞌe javive oyꞌu ma ramo ava vaꞌe oguenoẽ peteĩ ojereꞌi vaꞌe ouro guigua hatãꞌi vaꞌe rami rai ipoyi vaꞌe, haꞌe mokoĩ poapy regua ouro guigua dez hatãꞌi vaꞌe rami ipoyi vaꞌe.

²³ Haꞌe vy oporandu kunha vaꞌe pe: — Xee ajerure remombeꞌu aguã: Mavaꞌe rajy tu ndee? Haꞌeve ꞌrã ndaꞌu nderu ropy ake aguã, haꞌe xerupive ou vaꞌekue guive?

²⁴ Ombovai: — Xee ma Betuel rajy. Xeru ma Naor raꞌyxy Milca piꞌa.

²⁵ Haꞌe gui roguereko reta mbaꞌemo pire haꞌe nhuũ. Peke aguã voi haꞌeve — heꞌi.

²⁶ Haꞌe rami rã ava vaꞌe guenapyꞌã re oĩ vy ombojerovia Senhor.

²⁷ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Taꞌimaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor, xepatõ Abraão “Xeruete” heꞌia, mbaꞌeta nomboaxy eꞌỹi xepatõ, neĩ anhetẽ rupi ndoguereko eꞌỹi. Xeraperã re Senhor xemboꞌe raꞌe xepatõ retarã kuery ro py ae avaẽ aguã — heꞌi.

²⁸ Haꞌe rami rã kunhataĩ vaꞌe onha ovy, haꞌe oxy kuery ro py omombeꞌupa.

²⁹ Rebeca oguereko peteĩ okyvy Labão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe onha ovy tembiguai ygua rexei hiꞌaĩ vaꞌe ovaexĩ aguã.

³⁰ Ojereꞌi vaꞌe haꞌe poapy regua gueindy poapy re oexa vy, haꞌe heindy “Po rami ava vaꞌe ijayvu xevy” heꞌi. Haꞌe ramo Labão oendu vy oo ovaexĩ camelo reve, ygua yvyꞌiry hiꞌaĩa py.

³¹ Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Senhor nemoingo porã vaꞌe, evaẽ ke. Mbaꞌe re tu reꞌã apy oka py? Xeropy rupi areko katupa ma, nerymba camelo ikuai aguã guive — heꞌi.

³² Haꞌe rami vy omovaẽ. Camelo kuery áry gui mbaꞌemo omboguejypa vy omeꞌẽ mbaꞌemo pire haꞌe nhuũ. Yy guive ogueru ruka ava vaꞌe py ojoi aguã, avakue hupive ou vaꞌekue pe voi.

³³ Tembiꞌu guive ogueru. Haꞌe ramo ava vaꞌe aipoeꞌi: — Xee ndakaru reguai amombeꞌupa eꞌỹ re mbaꞌerã pa ajua. Labão ombovai: — Emombeꞌu maꞌvy — heꞌi.

³⁴ Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xee ma Abraão rembiguai aiko.

³⁵ Senhor omoingo porã ete xepatõ. Haꞌe ramo oguerekopa: vexaꞌi, vaka, prata, ouro, guembiguai avakue haꞌe kunhague, guymba camelo haꞌe mburikaꞌi.

³⁶ Sara xepatõ raꞌyxy kakuaa vaipa oikoa py oikuavã opiꞌa. Haꞌe vaꞌe pe ma tuu omeꞌẽmba oguereko vaꞌe haꞌe javi.

³⁷ Haꞌe gui xepatõ xeapo karamboae aura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy raꞌyxyrã rejou vy ndaꞌevei kunhague Canaã yvy xee aikoa vaꞌe regua rejou aguã.

³⁸ Haꞌe rami ꞌrãgue py xeru ro py ꞌrã reo, xeretarã kuerya py ae. Haꞌe gui ꞌrã reru xeraꞌy raꞌyxyrã”, heꞌi vaꞌekue xevy.

³⁹ Haꞌe ramo xepatõ pe “Xapyꞌa rei ma kunha vaꞌe ndouxei ꞌrã xerupive”, haꞌe.

⁴⁰ ramo ombovai: “ Senhor hexeve aikoa vaꞌe ombou ꞌrã guembiguai anjo nepytyvõarã, xeretarã kuery haꞌe xeru ro py ae rejou aguã xeraꞌy raꞌyxyrã.

⁴¹ Haꞌe rami avi xeretarã kuerya py reo ramo kunha vaꞌe haꞌe kuery nombou ukaxei ramo ma toaxa rive reuraague”, heꞌi vaꞌekue xevy.

⁴² Haꞌe gui ange ygua py avaẽ vy aipoaꞌe xejeupe: “Xepatõ Abraão Senhor ‘Xeruete’ heꞌia vaꞌe, xapyꞌa rei aguataa rupi xepytyvõ ramo ma,

⁴³ apy ma aĩ aỹ ygua yvyꞌiry. Tove kunhataĩ yy re ou vaꞌe pe aipoaꞌe ramo ‘Emeꞌẽ na yy ruxãꞌi tayꞌu ndeꞌyryru gui’, haꞌe rã

⁴⁴ xevy ‘Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery pe voi ajara ꞌrã’, heꞌi vaꞌe, haꞌe vaꞌe ae toiko xepatõ raꞌy raꞌyxyrã Senhor oiporavo vaꞌekue”, haꞌe vaꞌekue.

⁴⁵ Haꞌe nunga re teri xepyꞌa ainy jave oẽ ouvy Rebeca. Yryru oaxiꞌy áry ogueru vaꞌe reve ygua py oo vy ojara yy. Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “Ajerure ndevy emeꞌẽ na ayꞌu aguã”, haꞌe

⁴⁶ ramo omeꞌẽ pojava. Haꞌe vy oaxiꞌy áry gui yryru omboguejy vy aipoeꞌi: “Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery pe voi ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã”, heꞌi. Haꞌe ramo ayꞌu, xerymba camelo kuery voi omboyꞌu.

⁴⁷ Haꞌe gui ixupe aporandu: “Mavaꞌe rajy tu ndee?” Haꞌe ombovai: “Betuel rajy aiko. Xeru ma Naor raꞌy, Milca piꞌa vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe ramo ixĩ re amoĩ ojereꞌi vaꞌe, haꞌe rã ipoapy re ma poapy regua amoĩ. Haꞌe vaꞌe jave py kunhague omombu uka ꞌrã oxĩ, aỹgua onambi omombu ukaa rami avi, ijegua vaꞌe omoĩ aguã.

⁴⁸ Haꞌe vy xerenapyꞌã re aĩ vy ambojerovia Senhor. Xemaꞌenduꞌa porã Senhor xepatõ Abraão “Xeruete” heꞌia vaꞌe re, mbaꞌeta tape haꞌevea rupi xerereko rire, xepatõ retarã rajy ae ajou aguã rami taꞌy raꞌyxyrã.

⁴⁹ Haꞌe gui aỹ ma xapyꞌa rei xepatõ pe iporã vaꞌe haꞌe anhetẽ rupigua ri pejapoxe vy pemombeꞌu xevy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo pemombeꞌu porã avi xevy, xee aikuaa aguã jaiporu kuaa regua katy aa aguã, eꞌỹ vy jaiporu kuaa eꞌỹa katy — heꞌi.

⁵⁰ Haꞌe ramo Labão haꞌe Betuel ombovai: — Haꞌe nunga ma Senhor gui ae oiko raꞌe. Ore ma mbaꞌeve rei oreayvurã ndoroikuaai, anhetẽ vaꞌe remombeꞌu ramo.

⁵¹ Upe hiny Rebeca nerenonde. Eraa, tapeo. Toiko nepatõ raꞌy raꞌyxyrã, Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi.

⁵² Rebeca re Isaque omendaague Haꞌe rami ombovai rã Abraão rembiguai oendu vy guenapyꞌã re oĩ Senhor renonde.

⁵³ Haꞌe oguenoẽ mbaꞌemo porã: ouro, prata guigua haꞌe tupyja. Rebeca pe omeꞌẽmba. Ikyvy pe, ixy pe avi omeꞌẽ mbaꞌemo porã.

⁵⁴ Haꞌe rire mae okaru haꞌe oyꞌu okuapy, avakue hupive ou vaꞌekue reve. Pytũ oaxa okuapy. Koꞌẽ rai ramove tembiguai opuꞌã vy aipoeꞌi: — Xemondouka ju xepatõa katy.

⁵⁵ Haꞌe rã ikyvy haꞌe ixy aipoeꞌi: — Tove, kunha vaꞌe topytaveꞌi ranhe dez ára ri jepe. Haꞌe gui mae ma ꞌrã oo — heꞌi.

⁵⁶ Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Ndaꞌevei haꞌe rami aguã, aguataa rupi Senhor xepytyvõ rire. Xemondouka ju xepatõa katy.

⁵⁷ Aipoeꞌi okuapy: — Nhaenoĩ haꞌvy kunhataĩ vaꞌe, ixugui ae nhaendu aguã — heꞌi.

⁵⁸ Haꞌe rami vy gueindy Rebeca oenoĩ okuapy vy oporandu ixupe: — Reoxe pa kovaꞌe ava reve? Haꞌe ramo — Aa ꞌrã — heꞌi.

⁵⁹ Haꞌe ramo omondouka gueindy Rebeca hembiguai reve, Abraão rembiguai haꞌe avakue hupive ou vaꞌekue reve oo aguã.

⁶⁰ Ogueroayvu porã imondovy Rebeca. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndee ma orereindy. Tanememby reta ete. Tove neremiarirõ kuery taꞌipoꞌaka ngovaigua kuery retã re — heꞌi.

⁶¹ Haꞌe ramo Rebeca opuꞌã guembiguai kunhataĩgue reve. Camelo áry oĩmba vy ojeꞌoi ava vaꞌe rakykue. Haꞌe rami py Abraão rembiguai ogueraa Rebeca.

⁶² Haꞌe vaꞌe jave Isaque ou oiny Beer-Laai-Roi katy gui, Neguebe yvy re ju oiko aguã.

⁶³ Kaꞌaruꞌi jave oo oyvy rupi oikuaa pota aguã. Haꞌe gui omaꞌẽ vy oexa camelo árygua kuery ou oiny rã.

⁶⁴ Rebeca voi omaꞌẽ vy oexa Isaque. Haꞌe rami vy camelo áry gui oguejy vy

⁶⁵ oporandu Abraão rembiguai pe: — Mavaꞌe ava tu ou oiny yvy rupi nhandea katy? — Xepatõ rima ou — heꞌi ombovai vy. Haꞌe ramo tova moꞌãa oguenoẽ vy omoꞌã ngova. Rebeca ma ngova ojaoꞌi omerã Isaque omboete vy, haꞌe kuery reko rami vy.

⁶⁶ Isaque pe tembiguai omombeꞌu mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi.

⁶⁷ Haꞌe ramo Isaque ma oxy Sara rogue py ogueraa Rebeca. Hexe omenda ramo taꞌyxy oiko. Isaque oayvu ete. Haꞌe rami vy mae ipyꞌa porã ju ixy omanoague gui.

25

¹ , Abraão omenda ju kunha mboae Quetura hery vaꞌe re.

² Haꞌe vaꞌe ma oikuavã Zinrã, Jocsã, Medã, Midiã, Isbaque haꞌe Suá.

³ Jocsã raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã. Dedã raꞌy kuery ma Assurim, Letusim haꞌe Leumim.

⁴ Midiã raꞌy kuery ma Efá, Efer, Enoque, Abida haꞌe Elda. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi Quetura piꞌa kuery.

⁵ Haꞌe rã Isaque pe ae ma Abraão omeꞌẽ oguereko vaꞌe haꞌe javi.

⁶ Guaꞌyxy jevy piꞌa kuery pe ma mbaꞌemo omeꞌẽ avi vaꞌeri oikove teri reve omondoukapa guaꞌy Isaque-a gui mombyry. Amboae yvy katy omondouka kuaray oua katy.

⁷ Abraão omanoague Abraão ma cento e setenta e cinco maꞌetỹ re oiko.

⁸ Haꞌe gui Abraão ipytuẽ atã vy omano kakuaa ete reve. Haꞌe ramo heraa tamoĩ kuerya py.

⁹ Haꞌe ramo taꞌy Isaque haꞌe Ismael onhono porã Macpela py itakua oĩ vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe yvy ma Manre katyꞌi oĩ, heteu regua Zoar raꞌy Efrom mbaꞌe vaꞌekue.

¹⁰ Haꞌe vaꞌe yvy ma Hete raꞌy kuery gui Abraão ojogua vaꞌekue. Haꞌe py ae onhono porã Abraão, taꞌyxy Sara yvýry.

¹¹ Abraão omano rire taꞌy Isaque ju Nhanderuete omoingo porã. Isaque ma Beer-Laai-Roi katyꞌi oiko.

¹² Po rami Ismael ramymino kuery rery. Haꞌe ma Abraão raꞌy, Sara rembiguai Agar Egito guigua piꞌa.

¹³ Po rami ma Ismael raꞌy kuery rery, jypyꞌi ituiꞌi vaꞌekue guive. Ismael raꞌy ypy ma Nebaiote, haꞌe gui Quedar, Adbeel, Mibsão,

¹⁴ Misma, Dumá, Massá,

¹⁵ Hadade, Tema, Jetur, Nafis haꞌe Quedemá.

¹⁶ Haꞌe vaꞌe kuery ma Ismael raꞌy kuery. Haꞌe kuery rery ma hetã haꞌe hekoa rery joo ramigua. Doze huvixa ikuai guetarã kuery re opena vaꞌe.

¹⁷ Ismael ma cento e trinta e sete maꞌetỹ re oiko. Haꞌe vy omano. Haꞌe rã heraa tamoĩ kuerya py.

¹⁸ Taꞌy kuery ma Havilá yvy guive Sur peve ikuai, Egito katyꞌi, Assíria katy jaa vy jaaxa vaꞌe. Guetarã kuery gui mombyry ikuai.

¹⁹ Isaque raꞌy kuery ituiꞌiague Po rami ma Abraão raꞌy Isaque raꞌy kuery. Abraão raꞌy ma Isaque.

²⁰ Isaque quarenta maꞌetỹ oguerekoa py omenda Rebeca re. Haꞌe vaꞌe ma arameu regua Betuel Padã-Arã pygua rajy, arameu regua Labão reindy.

²¹ Haꞌe gui Isaque raꞌyxy imemby vaꞌerã eꞌỹ oiko ramo ojerure Senhor pe. Haꞌe rã ojerurea Senhor oendu ramo taꞌyxy Rebeca oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe.

²² Hyruꞌi py kyrĩgue joe opuꞌã okuapy. Haꞌe ramo Rebeca aipoeꞌi: — Haꞌe rami ri ramo mbaꞌerã tu xee aiko? — heꞌi. Haꞌe rami vy oporandu Senhor pe.

²³ Senhor ombovai: — Mokoĩ regua rima nderye py oĩ, ituiꞌi guive mokoĩ regua ꞌrã oiko joo rami eꞌỹ ikuai vaꞌe. Peteĩ regua ma amboae gui ipoꞌakave ꞌrã, haꞌe tujave vaꞌe oiko ꞌrã kyrĩve vaꞌe rembiguai — heꞌi.

²⁴ Haꞌe gui kyrĩ vaꞌe oikuavã aguã ára ovaẽ ramo mokoĩ oĩ raꞌe hyruꞌi py.

²⁵ Jypygua ma pytã rei, haguepa rei vaꞌe oiko. Haꞌe nunga rupi omboery Esaú. Tery Esaú ma “Haguepa vaꞌe” ꞌea.

²⁶ Haꞌe rireꞌi ma tyvy ju oiko guykeꞌy Esaú pyta re ojopy reve. Haꞌe nunga rupi omboery Jacó. Tery Jacó ma “Jopyta jopya” ꞌea, nhombotavya jaikuaa aguã. Isaque sessenta maꞌetỹ oguerekoa py taꞌyxy Rebeca oikuavãꞌi.

²⁷ Esaú jypygua peguarã vaꞌe ovendeague Haꞌe gui avakueꞌi tujapave ma ojeꞌoivy. Esaú ma imbaꞌejuka rupi oiko kaꞌaguy re. Haꞌe rã Jacó ma oiko rive, ooꞌi py oĩ vaꞌe.

²⁸ Isaque oayvu vaipa Esaú, xoꞌo ojuka vaꞌekue hoꞌuxe vai vy. Haꞌe rã Rebeca ma Jacó oayvuve.

²⁹ Haꞌe gui Jacó mbaꞌemoꞌi ombojy oiny jave Esaú ou oiny kaꞌaguy gui inhembyayi vaipa reve.

³⁰ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Emeꞌẽ xevy upe pytã rei vaꞌe rembojy vaꞌekue kyrĩꞌi haꞌu aguã, xenhembyayi vaipa ma — heꞌi. Haꞌe nunga rupi omboerya Edom. Tery Edom ma “Pytã vaꞌe” ꞌea.

³¹ Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi: — Evende ranhe xevy jypygua peguarã rejopy vaꞌerã vaꞌe. Haꞌe kuery reko rami vy tuu omano vy guaꞌy tujave vaꞌe pe oeja retave ꞌrã iporãve vaꞌe anho, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe pe ma mboapyꞌive ꞌrã oeja.

³² Tykeꞌy ombovai: — Xee ma amano ta ma. Mbaꞌerã tu ovare xevy jypygua peguarã vaꞌe? — heꞌi.

³³ Haꞌe ramo Jacó — Eura ranhe xevy — heꞌi ramo oura.

³⁴ Haꞌe gui Esaú pe Jacó omeꞌẽ mbojape haꞌe lentilha mimoĩ. Haꞌe rã hoꞌupa ma vy opuꞌã ovy. Haꞌe rami py Esaú nombovarei jypygua pegua ojopy aguã vaꞌekue.

26

¹ Filisteu kuery yvy re Isaque oiko jave guare Haꞌe gui oiko ju karuai yvy re, jypyꞌi Abraão oiko teri jave karuai oiko vaꞌekue ramigua. Haꞌe nunga rupi Isaque oo Gerar katy, filisteu kuery ruvixa Abimeleque-a py.

² Haꞌe gui ixupe Senhor ojexa uka vy aipoeꞌi: — Eguejy eme Egito katy. Epyta yvy xee aexa uka vaꞌe py.

³ Haꞌe py ae eiko. Haꞌe rã xee aiko ꞌrã ndereve, romoingo porã ꞌrã guive. Mbaꞌeta ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe ju ꞌrã ameꞌẽ kovaꞌe yvy haꞌe javi. Ajapopa ꞌrã nderu Abraão pe auraague.

⁴ Haꞌe rami vy neramymino kuery amboeta ꞌrã jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe hetaa rami. Haꞌe kuery pe ju teĩ ameꞌẽ kovaꞌe yvy haꞌe javi. Neramymino kuery re vy amoingo porã ꞌrã haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe,

⁵ Abraão xenheꞌẽ rendu rire. Haꞌe ma ojapopa ajapo uka vaꞌe, aipota vaꞌe, lei hekorã aeja vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.

⁶ Haꞌe ramo Isaque ma Gerar py ae opyta.

⁷ Haꞌe vaꞌe tekoa pygua kuery taꞌyxy re oporandu rã “Xereindy” heꞌi ꞌrã, “Xeraꞌyxy” heꞌi aguã okyje vy. Ojeupe ae “Avakue tekoa pygua xejuka eꞌỹ aguã Rebeca oayvu vy” heꞌi, taꞌyxy iporã vaipa ramo.

⁸ Are ma haꞌe py Isaque oikoa py filisteu kuery ruvixa Abimeleque omaꞌẽ peteĩ okẽꞌi rupi. Haꞌe vy oexa Isaque guaꞌyxy Rebeca reve joayvu ramo.

⁹ Haꞌe gui Abimeleque oenoĩ uka Isaque. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae kunha vaꞌe nderaꞌyxy raꞌe! Mbaꞌe re tu ixupe “Xereindy” ꞌre? Isaque ombovai: — Mbaꞌeta “Ikáuxa xejukaa eꞌỹ aguã”, haꞌe vy — heꞌi.

¹⁰ Abimeleque aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami rejapo orere? Ndaxyi ꞌrãgue amongue apygua nderaꞌyxy reve ojejavy aguã. Haꞌe rami vaꞌe rire ndee orembojejavy vaipa ete ꞌrãgue — heꞌi.

¹¹ Haꞌe gui guetarã kuery haꞌe javive pe ju Abimeleque ijayvu: — Amongue kovaꞌe ava re ojapo vai vaꞌe, haꞌe eꞌỹ vy taꞌyxy re opena vaꞌe ma anhetẽ omano ꞌrã — heꞌi.

¹² Haꞌe rire haꞌe vaꞌe yvy re Isaque omaꞌetỹ. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ae peteĩ-teĩ gui omonoꞌõ cem, Senhor omoingo porã ramo.

¹³ Haꞌe rami vy oguerekopave tema ovy, oiko porã, oguerekopa ete peve.

¹⁴ Oguereko vexaꞌi, vaka, oguereko reta guembiguai. Haꞌe ramo filisteu kuery ndaꞌevei rei ikuai hexe.

¹⁵ Haꞌe rami vy ombotypa ygua tuu Abraão oikove teri rã hembiguai kuery ojoꞌo vaꞌekue, yvy omonyẽmba rive.

¹⁶ Abimeleque voi aipoeꞌi Isaque pe: — Ejepeꞌa orerekoa gui, ore kuery gui ndepoꞌakapave ma guive ramo — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe rami rã Isaque oo haꞌe gui, Gerar yvyꞌã guy py ju oiko aguã. Haꞌe py ae hekoa.

¹⁸ Haꞌe py peteĩgue ju Isaque ojoꞌo uka yguarã Abraão oikove teri rã ojoꞌo pyre, Abraão omano rire filisteu kuery ombotypa vaꞌekue. Ygua peteĩ-teĩ omboery tuu omboeryague rupi ae.

¹⁹ Isaque rembiguai kuery avi yvyꞌã guy py ojoꞌo vy ojou yvu porã oĩa.

²⁰ Haꞌe rã Gerar pygua vexaꞌi re opena vaꞌe kuery jogueroꞌa okuapy Isaque rymba kuery re opena vaꞌe reve, “Kovaꞌe yy ma orembaꞌe” heꞌi vy. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ygua Isaque omboery Eseque, hexeve jogueroꞌa ramo. Tery Eseque ma “Jogueroꞌaa” ꞌea.

²¹ Haꞌe gui amboae ygua ju ojoꞌo. Haꞌe vaꞌekue re voi jogueroꞌa okuapy. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe omboery Sitna. Tery Sitna ma “Ijaꞌe eꞌỹa” ꞌea.

²² Haꞌe gui oove vy amboae ju ojoꞌo yguarã. Haꞌe vaꞌe re ma ndajogueroꞌavei vy omboery Reobote, Tery Reobote ma “Heta ikuai aguã” ꞌea. “Aỹ Senhor nhanderekoarã omeꞌẽ ma ramo nhandekuai porã ꞌrã kovaꞌe yvy re” heꞌi vy.

²³ Haꞌe gui Berseba katy ju oo.

²⁴ Haꞌe vaꞌe pyávy Senhor ojexa uka ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma nderu Abraão Ruete. Ekyje eme, mbaꞌeta ndereve voi xee aiko. Romoingo porã ꞌrã, haꞌe neramymino kuery amboeta ꞌrã xerembiguai Abraão re vy — heꞌi.

²⁵ Haꞌe ramo haꞌe py ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe ojapukai hery rupi. Haꞌe gui oupi oĩ aguã haꞌe py ae hekoa vy. Hembiguai kuery ojoꞌo ju yguarã haꞌe py.

²⁶ Abimeleque reve Isaque peteĩ rami ikuai aguã ojapoague Haꞌe rire Gerar gui ou Abimeleque, irũ Ausate haꞌe xondaro ruvixa Ficol reve.

²⁷ Ovaẽmba ramo Isaque aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌerã tu peju xea py? Xere napendeaꞌei rei vy penembyte gui xepeꞌa vaꞌekue ri.

²⁸ Haꞌe kuery ombovai: — Roexa porã Senhor anhetẽ ndereve oikoa. Haꞌe rami vy aiporoꞌe: “Aỹ ke jaura ore kuery ndereve, jajapo peteĩ rami nhandekuai aguã.”

²⁹ Eura ke orevy rejapo vai eꞌỹ aguã, ore peteĩve henda py ndere ndorojapo vaia rami avi. Haꞌevea rami anho rojapo ndere, romondouka porã guive karamboae. Ndee ma Senhor omoingo porã vaꞌe reiko — heꞌi.

³⁰ Haꞌe ramo Isaque ojapo ngaru haꞌe kuery pe. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy.

³¹ Koꞌẽ rai opuꞌã vy oura okuapy joupe-upe. Haꞌe gui Isaque omondoukapa rã haꞌe kuery ojeꞌoi porã.

³² Haꞌe vaꞌe árave Isaque rembiguai kuery ou vy ixupe omombeꞌu ygua ojoꞌo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Rojou ma yy — heꞌi okuapy.

³³ Haꞌe vaꞌe ygua ma omboery Seba. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã rery aỹ reve Berseba.

³⁴ Haꞌe gui Esaú quarenta maꞌetỹ oguerekoa py guaꞌyxyrã ojou mokoĩ: heteu regua Beeri rajy Judite haꞌe heteu regua Elom rajy Basemate.

³⁵ Haꞌe kuery mokoĩve re Isaque haꞌe Rebeca ndaꞌevei ete ikuai.

27

¹ Isaque guaꞌy kuery Jacó haꞌe Esaú ogueroayvu porãague Isaque tujaꞌi vy ndoexa kuaavei, nomaꞌẽ atãvei ma vy. Guaꞌy tujave vaꞌe Esaú oenoĩ vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy. Ombovai: — Apy ma aĩ — heꞌi.

² Tuu aipoeꞌi ixupe: — Xetujaꞌi ma, amano aguã ára ovaẽ ouvy teĩ ndaikuaai arakaꞌe paa.

³ Aỹ eraa nerembiporu huꞌy ryru haꞌe nderapa, tereo kaꞌaguy re, haꞌe ejuka xoꞌo xevy.

⁴ Ejapo tembiꞌu hee vaꞌe xee haꞌuxea ramigua, eru haꞌu aguã. Mbaꞌeta amano eꞌỹ mbove xee rogueroayvu porã ꞌrã — heꞌi.

⁵ Haꞌe ramo Rebeca oendu guaꞌy Esaú reve Isaque ijayvu rã. Haꞌe ramo Esaú kaꞌaguy re xoꞌo ojuka aguã oo ma ramo

⁶ Rebeca aipoeꞌi opiꞌa Jacó pe: — Aendu kuri nderykeꞌy Esaú reve nderu ijayvu vy

⁷ “Eru xoꞌo, haꞌe ejapo tembiꞌu hee vaꞌe haꞌu aguã, amano eꞌỹ mbove Senhor renonde rogueroayvu porã aguã”, heꞌi rã.

⁸ Aỹ ma xepiꞌa, endu xeayvu, ejapo ajapo uka vaꞌe.

⁹ Tereo mymba kora py, eru mokoĩ kavaraꞌi iporã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui ma xee ajapo ꞌrã tembiꞌu hee vaꞌe nderu pe, haꞌe hoꞌuxea ramigua ae.

¹⁰ Haꞌe gui reraa ꞌrã nderu pe hoꞌu aguã, omano eꞌỹ mbove ndee ae ndereroayvu porã aguã — heꞌi.

¹¹ Jacó aipoeꞌi oxy Rebeca pe: — Haꞌe rami avi keꞌy Esaú ma haguepa rei vaꞌe, haꞌe rã xee ma haꞌe ramigua eꞌỹ.

¹² Xapyꞌa rei xeru opokopa ꞌrã xere, oikuaa pota vy. Haꞌe rami vy oikuaa ꞌrã ambotavyxea, haꞌe ijayvu vai ꞌrã xere, xereroayvu porã ꞌrãgue py — heꞌi.

¹³ Haꞌe rã ixy ombovai: — Xepiꞌa, tove xere ae toĩ ijayvu vaia. Ndee ma ejapo xeayvua. Tereo, haꞌe eru — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo oo. Mymba ojuka vy ogueru oxy pe. Haꞌe rã ojapo tembiꞌu hee vaꞌe, tuu hoꞌuxea ramigua.

¹⁵ Haꞌe gui Rebeca ogueru opiꞌa tujave vaꞌe Esaú mbaꞌe ao iporãve vaꞌe, ngoo py oguereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py ma opiꞌa kyrĩve vaꞌe Jacó ju omonhemonde.

¹⁶ Kavara rague py onhovã ipo haꞌe ijajuꞌy ndagueia rupi.

¹⁷ Haꞌe vy opiꞌa Jacó pe omeꞌẽ tembiꞌu hee vaꞌe haꞌe mbojape ojapo vaꞌekue.

¹⁸ Haꞌe gui nguua py Jacó oo. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru. Ombovai: — Apy ma aĩ. Mavaꞌe tu ndee, xeraꞌy?

¹⁹ Jacó ombovai: — Xee ma Esaú, nderaꞌy tujave vaꞌe. Ajapo ma rejapo uka vaꞌekue. Evy ke, eguapy, heꞌu ajuka vaꞌekue, xereroayvu porã aguã — heꞌi.

²⁰ Haꞌe ramo Isaque aipoeꞌi guaꞌy pe: — Xeraꞌy, mbaꞌexa vy tu rejou voiꞌi ete ri rejuka vaꞌerã? Ombovai: — Mbaꞌeta Senhor nderuete ombou xerenonderã — heꞌi.

²¹ Haꞌe ramo Isaque aipoeꞌi Jacó pe: — Enhemboja haꞌvy xea py. Tapoko ndere xeraꞌy, Esaú ete pa reikoa tyrã anya aikuaa aguã — heꞌi.

²² Haꞌe ramo nguu Isaque-a katyꞌi Jacó onhembojave. Haꞌe ramo hexe opokopa vy aipoeꞌi: — Ndeayvua ma Jacó rami ndeayvu, haꞌe rã ndepo ma Esaú rami ae ndepo — heꞌi.

²³ Ndoikuaai, ipo haguepa rei ramo tykeꞌy Esaú po rami. Haꞌe rami vy ogueroayvu porã.

²⁴ Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee ma xeraꞌy Esaú ae pa? Ombovai: — Tá, haꞌe ae xee — heꞌi.

²⁵ Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xeraꞌy, eru haꞌvy xea py rejuka vaꞌekue haꞌu aguã, rogueroayvu porã aguã — heꞌi. Haꞌe gui xoꞌo ogueru ramo hoꞌu. Vinho avi ogueru ramo oyꞌu.

²⁶ Tuu Isaque aipoeꞌi: — Xeraꞌy, evaẽveꞌi ju ke, xerayvu — heꞌi.

²⁷ Haꞌe rã onhemboja vy oayvu. Haꞌe ramo tuu oetũ ijao reakuã. Haꞌe vy ogueroayvu porã vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy, reakuã ma mbaꞌety Senhor omoingo porã vaꞌe reakuã.

²⁸ Nhanderuete tomeꞌẽ ndevy yxapy yva gui, tomoingo porã ndeyvy re henhoĩ vaꞌe. Tomeꞌẽ vaipa trigo haꞌe uva pyau.

²⁹ Tove amboae regua nerembiguai taꞌikuai, tanemboete. Tove nderyvy kuery re tandepoꞌaka, ndexy piꞌa kuery guenapyꞌã re toĩ nerenonde. Tove ndere ijayvu vai vaꞌe toiko ayvu vaipy, haꞌe rã ndereroayvu porã vaꞌe ma ayvu porãmby toiko — heꞌi.

³⁰ Guaꞌy Jacó Isaque ogueroayvu porãmba ma ramo nguua gui oẽ ovy ramove tykeꞌy Esaú ovaẽ okaxa vy ooague gui.

³¹ Haꞌe avi tembiꞌu hee vaꞌe ojapo vaꞌekue ogueru nguua py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Evy ke xeru, heꞌu nderaꞌy ojuka vaꞌekue, xereroayvu porã aguã — heꞌi.

³² Tuu Isaque oporandu: — Mavaꞌe tu ndee? Ombovai: — Xee ma nderaꞌy tujave vaꞌe Esaú — heꞌi.

³³ Haꞌe ramo Isaque oryryipa reve aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu haꞌvy xoꞌo ojuka vaꞌekue ogueru raꞌe? Ndee reju eꞌỹ mbove xee haꞌupa ma, haꞌe aroayvu porã guive. Haꞌe rami rire ayvu porãmby ae ꞌrã oiko — heꞌi.

³⁴ Haꞌe rami tuu ijayvu rã Esaú oendu vy ndaꞌevei vaipa. Haꞌe vy aipoeꞌi nguu pe: — Xeru, xee voi taꞌvy xereroayvu porã ꞌrãgue.

³⁵ Tuu ombovai: — Nderyvy xembotavy reve ou vy ojereroayvu porã uka kuri nderekovia — heꞌi.

³⁶ Haꞌe ramo Esaú aipoeꞌi: — Haꞌevea rami eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe hery Jacó? Tery Jacó ma “Nhombotavya” ꞌea . Mbaꞌeta mokoĩgue ma xembotavy. Xegui jypygua peguarã ajopy ꞌrã vaꞌekue oipeꞌa rire aỹ ma xerekovia ju ojereroayvu porã uka. Ndererekovei teve neĩ peteĩ henda py ri jepe xereroayvu porã aguã?

³⁷ Haꞌe ramo tuu Isaque ombovai Esaú pe: — Xee amoĩ ae ma ndere ipoꞌaka vaꞌerã. Tyvy kuery hembiguai ikuai aguã rami ajapo. Trigo haꞌe uva pyau ojoupa aguã rami xeayvu. Haꞌe gui ndee xeraꞌy, mbaꞌe tu aỹ ajapo ta ndevy? — heꞌi.

³⁸ Esaú aipoeꞌi nguu pe: — Xeru, neĩ peteĩ henda py xereroayvu porã aguã voi teve ndererekoi? Xereroayvu porã avi nho ke — heꞌi. Haꞌe gui Esaú ijayvu atã vy ojaeꞌo.

³⁹ Tuu Isaque ombovai: — Ndee ma yvy porã gui mombyrya py ꞌrã reiko, yxapy yvate gui hoꞌa eꞌỹa rupi.

⁴⁰ Kyxe re rejeroviaa rupi ꞌrã reiko nderyvy rembiguai. Haꞌe rami teĩ repuꞌã vy reo jepe ꞌrã ndere ipoꞌakaa gui — heꞌi.

⁴¹ Haꞌe rire guaꞌy Jacó tuu ogueroayvu porã rire Esaú ivai guyvy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe: “Xeru omano aguã ovaẽ raiꞌi ma. Haꞌe vaꞌe rire ma ajuka ꞌrã xeryvy Jacó”, heꞌi.

⁴² Rebeca oendu haꞌe rami ipiꞌa tujave vaꞌe Esaú ijayvuague omombeꞌua rã. Haꞌe rami vy oenoĩ uka opiꞌa kyrĩve vaꞌe Jacó. Aipoeꞌi ixupe: — Maꞌẽ, nderykeꞌy Esaú ndejukaxe ipyꞌa porã aguã.

⁴³ Haꞌe gui aỹ ma xepiꞌa, endu xeayvua. Tereo xekyvy Labão ro katy Harã py.

⁴⁴ Hexeve eiko are nderykeꞌy ivaiague oaxa peve,

⁴⁵ nderykeꞌy re rejapoague re hexarai vy ndaꞌivaivei peve. Haꞌe gui ma amondouka ꞌrã ndereruarã. Mbaꞌe re tu peteĩ árave amokanhy ta xepiꞌa kuery mokoĩve? — heꞌi.

⁴⁶ Haꞌe gui ome Isaque pe ju Rebeca aipoeꞌi: — Xee ma ndavyꞌai Hete rajy kuery kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe re. Xapyꞌa rei Jacó ju haꞌe kuery vaꞌe regua guaꞌyxyrã ojou ramo mbaꞌerã tu aikove ta? — heꞌi.

28

¹ Jacó ojavaague Haꞌe ramo Isaque oenoĩ Jacó. Ogueroayvu porã reve omondouka. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei nderaꞌyxyrã rejou aguã apy Canaã yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery regua.

² Haꞌe rami ꞌrãgue py epuꞌã, tereo Padã-Arã katy, ndexy ru Betuel ro katy. Haꞌe py ae ꞌrã nderaꞌyxyrã rejou ndexy kyvy Labão rajy kuery regua.

³ Tove Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe tanemoingo porã, tomboeta neramymino kuery, heta regua pendekuai aguã.

⁴ Tove ndere ju toiko Abraão ogueroayvu porãague, haꞌe gui neramymino kuery re ju, yvy reikoa Nhanderuete Abraão pe omeꞌẽ vaꞌekue re ndee ju nderekoa aguã — heꞌi.

⁵ Haꞌe rami vy Isaque omondouka Jacó Padã-Arã katy Betuel raꞌy Labão ro katy. Haꞌe vaꞌe ma Arã pygua oiko, Jacó haꞌe Esaú xy Rebeca kyvy.

⁶ Haꞌe gui Esaú oexa guaꞌy Jacó Isaque ogueroayvu porã reve Padã-Arã katy omondouka rã guaꞌyxyrã haꞌe gui ojou aguã. Mbaꞌeta ixupe “Ndaꞌevei Canaã yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery regua rejou aguã nderaꞌyxyrã” heꞌi imondovy vaꞌekue.

⁷ Haꞌe vy Esaú oexa avi Jacó nguu haꞌe oxy ayvu oendu vy Padã-Arã katy oo rã.

⁸ Oikuaa avi tuu Isaque kunhague Canaã yvy pygua ndojou porãia.

⁹ Haꞌe rami vy Abraão raꞌy Ismael rekoa py Esaú oo vy guaꞌyxyrã kuery ojou vaꞌekue gui ojouve ju Ismael rajy Maalate, Nebaiote reindy.

¹⁰ Jacó pe tape pyrõ-pyrõaꞌi oexa ukaa ague Haꞌe gui Jacó ma Berseba gui ojepeꞌa vy oo oiny Harã katy.

¹¹ Peteĩ henda py ovaẽa py oaxa pytũ, kuaray oike ma ramo. Peteĩ ita haꞌe py itui vaꞌe ojou vy omoĩ oakã ngytarã. Haꞌe vy onheno oupy vy oke.

¹² Oexa raꞌu vy oexa peteĩ tape pyrõ-pyrõaꞌi yvy gui yva peve oo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi anjo kuery Nhanderuetea guigua ojeupi haꞌe oguejy okuapy.

¹³ Haꞌe vaꞌe gui mombyry eꞌỹ hiꞌaĩ Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Xee ma Senhor neramoĩ Abraão haꞌe Isaque Ruete. Yvy aỹ renheno rejupya ma ameꞌẽ ꞌrã ndevy haꞌe neramymino kuery pe.

¹⁴ Neramymino kuery ma yvy kuꞌi rami ꞌrã heta. Kuaray oikea katy guive ꞌrã hekoa kuaray oua katy peve, haꞌe ijapuꞌaꞌia katy guive ipuku-a katy peve. Ndere haꞌe neramymino kuery re vy amoingo porã ꞌrã haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe.

¹⁵ Xee ma aiko ndereve, ndere apena ꞌrã mamo rã reikoa rupi. Rojapo ꞌrã kovaꞌe yvy re rejevy ju aguã rami. Noroipytyvõ eꞌỹi ꞌrã, xeayvuague ajapopa peve — heꞌi.

¹⁶ Haꞌe gui Jacó okeague gui omyĩ vy aipoeꞌi: — Anhetẽ Senhor oĩ raꞌe apy. Xee ma ndaikuaai.

¹⁷ Ndaꞌevei rima raꞌe apy! Apy ma Nhanderuete ro, yva rokẽ ae! — heꞌi ojererokyje reve.

¹⁸ Betel py Jacó ita omopuꞌãague Koꞌẽ rai ramove Jacó opuꞌã vy ojopy ita oakã ngytarã omoĩ vaꞌekue, haꞌe omopuꞌã ijytarã rami. Hiꞌáry onhoẽ azeite.

¹⁹ Haꞌe vaꞌe katyꞌi tetã oĩ vaꞌe yma Luz hery vaꞌekue ma Betel ju omboery. Tery Luz ma português pygua ayvu “Luz” eꞌỹ rakaꞌe, haꞌe kuery ayvu py “Amêndoaꞌy” ꞌea. Haꞌe rã tery Betel ma “Nhanderuete ro” ꞌea.

²⁰ Haꞌe gui Jacó onhemboayvu vy aipoeꞌi: — Xapyꞌa rei xereve Nhanderuete oiko vy xere opena ramo, xapyꞌa rei mbojape haꞌe ao anhemonde aguã xevy omeꞌẽ ramo

²¹ xeru ro katy ju ajevy porã aguã rami, haꞌe ramo Senhor ae ꞌrã Xeruete.

²² Haꞌe gui kovaꞌe ita ijytarã rami amopuꞌã vaꞌekue ma oĩ ꞌrã Nhanderuete rorã. Haꞌe gui mbaꞌemo rejou uka vaꞌe nhavõ gui xee ameꞌẽ kuerei ꞌrã dízimo ndevy — heꞌi.

29

¹ Raquel reve Jacó nhovaexĩague Jacó oguatave vy ovaẽ kuaray oua katy ikuai vaꞌe kuery yvy re.

² Omaꞌẽ vy oexa peteĩ ygua ojoꞌo pyre oĩ vaꞌe. Oexa avi ijyvýry mboapy henda py vexaꞌi ijaty vaꞌe. Onhenomba rei okuapy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ygua gui ae ꞌrã opena vaꞌe kuery omeꞌẽ guymba kuery oyꞌu aguã. Ygua juru áry oĩ ita tuvixa vaꞌe imbotyarã.

³ Haꞌe py mymba kuery ijatypa jave opena vaꞌe kuery oipeꞌa ꞌrã ita ygua juru gui. Haꞌe vy vexaꞌi kuery omboyꞌupa ma vy omoĩ ju ꞌrã oĩaty py.

⁴ Jacó oporandu haꞌe kuery pe: — Xeryvy kuery, mamogua tu peẽ kuery? Ombovai: — Ore ma Harã pygua — heꞌi okuapy.

⁵ Jacó oporandu haꞌe kuery pe: — Peikuaa pa Naor raꞌy Labão? Ombovai vy — Roikuaa ri — heꞌi.

⁶ Jacó oporanduve ju: — Haꞌe oiko porã pa? — Tá, oiko porã. Pee hymba kuery vexaꞌi reve ou oiny vaꞌe ma tajy Raquel ae — heꞌi okuapy.

⁷ Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ndakaꞌarui teri, novaẽi teri mymba kuery vexaꞌi pemboty aguã. Pemboyꞌu vexaꞌi kuery, haꞌe peraa pemongaruve — heꞌi.

⁸ Haꞌe kuery ombovai: — Ore kuery pe ndaꞌevei, mymba kuery ijatypa eꞌỹa ja. Haꞌe ramo ꞌrãe roipeꞌa ita ygua juru gui romboyꞌu aguã — heꞌi okuapy.

⁹ Haꞌe kuery reve ijayvu teri reve ovaẽ ouvy Raquel nguu rymba kuery reve, mbaꞌeta vexaꞌi re openaa rupi oiko.

¹⁰ Haꞌe gui oxy kyvy Labão rajy Raquel hymba vexaꞌi kuery reve ou oiny rã Jacó oexa vy oo oipeꞌa ita ygua juru gui. Haꞌe rami vy omboyꞌu oxy kyvy Labão rymba vexaꞌi kuery.

¹¹ Haꞌe nunga Jacó ojapopa vy Raquel oayvu vy ojaeꞌo.

¹² Haꞌe vy Raquel pe Jacó omombeꞌu tuu retarã raꞌy haꞌe Rebeca piꞌa oikoa. Haꞌe ramo kunha vaꞌe onha ovy nguu pe omombeꞌu aguã.

¹³ Heindy piꞌa Jacó ovaẽague Labão oendu vy onha reve oo ovaexĩ. Oikuavã, oayvu, haꞌe ngoo py ogueraa. Haꞌe ramo Labão pe Jacó omombeꞌupa oguataa rupi oiko vaꞌekue.

¹⁴ Labão aipoeꞌi ixupe: — Anhetẽ ndee xekãgue haꞌe xeroꞌo regua reiko — heꞌi. Haꞌe ramo Jacó peteĩ jaxy re oiko hexeve.

¹⁵ Haꞌe rire Labão aipoeꞌi Jacó pe: — Ndee xeretarã reiko vaꞌeri haꞌevea rami teve rembaꞌeapo rive xevy? Emombeꞌu ke mbaꞌe re ꞌrã tu rembaꞌeapo — heꞌi.

¹⁶ Labão oguereko mokoĩ guajy: guaiguĩve vaꞌe ma Lia, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma Raquel.

¹⁷ Lia ma oexa porã vaꞌeꞌỹ, haꞌe rã Raquel ma opa mbaꞌe py iporã, hova rupi voi.

¹⁸ Jacó oayvu Raquel. Haꞌe vy aipoeꞌi Labão pe: — Sete maꞌetỹ re ambaꞌeapo ꞌrã ndevy, nderajy kyrĩve vaꞌe Raquel re.

¹⁹ Labão ombovai: — Amboae raꞌyxyrã ameꞌẽ ꞌrãgue py haꞌeveve ndevy ae ameꞌẽ aguã. Eiko haꞌvy xea py — heꞌi.

²⁰ Haꞌe rami vy sete maꞌetỹ re Jacó ombaꞌeapo Raquel re. Ixupe rã sete maꞌetỹ oaxapa voi, mboapy ára eteꞌi merami, oayvu ete ramo.

²¹ Lia haꞌe Raquel re omendaague Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi Labão pe: — Emeꞌẽ maꞌvy xeraꞌyxyrã. Ovaẽ ma nhaꞌangaague, hexe amenda aguã — heꞌi.

²² Haꞌe ramo Labão omboatypa avakue haꞌe py ikuai vaꞌe ngaru ojapoa py.

²³ Pyávy ma ogueru guajy Lia, Jacó pe omeꞌẽ. Haꞌe ramo jogueroke.

²⁴ (Guajy Lia rembiguairã Labão omeꞌẽ guembiguai kunha Zilpa.)

²⁵ Koꞌẽgue Lia ri ty raꞌe oikuaa vy Jacó aipoeꞌi Labão pe: — Mbaꞌe re tu haꞌe rami xeapo raꞌe? Nderajy Raquel re eꞌỹ ri tyꞌy ambaꞌeapo rakaꞌe? Mbaꞌe re tu xembotavy ri?

²⁶ Labão ombovai: — Ndaꞌevei haꞌe rami rojapo aguã orerekoa py. Ndaꞌevei guaiguĩve vaꞌe gui kyrĩve vaꞌe ranhe omenda aguã.

²⁷ Kovaꞌe semana opa rire ma ameꞌẽ ꞌrã Raquel avi, sete maꞌetỹ re ju xevy rembaꞌeapo aguã re — heꞌi.

²⁸ Jacó ojou porã vy peteĩ semana oiko Lia reve. Haꞌe ramo mae ma guajy Raquel avi Labão omeꞌẽ taꞌyxyrã.

²⁹ (Guajy Raquel rembiguairã Labão omeꞌẽ avi guembiguai kunha Bila.)

³⁰ Haꞌe gui Jacó joguereko Raquel reve. Lia gui oayvuve Raquel. Haꞌe gui sete maꞌetỹ re ju ombaꞌeapo Labão pe.

³¹ Jacó raꞌy kuery ituiꞌiague Lia ndoayvuivea Senhor oexa vy ojapo imemby aguã rami. Haꞌe rã Raquel ma imemby vaꞌerã eꞌỹ oiko.

³² Haꞌe ramo Lia kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vaꞌe omboery Rúben. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeporiau rã Senhor oexa vy xepytyvõ. Haꞌe ramo aỹ xeme xerayvu ꞌrã — heꞌi. Tery Rúben ma “Maꞌẽ, ipiꞌa oiko” ꞌea.

³³ Teĩgue ju kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajexavai aikovya Senhor oikuaa vy kovaꞌe ju omeꞌẽ xevy — heꞌi vy omboery Simeão. Tery Simeão ma “Oikuaa porãmby” ꞌea.

³⁴ Peteĩgue ju Lia kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ kovaꞌe gui ma xeme xereve onhemoirũve ꞌrã, mboapy taꞌy areko ramo — heꞌi. Haꞌe vy omboery Levi. Tery Levi ma “Irũ” ꞌea.

³⁵ Peteĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe, avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma arovyꞌa Senhor — heꞌi. Haꞌe vy omboery Judá. Tery Judá ma “Herovyꞌaa” ꞌea. Haꞌe gui ndoguerekovei ranhe kyrĩ vaꞌe.

30

¹ Haꞌe gui Raquel Jacó raꞌy ndoguerekoia oikuaa vy hakateꞌỹ guyke re. Haꞌe vy aipoeꞌi Jacó pe: — Xemomemby ma taꞌvy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo amano ꞌrã — heꞌi.

² Haꞌe ramo Jacó ivai Raquel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ri tyꞌy Nhanderuete? Haꞌe ae nememby eꞌỹ aguã rami ojapo — heꞌi.

³ Kunha vaꞌe ombovai: — Apy ma oĩ xerembiguai Bila. Xerekovia hexeve ju pejogueroke kyrĩ vaꞌe oguereko aguã, imemby ramo xememby rami oiko aguã — heꞌi.

⁴ Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ guembiguai Bila taꞌyxy jevyrã. Haꞌe ramo Jacó jogueroke.

⁵ Haꞌe rami vy Bila oguereko Jacó raꞌy.

⁶ Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi: — Nhanderuete xere oikuaa pota vy oendu xeayvua. Haꞌe rami vy omeꞌẽ xepiꞌarã — heꞌi. Haꞌe nunga rupi omboery Dã. Tery Dã ma “Joguerekoa” ꞌea.

⁷ Haꞌe gui Raquel rembiguai Bila teĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe Jacó raꞌy.

⁸ Haꞌe rã Raquel aipoeꞌi: — Xeryke reve ropuꞌã vaipaa gui xepoꞌaka ma hexe — heꞌi vy omboery Naftali. Tery Naftali ma “Joe apuꞌãa” ꞌea.

⁹ Haꞌe gui Lia ma kyrĩ vaꞌe ndoguerekoveia oikuaa vy ogueru guembiguai Zilpa, haꞌe Jacó pe omeꞌẽ taꞌyxy jevy mboaerã.

¹⁰ Haꞌe gui Lia rembiguai Zilpa oguerekoꞌi ma Jacó raꞌy.

¹¹ Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi: — Iporã ete vaꞌe oiko xevy — heꞌi vy omboery Gade. Tery Gade ma “Iporã vaꞌe oikoa” ꞌea.

¹² Haꞌe vaꞌe rire Lia rembiguai Zilpa teĩgue ju oguereko Jacó raꞌy.

¹³ Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi: — Aỹ ma avyꞌa, xepiꞌa kuery voi xererovyꞌa ete ꞌrã — heꞌi vy omboery Aser. Tery Aser ma “Ovyꞌa vaꞌe” ꞌea.

¹⁴ Haꞌe gui Rúben ma trigo omonoꞌõa py ojou mandrágora rembypy mbaꞌety py. Mandrágora ma jai rogue. Haꞌe kuery pe rã moã imemby aguã regua. Oxy Lia pe ogueru. Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi Lia pe: — Emeꞌẽ xevy mandrágora rembypy ndepiꞌa ojou vaꞌekue gui.

¹⁵ Lia oporandu: — Reraa ma xeme xegui. Aỹ mandrágora rembypy xepiꞌa ojou vaꞌekue ju ta reraa? Haꞌe ramo Raquel ombovai: — Haꞌe rami rã ma aỹ pyávy tove Jacó ndereve toke mandrágora rembypy ndepiꞌa ojou vaꞌekue rekovia — heꞌi.

¹⁶ Kaꞌaruꞌi Jacó mbaꞌety gui ou ramo Lia oo ovaexĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ xereve ju ꞌrã reke, romboekovia kuri mandrágora rembypy xepiꞌa ojou vaꞌekue re — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe pytũ oke hexeve.

¹⁷ Lia ojerurea Nhanderuete oendu ramo peteĩ nhiruĩa ma oguereko Jacó raꞌy.

¹⁸ Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi: — Nhanderuete omeꞌẽ xevy mbaꞌemo porã, xeme pe xerembiguai ameꞌẽ rire — heꞌi vy omboery Issacar. Tery Issacar ma “Mbaꞌeapoa repy” ꞌea.

¹⁹ Lia peteĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe. Mboapy memea ma oguereko Jacó raꞌy.

²⁰ Haꞌe rami vy Lia aipoeꞌi: — Nhanderuete mbaꞌemo iporã ete vaꞌe omeꞌẽ xevy. Aỹ xereve anho ꞌrã xeme opyta, mboapy meme taꞌy areko ramo — heꞌi vy omboery Zebulom. Tery Zebulom ma “Tekoa” ꞌea.

²¹ Haꞌe rire kunhaꞌi ju oguereko. Haꞌe vaꞌe ma omboery Diná.

²² Haꞌe gui Raquel re ju Nhanderuete oikuaa pota vy ojerurea oendu avi. Haꞌe vy ojapo imemby aguã rami.

²³ Oguereko kyrĩꞌi vaꞌe, avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma Nhanderuete axĩmba rei aguã rami veꞌỹ xeapo — heꞌi.

²⁴ Haꞌe vy omboery José. Aipoeꞌi: — Tove Nhanderuete amboae ju tomeꞌẽ xepiꞌarã — heꞌi vy. Tery José ma “Tomeꞌẽve ju” ꞌea.

²⁵ Haꞌe gui Raquel José oguerekoꞌi rire Jacó aipoeꞌi Labão pe: — Aỹ ma xemondouka ju xeyvy re ae xerekoa oĩ vaꞌe katy.

²⁶ Emeꞌẽ taꞌvy xeraꞌyxy kuery haꞌe xeraꞌy kuery, haꞌe kuery re ambaꞌeapo vaipa ete rire. Haꞌe ramo aa ꞌrã. Ndee voi reikuaa mbovy maꞌetỹ re haꞌe marã rami pa ndevy ambaꞌeapoague.

²⁷ Jacó ombaꞌeapove ju aguã re Labão ijayvuague Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi: — Aỹ xemboaxya rendu vy ke epytave xereve. Aikuaa ma ndere vy Nhanderuete xemoingo porãa.

²⁸ Emombeꞌu ke mbaꞌe nunga re pa rembaꞌeapo aguã xevy. Haꞌe ramo xee apaga ꞌrã — heꞌi.

²⁹ Jacó aipoeꞌi: — Ndee reikuaa marã rami pa ndevy ambaꞌeapoague, nerymba kuery re apena porãague voi.

³⁰ Xee aju eꞌỹ mbove mboapyꞌi rereko vaꞌekue. Aỹ ma heta ete ma rereko. Ndevy ambaꞌeapo ramo Nhanderuete nemoingo porã. Haꞌe gui aỹ arakaꞌe tu haꞌvy ambaꞌeapo ta xee ae mbaꞌerã re? — heꞌi.

³¹ Haꞌe ramo Labão oporandu: — Mbaꞌe tu haꞌvy reipota ameꞌẽ? Jacó aipoeꞌi: — Mbaꞌeve emeꞌẽ eme. Nerymba kuery re apena, arõve jevy ꞌrã aikovy, po rami ri xere rejapo ramo.

³² Kovaꞌe árave aaxa ꞌrã nerymba kuery haꞌe javi ikuaia rupi. Vexaꞌi kuery mbyte gui aipeꞌapa ꞌrã iparaꞌi vaꞌe, ipara vaꞌe haꞌe huũ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui kavara kuery mbyte gui aipeꞌa ꞌrã ipara vaꞌe haꞌe iparaꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga rive topyta ambaꞌeapoague repy.

³³ Po rami ꞌrã reikuaa haꞌevea rami pa aiko tyrã pa anya. Reju xapyꞌa vy rexaxe ramo angana vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã ojekuaa nerenonde. Xapyꞌa rei kavara kuery iparaꞌi vaꞌeꞌỹ, ipara eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy vexaꞌi kuery huũ eꞌỹ vaꞌe xereve rejou ri vy reikuaa ꞌrã xemondaague — heꞌi.

³⁴ Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi: — Tá, haꞌeve. Ndeayvuague rami ae tema eiko — heꞌi.

³⁵ Haꞌe vaꞌe árave guymba kavara ava Labão oguereko vaꞌe gui ombojaꞌopa ipara puku vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe haꞌe javi. Kavara kunha ikuai vaꞌe mbyte gui oipeꞌa iparaꞌi vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe, haꞌe javive ipara xiĩ vaꞌe. Vexaꞌi ikuai vaꞌe mbyte gui oipeꞌa huũ vaꞌe. Omboaxapa guaꞌy kuery pe.

³⁶ Mboapy araa py nhavaẽ aguã vaꞌe py ogueraa Jacó-a gui. Haꞌe rã Jacó ma Labão rymba mboae re opena oikovy.

³⁷ Jacó oguerekopave ovyague Haꞌe gui Jacó ojou yvyra rakã ipyau vaꞌe álamo, aveleira haꞌe plátano guigua. Haꞌe vy oipiro vy ombopara puku-puku, yvyra xiĩ vaꞌe ojekuaa aguã rami.

³⁸ Haꞌe vy yvyra rakã oipiro vaꞌekue omoĩ mymba renonde yy rape py, mymba oyꞌuaty py ae. Haꞌe rami vy yy oyꞌu aguã ou vy ipuruꞌapa.

³⁹ Mymba kuery guenonde re yvyra oĩ jave ipuruꞌapa. Haꞌe rami vy vexaꞌi kuery oguereko ipara puku vaꞌe, iparaꞌi vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe.

⁴⁰ Haꞌe gui Jacó ombojaꞌo vexaꞌi. Labão rymba kuery ipara puku haꞌe huũ vaꞌe ikuaia katy ombojere mymba mboae. Guymba kuery ae omombyta mombyryꞌi, nombojeꞌai Labão rymba kuery re.

⁴¹ Haꞌe gui vexaꞌi tuvixakueve taꞌyxe nhavõ mymba kuery renonde Jacó omoĩ kuerei yvyra, yy rape yvýry mymba kuery oexa aguã py, yvyra oexa reve taꞌy aguã.

⁴² Haꞌe rã vexaꞌi kuery ikangykue taꞌyxe ramo ma nomoĩ yvyra. Haꞌe rami vy ikangykue Labão pe opytapa, haꞌe rã imbaraetekue ma Jacó pe opytapa.

⁴³ Haꞌe rami vy Jacó oguerekopave tema: mymba vexaꞌi, guembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, camelo, mburika guive.

31

¹ Nguu kuery yvy katy Jacó ojevyague Haꞌe gui Jacó oendu Labão raꞌy kuery ijayvu vy “Jacó tu oipeꞌapa rima nhanderu mbaꞌe. Nhanderu mbaꞌe gui ombaꞌerã haꞌe javi ojou” heꞌi okuapy rã.

² Jacó oexa Labão voi ndoguerovyꞌavei rã haꞌekue rami eꞌỹ.

³ Senhor aipoeꞌi Jacó pe: — Tereo ju nderu kuery yvy katy, neretarã kuerya katy ae. Xee aiko ꞌrã ndereve — heꞌi.

⁴ Haꞌe ramo Jacó oenoĩ uka Raquel haꞌe Lia nhuũndy rupi guymba kuery reve oikoa py.

⁵ Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee aikuaa penderu haꞌekue rami eꞌỹ ndaxererovyꞌaveia. Haꞌe rami teĩ xeru Ruete xereve oiko.

⁶ Peẽ kuery ae voi peikuaa anheaꞌãa rupi penderu pe ambaꞌeapoague.

⁷ Haꞌe rami teĩ penderu xembotavypa herekovy. Dez-kue ma opaga ꞌrã vaꞌekue oguerova. Haꞌe rã Nhanderuete ma mbaꞌeve py ndojapo vai ukai xere.

⁸ Xapyꞌa rei xevy “Vexaꞌi iparaꞌi vaꞌe rembaꞌeapoague repy topyta” heꞌi ramo hymba kuery iparaꞌi vaꞌe anho ꞌrã taꞌyꞌi. Haꞌe rã xapyꞌa rei “Ipara puku vaꞌe rembaꞌeapoague repy topyta” heꞌi ramo hymba kuery ipara puku vaꞌe anho taꞌyꞌi.

⁹ Haꞌe rami vy Nhanderuete nderu rymba kuery oipeꞌa vy xevy ju omboaxa.

¹⁰ Haꞌe gui mymba kuery ipuruꞌaꞌipa jave amaꞌẽ vy aexa raꞌu kavara ava ojeupi vaꞌe ipara puku, iparaꞌi haꞌe ipara vaꞌe meme ikuaia.

¹¹ Haꞌe anjo Nhanderuetea guigua aexa raꞌu rã “Jacó” heꞌi ramo ambovai: “Apy ma aĩ.”

¹² Aipoeꞌi xevy: “Emaꞌẽ, haꞌe exa kavara ava ojeupi vaꞌe ipara puku, iparaꞌi haꞌe ipara vaꞌe meme ikuaia, mbaꞌeta aexapa Labão ndere ojapo vaia.

¹³ Xee ma Nderuete Betel py ajexa uka vaꞌekue. Haꞌe py ma ita remopuꞌã vaꞌekue áry azeite renhoẽ reve renhemboayvu xevy. Epuꞌã ke aỹ, kovaꞌe yvy gui tereo ju neretarã kuerya katy” heꞌi vaꞌekue xevy — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo Raquel haꞌe Lia ombovai vy aipoeꞌi ixupe: — Anhetẽ ete ri oreru ro py noĩvei orevy omeꞌẽ vaꞌerã.

¹⁵ Ndorererekoi ri tyꞌy amboae yvy guigua oguerekoa rami? Mbaꞌeta orevende, omomba orevy guarã vaꞌekue.

¹⁶ Mbaꞌeta oreru gui Nhanderuete opa mbaꞌe oipeꞌapa vaꞌekue ma nhanembaꞌe meme, haꞌe nhanderaꞌy kuery mbaꞌe. Aỹ ejapo tema Nhanderuete ndevy aipoeꞌiague — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe ramo Jacó opuꞌã. Guaꞌy kuery haꞌe guaꞌyxy kuery camelo áry omoĩ vy

¹⁸ ogueraapa guymba kuery haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi. Hymba kuery Padã-Arã py oiko jave ojou vaꞌekue omboatypa, nguu Isaque-a py Canaã yvy re oo aguã.

¹⁹ Labão guymba rague ojaya aguã oo jave Raquel imonda mbaꞌemo raꞌangaa nguu ro py oĩ vaꞌekue re.

²⁰ Haꞌe rami vy Jacó ju ombotavy Arã pygua Labão. Nomombeꞌui ojava aguã.

²¹ Ojava ovy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve. Opuꞌã vy oaxa ovy yakã Eufrates, Gileade yvyty katy oo vy.

²² Jacó rakykue Labão ooague Mboapy araa py mae ma Labão pe omombeꞌua Jacó ojavaague.

²³ Haꞌe ramo guyvy kuery ngupive ogueraa vy ojeꞌoi hakykue. Sete ára re oguata. Haꞌe vy Gileade yvyty re ovaẽa py oupity.

²⁴ Pyávy oexa raꞌu rã Nhanderuete ou Arã pygua Labão-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Eiko kuaa ke, Jacó pe ndeayvu eme iporã vaꞌe rupi, neĩ iporã eꞌỹ vaꞌe rupi voi — heꞌi.

²⁵ Haꞌe gui Labão oupity ma Jacó haꞌe vaꞌe yvyty re Jacó ooꞌi oupiague py. Labão voi oupi ooꞌi Gileade yvyty re guyvy kuery reve.

²⁶ Haꞌe vy Labão aipoeꞌi Jacó pe: — Mbaꞌe tu xere rejapo xembotavy vy? Xerajy kuery reraa raꞌe, escravo-rã kyxe py ogueraa vaꞌe rami rive.

²⁷ Mbaꞌe re tu rejava nhemi ri xembotavy aguã? Mbaꞌeve neremombeꞌui xevy romondouka porãꞌi aguã, mboraei rupi, pandeiro haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe rupi.

²⁸ Mbaꞌe re tu nderejapoi xeramymino kuery haꞌe xerajy kuery ayvupaꞌi aguã rami? Haꞌeve eꞌỹa rami reiko.

²⁹ Haꞌe rami avi xee xepoꞌaka ndere ajapo vai aguã, vaꞌeri kuee pyávy nderu Ruete ijayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Eiko kuaa ke Jacó pe ndeayvu vai eꞌỹ aguã, neĩ ndeayvu porã eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue xevy.

³⁰ Aỹ ma nderu ro re nderevyꞌavei vy reo xea gui. Haꞌe rami vy mbaꞌe re tu haꞌvy nemonda ri xeruete raꞌangaa areko vaꞌekue re? — heꞌi.

³¹ Haꞌe ramo Jacó ombovai: — Akyje vy ndaikuaa ukai ndevy. Aipoaꞌe xejeupe: “Xapyꞌa rei rã guajy kuery oipeꞌa nheaꞌã ꞌrã xegui”, haꞌe vaꞌekue.

³² Haꞌe gui nderuete raꞌangaa reruare rejou ramo toikove eme. Nhaneretarã kuery oexaa py eikuaa porã pota xembaꞌe oĩ vaꞌe rupi nembaꞌe rejouxe vy. Eraapa ju nembaꞌe — heꞌi. Mbaꞌeta Jacó ma ndoikuaai raꞌe Raquel imondaague.

³³ Haꞌe gui Labão oike Jacó ro Lia haꞌe hembiguai kuery kunhague ikuaia py. Opovyvypa teĩ ndojoui. Lia oĩa gui oẽ vy Raquel oĩa py ju oike.

³⁴ Tuuete raꞌangaa ma Raquel onhomi raꞌe camelo kupe árygua guýry. Haꞌe vaꞌe áry ju oguapy oiny. Labão opy haꞌe javi rupi opovyvypa teĩ ndojoui.

³⁵ Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi nguu pe: — Xeruvixa, ndevai eme ke. Ndaꞌevei apuꞌã aguã nerenonde, kunhague reko gui xembaꞌeaxy vy — heꞌi. Haꞌe ramo oeka teĩ ndojoui nguuete raꞌangaa ngoo py oguereko vaꞌekue.

³⁶ Haꞌe rami rã Jacó ivai vy ijayvu Labão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe nunga py tu haꞌvy noronheꞌẽ rendui rakaꞌe? Mbaꞌe py haꞌvy ajejavy vaipa rakaꞌe ndevy, xerakykue reju aguã?

³⁷ Xembaꞌe rei-rei rupi repovyvypa reia rupi mbaꞌe tu haꞌvy rejou ndero gui guare? Eru apy xeretarã kuery nderyvy kuery renonde, haꞌe kuery oikuaa pota aguã nhanderekokue re.

³⁸ Vinte maꞌetỹ re ndea py aiko jave ma nerymba vexaꞌi, kavara naꞌimemby porã eꞌỹi, neĩ ndakarui guive nerymba vexaꞌi re.

³⁹ Neĩ peteĩgue ndarui ndevy vixo omondoro vaꞌekue. Haꞌe nunga oiko rã xee ae amboekovia. Haꞌe rã ara py eꞌỹ vy pyávy mbaꞌemo nerymba kuery ogueraa ramo ndee remboekovia kuerei xepo gui.

⁴⁰ Ara py aiko axy kuaray aku gui, haꞌe pyávy yroꞌy gui ju ajexavai aikovy vaꞌekue, ndake kuaavei guive.

⁴¹ Vinte maꞌetỹ re aiko vaꞌekue ndero py. Catorze maꞌetỹ re ndevy ambaꞌeapo nderajy kuery mokoĩve re, haꞌe gui seis maꞌetỹ re ju nerymba kuery re apena aikovy vaꞌekue. Haꞌe jave dez-kue haꞌekue-ꞌekue eꞌỹ rami rerova xevy repaga ꞌrã vaꞌekue.

⁴² Anhetẽ Xeru Ruete, Abraão Ruete, Isaque Ojererokyjea vaꞌe ae xereve ndoikoi vaꞌe rire ma ndee xemondouka rive ꞌrãgue. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete xere opena ambaꞌeapoa py ajexavai rã. Haꞌe nunga rupi ae kuee pyávy ijayvu rakaꞌe ndevy — heꞌi.

⁴³ Jacó reve Labão peteĩ rami ikuai aguã ojapoague Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi Jacó pe: — Kovaꞌe kunhague ma xerajy kuery ikuai, kovaꞌe avakueꞌi ma xeramymino kuery, kovaꞌe mymba kuery ma xerymba meme ikuai. Opa mbaꞌe jaexa vaꞌe xembaꞌe meme. Mbaꞌe tu haꞌvy ajapo ta aỹ xerajy kuery pe haꞌe ipiꞌa kuery oikuavã vaꞌekue pe?

⁴⁴ Aỹ ma eju, xereve jajapo peteĩ rami ju nhandekuai aguã, nhande mokoĩve nhanemaꞌenduꞌa riae aguã rami — heꞌi.

⁴⁵ Haꞌe ramo Jacó peteĩ ita ojopy vy omopuꞌã ijytarã rami.

⁴⁶ Haꞌe vy aipoeꞌi guyvy kuery pe: — Pemonoꞌõ ke ita — heꞌi. Haꞌe ramo ita ogueru vy omboaty. Ita omboaty vaꞌekue yvýry okaru okuapy.

⁴⁷ Haꞌe vaꞌe ma Labão omboery Jegar-Saaduta. Haꞌe rã Jacó ma omboery Galeede.

⁴⁸ Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi: — Kovaꞌe itaaty ma aỹ guive topyta nhande mokoĩve momaꞌenduꞌaarã — heꞌi. Haꞌe nunga rupi ae omboerya Galeede. Tery Galeede ma “Itaaty nhanemaꞌenduꞌa aguã” ꞌea.

⁴⁹ Omboery avi Mispa, mbaꞌeta aipoeꞌi: — Tove Nhanderuete topena xere haꞌe ndere joe gui mombyry jaikoa ja. Toikuaa pota nhandeayvuague jajapo aguã re. Tery Mispa ma “Torre oikuaa pota vaꞌety oĩa” ꞌea.

⁵⁰ Haꞌe gui xapyꞌa rei xerajy kuery reayvu veꞌỹ vy amboae kunha re ju remenda ramo avave rei oikuaa eꞌỹ teĩ tove Nhanderuete toikuaa pota haꞌe nunga re, mokoĩve nhanderexa vy.

⁵¹ Labão aipoeꞌive ju Jacó pe: — Apy nhande mokoĩ mbyte oĩ itaaty haꞌe ita amopuꞌã vaꞌekue.

⁵² Tove kovaꞌe itaaty haꞌe ita topyta nhanemomaꞌenduꞌaarã, kyvõ katy gui itaaty rovai katy aaxa eꞌỹ aguã, neĩ ndee ma voi ndaꞌevei itaaty neĩ ita reaxa aguã kyvõ katy.

⁵³ Tove nhaneramoĩ kuery Abraão haꞌe Naor Ruete toikuaa pota nhandere — heꞌi. Haꞌe ramo Jacó oura nguu Isaque Ojererokyjea vaꞌe rery rupi.

⁵⁴ Haꞌe vaꞌe yvyty re Jacó ojuka peteĩ mymba Nhanderuete pe, haꞌe guetarã kuery oenoĩmba mbojape hoꞌu aguã. Hoꞌupa vy haꞌe vaꞌe pyávy ju yvyty re oke.

⁵⁵ Koꞌẽ eꞌỹ mboveꞌi Labão opuꞌã vy oayvupa guamymino kuery haꞌe guajy kuery. Peteĩ-teĩ ogueroayvu porã. Haꞌe vy mae ma ojepeꞌa vy oo ju ngoo katy.

32

¹ Jacó voi oguatave ju. Haꞌe ramo Nhanderuetea guigua anjo kuery jogueru ovaexĩ aguã.

² Haꞌe kuery ou rã Jacó oexa vy aipoeꞌi: — Apy rima Nhanderuetea guigua ikuaia — heꞌi vy omboery Maanaim. Tery Maanaim ma “Mokoĩ regua ikuaia” ꞌea.

³ Esaú reve Jacó peteĩ rami ju ikuai aguã ojapoague Haꞌe gui Jacó guenonde re omondouka guykeꞌy Esaú pe oayvu mombeꞌuarã kuery, Edom regua Seir yvy katy oĩ ramo.

⁴ Haꞌe vy aipoeꞌi imondovy haꞌe kuery pe: — Po rami pendeayvu ꞌrã xeruvixa Esaú pe: “Nerembiguai Jacó aipoeꞌi uka: ‘Aguataa rupi Labão ro py ranhe aiko vaꞌekue aỹ peve.

⁵ Areko vaka, mburika, vexaꞌi, haꞌe gui xerembiguai avakue haꞌe kunhague. Xeruvixa, ndea py amondouka xeayvu mombeꞌuarã nerenonde xemboaxy uka aguã’ heꞌi uka”, peje ꞌrã ixupe.

⁶ Haꞌe gui tenonde re omondouka vaꞌekue ou jevy vy aipoeꞌi Jacó pe: — Roo nderykeꞌy Esaú-a py peve. Haꞌe voi ou nerovaexĩ aguã quatrocentos avakue reve — heꞌi okuapy.

⁷ Haꞌe rami ijayvu rã Jacó oendu vy okyje vaipa, onhemondyi guive. Haꞌe vy ombojaꞌo ngupive ikuai vaꞌe haꞌe javi: vexaꞌi, vaka haꞌe camelo kuery. Mokoĩ henda-enda py omboaty.

⁸ Mbaꞌeta ijayvu vy “Xapyꞌa rei Esaú ou vy peteĩ pygua ojukapa teĩ amboae pygua oo jepe ꞌrã”, heꞌi.

⁹ Haꞌe gui Nhanderuete pe Jacó ojerure vy aipoeꞌi: — Senhor xeramoĩ Abraão haꞌe xeru Isaque Ruete, xevy aipoꞌre vaꞌekue: “Tereo ju ndeyvy re neretarã kuerya katy. Haꞌe py ma ndere apena porã ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue.

¹⁰ Xee nerembiguai ma xeꞌyvyĩꞌi ete ndee xemboaxy vy ndeayvuague rami xerereko porã aguã. Mbaꞌeta xepopoka reve anho aaxa karamboae kovaꞌe Jordão yakã. Aỹ ma mokoĩ henda py ju oreaty.

¹¹ Xereraa jepe ke keꞌy Esaú po py aiko vai eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta akyje apy ou vy xejuka gui, haꞌe xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy kuery ojukapa gui.

¹² Xevy aipoꞌre vaꞌekue: “Xee apena ꞌrã ndere. Amboeta ꞌrã neramymino kuery ita kuꞌi heta aguã, heta ete ramo avave rei ndoipapa kuaai aguã rami”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi.

¹³ Haꞌe vaꞌe pyávy Jacó opyta haꞌe py. Mbaꞌemo ogueraa vaꞌe gui oguereko katu guykeꞌy Esaú pe omeꞌẽ vaꞌerã:

¹⁴ duzentos kavara, vinte kavara ava, duzentos vexaꞌi, vinte vexaꞌi ava,

¹⁵ trinta camelo ikamby vaꞌe taꞌyꞌi reve, quarenta vaka, dez vaka ava, vinte mburika haꞌe dez taꞌyꞌi.

¹⁶ Haꞌe vaꞌe nunga ogueraa ukapa guembiguai kuery pe, peteĩ-teĩ henda py omoĩ. Guembiguai kuery pe aipoeꞌi imondovy: — Tapeo xerenonderã, pemondyi pokã mymba kuery peteĩ-teĩ regua amboae regua gui mombyryꞌi oo aguã — heꞌi.

¹⁷ Jypy oo vaꞌe pe aipoeꞌi: — Keꞌy Esaú rerovaexĩ rã oporandu ꞌrã ndevy: “Mavaꞌe tu nembou? Marã katy tu reo? Mavaꞌe rymba tu nerenonde ikuai?” heꞌi ramo

¹⁸ rembovai ꞌrã: “Nerembiguai Jacó rymba rima aru. Nguvixa Esaú peguarã ombou uka. Haꞌe gui haꞌe voi ou oiny orerakykue”, peje ꞌrã — heꞌi.

¹⁹ Mokoĩa oo vaꞌe pe haꞌekue rami ju aipoeꞌi uka, mboapya oo vaꞌe pe voi. Mymba kuery mondyiarã haꞌe javi pe aipoeꞌi: — Po rami meme ꞌrã pendeayvu Esaú peovaexĩ vy.

²⁰ Aipopeje ꞌrã: “Nerembiguai Jacó ou oiny orerakykue”, peje — heꞌi uka imondovy. Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Mbaꞌemo ameꞌẽ uka vy ambopyꞌa porã ꞌrã avaexĩ eꞌỹ mbove. Haꞌe gui ma xee aexa ꞌrã. Haꞌe rami rã xapyꞌa rei xejou porã ꞌrã”, heꞌi.

²¹ Haꞌe rami vy guenonde ranhe omondouka omeꞌẽ uka vaꞌerã. Haꞌe rã haꞌe ma haꞌe vaꞌe pytũ re opyta ranhe okeague py.

²² Nhanderuetea guigua ava reve Jacó jogueroꞌaague Haꞌe vaꞌe pyavyve Jacó opuꞌã vy omboaty mokoĩve guaꞌyxy, mokoĩve guembiguai kunha haꞌe guaꞌy kuery onze-ve ikuai vaꞌe. Haꞌe vy ogueraapa Jaboque yakã oaxaaty peve.

²³ Haꞌe kuery ranhe omboaxa yakã rovai re. Oguereko vaꞌe haꞌe javi omboaxapa.

²⁴ Jacó haꞌe aeꞌi opyta haꞌe py. Haꞌe ramo peteĩ ava ojekuaa vy hexeve jogueroꞌa koꞌẽ peve.

²⁵ Ava vaꞌe ma Jacó re ndaꞌipoꞌakaia oexa vy opoko hiꞌu guýry. Haꞌe rami vy omboi Jacó ꞌu ojepotaa, jogueroꞌa vy.

²⁶ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xepoi katu, taa, mbaꞌeta koꞌẽ ta ma. Jacó ombovai: — Noromondoukai ꞌrã xereroayvu porã eꞌỹa ja — heꞌi.

²⁷ Haꞌe ramo oporandu: — Mbaꞌexa tu haꞌvy nderery? — Jacó — heꞌi.

²⁸ Haꞌe rã aipoeꞌi: — Aỹ ma Jacó veꞌỹ ꞌrã nderery, haꞌe rã Israel. Mbaꞌeta huvixa rami Nhanderuete haꞌe avakue reve renheaꞌã ndepoꞌaka peve — heꞌi. Tery Israel ma “Nhanderuete reve jogueroꞌa vaꞌe” ꞌea.

²⁹ Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi: — Ajerure nderery remombeꞌu aguã. Ombovai: — Mbaꞌe re tu xerery re reporandu? — heꞌi. Haꞌe vy ogueroayvu porã haꞌe py.

³⁰ Haꞌe vaꞌe henda Jacó omboery Peniel, “Apy ma xerexa py ae Nhanderuete aexa teĩ xerekove ndoipeꞌai”, heꞌi vy. Tery Sucote ma “Mymba ro” ꞌea.

³¹ Kuaray oẽ jave oaxa Peniel rupi, okara-karau ovy hiꞌu oi rire.

³² Haꞌe rami rire aỹ reve Israel kuery ndoꞌui ꞌrã xoꞌo rajykue hiꞌu áry rupi ijapuꞌa oiny vaꞌe, ava vaꞌe Jacó retyma rajy omboapuꞌapa rire.

33

¹ Esaú reve Jacó nhovaexĩague Jacó omaꞌẽ vy oexa Esaú ou oiny rã quatrocentos avakue reve. Haꞌe rami vy guaꞌy kuery ombojaꞌo vy opena uka Lia, Raquel haꞌe mokoĩve guembiguai kunha pe.

² Tenonde omondouka mokoĩve guembiguai kunha, ipiꞌa kuery reve. Haꞌe kuery rakykue omondouka Lia imemby kuery reve. Takykue ete omondouka Raquel ipiꞌa José reve.

³ Haꞌe vaꞌe kuery gui haꞌe ranhe oo vy sete-kue guenapyꞌã re oĩ ovy guykeꞌya py ovaẽ peve.

⁴ Haꞌe ramo Esaú onha ouvy ovaexĩ aguã. Oikuavã, oayvupa. Ojaeꞌo vaipa mokoĩve.

⁵ Haꞌe gui Esaú omaꞌẽ vy oexa kunhague haꞌe kyrĩgue ou oiny rã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe kuery tu ndereve ikuai? Jacó ombovai: — Pevaꞌe kuery ma kyrĩgue xee nerembiguai pe Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌekue — heꞌi.

⁶ Haꞌe gui mokoĩ hembiguai kunha ovaẽ ouvy opiꞌa kuery reve, haꞌe guenapyꞌã re oĩmba.

⁷ Haꞌe gui Lia omemby kuery reve ju ovaẽ vy haꞌe kuery voi guenapyꞌã re oĩ. Haꞌe gui ma Raquel opiꞌa José reve ovaẽ ouvy vy oĩ guenapyꞌã re.

⁸ Haꞌe ramo Esaú oporandu: — Mbaꞌerã tu guĩ rami ete nerymba kuery xererovaexĩ raꞌe? Jacó ombovai: — Xeruvixa, anhemboaxy uka vy rima aru ruka kuri ndevy — heꞌi.

⁹ Haꞌe ramo Esaú aipoeꞌi: — Xee ma areko vaipa ma mbaꞌemo. Ndepo py ae ri topyta rereko vaꞌe.

¹⁰ Haꞌe rã Jacó ombovai: — Ejopy katu. Xapyꞌa rei xejou porã ri rã ajerure ameꞌẽ riveꞌi vaꞌe rejopy aguã re. Mbaꞌeta xevy rã nderova Nhanderuete rova rami ete, xererovyꞌaa rupi xemovaẽ ramo.

¹¹ Haꞌe nunga rupi ajerure mbaꞌemoꞌi aru ruka vaꞌekue rejopy aguã re, xevy Nhanderuete omeꞌẽ porãmba rire. Arekopa opa mbaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami vy onheaꞌã ojopy aguã.

¹² Esaú aipoeꞌi: — Jajeꞌoi haꞌvy. Xee ma aa ta tenonde.

¹³ Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi: — Xeruvixa, ndee reikuaa xeraꞌy kuery kyrĩgue teri ikuaia. Xereve areko avi vexaꞌi haꞌe vaka ikamby vaꞌe. Xapyꞌa rei peteĩ ára re xerymba kuery romondyi atã heravy ramo omanomba ꞌrã haꞌe javi.

¹⁴ Haꞌe nunga rupi xeruvixa, tereo tema ndee ranhe xee nerembiguai renonde. Haꞌe rã xee ma mbegueiꞌi ꞌrã aa nderakykue, vaka romondyi vaꞌe haꞌe kyrĩgue ooaꞌi rami, Seir py ndee xeruvixaa py avaẽ peve — heꞌi.

¹⁵ Esaú ombovai: — Haꞌe rami rã ndereve taeja xereve ikuai vaꞌe regua. Haꞌe rã Jacó aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu haꞌe kuery opyta ta? Xeruvixa, haꞌeve ae ma aexa xemboaxya — heꞌi.

¹⁶ Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe árave Esaú oo ju Seir py ouague katy.

¹⁷ Haꞌe rã Jacó ma Sucote katy oo. Haꞌe py ma ngoorã ojapo, vaka korarã ojaoꞌi guive. Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe henda omboery Sucote.

¹⁸ Siquém py Jacó ovaẽague Padã-Arã gui Jacó ojevy vy hexaĩ reve ovaẽ Siquém tetã py, Canaã yvy re oĩ vaꞌe py. Tetã yvýry oupi ooꞌi.

¹⁹ Yvy ooꞌi oupia vaꞌe ma cem hatãꞌi vaꞌe re ojogua Siquém ru Hamor raꞌy kuery gui.

²⁰ Haꞌe py ma ojapo peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe ma omboery Nhanderuete Israel Ruete pegua.

34

¹ Siquém pygua kuerya py Diná oo jave guare Haꞌe gui Lia memby Diná, Jacó rajy vaꞌe ojepeꞌa ovy yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery rexa vy.

² Haꞌe jave haꞌe vaꞌe pygua huvixa ma Hamor raꞌy Siquém. Haꞌe vaꞌe ma Jacó rajy Diná oexa vy ojopy vy ojavyky, oguereko rive.

³ Ovyꞌa ete kunhataĩ re, oayvu vy. Ijayvu porãꞌi guive ixupe.

⁴ Haꞌe gui Siquém aipoeꞌi nguu Hamor pe: — Eru ruka ke haꞌe vaꞌe kunhataĩ xeraꞌyxyrã — heꞌi.

⁵ Haꞌe ramo Jacó oendu tajy Diná oguereko riveague. Haꞌe rami teĩ okyrirĩ ranhe, taꞌy kuery vaka re openaa rupi ikuaia gui ojevypa eꞌỹa ja.

⁶ Haꞌe vaꞌe jave ou Siquém ru Hamor Jacó reve ijayvu aguã.

⁷ Haꞌe gui Jacó raꞌy kuery oupa nhuũndy gui. Oendu okuapy gueindy re oikoague. Haꞌe rami vy ndaꞌeveipa, ipoxypa okuapy, Israel kuery re Siquém haꞌeve eꞌỹa ramigua ojapo rire. Jacó rajy oguereko rive, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ete ojapo.

⁸ Haꞌe gui ma haꞌe kuery reve Hamor ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy Siquém ndovyꞌai ete oikovy nderajy re. Ajerure pemeꞌẽ aguã taꞌyxyrã.

⁹ Haꞌe rami vy peiko ꞌrã oreretarã kueryrã. Orevy pe pemeꞌẽ ꞌrã pendajy kuery, haꞌe orerajy kuery ju peraa ꞌrã penderaꞌy kuery raꞌyxyrã.

¹⁰ Haꞌe rami vy pendekuai ore kuery reve. Oreyvy ma pendeyvyrã itui. Apy ae pendekuai, mbaꞌemo pejogua peikovy penembaꞌerã pejou vy — heꞌi.

¹¹ Siquém voi aipoeꞌi Diná ru haꞌe ikyvy kuery pe: — Ejapo ke ajerurea. Haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã peipota vaꞌe rei.

¹² Mbaꞌemo re pejerure reta teĩ ameꞌẽmba ꞌrã. Haꞌe rami avi pemeꞌẽ kunhataĩ vaꞌe xeraꞌyxyrã — heꞌi.

¹³ Haꞌe ramo Siquém haꞌe tuu Hamor pe Jacó raꞌy kuery ombovai vy ombotavya rupi ijayvu, heindy Diná Siquém oguereko rive rire. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:

¹⁴ — Haꞌe rami aguã ndaꞌevei, orereindy romeꞌẽ aguã ava opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe raꞌyxyrã. Orereko rami vy haꞌe nunga ndaꞌevei.

¹⁵ Peteĩ mbaꞌe pejapo ramo haꞌeve ꞌrã orevy, peẽ kuery avakue haꞌe javive ore rami avi pendepire pemboi uka ramo.

¹⁶ Haꞌe ramo ꞌrãe romomenda orereindy kuery, haꞌe pendajy kuery re ore romenda, peẽ kuery reve orekuai, haꞌe peẽ kuery reve peteĩ regua nhandekuai.

¹⁷ Haꞌe rã norenheꞌẽ rendui, pendepire napemboi ukai ramo rogueraa ju ꞌrã orereindy — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvu rã Hamor haꞌe taꞌy Siquém ojou porã.

¹⁹ Haꞌe rami vy kunumi vaꞌe ndarei haꞌe rami ojapo aguã, Jacó rajy oayvu vy. Haꞌe vaꞌe ma nguu ro pygua kuery haꞌe javi gui omboeteave vaꞌe oiko.

²⁰ Haꞌe gui guaꞌy Siquém reve Hamor tetã kora rokẽ py oo vy ijayvu avakue haꞌe py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

²¹ — Haꞌe vaꞌe avakue ma ndojapo vai ꞌrã nhandere. Haꞌe ramo tove taꞌikuai, tojogua mbaꞌemo. Nhandeyvy ma tuvixa, haꞌeve nhande haꞌe javi nhandekuai aguã. Haꞌe kuery rajy kuery jajopy ꞌrã nhanderaꞌyxyrã, haꞌe nhanderajy kuery nhamomenda ꞌrã haꞌe kuery re.

²² Haꞌe rami avi peteĩ mbaꞌe jajapo ramo haꞌe vaꞌe avakue pe haꞌeve ꞌrã nhandereve peteĩꞌi regua ikuai aguã, avakue apy nhandekuai vaꞌe haꞌe javive nhandepire nhamboi uka ramo, haꞌe kuery ojapoa rami avi.

²³ Haꞌe rire haꞌe kuery rymba vaka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe-vaꞌe haꞌe javi haꞌe hymba kuery haꞌe javi ꞌrã teve nhanembaꞌerã opyta. Haꞌe kuery peteĩꞌi re ojerurea jajapo, nhande kuery reve ikuai aguã — heꞌi.

²⁴ Haꞌe ramo tetã kora rokẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javi onheꞌẽ rendu okuapy Hamor haꞌe taꞌy Siquém. Haꞌe rami vy avakue opire omboi ukapa hokẽ py ikuai vaꞌekue haꞌe javive.

²⁵ Simeão haꞌe Levi Siquém ro pygua avakue ojukapaague Mboapy araa py avakue haxya oendu vaipa jave Jacó raꞌy mokoĩ Simeão haꞌe Levi Diná kyvy kuery ikuai vaꞌe ogueraa okyxe. Tetã py oike haꞌe pygua kuery oexaꞌã eꞌỹa py. Ipoxy reve ojukapa avakue haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi.

²⁶ Kyxe py ojuka avi Hamor haꞌe taꞌy Siquém. Siquém ro gui gueindy Diná oipeꞌa vy ojeꞌoipa ju.

²⁷ Haꞌe gui Jacó raꞌy kuery mboae ou vy ojukapaague oexa vy ogueraapa mbaꞌemo tetã py ojou vaꞌe haꞌe javi, heindy haꞌe pygua oguereko rive rire.

²⁸ Hymba vexaꞌi, vaka, mburika oipeꞌapa tetã gui, haꞌe hovai re mbaꞌemo ikuai vaꞌekue haꞌe javi,

²⁹ imbaꞌe rei-rei haꞌe javi oipeꞌapa. Taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy kuery oipokuapa heravy ngoo katy.

³⁰ Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi Simeão haꞌe Levi pe: — Haꞌe rami peiko vy xemoĩ vai. Pejapo koꞌi rupi ikuai vaꞌe xejou vai aguã rami, cananeu haꞌe ferezeu kuery. Nhandereta eꞌỹꞌi ramo xere opuꞌã vy xejuka ꞌrã, xero pygua kuery haꞌe javi reve.

³¹ Haꞌe kuery ombovai: — Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu haꞌe kuery orereindy itavy rei vaꞌe rami oguereko rã? — heꞌi okuapy.

35

¹ Betel py Jacó altar ojapoague Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi Jacó pe: — Epuꞌã ke, tereo ju Betel katy. Haꞌe py eiko, ejapo peteĩ altar Nderuete nderykeꞌy Esaú gui rejava jave ojexa uka vaꞌekue pe — heꞌi.

² Haꞌe ramo Jacó ijayvu ngoo pygua kuery haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pemombo ke mbaꞌemo raꞌangaa amboae kuery guigua penembyte pereko vaꞌe. Pejekyꞌaꞌo ukapa. Pendeao voi pemboekoviapa.

³ Nhapuꞌã ke, jajeꞌoi Betel katy. Haꞌe py ma ajapo ꞌrã peteĩ altar Nhanderuete ajexavai rei rã xerepy vaꞌekue pe, aguata aikovya rupi xereve oiko rire — heꞌi.

⁴ Haꞌe ramo Jacó po py omboaxapa mbaꞌemo raꞌangaa amboae kuery guigua oguereko vaꞌekue haꞌe javi. Namixã oguereko vaꞌekue voi omboaxapa. Haꞌe ramo Jacó ojatypa yvyra carvalho Siquém katyꞌi hiꞌaĩ vaꞌe guy py.

⁵ Haꞌe gui ma ojeꞌoi. Nhanderuete ojapo haꞌe katy rai-raiꞌi tetã oĩ vaꞌe pygua kuery okyjea oendu aguã rami. Haꞌe ramo avave rei ndojeꞌoiai Jacó raꞌy kuery rakykue.

⁶ Haꞌe rami vy Jacó hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javive reve ovaẽmba Luz tetã Betel ꞌepy vaꞌe py, Canaã yvy re oĩ vaꞌe py.

⁷ Haꞌe py ma Jacó ojapo altar. Haꞌe vaꞌe henda omboery El-Betel, haꞌe py guykeꞌy gui ojava ovy jave Nhanderuete ojexa uka rire. Tery El-Betel ma “Betel py Nhanderuete ojekuaa ague” ꞌea.

⁸ Haꞌe py omano Rebeca mongakuaare Débora. Haꞌe ramo onhono porã Betel guy katy carvalho hiꞌaĩ vaꞌe guy py. Haꞌe vaꞌe yvyra omboery Alom-Bacute. Tery Alom-Bacute ma “Carvalho ojaeꞌopaague” ꞌea.

⁹ Haꞌe gui Padã-Arã gui Jacó ou ma ramo Nhanderuete teĩgue ju ojexa uka ixupe. Haꞌe rami vy ogueroayvu porã.

¹⁰ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nderery ma Jacó. Aỹ guive ma Jacó veꞌỹ ma, haꞌe rã Israel ꞌrã nderery — heꞌi. Haꞌe rami vy omboery Israel.

¹¹ Aipoeꞌive ju: — Xee ma Penderuete ipoꞌakapa vaꞌe aiko. Nderaꞌy reta ke. Ndegui oiko ꞌrã peteĩ regua, haꞌe gui heta regua ju ꞌrã, huvixa kuery voi.

¹² Ndevy ju ameꞌẽ ꞌrã yvy Abraão haꞌe Isaque pe ameꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe gui ndee ndereikovei ma rire neramymino kuery pe ju ꞌrã ameꞌẽ — heꞌi.

¹³ Ixugui Nhanderuete ojepeꞌa vy ijayvu oinyague gui ojeupi ju.

¹⁴ Haꞌe ramo Jacó reve Nhanderuete ijayvu oinyague py ixupe omopuꞌã peteĩ ita ijytarã rami. Hiꞌáry onhoẽ guive mbaꞌemo, azeite avi.

¹⁵ Henda hexeve Nhanderuete ijayvuague ma Jacó omboery Betel.

¹⁶ Benjamim ituiꞌi ramo Raquel omanoague Betel gui ojeꞌoive ju. Efrata py ovaẽ raiꞌia py Raquel oikuavã opiꞌa. Haxy vaipa ete reve oikuavã.

¹⁷ Imemby raxy ramo hexe opena vaꞌe aipoeꞌi: — Enhemondyi eme. Kovaꞌe voi ma reikuavã nho ꞌrã — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe gui omano rã inheꞌẽ ojepeꞌa ovy jave omboery Benoni. Haꞌe rã tuu ma omboery Benjamim. Tery Benoni ma “Xepiꞌa xeraxya guigua” ꞌea. Haꞌe rã Benjamim ma “Xeraꞌy xepo aiporu kuaa regua oĩ vaꞌe” ꞌea.

¹⁹ Haꞌe gui Raquel omano ramo onhono porã Efrata katy tape oo vaꞌe yvýry. Haꞌe vaꞌe ma Belém.

²⁰ Raquel rupa áry Jacó omopuꞌã peteĩ ita ijytarã. Haꞌe vaꞌe ma aỹ reve hiꞌaĩ.

²¹ Haꞌe gui Israel ojepeꞌa ju vy oorã ojapo Éder py torre oĩ vaꞌe rovai re.

²² Haꞌe vaꞌe yvy re Israel oiko jave py taꞌy Rúben oo vy onheno nguu raꞌyxy jevy Bila reve. Haꞌe ramo Israel oikuaa. Haꞌe javi vy doze ikuai rakaꞌe Jacó raꞌy kuery.

²³ , Lia piꞌa kuery ma Jacó raꞌy jypy guare Rúben, haꞌe gui Simeão, Levi, Judá, Issacar haꞌe Zebulom.

²⁴ Raquel piꞌa ma José haꞌe Benjamim.

²⁵ Raquel rembiguai Bila piꞌa ma Dã haꞌe Naftali.

²⁶ Lia rembiguai Zilpa piꞌa ma Gade haꞌe Aser. Haꞌe vaꞌe kuery Jacó raꞌy Padã-Arã py ituiꞌi vaꞌekue.

²⁷ Haꞌe gui nguu Isaque-a py ju Jacó ou Manre Quiriate-Arba re oĩ jave py. Haꞌe vaꞌe ma Hebrom, Abraão haꞌe Isaque ikuaiague.

²⁸ Isaque cento e oitenta maꞌetỹ re oiko.

²⁹ Haꞌe gui Isaque ipytuẽ atã vy omano tujaꞌi vaipa ma vy. Haꞌe ramo heraa guamoĩ kuerya py. Haꞌe ramo taꞌy kuery Esaú haꞌe Jacó ae onhono porã.

36

¹ Po rami ma Esaú ramymino kuery rery. Hery mboae ma Edom.

² Esaú guaꞌyxyrã ojou Canaã py ikuai vaꞌe rajy kuery regua: heteu regua Elom rajy Ada, heveu regua Zibeão raꞌy Aná rajy Oolibama,

³ haꞌe Ismael rajy Nebaiote reindy Basemate.

⁴ Esaú gui Ada oguereko Elifaz, haꞌe Basemate oguereko Reuel.

⁵ Oolibama oguereko Jeús, Jalão haꞌe Coré. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌy kuery Canaã yvy re ituiꞌi vaꞌekue.

⁶ Esaú ogueraapa guaꞌyxy kuery, guaꞌy kuery, guajy kuery, ngoo py oguereko vaꞌe kuery haꞌe javi, guymba kuery, vaka haꞌe mbaꞌemo Canaã yvy re oĩ jave ojou vaꞌekue haꞌe javi. Amboae yvy re ju ogueraapa guyvy Jacó gui ojaꞌo vy,

⁷ mbaꞌeta haꞌe kuery oguerekopa vy ndaꞌevei joa py ikuaive aguã. Yvy ikuaia re ma noĩvei hymba kuery omongaru aguã, heta ete ramo.

⁸ Haꞌe rami vy Esaú Edom avi hery vaꞌe oo vy Seir yvyty re oiko.

⁹ Povaꞌe ma Esaú ramymino kuery, edomita kuery Seir yvyty re ikuai.

¹⁰ Po rami ma Esaú raꞌy kuery rery: Esaú raꞌyxy Ada piꞌa Elifaz, haꞌe Esaú raꞌyxy Basemate piꞌa Reuel.

¹¹ Elifaz raꞌy kuery ma Temã, Omar, Zefô, Gaetã haꞌe Quenaz.

¹² Esaú raꞌy Elifaz ma guaꞌyxy jevy oguereko, Timna hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Elifaz gui oguereko Amaleque. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌyxy Ada remiarirõ.

¹³ Haꞌe gui Reuel raꞌy kuery ma Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌyxy Basemate remiarirõ.

¹⁴ Haꞌe rã Esaú raꞌyxy jevy Oolibama ma Aná rajy, Zibeão ramymino oiko. Esaú gui oguereko Jeús, Jalão haꞌe Coré.

¹⁵ Povaꞌe kuery ma Esaú raꞌy kuery huvixa ikuai vaꞌe: Esaú raꞌy jypyꞌigua Elifaz raꞌy kuery ma huvixa Temã, Omar, Zefô, Quenaz,

¹⁶ Coré, Gaetã haꞌe huvixa Amaleque. Haꞌe vaꞌe Elifaz raꞌy kuery huvixa meme ikuai, Edom yvy re oiko vaꞌekue. Ada remiarirõ ikuai.

¹⁷ Haꞌe rã Esaú raꞌy Reuel raꞌy kuery ma huvixa Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Haꞌe vaꞌe Reuel raꞌy kuery ma huvixa meme ikuai Edom yvy re. Esaú raꞌyxy Basemate remiarirõ ikuai.

¹⁸ Haꞌe rã Esaú raꞌyxy Oolibama piꞌa kuery ma huvixa Jeús, Jalão haꞌe Coré. Haꞌe vaꞌe huvixa kuery ma Esaú raꞌyxy Oolibama Aná rajy memby ikuai.

¹⁹ Haꞌe kuery, huvixa kuery guive Esaú ramymino meme ikuai. Haꞌe ma Edom.

²⁰ Povaꞌe kuery ma horeu regua Seir raꞌy kuery haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe: Lotã, Sobal, Zibeão, Aná,

²¹ Disom, Eser haꞌe Disã. Haꞌe vaꞌe kuery ma horeu kuery ruvixa, horeu regua Seir raꞌy meme ikuai Edom yvy re.

²² Lotã raꞌy kuery ma Hori haꞌe Homã. Lotã reindy ma Timna.

²³ Sobal raꞌy kuery ma Alvã, Manaate, Ebal, Sefô haꞌe Onã.

²⁴ Zibeão raꞌy kuery ma Aiá haꞌe Aná. Aná ma tekoa eꞌỹa py yvu haku vaꞌe ojou rakaꞌe, nguu Zibeão rymba kuery mburika re opena oikovya py.

²⁵ Aná raꞌy kuery ma Disom haꞌe tajy Oolibama.

²⁶ Disã raꞌy kuery ma Hendã, Esbã, Itrã haꞌe Querã.

²⁷ Eser raꞌy kuery ma Bilã, Zaavã haꞌe Acã.

²⁸ Disã raꞌy kuery ma Uz haꞌe Arã.

²⁹ Horeu kuery ruvixa ikuai vaꞌe ma huvixa Lotã, Sobal, Zibeão, Aná,

³⁰ Disom, Eser haꞌe Disã. Haꞌe vaꞌe kuery ma horeu kuery ruvixa ikuai, Seir yvy re hekoa vaꞌe meme.

³¹ Povaꞌe kuery ma Edom yvy re huvixa kuery ikuai, Israel kuery ruvixave oĩ eꞌỹ mbove.

³² Beor raꞌy Belá oĩ Edom pygua ruvixa. Tetã opena oikovya ma Dinabá.

³³ Belá omano ramo hekovia oĩ Bozra pygua Zerá raꞌy Jobabe.

³⁴ Jobabe omano ramo hekovia oĩ temanita yvy guigua Husão.

³⁵ Husão ju omano ramo hekovia oĩ Bedade raꞌy Hadade. Haꞌe vaꞌe ma Moabe yvy re Midiã pygua kuery ojuka vaꞌekue. Tetã opena oikovya ma Avite.

³⁶ Hadade omano ramo hekovia oĩ Masreca pygua Samlá.

³⁷ Samlá omano ramo hekovia oĩ Saul, Reobote tetã Eufrates yakã yvyꞌiry oĩ vaꞌe guigua.

³⁸ Saul omano ramo hekovia oĩ Acbor raꞌy Baal-Hanã.

³⁹ Acbor raꞌy Baal-Hanã omano ramo hekovia oĩ Hadar. Tetã opena oikovya ma Pau. Taꞌyxy ma Meetabel oiko, Matrede rajy, Me-Zaabe ramymino.

⁴⁰ Po rami ma Esaú ramymino huvixa ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery rery, hetarã kuery rery haꞌe hekoa rery ma joo ramigua: huvixa Timna, Alva, Jetete,

⁴¹ Oolibama, Elá, Pinom,

⁴² Quenaz, Temã, Mibzar,

⁴³ Magdiel haꞌe Irã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom pygua ruvixa ikuai. Haꞌe kuery rery ma ijyvy hekoa rery joo ramigua ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom kuery ru Esaú ramymino ikuai.

37

¹ Tykeꞌy kuery guyvy José ovendeague Jacó ma yvy tuu oguata oikovyague rupi ae ju oiko, Canaã yvy re.

² Po rami ma Jacó kuery rekokue. Taꞌy José dezessete maꞌetỹ oguereko jave vexaꞌi re opena oikovy guykeꞌy kuery reve. Kunumi teri jave tuu rembiguai piꞌa kuery reve oiko, Bila haꞌe Zilpa piꞌa kuery reve. Haꞌe kuery reko omombeꞌu riae nguu pe.

³ Tuu Israel ma guaꞌy kuery haꞌe javi gui oayvuve José, tujaꞌi ma vy taꞌy rire. Haꞌe rami vy ikamixa pukurã ojapo, ijyva puku vaꞌe.

⁴ Haꞌe gui tykeꞌy kuery ma haꞌe kuery gui tuu José oayvuvea oexa vy ndaꞌijaꞌevei hexe. Hexeve ijayvu porã aguã voi ndaꞌevevei.

⁵ Haꞌe gui José oexa raꞌu peteĩ mbaꞌe, haꞌe guykeꞌy kuery pe omombeꞌu. Haꞌe ramo ipoxypave ju,

⁶ mbaꞌeta haꞌe kuery pe aipoeꞌi rire: — Ajerure pẽvy, pendu ke amombeꞌu rã aexa raꞌu vaꞌekue.

⁷ Mbaꞌety py merami nhandekuai mbaꞌemo aju jokuaa rupi. Haꞌe vaꞌe mbyte py xee ajokua vaꞌekue opuꞌã hoꞌamy. Haꞌe rã peẽ pejokua vaꞌekue ma ombojere vy xembaꞌe renonde re ojeroꞌa okuapy — heꞌi.

⁸ Haꞌe ramo tykeꞌy kuery aipoeꞌi: — Haꞌe rami vy ndee ri tyꞌy oreruvixarã reiko? Ndee ri tyꞌy orere ndepoꞌaka ta? — heꞌi okuapy. Haꞌe rami ipoxypave okuapy oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌu ramo, ijayvua ojou vai vy.

⁹ Haꞌe gui amboae ju José oexa raꞌu. Guykeꞌy kuery pe omombeꞌu vy aipoeꞌi: — Aexa raꞌu avi peteĩ mbaꞌe. Haꞌe vy aexa kuaray, jaxy haꞌe jaxy-tata onze ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery xerenonde re merami ikuai vy ngova yvy re omovaẽmba okuapy — heꞌi.

¹⁰ Nguu haꞌe guykeꞌy kuery pe omombeꞌu ramo tuu ixupe ijayvu ete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu haꞌe nunga rexa raꞌu? Haꞌe rami vy ore kuery — xee, ndexy, nderykeꞌy kuery — yvy re orerova romovaẽmba ꞌrã ri tyꞌy nerenonde re roĩ vy? — heꞌi.

¹¹ Tykeꞌy kuery ma ndoayvuvei okuapy. Haꞌe rã tuu ma haꞌe nungakue omoĩ porã opyꞌa re.

¹² Haꞌe gui tykeꞌy kuery oo nguu rymba kuery vexaꞌi re opena aguã Siquém katy.

¹³ Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi José pe: — Xerymba kuery re nderykeꞌy kuery opena okuapy Siquém py. Romondouka ꞌrã haꞌe kuerya py. José ombovai: — Apy ma aĩ.

¹⁴ Israel aipoeꞌi: — Tereo aỹ. Exa marã rami pa nderykeꞌy kuery ikuaia, haꞌe xerymba kuery mbaꞌexa pa ikuaia guive exa pota. Haꞌe gui eju xevy remombeꞌu aguã — heꞌi. Haꞌe rami vy Hebrom yvyꞌã guy gui omondouka Siquém katy.

¹⁵ Opa rupi rei José oiko rã peteĩ ava ovaexĩ. Haꞌe vy oporandu: — Mbaꞌe tu reka reikovy?

¹⁶ Ombovai: — Keꞌy kuery rima aeka aikovy. Emombeꞌu ke mamo pa mymba kuery oguereko okuapya — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe rã ava vaꞌe aipoeꞌi: — Apy gui ojeꞌoipa ju ma. Mbaꞌeta aendu aipoeꞌi rã: “Jajeꞌoi apy gui Dotã katy ju” heꞌi okuapy ramo. — Haꞌe ramo José oo guykeꞌy kuery rakykue. Haꞌe vy Dotã py ojou.

¹⁸ Mombyry rupi ou reve haꞌe kuery oexa vy ovaẽ eꞌỹ mbove jogueroayvu okuapy ojuka aguã re.

¹⁹ Joupe-upe aipoeꞌi: — Pee ma ou oiny oexa raꞌu kuaa vaꞌe!

²⁰ Peju ke aỹ, jajuka. Nhamombo yvykua py, haꞌe nhamombeꞌu ꞌrã vixo kaꞌaguy regua hoꞌuague rami. Haꞌe rami vy jaexa ꞌrã mbaꞌe pa oexa raꞌuague gui oiko raꞌea — heꞌi okuapy.

²¹ Haꞌe rami ijayvu rã tykeꞌy Rúben oendu vy ogueraa jepe haꞌe kuery po gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ndaꞌevei jajuka aguã.

²² Ndaꞌevei nhamoẽ aguã huguy. Yvykua tekoa eꞌỹa py oĩ vaꞌe py pemombo teĩ hexe pemoĩ eme pendepo — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu haꞌe kuery po gui ogueraa jepexe vy tuua py ju omondouka aguã.

²³ Haꞌe gui José guykeꞌy kuerya py ovaẽ ramove ojopy, omboi ikamixa puku ijyva puku vaꞌe onhemonde oikovya.

²⁴ Ojopy vy omombo yvykua yy oĩ eꞌỹ vaꞌe py.

²⁵ Haꞌe gui oguapy okuapy okaru aguã. Omaꞌẽ vy oexa Ismael regua kuery Gileade gui ou okuapy vaꞌe. Guymba camelo áry ogueru heakuã porã vaꞌe, bálsamo haꞌe mirra. Egito yvy katy ogueraa henoiny.

²⁶ Haꞌe gui Judá aipoeꞌi guyvy kuery pe: — Mbaꞌe tu jajou ꞌrã nhanderyvy jajukaague re, haꞌe huguy nhamoẽague nhanhomia re?

²⁷ Peju, nhavende Ismael regua kuery pe, hexe nhandepo nhamoĩ eꞌỹ aguã, mbaꞌeta nhanderyvy nhanderoꞌo ae oiko — heꞌi. Haꞌe ramo tyvy kuery ojou porã.

²⁸ Mbaꞌemo vendea Midiã pygua kuery oaxa ojeꞌoivy ramo José rykeꞌy kuery ojopy vy oguenoẽ yvykua gui. Ismael regua kuery pe ovende vinte hatãꞌi vaꞌe prata guigua re. Haꞌe rã haꞌe kuery ma Egito yvy katy ogueraa José.

²⁹ Haꞌe gui Rúben yvykua py omaꞌẽ aguã ou ju ramo José noĩvei ma haꞌe py. Haꞌe ramo oao omondoro. Haꞌe kuery omondoro ꞌrã oao ndovyꞌaia oexa uka vy.

³⁰ Oo ju guykeꞌy kuerya py. Aipoeꞌi: — Kunumi vaꞌe noĩvei pe py. Haꞌe rami rire xee marã katy ꞌrã tu aa? — heꞌi.

³¹ Haꞌe ramo José kamixa puku ojopy vy kavara ojuka vy ombovypa huguy.

³² Haꞌe vy kamixa puku ijyva puku vaꞌe omondouka, nguua py ogueraa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi uka okuapy: — Kovaꞌe rojou. Exa pota nderaꞌy mbaꞌe pa tyrã pa haꞌeꞌỹa — heꞌi uka.

³³ Haꞌe gui tuu kamixa puku oexa kuaa vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy mbaꞌe rima. Vixo kaꞌaguy regua rima hoꞌu raꞌe. Anhetẽ José omondoropa ꞌrã raꞌe — heꞌi.

³⁴ Haꞌe rami vy Jacó oao omondoropa vy ajukue voxa guigua py ju onhemonde. Mbovy ára re rei eꞌỹ ipyꞌa vai oikovy guaꞌy re.

³⁵ Haꞌe ramo taꞌy haꞌe tajy kuery haꞌe javive joguerupa ombopyꞌa porã aguã. Haꞌe rã haꞌe ma nonhembopyꞌa porã ukai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ajaeꞌo reve ꞌrã xenheꞌẽ oo xeraꞌy oĩa py — heꞌi. Haꞌe rami vy tuu ojaeꞌo vaipa.

³⁶ Haꞌe vaꞌe jave Midiã regua kuery ma Egito yvy py ju ovende José, Faraó rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery vaꞌe pe.

38

¹ Judá haꞌe taꞌy raꞌyxykue Tamar rekokue oĩa Haꞌe vaꞌe jave py Judá guyvy kuerya gui ojepeꞌa vy oiko peteĩ Adulão pygua, Hira hery vaꞌe ro py.

² Haꞌe py Judá oexa peteĩ kunha Canaã pygua Sua rajy. Guaꞌyxyrã ogueru vy oguereko.

³ Haꞌe gui oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe, avaꞌi. Tuu omboery Er.

⁴ Oguerekove ju amboae kyrĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ixy omboery Onã.

⁵ Peteĩgue ju oguereko ramo amboae avaꞌi ituiꞌi. Haꞌe vaꞌe rery ma Selá. Quezibe tekoa py oikoa py oikuavãꞌi.

⁶ Haꞌe gui Judá ojou guaꞌy jypy guare Er raꞌyxyrã, Tamar hery vaꞌe.

⁷ Haꞌe rã Judá raꞌy tujave vaꞌe ma teko vai rupi anho oiko Nhanderuete renonde. Haꞌe ramo Senhor oipeꞌa hekove.

⁸ Haꞌe ramo guaꞌy Onã pe ju Judá aipoeꞌi: — Ereko nderykeꞌy raꞌyxykue. Nhanderekorã vaꞌekue rami vy ereko, nderykeꞌy raꞌyrã rami pereko aguã — heꞌi. Haꞌe kuery reko rami vy amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju oiko ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re omenda aguã rami, tyvy raꞌy oiko aguã omano vaꞌekue raꞌy rami . Haꞌe nunga re saduceu kuery oporandu okuapy Jesus pe

⁹ Haꞌe rami teĩ Onã oikuaa taꞌy oiko vaꞌerã vaꞌe taꞌy ae eꞌỹ oiko ꞌrãa. Haꞌe rami vy guykeꞌy raꞌyxykue reve onheno nhavõ ojapo yvy py hoꞌapa aguã rami, tykeꞌy raꞌyrã rami oiko eꞌỹ aguã.

¹⁰ Haꞌe rami ojapo ramo Senhor ndojou porãi. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe rekove voi oipeꞌa avi.

¹¹ Haꞌe ramo Judá aipoeꞌi guaꞌy raꞌyxykue Tamar pe: — Eiko imeveꞌỹ vaꞌe ranhe nderu ro py, xeraꞌy Selá tuja peve — heꞌi. Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Kovaꞌe xeraꞌy voi guykeꞌy kuery rami omano eꞌỹ aguã”, heꞌi vy. Haꞌe ramo Tamar oo vy nguu ro py ju oiko.

¹² Yma ma rire Judá raꞌyxy Sua rajy vaꞌe omano. Haꞌe vaꞌe gui Judá ipyꞌa porã ju vy oo guymba kuery vexaꞌi rague ojaya aguã Timna py, oirũ Hira Adulão pygua reve.

¹³ Haꞌe Tamar pe aipoꞌea: — Neme rukue rako ou oiny Timna katy, guymba vexaꞌi rague ojaya aguã — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo oao imeveꞌỹ vaꞌe regua onhemondea omboekovia, ngova guive omoꞌã ojexa kuaa uka eꞌỹ aguã. Oguapy oiny Enaim rokẽ rexei Timna katy tape oo vaꞌe py, mbaꞌeta oikuaa Selá tuja ma vaꞌeri taꞌyxyrã nomeꞌẽi teria.

¹⁵ Haꞌe gui Judá oexa vy “Itavy rei vaꞌe po” heꞌi, ngova omoꞌã ramo.

¹⁶ Haꞌe rami vy hexe onhemboja ovy vy aipoeꞌi: — Eju, jaa nhanheno — heꞌi, guaꞌy raꞌyxykue oexa kuaa eꞌỹ vy. Kunha vaꞌe oporandu: — Mbaꞌe tu haꞌvy remeꞌẽ ta nhanheno aguã re?

¹⁷ Haꞌe ombovai: — Ndea py aru ruka ꞌrã peteĩ kavara xerymba kuery ikuaia gui — heꞌi. Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi: — Kavara reru ruka eꞌỹa ja eja ranhe xevy mbaꞌemo areko vaꞌerã — heꞌi.

¹⁸ Judá oporandu: — Mbaꞌe nunga haꞌvy reipota aeja? Kunha vaꞌe ombovai: — Nembaꞌe carimbo ixã reve, haꞌe ndepopoka ndepo py rereko vaꞌe — heꞌi. Omeꞌẽmba vy onheno kunha vaꞌe reve. Haꞌe gui kunha vaꞌe oguerekoꞌi taꞌy.

¹⁹ Haꞌe vy opuꞌã ovy vy omboi ngova moꞌãa. Omoĩ ju ao imeveꞌỹ vaꞌe regua omboi vaꞌekue.

²⁰ Haꞌe vaꞌe rire oĩague py Judá ogueraa uka kavara oirũ Adulão pygua pe, kunha vaꞌe gui ogueru ju aguã ipo py oeja vaꞌekue. Oo teĩ ndojoui kunha vaꞌe.

²¹ Haꞌe vy oporandu haꞌe pygua avakue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mamo tu oĩ kunha itavy rei vaꞌe Enaim rexeiꞌi tape oo vaꞌe py oĩ vaꞌekue? Haꞌe kuery ombovai: — Apy tu ndoikoi ri jepi itavy rei vaꞌe — heꞌi.

²² Haꞌe gui Judá oĩa py ju irũ ojevy vy aipoeꞌi: — Xee ndajoui kunha vaꞌe. Haꞌe rami avi avakue haꞌe pygua “Apy tu ndoikoi ri jepi itavy rei vaꞌe”, heꞌi okuapy xevy.

²³ Judá ombovai: — Tove ipo py ae topyta aeja vaꞌekue, nhandejojaia rei eꞌỹ aguã. Ixupe guarã kavara araa uka teĩ nderejoui — heꞌi.

²⁴ Haꞌe gui mboapy jaxy raiꞌi jave Judá pe aipoꞌea: — Nderaꞌy raꞌyxykue Tamar tu itavy rei raꞌe, oguereko ma kyrĩ vaꞌe — ꞌea. Haꞌe ramo Judá aipoeꞌi: — Penoẽ na oka py peapypa aguã.

²⁵ Oguenoẽ heruvy ramo aipoeꞌi uka ome rukue pe: — Kovaꞌe ja gui ae areko kyrĩ vaꞌe. Peikuaa pota ke mavaꞌe mbaꞌe pa kovaꞌe carimbo ixã revegua haꞌe kovaꞌe popoka — heꞌi.

²⁶ Haꞌe ramo Judá oexa kuaa vy aipoeꞌi: — Haꞌe ma xegui heko porãve vaꞌe oiko, imerã xeraꞌy Selá nameꞌẽi rire — heꞌi. Haꞌe vaꞌe rire nonhenovei hexeve.

²⁷ Kyrĩ vaꞌe oikuavã aguã ára ovaẽ ramo mokoĩꞌi oguereko hyru py.

²⁸ Ituiꞌi jave peteĩ omoĩ opo oka katy. Ixy re opena vaꞌe ojopy vy ipo rupi ojokua nhimbo pytã vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma haꞌe ranhe omoẽ opo.

²⁹ Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe opo omoinge ju ramo amboae ju itui. Haꞌe rã aipoeꞌi: — Mbaꞌexa tu remopaꞌũ rejuvy? — heꞌi vy omboery Perez. Tery Perez ma “Omopaꞌũ vaꞌe” ꞌea.

³⁰ Haꞌe gui ma tyvy ju itui ipo rupi nhimbo pytã ojokuaa vaꞌekue reve. Haꞌe vy omboery Zera.

39

¹ Potifar ro py José oikoague Haꞌe gui Ismael regua kuery Egito katy José ogueraa okuapy rire haꞌe kuery gui Faraó rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery vaꞌe ju ojogua.

² José reve Senhor oiko ramo oiko porã Egito pygua ro py.

³ Potifar voi oexa hexeve Senhor oikoa, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py Senhor omoingo porãa.

⁴ Haꞌe rami vy ojou porã José. Omoĩ ngoo py ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã. Opa mbaꞌe oguereko vaꞌe omboaxapa ipo py.

⁵ Ngoo haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re opena ukaa ára guive José re vy Senhor omoingo porã Egito pygua ro. Opa mbaꞌe oguereko vaꞌe, hoo pygua, mbaꞌety rupi voi Senhor omoingo porã.

⁶ Haꞌe ramo Potifar opa mbaꞌe José po py omboaxapa, mbaꞌemo re opena vaꞌerã omoĩ vy mbaꞌeve re ndoikuaa potavei mbojape hoꞌu vaꞌerã eꞌỹ vy. José ma imbaraete, iporã guive.

⁷ Haꞌe vaꞌe rire ipatõ raꞌyxy openaxe oikovy José re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Enheno xereve.

⁸ Haꞌe ramo ndoipotai vy aipoeꞌi opatõ raꞌyxy pe: — Xepatõ ma ndoikuaa potai mbaꞌemo hoo py oĩ vaꞌe re, xepo py omboaxapa oguereko vaꞌe haꞌe javi.

⁹ Haꞌe voi xegui ndayvatevei kovaꞌe oo py. Mbaꞌeve nomboaxa eꞌỹi apena aguã, ndere eꞌỹ vy, taꞌyxy ae reiko ramo. Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete teko vai ajapo ta, Nhanderuete pe ajejavy vy? — heꞌi.

¹⁰ Koꞌẽ nhavõ kunha vaꞌe ijayvu oikovy José pe. Haꞌe rã ndojapyxakai hexeve onheno aguã, neĩ hexeve oĩ aguã ndojou porãi guive.

¹¹ Haꞌe gui peteĩ ára oo py José ou mbaꞌemo re oikuaa pota aguã. Tembiguai oo pygua kuery neĩ peteĩve noĩ.

¹² Haꞌe ramo kunha vaꞌe ijao re ojopy vy aipoeꞌi: — Enheno xereve — heꞌi ju. Haꞌe ramo kunha vaꞌe po py oao oeja ovy, onha ovy oka katy.

¹³ Oka katy onha vy oao ipo py oeja ovya kunha vaꞌe oexa vy

¹⁴ oenoĩ tembiguai avakue oo pygua kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pexa ma, kovaꞌe hebreu xeme ogueru vaꞌekue nhanembojaru rei aguã ou. Xea py ou kuri xereve onhenoxe vy. Haꞌe rã xee ajapukai ratã.

¹⁵ Ajapukai ratã ramo oendu vy onha ovy oka katy, oao oeja ovy — heꞌi.

¹⁶ Kunha vaꞌe ijao omoĩ porã oyvýry, ime ngoo py ou ju peve.

¹⁷ Haꞌe gui ome pe ju omombeꞌu jypy omombeꞌuague rami ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xea py ou kuri hebreu nerembiguairã reru vaꞌekue, xembojaruxe vy.

¹⁸ Haꞌe gui ajapukai atã ramo oka katy onha vy xeyvýry oeja ovy oao — heꞌi.

¹⁹ Ipatõ raꞌyxy ixupe “Haꞌe rami nerembiguai ojapo kuri xere” heꞌi rã oendu vy ipoxy vaipa.

²⁰ Haꞌe vy ojopy José. Omboꞌa uka nhuã huvixa omboꞌa uka vaꞌekue ikuaia py. Haꞌe rami rã José nhuã py oĩ.

²¹ Haꞌe rami teĩ José reve Senhor oiko vy opena porã hexe. Ojapo nhuã re opena vaꞌe ojou porã aguã rami.

²² Haꞌe ramo José pe ju opena uka nhuã py ikuai vaꞌe haꞌe javive re. Mbaꞌemo ojapoa vaꞌe haꞌe javi re opena haꞌe py.

²³ Nhuã re opena vaꞌe mbaꞌeve ndojapoi, José pe anho mbaꞌemo ojapo uka vy. Hexeve Senhor oiko, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py Senhor omoingo porã.

40

¹ José nhuã py oĩ jave mokoĩ oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague Haꞌe vaꞌe rire Egito pygua huvixa rembiguai kuery, ixupegua karo re opena vaꞌety haꞌe mbojape apoa, mokoĩve ojejavy opatõ pe.

² Haꞌe ramo guembiguai mokoĩve pe Faraó ivai, karo re opena vaꞌe ruvixa pe, mbojape apoa ruvixa pe guive.

³ Haꞌe rami vy omboꞌa uka xondaro ruvixa ro py, José nhuã py oĩa py ae.

⁴ Mokoĩve re xondaro ruvixa opena uka José pe. Haꞌe rami py opyta are okuapy nhuã py.

⁵ Peteĩ pyavyve haꞌe kuery mokoĩve oexa raꞌu, karo re opena vaꞌekue haꞌe mbojape apoare Egito pygua huvixa rembiguai nhuã py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oikuaaxe oexa raꞌuague mbaꞌerã paa.

⁶ Koꞌẽ ajeꞌive reve haꞌe kuerya py José ou vy oexa rã iporiau rei okuapy.

⁷ Haꞌe ramo oporandu Faraó rembiguai hexeve nhuã py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu aỹ pendeporiau rei pekuapy?

⁸ Haꞌe kuery ombovai: — Roexa raꞌu kuri peteĩ mbaꞌe, haꞌe avave rei jipoi mbaꞌerã paa kuaa ukaarã — heꞌi. Haꞌe ramo José aipoeꞌi: — Nhanderuete eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe nunga kuaa ukaarã oiko? Pemombeꞌu haꞌvy xevy pexa raꞌu vaꞌekue.

⁹ Karo re opena vaꞌe oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague Haꞌe ramo karo re opena vaꞌekue José pe omombeꞌu oexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee aexa raꞌu rã peteĩ uva rembypy hiꞌaĩ xerenonde.

¹⁰ Uva rembypy re oĩ mboapy hakã. Hoky, ipotypa, hiꞌa ijajupa guive.

¹¹ Faraó pegua karo xepo py merami areko. Uvaꞌa ajopy vy aumbiri merami karo py. Haꞌe vy Faraó po py merami amoĩ — heꞌi.

¹² Haꞌe ramo José aipoeꞌi ixupe: — Po rami guarã rima raꞌe: Mboapy uva rakã ma mboapy ára.

¹³ Haꞌe gui mboapy araa py ma Faraó nemoĩ ju ꞌrã reikoaty rami reiko aguã, nerembiaporã vaꞌekue rejapo ju ꞌrã ipo py karo remoĩ aguã, yma ixupegua karo re repenaaty rami ae ju.

¹⁴ Haꞌe rami avi reiko porã ma vy nemaꞌenduꞌa ke xere. Ajerure xepytyvõ aguã, Faraó oendua py ke nemaꞌenduꞌa xere, kovaꞌe oo gui aẽ aguã,

¹⁵ mbaꞌeta xee ma anhetẽ xererua rive vaꞌekue hebreu kuery yvy gui. Haꞌe gui apy voi mbaꞌeve ndajapoi nhuã py xembotya aguã — heꞌi.

¹⁶ Mbojape apoa oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague Haꞌe gui mbojape apoa ruvixa ju José mbaꞌemo omombeꞌu porãa oexa vy aipoeꞌi ixupe: — Xee voi aexa raꞌu kuri. Haꞌe gui mboapy ajakaꞌi mbojape oĩa xeakã áry merami araa henoiny.

¹⁷ Ajakaꞌi hiꞌáryve oĩ vaꞌe py ma opa marãgua Faraó hoꞌuxe vai vaꞌe oĩ mbojape apoa rembiapo. Haꞌe rã guyra ma hoꞌu okuapy xeakã áry ajakaꞌi araa vaꞌe gui — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe ramo José aipoeꞌi ixupe: — Po rami guarã rima raꞌe: Mboapy ajakaꞌi ma mboapy ára.

¹⁹ Haꞌe gui mboapy araa py ma Faraó oipeꞌa uka ꞌrã neakã, haꞌe ndereupi ꞌrã yvyra re. Haꞌe rã guyra hoꞌu ꞌrã nderoꞌokue — heꞌi.

²⁰ Haꞌe gui mboapy araa py ma ovaẽ Faraó ituiague ára. Haꞌe vaꞌe ára py ngaru ojapo guembiguai kuery haꞌe javi pe. Haꞌe kuery oexaa py omoĩ ju karo re opena vaꞌe ruvixa, haꞌe rã mbojape apoa ruvixa re ma ijayvu omano aguã re.

²¹ Karo re opena vaꞌe ruvixa ma omoĩ oikoaty rami ju oiko aguã rami, Faraó po py karo omoĩ aguã.

²² Haꞌe rã mbojape apoa ruvixa ma ojyryvipy uka, José omombeꞌu voiague rami.

²³ Haꞌe rami teĩ karo re opena vaꞌe ruvixa naꞌimaꞌenduꞌavei José re, hexarai rive.

41

¹ Faraó oexa raꞌu vaꞌekue ju José omombeꞌuague Mokoĩ maꞌetỹa py Faraó ju oexa raꞌu. Nilo yakã yvýry merami opuꞌã hoꞌamy.

² Oexa raꞌu sete vaka ikyra vaꞌe, iporãgue vaꞌe yy gui oẽ vy nhuũ rogue hoꞌu okuapy ramo.

³ Haꞌe vaꞌe rire sete vaka ivaikue, inhangaikue vaꞌe ju yy gui oẽ ouvy ikyrakue rakykue. Oẽ ypy vaꞌekue reve opyta okuapy yy rembe re.

⁴ Haꞌe gui vaka ivaikue rei, inhangaikue vaꞌe omokõmba merami vaka ikyrave vaꞌe. Haꞌe ramove Faraó omyĩ.

⁵ Haꞌe gui oke vyve oexa raꞌu ju. Haꞌe vy oexa peteĩ rembypy re sete hary iporã vaꞌe oĩ rã.

⁶ Haꞌe vaꞌe rire sete hary ju oĩ ivaikueꞌi, yvytu haku vaꞌe omombirupa reiꞌi vaꞌekue ramigua.

⁷ Haꞌe gui sete hary ivaikueꞌi vaꞌe omokõmba hary porãgue oĩ vaꞌekue. Haꞌe gui Faraó omyĩ. Haꞌe nunga oexa raꞌu.

⁸ Koꞌẽ ajeꞌive haꞌe nunga re anho Faraó ipyꞌa oiny vy oenoĩ ukapa imbaꞌekuaa vaꞌe haꞌe guembiguai hiꞌarandu vaꞌe Egito py ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe kuery pe omombeꞌupa oexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ peteĩve jipoi ixupe mbaꞌerã paa omombeꞌu kuaa vaꞌerã.

⁹ Haꞌe rami rã karo re opena vaꞌe ruvixa aipoeꞌi Faraó pe: — Aỹ ma xemaꞌenduꞌa peteĩ ajejavyague re.

¹⁰ Nerembiguai kuery pe ndevai vaipa vy xemboty uka karamboae nhuã py xondaro ruvixa ro py, mbojape apoa ruvixa reve.

¹¹ Peteĩ pyávy peteĩ-teĩ roexa raꞌu joo rami eꞌỹ-eꞌỹ.

¹² Ore roĩa py oiko avi peteĩ kunumi hebreu vaꞌe xondaro ruvixa rembiguai oiko vaꞌekue. Ore roexa raꞌu vaꞌekue romombeꞌu ramo oikuaa uka mbaꞌerã pa roexa raꞌuague. Peteĩ-teĩ pe roexa raꞌu vaꞌekue haꞌevea rami omombeꞌu orevy.

¹³ Haꞌe gui roexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague rami meme oiko. Xee ma aikoaty rami ju xemoĩ. Haꞌe rã amboae ma rejyryvipy uka — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe ramo Faraó ma José oenoĩ uka ramo nhuã gui oguenoẽa pojava. Haꞌe ramo guendyva ojapo, haꞌe oao omboekovia ma vy oo Faraó pe ojexa uka aguã.

¹⁵ Ixupe Faraó aipoeꞌi: — Xee aexa raꞌu vaꞌekue avave rei ndoikuaai mbaꞌerã pa aexa raꞌua. Haꞌe rã ndevy ma aipoꞌea reikuaa vaꞌea oexa raꞌu pyre mbaꞌerã paa.

¹⁶ José ombovai vy aipoeꞌi: — Xee eꞌỹ rima aikuaa, Nhanderuete ae ꞌrã oikuaa uka ndee Faraó pe opena porã vy — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe ramo Faraó omombeꞌu José pe: — Aexa raꞌu vy yakã Nilo rembe re merami xeꞌaĩ.

¹⁸ Haꞌe aexa sete vaka ikyra vaꞌe, iporã vaꞌe yy gui oẽ rã. Okaru okuapy ranhe nhuũ rogue re.

¹⁹ Haꞌe rire vaka kuery mboae ju oẽ ouvy ikangykue, ivaikue haꞌe inhangaikue. Haꞌe ramigua xee aexa vaꞌeꞌỹ teri Egito yvy haꞌe javi re.

²⁰ Haꞌe gui vaka inhangaikue, ivaikue vaꞌe hoꞌupa ikyra vaꞌe oẽ ypy vaꞌekue.

²¹ Omokõmba rire teĩ aexa rã nhomokõ vaꞌekue rami eꞌỹ, ivaikue rei ae okuapy jypy guare rami ae. Haꞌe gui amyĩ.

²² Haꞌe gui ma aexa raꞌu ju peteĩ rembypy re sete hary iporãgue oĩ vaꞌe.

²³ Haꞌe vaꞌe rire oẽ ju sete hary vaikueꞌi, yvytu haku vaꞌe gui ipirupa rei vaꞌe.

²⁴ Haꞌe gui sete hary vaikueꞌi vaꞌe omokõmba sete hary porãgue ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga imbaꞌekuaa vaꞌe kuery pe amombeꞌu rã neĩ peteĩve nomombeꞌu kuaai mbaꞌerã paa — heꞌi.

²⁵ Haꞌe ramo José ombovai: — Ndee Faraó, peteĩ rami guarã ae rexa raꞌu raꞌe. Nhanderuete mbaꞌemo omoingo vaꞌerã rima oikuaa uka ndevy.

²⁶ Sete vaka iporã vaꞌe rexa vaꞌe ma sete maꞌetỹ. Haꞌe sete hary iporã vaꞌe voi sete maꞌetỹ. Rexa raꞌu vaꞌekue ma peteĩꞌi rami guarã.

²⁷ Sete vaka ivaikue rei, inhangaikue vaꞌe takykue oẽ vaꞌe ma sete maꞌetỹ avi, haꞌe sete hary ivaikue rei vaꞌe yvytu haku vaꞌe omombirupa vaꞌekue ma sete maꞌetỹ re karuai oiko vaꞌerã.

²⁸ Povaꞌe ayvu Faraó pe aipoaꞌe vaꞌe py ma Nhanderuete ndevy oikuaa uka mbaꞌemo ombou vaꞌerã.

²⁹ Mbaꞌeta sete maꞌetỹ re opa mbaꞌe oiko porã ꞌrã Egito yvy haꞌe javi re.

³⁰ Haꞌe vaꞌe rire ma sete maꞌetỹ re ju ꞌrã oiko karuai. Haꞌe vaꞌe gui opa mbaꞌe oiko porãague re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã Egito yvy re, mbaꞌeta karuai omomba ꞌrã yvy haꞌe javi.

³¹ Yvy re oiko porãague re ma naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã karuai haꞌe vaꞌe rire oiko ramo. Haꞌe nunga ndaꞌevei ete ꞌrã.

³² Mokoĩgue ma Faraó pe Nhanderuete oexa raꞌu uka, mbaꞌeta ombou ꞌrãe, ombou voi ꞌrã guive.

³³ Aỹ ma Faraó, rejou ꞌrãgue peteĩ ava oiko kuaa vaꞌe, hiꞌarandu vaꞌe Egito yvy re opena aguã remoĩ vaꞌerã.

³⁴ Faraó, ejapo ke po rami. Emoĩ yvy re opena vaꞌerã kuery, Egito yvy rupi sete maꞌetỹ re peteĩ nhiruĩ henda py ijaju vaꞌe oiko nhavõ gui peteĩ-teĩ ojopy vaꞌerã.

³⁵ Opena vaꞌe kuery tomonoꞌõ mbaꞌemoꞌa, maꞌetỹa oiko porã vaꞌe ára. Tomboaty reta mbaꞌemo raꞌyĩ Faraó po py tetã pygua kuery peguarã. Tomoĩ porãmba.

³⁶ Haꞌe rami vy ꞌrãe pereko tembiꞌu karuai sete maꞌetỹ re Egito yvy re oiko jave guarã, karuai gui yvy re ikuai vaꞌe opa eꞌỹ aguã — heꞌi.

³⁷ Egito yvy re José opena oikovyague Haꞌe vaꞌe ayvu Faraó ojou porã. Hembiguai kuery voi ojou porã.

³⁸ Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi guembiguai kuery pe: — Jajou ꞌrã ri ndaꞌu ava kovaꞌe rami hexe Nhanderuete Nheꞌẽ oĩ vaꞌe? — heꞌi.

³⁹ Haꞌe rire José pe ju Faraó aipoeꞌi: — Haꞌe gui haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete oikuaa ukapa ndevy. Avave rei ndoikoi ndee ramigua oiko kuaa haꞌe hiꞌarandu vaꞌe.

⁴⁰ Haꞌe rami rã ndee ae ꞌrã reĩ xero re opena vaꞌe. Ndee meme ꞌrã ndepoꞌaka xevygua kuery re. Xee anho ꞌrã ndegui yvateve vaꞌe aiko — heꞌi.

⁴¹ Faraó aipoeꞌive ju José pe: — Maꞌẽ, Egito yvy haꞌe javi re repena aguã romoĩ — heꞌi.

⁴² Haꞌe rami vy Faraó okuã regua hery oĩa vaꞌe omboi vy José kuã re ju omoĩ. Ao ajukue iporãve vaꞌe guigua py omonhemonde vy mboꞌy ouro guigua omoĩ ijajuꞌy re.

⁴³ Karóxa mokoĩa vaꞌe py oĩ aguã rami ojapo, haꞌe henonde “Penenapyꞌã re ke peĩ” heꞌi uka heravy. Haꞌe rami py ombopoꞌaka Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re.

⁴⁴ Faraó aipoeꞌive ju José pe: — Xee ma Faraó. Haꞌe rami avi ndeayvu eꞌỹ re avave rei ndoupi ꞌrã opo neĩ opy Egito yvy haꞌe javi re — heꞌi.

⁴⁵ Faraó omboery José Zafenate-Panéia. Taꞌyxyrã omeꞌẽ Asenate, Om pegua sacerdote Potífera hery vaꞌe rajy. Haꞌe vaꞌe rire José oguata oikovy Egito yvy haꞌe javi rupi.

⁴⁶ José trinta maꞌetỹ oguereko Egito pygua huvixa Faraó renonde ojexa uka jave. Haꞌe vaꞌe gui Egito yvy jave re oguataa rupi oiko.

⁴⁷ Sete maꞌetỹ re yvy py onhotỹ mbyre haꞌe javi oiko porã.

⁴⁸ Haꞌe vaꞌe sete maꞌetỹ re José omonoꞌõ ukapa tembiꞌurã Egito yvy re oiko vaꞌe. Omoĩ porã tetã ikuai vaꞌe py. Peteĩ-teĩ tetã pyve omoĩ porã haꞌe vaꞌe katyꞌi rupi tembiꞌurã oiko vaꞌekue.

⁴⁹ Haꞌe rami vy José omonoꞌõ reta mbaꞌemo raꞌyĩ, ita kuꞌi yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe hetaa rami. Ndoipapa kuaavei ma, heta vaipa ete rã.

⁵⁰ Haꞌe gui karuai oiko eꞌỹ mbove oiko mokoĩ kyrĩ vaꞌe José raꞌy, Om pegua sacerdote Potífera rajy Asenate piꞌa.

⁵¹ Tujave vaꞌe ma José omboery Manassés, mbaꞌeta “Nhanderuete xemboexarai ambaꞌeapo atãague, haꞌe xeru ro py aiko jave guare haꞌe javi re”, heꞌi vy. Tery Manassés ma “Nhomboexaraia” ꞌea.

⁵² Haꞌe rã guaꞌy mboae ma omboery Efraim, “Yvy ajexavai aikovyague py teĩ Nhanderuete xeapo xeraꞌy reta aguã rami”, heꞌi vy. Tery Efraim ma “Taꞌy reta vaꞌe” ꞌea.

⁵³ Sete maꞌetỹ Egito yvy re opa mbaꞌe oiko porãa opa.

⁵⁴ Haꞌe vaꞌe rire oiko sete maꞌetỹ re karuai, José aipoeꞌiague rami vy. Yvy jave re ete oiko karuai. Haꞌe rã Egito yvy haꞌe javi re ma oĩ tembiꞌu.

⁵⁵ Egito yvy jave re karuai oiko ramo Egito pygua kuery Faraó pe ojapukai tembiꞌu re. Haꞌe ramo ojeupegua kuery pe Faraó — Tapeo José-a py. Haꞌe ojapo uka vaꞌe tema pejapo — heꞌi.

⁵⁶ Yvy jave re karuai oiko ramo José oipeꞌa uka tembiꞌu omoĩ porãaty haꞌe javi Egito pygua kuery pe ovende aguã, Egito re voi karuai oiko ramo.

⁵⁷ Yvy jave re karuai ramo Egito katy oua, José gui tembiꞌu ojogua aguã.

42

¹ Egito py José rykeꞌy kuery ju ou okuapyague Egito yvy re tembiꞌu oĩa Jacó oikuaa vy aipoeꞌi guaꞌy kuery pe: — Mbaꞌe re tu joe-joe rive ri pemaꞌẽ pekuapy?

² Xee aendu “Egito yvy re mbaꞌemo raꞌyĩ oĩ” ꞌea rã. Tapeo haꞌvy haꞌe gui pejogua jaikove aguã, nhamanomba eꞌỹ aguã — heꞌi.

³ Haꞌe ramo José rykeꞌy kuery dez-ve ikuai vaꞌe ojeꞌoi Egito gui mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua aguã.

⁴ Haꞌe rã José ryvy Benjamim ma Jacó nomondoukai tykeꞌy kuery reve, ojeupe “Xapyꞌa rei mbaꞌemo oiko gui”, heꞌi vy.

⁵ Haꞌe rami vy amboae regua kuery reve Israel raꞌy kuery ojeꞌoi mbaꞌemo ojogua vy, Canaã yvy re voi karuai oiko ramo.

⁶ José ma Egito yvy re opena vaꞌe oĩ. Haꞌe ae yvy jave gui ou vaꞌe pe mbaꞌemo ovende oiny. Haꞌe rami rã tykeꞌy kuery ou vy guenapyꞌã re oĩ henonde, yvy re ngova omovaẽmba reve.

⁷ José ma guykeꞌy kuery oexa kuaa. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe ndojekuaa ukai. Haꞌe kuery pe ijayvu atã guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Magui tu peju? Haꞌe kuery ombovai: — Canaã yvy gui roju tembiꞌu rojogua aguã — heꞌi okuapy.

⁸ José oexa kuaa guykeꞌy kuery, haꞌe rã haꞌe kuery ma ndoexa kuaai.

⁹ José imaꞌenduꞌa haꞌe kuery rekorã oexa raꞌu vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma nhemi rupi oikuaa pota vaꞌe pendekuai. Oreyvy re peju mamo pa roarõ eꞌỹa peikuaaxe vy rive.

¹⁰ Haꞌe kuery ombovai: — Any, oreruvixa. Ore nerembiguai kuery tembiꞌu rojogua aguã rima roju.

¹¹ Ore kuery haꞌe javive peteĩꞌi ava raꞌy orekuai. Heko porã vaꞌe guive orekuai, mbaꞌemo re oikuaa pota vaꞌe eꞌỹ — heꞌi okuapy.

¹² Haꞌe rã haꞌe aipoeꞌi: — Any teve. Yvy roarõ eꞌỹa re peikuaaxe vy rima peju.

¹³ Haꞌe kuery ombovai: — Ore kuery nerembiguai orekuai vaꞌe ma doze joegua orekuai, peteĩ ava Canaã yvy re oiko vaꞌe raꞌy kuery. Kyrĩve vaꞌe ma oreru ro py opyta. Haꞌe rã amboae ma ndoikovei ma — heꞌi okuapy.

¹⁴ Haꞌe gui José aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee pẽvy aipoaꞌeague rami ae oreyvy re peikuaa pota vaꞌe ete pendekuai.

¹⁵ Haꞌe rami vy ꞌrãe aikuaa. Anhetẽ ete Faraó rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Apy gui ndapeoi ꞌrã penderyvy kyrĩve vaꞌe ou eꞌỹa ja.

¹⁶ Peẽ kuery regua peteĩ xee amondouka ꞌrã penderyvy reruarã. Haꞌe rã peẽ kuery ma romboty ꞌrã aikuaa aguã anhetẽ pa pendeayvua. Haꞌe rami eꞌỹ rã Faraó rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Oreyvy re peikuaa pota vy ae peju — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe vy mboapy ára re omboꞌa imbokuapy nhuã py.

¹⁸ Mboapy araa py José aipoeꞌi: — Po rami pejapo vy ꞌrãe peikove, mbaꞌeta xee voi Nhanderuete renonde ajererokyjea rupi aiko vaꞌe.

¹⁹ Peẽ kuery heko porãꞌi vaꞌe ri pendekuai vy peẽ kuery vaꞌe regua peteĩꞌi pepyta ꞌrã apy nhuã py. Haꞌe rã amboae kuery ma tapeo mbaꞌemo raꞌyĩ peraa pendo pygua kuery hoꞌu vaꞌerã.

²⁰ Haꞌe gui penderyvy kyrĩve vaꞌe taꞌvy peru xea py. Haꞌe ramo ꞌrãe aikuaa porã pendeayvu anhetẽa. Haꞌe rami eꞌỹ vy pemanomba ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã haꞌe kuery oiko katu haꞌe rami ojapo aguã.

²¹ Joupe-upe aipoeꞌi: — Aỹ ma japaga ꞌrã nhanderyvy re jajapo vaiague re. Anhetẽ ojexavai reve nhandevy ojapukai ramo nanhamboaxyi karamboae. Haꞌe nungakue re ae jaiko axy aỹ — heꞌi okuapy.

²² Haꞌe ramo Rúben ombovai: — Xee aipo ndaꞌei ri tyꞌy rakaꞌe: “Ndaꞌevei kunumi vaꞌe re jajapo vai aguã” ndaꞌei? Teĩ peẽ kuery naxenheꞌẽ rendui. Aỹ haꞌe nungakue re japagapa jakuapy huguy nhamoẽ uka rire — heꞌi.

²³ Haꞌe kuery haꞌe rami ijayvu vy ndoikuaai José oendu kuaa, mbaꞌeta haꞌe kuery reve ijayvu mbaꞌe heꞌia paa omombeꞌu vaꞌe rupi.

²⁴ Haꞌe kuerya gui José ojepeꞌa ranhe. Haꞌe vy ojaeꞌo. Haꞌe gui ou ju vy haꞌe kuery reve ijayvu. Guykeꞌy Simeão haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌa vy ojokua uka haꞌe kuery oexaa py.

²⁵ Egito gui José rykeꞌy kuery ojevyague Haꞌe kuery voxa mbaꞌemo raꞌyĩ José omonyẽ uka vy peteĩ-teĩ voxa py omoĩ uka ju iperáta, tembiꞌu tape rupi hoꞌu vaꞌerã guive. Haꞌe ramo ijayvuague rami ojapoa.

²⁶ Haꞌe ramo guymba mburikaꞌi áry mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua vaꞌekue oupi vy ojeꞌoipa haꞌe gui.

²⁷ Oke aguã py opytaa py peteĩ ovoxa oipeꞌa mburikaꞌi hoꞌu vaꞌerã oguenoẽ aguã. Haꞌe vy operáta ojou ju voxa py oĩ ramo.

²⁸ Haꞌe vy guyvy kuery pe aipoeꞌi: — Kore omeꞌẽa ju rima xeperáta. Haꞌekue eteꞌi nda oĩ xevoxa py — heꞌi. Haꞌe rami vy onhemondyi okuapy okyje vy. Joe-joe omaꞌẽ reve joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌe re ndaꞌu haꞌe rami ete ri Nhanderuete ojapo nhandere? — heꞌi okuapy.

²⁹ Haꞌe gui Canaã yvy re nguu Jacó-a py ovaẽ vy ixupe omombeꞌupa oiko vaꞌekue-ꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

³⁰ — Ava haꞌe vaꞌe yvy pygua ruvixa oĩ vaꞌe orevy ijayvu atã, ijyvy re oikuaa pota vaꞌe rami orerereko.

³¹ Haꞌe rã ore kuery aiporoꞌe: “Ore ma heko porã vaꞌe orekuai, roikuaa pota vaꞌeꞌỹ.

³² Doze joegua orekuai, peteĩꞌi oiko oreru. Peteĩ oreryvy ma jipovei, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma oreru ro py oĩ Canaã yvy re”, ore.

³³ Haꞌe gui ava yvy regua ruvixa aipoeꞌi orevy: “Po rami ꞌrã aikuaa peẽ kuery heko porã vaꞌe pa peikoa. Apy peja ꞌrã peteĩ penderegua vaꞌe. Haꞌe rã amboae kuery ma pendo pygua kuery rembiꞌurã peraa vy tapeo.

³⁴ Haꞌe gui xea py ju peru penderyvy kyrĩve vaꞌe. Haꞌe ramo ꞌrã aikuaa avakue heko porã vaꞌea, oikuaa pota vaꞌeꞌỹ peikoa. Haꞌe gui ma pendepo py ju amboaxa ꞌrã penderyvy, haꞌe kovaꞌe yvy re pejogua aguã mbaꞌemo”, heꞌi vaꞌekue orevy.

³⁵ Haꞌe kuery ogueru vaꞌekue voxa gui onhoẽ vy peteĩ-teĩ oexa operáta voxa py ogueru jevyague. Vokoꞌi peráta ryru oexa peteĩ-teĩ. Haꞌe rami vy onhemondyipa okuapy, tuu voi.

³⁶ Haꞌe gui tuu Jacó aipoeꞌi: — Aỹ ndaꞌevei teve xevy. José ma ndoikovei ma, Simeão voi noĩ apy. Aỹ ma Benjamim ju peraaxe. Haꞌe nunga haꞌe javi oiko xevy.

³⁷ Haꞌe gui Rúben aipoeꞌi nguu pe: — Xapyꞌa rei xeryvy ndaru jevyi ri ramo ejuka xeraꞌy mokoĩveꞌi hekovia. Xevy repena uka ramo ma xee aru ju ꞌrã.

³⁸ Haꞌe rã tuu ombovai: — Ndaꞌevei xeraꞌy penderupive oo aguã. Tykeꞌy omano ma. Haꞌe anhoꞌi oikove. Xapyꞌa rei ooa rupi mbaꞌemo ixupe oiko ramo ma xeporiaua gui rive amano aguã rami ꞌrã pejapo — heꞌi.

43

¹ Egito yvy katy ju José rykeꞌy kuery oo aguã re onhembopyꞌa okuapyague Haꞌe ramia jave re karuai ndaꞌevei ete yvy re.

² Haꞌe gui haꞌe kuery tembiꞌu Egito gui ojogua vaꞌekue opa ramo tuu aipoeꞌi: — Tapeo, pejoguave ju tembiꞌu nhandevy.

³ Haꞌe ramo Judá ombovai: — Haꞌe rami avi ava vaꞌe orevy ijayvu atã reve aipoeꞌi vaꞌekue: “Xerova ndapexa jevyi ꞌrã penderyvy penderupive ou eꞌỹ rã”, heꞌi vaꞌekue.

⁴ Haꞌe nunga rupi oreryvy orerupive remondouka ramo ma roo ju ꞌrã tembiꞌu rojogua aguã.

⁵ Haꞌe rã neremondoukai ramo ndorooi ꞌrã, ava vaꞌe “Xerova ndapexai ꞌrã penderyvy penderupive ou eꞌỹ rã”, heꞌi rire.

⁶ Haꞌe ramo tuu Israel aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu xemoĩ vai rei pekuapy penderyvy mboae arekovea peikuaa uka vy?

⁷ Haꞌe kuery ombovai: — Haꞌe vaꞌe ava oporandu karamboae orere, haꞌe oreretarã kuery re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Oikove teri pa penderu? Perekove pa penderyvy?” heꞌi orevy. Haꞌe rã oporandua haꞌe javiꞌi rombovai. Ndoroikuaai mbaꞌerã pa oikuaaxea vy “Peru ke penderyvy”, heꞌi orevy.

⁸ Haꞌe gui Judá aipoeꞌi nguu Israel pe: — Xerupive haꞌvy emondouka kunumi vaꞌe. Haꞌe ramo ropuꞌã vy roo ꞌrã jaikovepa aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo ndajaikovei ꞌrã, ore kuery, ndee, neĩ oreraꞌy kuery.

⁹ Xee ae ꞌrã apena hexe, haꞌe rire xepo gui ae ju rejou aguã. Haꞌe gui xee ndea py ndaru jevyi ri ramo xee ae ajejavy vaꞌe aiko ꞌrã ndevy, aikovea pukukue re.

¹⁰ Haꞌe rã nanhamboarei vaꞌe rire ma mokoĩguea ma rojevy ꞌrãgue — heꞌi.

¹¹ Tuu Israel ombovai: — Haꞌe rami rã ma po rami pejapo: Pejopy mbaꞌemo iporãve vaꞌe kovaꞌe yvy gui, pendevoxa py peraa ava vaꞌe pe pemeꞌẽ vaꞌerã: bálsamo, ei kyrĩꞌi, heakuã porã vaꞌe, mirra, terebinto haꞌe amêndoas.

¹² Peráta guive peraave pendepo py. Pendevoxa py peráta peru vaꞌekue voi peraa ju pendepo py, mokoĩguea repy. Xapyꞌa rei ojavy ri nhiꞌã raꞌe.

¹³ Haꞌe gui penderyvy avi peraa. Pepuꞌã, haꞌe tapeo ju ava vaꞌea katy.

¹⁴ Tove Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe tapenemboaxy uka huvixa renonde peĩ ramo, penderykeꞌy mboae pendupive ou ju aguã, Benjamim guive. Haꞌe gui xee, xeraꞌy kuery okanhy ramo ma taꞌy eꞌỹ vaꞌe ꞌrã apyta — heꞌi.

¹⁵ José guykeꞌy kuery omovaẽmbaague Haꞌe gui avakue ogueraa mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã, peráta guive ogueraa mokoĩguea repy. Guyvy Benjamim voi ogueraa. Opuꞌã vy ojeꞌoi Egito katy. Haꞌe rami vy ojexa uka ju José pe.

¹⁶ Benjamim haꞌe kuery reve oĩ rã José oexa vy aipoeꞌi hoo re opena vaꞌe pe: — Eraa kovaꞌe avakue haꞌe javi xero py. Ejuka vaka raꞌy, ereko katupa. Kovaꞌe kuery ma kuaray mbyte jave okaru ꞌrã xereve — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe ramo ojapopa José ijayvuague. Haꞌe rami vy ogueraa avakue José ro py.

¹⁸ José ro py ogueraa rã okyjepa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peráta káuxa rima aỹ nhandereru, kueve nhandevoxa py peráta oĩ rire. Aỹ ma nhanemondaague rami ꞌrã omombeꞌu, nhandere opuꞌã vy escravo nhanemoingo aguã, nhanerymba kuery mburikaꞌi ojopy aguã guive — heꞌi.

¹⁹ Haꞌe vy José ro re opena vaꞌe re haꞌe kuery onhemboja vy hexeve ijayvu okuapy okẽ py.

²⁰ Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kore xeruvixa, tembiꞌu rojogua aguã jypy roju karamboae.

²¹ Rojevya rupi roke aguã py rovaẽ vy orevoxa roipeꞌa ramo haꞌe py oreperáta oĩ raꞌe. Haꞌe vaꞌekue aỹ rogueru ju.

²² Haꞌe gui rogueruve ju peráta tembiꞌu rojogua aguã. Ndoroikuaai guive mavaꞌe pa oreperáta orevoxa py omoĩ jevyague — heꞌi okuapy.

²³ Haꞌe ramo ava vaꞌe ombovai: — Pendepyꞌa guaxu ke, pekyje eme. Penderuete, peẽ kuery ru Ruete ae omoĩ uka ju peráta pendevoxa py. Pendeperáta xee ae ajopypa karamboae — heꞌi. Haꞌe gui haꞌe kuerya py ogueru ju Simeão.

²⁴ Haꞌe gui José ro py ogueroike vy yy ogueru opy ojoi aguã. Hymba kuery mburikaꞌi guive omongaru.

²⁵ Haꞌe rã haꞌe kuery ma José pe omeꞌẽ vaꞌerã oguereko katu kuaray mbyte jave ou rã guarã, mbaꞌeta oendu haꞌe py okaru vy ou ꞌrãa.

²⁶ José ou ramo haꞌe kuery ogueroike heruvy ixupe omeꞌẽ vaꞌerã. Henonde re guenapyꞌã re oĩ okuapy, yvy re ngova omovaẽ reve.

²⁷ Haꞌe ramo haꞌe kuery pe oporandu mbaꞌexa pa ikuaia re. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌvy penderu tujaꞌi pemombeꞌu vaꞌekue oiko porã pa? Oikove teri pa?

²⁸ Haꞌe kuery ombovai: — Oiko porã ri oreru nerembiguai, oikove teri — heꞌi okuapy. Oakã omboguejypa reve guenapyꞌã re oĩ.

²⁹ Haꞌe ramo José omaꞌẽ vy oexa guyvy Benjamim ixy piꞌa. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Upe vaꞌe ma nhiꞌã penderyvy kyrĩve vaꞌe pemombeꞌu vaꞌekue? Nhanderuete topena porã ndere, xeraꞌy — heꞌi ixupe.

³⁰ José oeka pojava ojaeꞌo aguã, opyꞌa re guyvy oayvua anho oendu vy. Haꞌe vy opy mboae oike vy ojaeꞌo.

³¹ Ojeovaei rire oẽ ju ouvy. Ojejoko vy aipoeꞌi guembiguai pe: — Pejara ke tembiꞌu — heꞌi.

³² Haꞌe ramo ixupe omoĩ aeꞌi, haꞌe kuery pe omoĩ aeꞌi avi, haꞌe Egito pygua kuery haꞌe kuery reve okaru vaꞌe pe omoĩ aeꞌi avi, mbaꞌeta Egito pygua kuery pe ndaꞌevei hebreu kuery reve okaru aguã, Egito kuery rekorã vaꞌekue rami vy.

³³ Haꞌe rami vy guenonde omboguapy uka guykeꞌy kuery haꞌe javi. Tujave vaꞌe omboguapy tujave vaꞌe oĩ aguã py porã, peteĩ-teĩ haꞌe rami aguã rami omboguapy, kyrĩve vaꞌe voi kyrĩve vaꞌe oĩ aguã py. Haꞌe rami rã joe-joe omaꞌẽ reve onhemondyipa okuapy.

³⁴ Haꞌe gui peteĩ-teĩ hoꞌu vaꞌerã ojara uka tembiꞌu guenonde re oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rã Benjamim pe ma hetave ojara uka, amboae kuery pe ojara uka vaꞌe gui peteĩ nhiruĩkue hetave. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru haꞌe oyꞌu porã okuapy hexeve.

44

¹ José guykeꞌy kuery ou jevy aguã rami ojapoague Haꞌe gui José aipoeꞌi ngoo re opena vaꞌe pe: — Emonyẽmba ke avakue voxa ipoꞌakaa rami peve, haꞌe emoĩ ju peteĩ-teĩ peráta ivoxa py.

² Haꞌe gui kyrĩve vaꞌe voxa py ma pemoĩ xekaro prata guigua voi, iperáta mbaꞌemo raꞌyĩ repykue reve — heꞌi. Haꞌe rã José aipoeꞌiague rami ojapo.

³ Koꞌẽmba ramove avakue ojeꞌoipa ju guymba kuery reve.

⁴ Tetã gui mombyry eꞌỹꞌi teri oo jave José aipoeꞌi ngoo re opena vaꞌe pe: — Epuꞌã, tereo avakue oo vaꞌekue rakykue. Reupity vy ke aipoꞌre: “Mbaꞌe re tu penderayvu ete vaꞌe pe pejapo vai?

⁵ Upe vaꞌe karo eꞌỹ ri tyꞌy xeruvixa oyꞌuaty haꞌe imbaꞌekuaa rupi oiporu vaꞌety? Haꞌe ramia py pejapo vai rima”, ꞌre.

⁶ Haꞌe ramo hembiguai haꞌe kuery oupity vy haꞌekue rami ae ijayvu.

⁷ Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai: — Oreruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete ri ndeayvu? Haꞌe ramigua ete ore nerembiguai kuery ndorojapoi.

⁸ Peráta orevoxa py rojou vaꞌekue ma Canaã yvy gui rogueru ju ndevy. Mbaꞌerã tu haꞌvy nderuvixa ro gui prata, ouro re oremonda ta?

⁹ Karo rejou ri ramo heruare tomano, haꞌe rã ore kuery ma torekuai ndevygua escravo, oreruvixa — heꞌi okuapy.

¹⁰ Haꞌe ramo ombovai: — Pendeayvuague rami ae teĩ karo reruare anho ꞌrã oiko xevygua escravo. Haꞌe rã peẽ kuery re ma pendereko vaia noĩ — heꞌi.

¹¹ Haꞌe gui haꞌe kuery ojapura voxa omboguejypa aguã yvy py. Peteĩ-teĩ oipeꞌa ovoxa.

¹² Haꞌe ramo huvixa rembiguai oikuaa pota peteĩ-teĩ voxa py oĩ vaꞌe re. Tujave vaꞌea gui ranhe omboypy vy kyrĩve vaꞌea py omomba. Haꞌe vy karo ojou Benjamim voxa py.

¹³ Haꞌe ramo haꞌe kuery oao omondoropa. Peteĩ-teĩ guymba áry ju ovoxa oupipa vy ojevypa tetã katy.

¹⁴ Judá onhemombeꞌu porãague Haꞌe gui Judá guyvy kuery reve ovaẽmba ju José ro py, haꞌe py teri oĩ ramo. Guenapyꞌã re ju oĩmba henonde.

¹⁵ Haꞌe ramo José aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu haꞌe ramigua pejapo xere? Ndapeikuaai vaꞌe tyꞌy ava xee rami ipoꞌaka vaꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe memea?

¹⁶ Haꞌe ramo Judá ombovai: — Xeruvixa, mbaꞌexa tu haꞌvy rombovai ta ndevy? Mbaꞌexa tu haꞌvy oreayvu ta? Mbaꞌexa tu ronhemombeꞌu ta? Nhanderuete oikuaa ore nerembiguai kuery rojejavyague. Aỹ ma xeruvixa, ore kuery haꞌe javive ꞌrã ndevygua escravo orekuai, karo reraare anho eꞌỹ — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe ramo José aipoeꞌi: — Ndaꞌevei haꞌe rami ajapo aguã. Ava xekaro reraare anho ꞌrã oiko escravo. Haꞌe rã peẽ kuery ma tapeo porã penderua katy — heꞌi.

¹⁸ Haꞌe ramo Judá onhembojave hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeruvixa, ejapyxaka ranhe xeayvua re. Ejapyxaka peteĩꞌi re xee nerembiguai xeayvu aguã. Xeruvixa, ndevai eme xee nerembiguai pe, mbaꞌeta ndee ma Faraó rami avi ndepoꞌakapa vaꞌe.

¹⁹ Xeruvixa, ore nerembiguai kuery pe reporandu karamboae vy aipoꞌre: “Pereko pa penderu, eꞌỹ vy penderyvy?” ꞌre vaꞌekue.

²⁰ Haꞌe gui ndee oreruvixa pe rombovai: “Roguereko oreru tujaꞌi, haꞌe taꞌy avi oiko oreru tujaꞌi ma vy taꞌyague. Haꞌe vaꞌe ma kyrĩve vaꞌe oiko. Tykeꞌy aeꞌi vaꞌekue omano rire haꞌe anhoꞌi ma oiko ixy piꞌa. Tuu oayvuve vaꞌe oiko”, roꞌe vaꞌekue.

²¹ Haꞌe gui ndee aipoꞌre avi vaꞌekue ore nerembiguai kuery pe: “Peru haꞌvy apy aexa aguã.”

²² Haꞌe ramo ndee oreruvixa pe rombovai: “Kunumi vaꞌe ndaꞌevei nguu tujaꞌi oeja aguã. Oeja ramo omano ꞌrã”, roꞌe vaꞌekue.

²³ Haꞌe gui ndee aipoꞌre ju orevy: “Penderyvy kyrĩve vaꞌe penderupive ndoui ramo ndapexavei ꞌrã xerova”, ꞌre vaꞌekue.

²⁴ Haꞌe gui roo ju nerembiguai orerua py. Romombeꞌupa ndee xeruvixa ndeayvuague.

²⁵ Oreru aipoeꞌi: “Tapeo, pejoguaveꞌi ju tembiꞌu jaꞌu vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue.

²⁶ Haꞌe rã ore rombovai: “Ndaꞌevei roo aguã. Oreryvy kyrĩve vaꞌe orerupive oo ramo ꞌrãe haꞌeve. Ndaꞌevei ꞌrã ava vaꞌe rova roexa ju aguã oreryvy reveꞌỹ”, roꞌe ixupe.

²⁷ Haꞌe gui nerembiguai oreru aipoeꞌi: “Peẽ kuery peikuaa xeraꞌyxy oikuavã karamboae mokoĩꞌi xeraꞌy.

²⁸ Peteĩ ma xea gui okanhy ramo aipoaꞌe: ‘Xee aikuaa rã taꞌvy omboaꞌypaa rã ndaꞌu’, haꞌe vaꞌekue. Aỹ peve xee ndaexavei.

²⁹ Aỹ kovaꞌe ju xea gui peipeꞌaxe, haꞌe ixupe mbaꞌemo oiko ramo pejapo ꞌrã xeporiau gui amano aguã rami”, heꞌi vaꞌekue oreru.

³⁰ Haꞌe rami rire aỹ ma xapyꞌa rei xee nerembiguai xerua py ajevy teĩ kunumi vaꞌe orerupive ndooi ramo ma oreru omano rive ꞌrã, mbaꞌeta kunumi vaꞌe reve vy ae oikoveꞌi teri.

³¹ Orereve kunumi vaꞌe noĩ rã oreru oexa vy omano ꞌrã. Haꞌe rami vy rojapo ꞌrã nerembiguai oreru iporiau gui rive omano aguã rami.

³² Mbaꞌeta xee nerembiguai aiko kunumi vaꞌe re apena aguã rami. Haꞌe rami vy xeru pe aipoaꞌe: “Xeru, xapyꞌa rei xee ndaru jevyi ramo ndevy pe aiko ꞌrã ajejavy vaꞌe aikovea pukukue re”, haꞌe vaꞌekue.

³³ Haꞌe nunga rupi aỹ xeruvixa, xee ae tapyta nerembiguairã kunumi vaꞌe rekovia, haꞌe rã kunumi vaꞌe ma too ju keꞌy kuery reve.

³⁴ Mbaꞌexa tu xerua py aa ju ta kunumi vaꞌe reveꞌỹ? Mbaꞌeta xee ma ndaexaxei xeru tujaꞌi pe mbaꞌemo vai oiko rã — heꞌi.

45

¹ Guykeꞌy kuery pe José ojekuaa ukaague Haꞌe gui José ma haꞌe javi oexaa py nonhemombeꞌu eꞌỹ reguavei. Haꞌe vy ojapukai: — Toẽmba xea gui — heꞌi. Haꞌe ramo avave rei hexeve ndopytai, guykeꞌy kuery pe José ojekuaa uka aguã.

² Haꞌe gui José ojaeꞌo atã, Egito pygua kuery oendu aguã rami, Faraó ro pygua kuery guive.

³ Haꞌe rami vy José aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe: — Xee ma José aiko. Haꞌvy oikove teri pa xeru? — heꞌi. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery nombovai kuaavei, henonde py okyjepa vy.

⁴ José peteĩgue ju aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe: — Aỹ ma penhembojapa xere — heꞌi ramo hexe ovaẽmba ouvy. Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Xee ma José Egito yvy katy xevende imbouvy vaꞌekue.

⁵ Aỹ ma ndaꞌevei pendeporiaupa rei aguã kyvõ katy xevendeague re, neĩ pendejeupe pendevai aguã voi ndaꞌevei. Mbaꞌeta ajogueraa jepe aguã ae Nhanderuete xembou rakaꞌe penerenonde.

⁶ Mbaꞌeta mokoĩ maꞌetỹ re ma karuai oiko kovaꞌe yvy re. Aỹ oata peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ teri mbaꞌeve rei nonhotỹai neĩ nomonoꞌõai aguã.

⁷ Nhanderuete xembou penerenonde nhande kuery opa eꞌỹ aguã ko yvy gui, heta araa jepe vy.

⁸ Mbaꞌeta peẽ kuery eꞌỹ xembou karamboae apy. Nhanderuete ae xembou vy Faraó ru rami xemoĩ, hoo py ikuai vaꞌe haꞌe javive ruvixarã, Egito yvy haꞌe javi re apena aguã.

⁹ Tapeo povaja haꞌvy xerua py, aipopeje: “Nderaꞌy José aipoeꞌi uka: ‘Nhanderuete xemoĩ Egito yvy haꞌe javi regua ruvixarã. Eju voi xea py are eꞌỹ re.

¹⁰ Gósen yvy re haꞌeve ꞌrã xea katyꞌi reiko aguã, nderaꞌy kuery, neramymino kuery, nerymba vexaꞌi, vaka kuery, haꞌe mbaꞌemo rereko vaꞌe haꞌe javi reve.

¹¹ Haꞌe py ma apena ꞌrã ndere, mbaꞌeta peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ teri oata karuai opa aguã. Haꞌe rami iporiaukue vaꞌe reiko eꞌỹ aguã, ndero py ikuai vaꞌe, neĩ rereko vaꞌe haꞌe javi opa eꞌỹ aguã’, heꞌi uka José”, peje.

¹² Aỹ ma peẽ kuery xeryvy Benjamim reve pexa pekuapy xee ae pendereve xeayvu aikovya.

¹³ Xeru pe pemombeꞌu Egito yvy re mbaꞌemo porã arekopa vaꞌe haꞌe pexa vaꞌe haꞌe javi. Tapeo pojava, apy ju peru xeru — heꞌi.

¹⁴ Haꞌe gui guyvy Benjamim oĩa py José oo vy ijajuꞌy rupi oikuavã reve ojaeꞌo. Benjamim voi ojaeꞌo guykeꞌy ajuꞌy rupi oikuavã vy.

¹⁵ Haꞌe gui guykeꞌy kuery haꞌe javive ju oayvupa ojaeꞌo reve. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery ijayvu hexeve.

¹⁶ José rykeꞌy kuery ou okuapy rã Faraó oenduague Haꞌe gui Faraó ro py voi onhendu aipoꞌea rã: — José rykeꞌy kuery ri ty ou raꞌe — ꞌea rã. Faraó oendu vy ojou porã, hembiguai kuery guive.

¹⁷ Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi José pe: — Aipoꞌre nderykeꞌy kuery pe: “Povaꞌe nunga pejapo: Penerymba kuery pembovoyi ju heravy Canaã yvy katy.

¹⁸ Haꞌe gui peru penderu haꞌe penderaꞌy kuery xea py. Xee ameꞌẽ ꞌrã yvy iporãvea Egito re oĩ vaꞌe pendekuai aguã. Haꞌe py pekaru ꞌrã pekuapy iporãve vaꞌe re anho”, ꞌre.

¹⁹ Emombeꞌu avi haꞌe kuery pe: “Povaꞌe nunga pejapo: Egito yvy gui peraa karóxa penderaꞌy kuery haꞌe penderaꞌyxy kuery peru aguã. Peru avi penderu, pejupa.

²⁰ Haꞌe pepexã rei eme mbaꞌemo pereko vaꞌe perupa aguã re, mbaꞌeta Egito yvy haꞌe javi re iporãguevea ikuai vaꞌe opytapa rã pendevy”, ꞌre — heꞌi.

²¹ Haꞌe gui Israel raꞌy kuery haꞌe rami ojapo. Faraó aipoeꞌiague rami vy haꞌe kuery pe José omeꞌẽ karóxa, tembiꞌu guive tape rupi hoꞌu vaꞌerã.

²² Peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ ao iporãve vaꞌe. Haꞌe rã Benjamim pe ma omeꞌẽve, trezentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua haꞌe peteĩ nhiruĩ ao iporãve vaꞌe.

²³ Nguu pe ma haꞌe rami avi ogueraa uka dez mburikaꞌi opa mbaꞌe porã Egito guigua re ovoyi vaꞌe, haꞌe dez mburikaꞌi mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe mbojape re ovoyi vaꞌe. Tembiꞌu tuu oua rupi hoꞌu vaꞌerã voi omeꞌẽ.

²⁴ Haꞌe rami vy omondoukapa guykeꞌy kuery. Aipoeꞌi: — Joe-joe pepuꞌã eme tape peoa rupi — heꞌi imondovy.

²⁵ Haꞌe rami rã Egito yvy gui ojeꞌoi vy ovaẽmba ju Canaã yvy re nguu Jacó-a py.

²⁶ Nguu pe aipoeꞌi okuapy: — José oikove teri. Haꞌe ma Egito yvy jave re opena vaꞌe oiko — heꞌi okuapy. Haꞌe ramigua oendu vy ndaꞌipyꞌa tytyveia ramigua oendu, ndogueroviai vy.

²⁷ José ijayvuague omombeꞌupa rã tuu Jacó oendu vy, haꞌe karóxa heruarã José omondouka vaꞌekue oexa vy mae ma oendu ju ipyꞌa guaxua.

²⁸ Haꞌe rami vy Israel aipoeꞌi: — Haꞌeve ma. Xeraꞌy José anhetẽ oikove teri raꞌe. Xee aa ta amano eꞌỹ mbove aexa ju aguã — heꞌi.

46

¹ Egito yvy katy Jacó ro pygua kuery ojeꞌoiague Haꞌe gui Israel opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve oo vy Berseba py ranhe ovaẽ. Haꞌe py ma mbaꞌemo omeꞌẽ nguu Isaque Ruete pe ombojerovia vy.

² Pyávy Israel pe Nhanderuete ojexa uka vy aipoeꞌi: — Jacó! Jacó! Ombovai: — Apy ma aĩ — heꞌi.

³ Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Xee ma Nderuete, nderu Ruete aiko. Ekyje eme Egito yvy re reo aguã, mbaꞌeta haꞌe py ndegui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta vaꞌe.

⁴ Xee aa ꞌrã ndereve Egito katy. Arakaꞌeve rã ajapo ꞌrã haꞌe gui pejevy ju aguã rami. Remano ramo José ae ꞌrã omboty nderexa — heꞌi.

⁵ Haꞌe gui Berseba gui Jacó oguatave ovy. Israel raꞌy kuery ogueraa nguu Jacó, guaꞌy kuery haꞌe guaꞌyxy kuery Faraó karóxa heraarã ombou vaꞌekue py.

⁶ Ogueraapa guymba kuery vaka haꞌe Canaã yvy re oiko jave ojou vaꞌekue haꞌe javi. Oopa Egito katy, Jacó, hamymino kuery guive.

⁷ Guaꞌy kuery, guaꞌy raꞌy kuery, guajy kuery, guaꞌy rajy kuery, haꞌe kuery haꞌe javi ogueraapa Egito katy.

⁸ Po rami ma Israel raꞌy kuery nguu Jacó reve Egito katy oo vaꞌekue rery: Rúben ma Jacó raꞌy tujave vaꞌe.

⁹ Rúben raꞌy kuery ma Enoque, Palu, Hezrom haꞌe Carmi.

¹⁰ Simeão raꞌy kuery ma Jemuel, Jamim, Oade, Jaquim, Zoar haꞌe Canaã pygua piꞌa Saul.

¹¹ Levi raꞌy kuery ma Gérson, Coate haꞌe Merari.

¹² Judá raꞌy kuery ma Er, Onã, Selá, Perez haꞌe Zera. Haꞌe rã Er haꞌe Onã ma Canaã yvy re ae omano. Perez raꞌy kuery ma Hezrom haꞌe Hamul.

¹³ Issacar raꞌy kuery ma Tola, Puva, Jó haꞌe Sinrom.

¹⁴ Zebulom raꞌy kuery ma Serede, Elom haꞌe Jaleel.

¹⁵ Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó ramymino ikuai, Lia piꞌa meme, Padã-Arã py oiko vaꞌekue. Tajy Diná voi haꞌe pygua. Haꞌe vaꞌe taꞌy kuery, tajy kuery haꞌe javi vy ma trinta e três ikuai.

¹⁶ Haꞌe gui Gade raꞌy kuery ma Zifiom, Hagi, Suni, Esbom, Eri, Arodi haꞌe Areli.

¹⁷ Aser raꞌy kuery ma Imna, Isvá, Isvi, Berias haꞌe heindy Sera. Berias raꞌy kuery ma Héber haꞌe Malquiel.

¹⁸ Haꞌe vaꞌe kuery ma Zilpa piꞌa meme, Jacó raꞌy haꞌe rajy kuery. Zilpa ma Labão guajy Lia rembiguairã omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe kuery haꞌe javi vy ma dezesseis ikuai.

¹⁹ Haꞌe gui Jacó raꞌyxy Raquel piꞌa ma José haꞌe Benjamim.

²⁰ José raꞌy kuery Egito py oiko vaꞌekue ma Manassés haꞌe Efraim. Haꞌe kuery ma Asenate piꞌa ikuai. Ixy ma Om pegua sacerdote Potífera rajy.

²¹ Benjamim raꞌy kuery ma Bela, Bequer, Asbel, Gera, Naamã, Ei, Rôs, Mupim, Hupim haꞌe Arde.

²² Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó raꞌy kuery, Raquel piꞌa meme. Haꞌe javi vy catorze ikuai.

²³ Haꞌe gui Dã raꞌy ma Husim.

²⁴ Naftali raꞌy kuery ma Jazeel, Guni, Jezer haꞌe Silém.

²⁵ Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó raꞌy kuery, Bila piꞌa meme. Haꞌe vaꞌe ma Labão guajy Raquel rembiguairã omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe javi vy sete ikuai.

²⁶ Haꞌe rami py Jacó reve Egito katy oo vaꞌekue ma sessenta e seis ikuai, taꞌy raꞌyxy kuery jaipapa eꞌỹ re.

²⁷ José raꞌy kuery Egito py oiko vaꞌekue ma mokoĩ ikuai. Jacó ro pygua kuery Egito py oo vaꞌekue haꞌe javi vy setenta ikuai rakaꞌe.

²⁸ Nguu reve José nhovaexĩague Jacó guenonde re omondouka Judá José-a py, Gósen katy tape oo vaꞌe oikuaa aguã. Haꞌe rami vy Gósen yvy re ovaẽmba.

²⁹ Haꞌe gui José ma karóxa oguereko katu vy oo ovaexĩ nguu Israel Gósen re. Ixupe ojexa uka vy ijajuꞌy rupi oikuavã areꞌi ojaeꞌo reve.

³⁰ Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi guaꞌy José pe: — Aỹ ma amano teĩ haꞌeve ma, reikove reve roexa rire — heꞌi.

³¹ Haꞌe gui José aipoeꞌi guykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi pe: — Xee aa ju ta ranhe. Faraó pe aipoaꞌe ꞌrã: “Keꞌy kuery haꞌe xeru ro pygua kuery haꞌe javi Canaã yvy re ikuaia gui oupa ma xea py.

³² Haꞌe vaꞌe avakue ma vexaꞌi haꞌe vaka re openaa rupi ikuai. Oguerupa guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi reve”, haꞌe ꞌrã.

³³ Haꞌe gui Faraó penerenoĩ uka vy oporandu ꞌrã: “Mbaꞌexa tu peẽ kuery pembaꞌeapo vaꞌe?” heꞌi ramo ma

³⁴ aipopeje ꞌrã: “Ore nerembiguai kuery ma mymba kuery re ropenaa rupi orekuai, orekunumi guive aỹ peve, oreramoĩ kuery ikuaiague rami ae”, peje. Haꞌe rami rã ijayvu ꞌrã Gósen yvy re pendekuai aguã. Mbaꞌeta Egito pygua kuery pe rã guymba re opena vaꞌe omboetepy eꞌỹ meme ikuai — heꞌi.

47

¹ Faraó-a py José nguu Israel ogueruague Haꞌe gui José ou vy aipoeꞌi Faraó pe: — Xeru haꞌe keꞌy kuery oupa ma Canaã yvy gui. Guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka, haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi reve ovaẽ okuapy Gósen yvy re — heꞌi.

² Haꞌe vy teĩ nhiruĩ guykeꞌy kuery ogueru avi, oexa uka Faraó pe.

³ Haꞌe ramo José rykeꞌy kuery pe Faraó oporandu: — Mbaꞌexa tu peẽ kuery pembaꞌeapo vaꞌe? Haꞌe kuery ombovai: — Nerembiguai kuery vexaꞌi re ropenaa rupi orekuai, oreramoĩ kuery ikuaiague rami ae.

⁴ Kovaꞌe yvy re orekuai aguã ri roju, mbaꞌeta Canaã yvy re ma nhuũ porã jipoi ore nerembiguai kuery rymba kuery pe, karuai ndaꞌevei ete ramo. Haꞌe nunga rupi aỹ rojerure Gósen yvy re orekuai aguã re — heꞌi okuapy Faraó pe.

⁵ Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi José pe: — Nderu haꞌe nderykeꞌy kuery ndea py oupa ma ramo

⁶ Egito yvy ndevy guarã ae itui. Iporãvea py ejapo nderu haꞌe nderykeꞌy kuery taꞌikuai. Gósen yvy re ae ri taꞌikuai. Haꞌe gui xapyꞌa rei rã nderykeꞌy kuery regua opena kuaa ete vaꞌe ikuai ramo emoĩ xerymba kuery re ae opena vaꞌerã — heꞌi.

⁷ Haꞌe gui nguu Jacó ju José ogueru vy oexa uka Faraó pe. Haꞌe ramo Jacó ogueroayvu porã Faraó.

⁸ Faraó oporandu Jacó pe: — Mbovy maꞌetỹ ma tu rereko?

⁹ Jacó ombovai: — Xee aikoa haꞌe javi vy ma cento e trinta maꞌetỹ. Mboapyꞌi ete aiko axya. Xee ma ndaupityi teri xeramoĩ kuery oikoague maꞌetỹ peve — heꞌi.

¹⁰ Haꞌe rami vy Jacó Faraó ogueroayvu porã rire oo ju oĩa gui.

¹¹ Haꞌe gui José omboekoa nguu haꞌe guykeꞌy kuery. Ramessés yvy re Egito yvy iporãvea py omeꞌẽ ikuai aguã, Faraó aipoeꞌiague rami vy.

¹² Nguu, guykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi pe José ombou jepi tembiꞌu, peteĩ-teĩ guaꞌy kuery mbovy pa oguerekoa rami.

¹³ José Egito yvy haꞌe javi ojoguaague Karuai ndaꞌevei ete ramo yvy jave re jipoi tembiꞌu. Haꞌe nunga rupi Egito haꞌe Canaã yvy re ikuai vaꞌe iporiauve ojeꞌoivy karuai gui.

¹⁴ Haꞌe vy Egito haꞌe Canaã pygua kuery José gui mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua vy ipo py anho omboaxa peráta. Haꞌe ramo Faraó ro py ju oguerupa.

¹⁵ Haꞌe gui Egito haꞌe Canaã yvy re peráta jipovei ramo Egito pygua kuery haꞌe javi jogueru vy ojexa uka José renonde. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: — Emeꞌẽ orerembiꞌurã. Mbaꞌerã tu romanomba ta rexaa py? Oreperáta opa ma — heꞌi okuapy.

¹⁶ José ombovai: — Pendeperáta opa ma ramo penerymba kuery ju peru. Penerymba kuery rekovia ꞌrã ameꞌẽ tembiꞌu — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe ramo José-a py ogueru guymba kuery. Haꞌe rã hembiꞌurã José omeꞌẽ kavaju, vexaꞌi, vaka haꞌe mburikaꞌi rekovia. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma mymba kuery rekovia re omongaru.

¹⁸ Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ opa rire maꞌetỹa mboae ovaẽ ramo José-a py oupa ju. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Oreruvixa, ndaꞌevei rombotavya rupi oreayvu aguã ndevy. Oreperáta opa ma, orerymba kuery voi rerekopa ma. Mbaꞌeveꞌi ndoroguerekovei ma ndevy peguarã, orerete ae haꞌe oreyvy eꞌỹ vy.

¹⁹ Mbaꞌerã tu ore kuery romano ta rexaa py, oreyvy opyta rive aguã? Orejogua ke, oreyvy avi ejogua tembiꞌu rekovia. Haꞌe rami rã ore kuery roiko ꞌrã escravo Faraó pegua, oreyvy voi imbaꞌerã topyta. Emeꞌẽ orevy mbaꞌemo raꞌyĩgue roikove aguã, romano eꞌỹ aguã, yvy voi opyta rive eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy.

²⁰ Haꞌe rami rã Egito yvy haꞌe javi José ojogua Faraó pe. Egito pygua kuery peteĩ-teĩ oyvy ovende, haꞌe py karuai ndaꞌevei ete ramo. Haꞌe rami vy yvy haꞌe javi Faraó mbaꞌe opyta.

²¹ Haꞌe pygua kuery voi ojeupegua escravo omoingo, Egito yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe.

²² Sacerdote kuery hyvy anho ndojoguai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery pe Faraó mbaꞌemo omeꞌẽ jepi ramo. Faraó po gui ojopy vaꞌekue re ae okaru okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery novendei oyvy.

²³ Haꞌe gui José aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Aỹ ma peẽ kuery rojogua ma, pendeyvy voi ajogua Faraó mbaꞌerã. Apy ma mbaꞌemo raꞌyĩgue oĩ. Peraa, penhotỹ yvy re.

²⁴ Mbaꞌemoꞌa pemonoꞌõ vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe nhavõ gui peteĩ-teĩ pemeꞌẽ ꞌrã Faraó pe. Haꞌe rã hembyrekue ma pendevy peguarã topyta. Pendevygua ma yvy re penhotỹ ju aguã, pekaru aguã penderaꞌy kuery haꞌe pendero py ikuai vaꞌe haꞌe javi reve — heꞌi.

²⁵ Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai: — Ndee ma roikove aguã rami oreapo. Oreruvixa, ndee oremboaxya rupi orerereko. Haꞌe ramo Faraó pegua escravo orekuai teĩ haꞌeve — heꞌi okuapy.

²⁶ Haꞌe rami aguã Egito yvy re José ojapoague ma lei aỹ peve guarã oĩ: Mbaꞌemo aju peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ gui ma peteĩ-teĩ omeꞌẽa ꞌrã Faraó pe. Sacerdote kuery yvy anho Faraó mbaꞌeꞌỹ itui.

²⁷ Haꞌe rami vy Israel Egito yvy re oiko, Gósen re ae. Haꞌe py haꞌe kuery ikuai aguã ojou vy heta-etave ojeꞌoivy, heta ete ikuai.

²⁸ Jacó ma dezessete maꞌetỹ re oiko Egito yvy re. Jacó oikoa maꞌetỹ haꞌe javi vy cento e quarenta e sete maꞌetỹ.

²⁹ Haꞌe gui Israel omano raiꞌi ma vy oenoĩ guaꞌy José. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Aỹ ma ndee xemboaxy ramo ajerure xeꞌu guýry ndepo remoĩ reve reura aguã, xevy rejapo porã aguã anhetẽ rupi. Ajerure Egito yvy re eꞌỹ xenhono porã aguã,

³⁰ haꞌe rã xeru kuery ikuaiague py anho. Haꞌe rami vy Egito yvy gui xeretekue reraa ꞌrã xeru kuery onhono porãague py, haꞌe py ae xenhono porã aguã — heꞌi. José ombovai: — Xee ajapo ꞌrã ndeayvuague rami — heꞌi.

³¹ Haꞌe gui Jacó — Eura haꞌvy xevy — heꞌi. Haꞌe ramo oura. Haꞌe rami rã Israel ojeroꞌa, ngupa akã re ojeko. Haꞌe rami Jacó ojapo ombojerovia vy .

48

¹ Jacó imbaꞌeaxy oupya py José guaꞌy kuery ogueruague Haꞌe vaꞌe rire José pe aipoꞌea: — Nderu tu imbaꞌeaxy vaipa rima oupy — ꞌea. Haꞌe ramo ogueraa haꞌe py mokoĩve guaꞌy Manassés haꞌe Efraim.

² Jacó pe omombeꞌua: — Nderaꞌy José rako ou oiny ndea py — ꞌea. Haꞌe ramo Israel onhemomburu ngupa py oguapy ranhe aguã.

³ Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi José pe: — Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe xevy ojexa uka karamboae Canaã yvy re Luz tetã py aiko jave, haꞌe rami vy xereroayvu porã.

⁴ Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xee rojapo ꞌrã nderaꞌy reta aguã rami. Neramymino kuery ajapo ꞌrã heta regua ikuai aguã rami. Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã kovaꞌe yvy arakaꞌe rã peve guarã”, heꞌi vaꞌekue xevy.

⁵ Haꞌe rã nderaꞌy mokoĩ Egito yvy re aju eꞌỹ mbove oiko vaꞌekue ma, haꞌe kuery ma aỹ guive xeraꞌy aeꞌi rami ikuai. Efraim haꞌe Manassés ma xeraꞌy aeꞌi rami ma ikuai, Rúben haꞌe Simeão rami avi. José raꞌy kuery mokoĩ ikuai vaꞌe ma Jacó omano ta vy ogueroayvu porã, guaꞌy kuery aeꞌi pe rami avi.

⁶ Haꞌe rã haꞌe kuery rire ju nderaꞌy ikuai vaꞌerã vaꞌe ma nderaꞌy ae ꞌrã ikuai, haꞌe guykeꞌy kuery yvy re ꞌrã haꞌe kuery hekoa.

⁷ Mbaꞌeta xee Padã gui aju jave Raquel omano karamboae Canaã yvy re, tape Efrata katy oo vaꞌe katyꞌi. Xeporiau reve anhono porã karamboae tape Efrata Belém ꞌepy vaꞌe katy oo vaꞌe yvýry — heꞌi.

⁸ Haꞌe gui Israel ma José raꞌy kuery oexa vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe kuery tu upe vaꞌe?

⁹ José aipoeꞌi nguu pe: — Xeraꞌy kuery rima ikuai, apy ae Nhanderuete xevy omeꞌẽ vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Eronhembojaveꞌi haꞌvy xea py, aroayvu porã aguã — heꞌi.

¹⁰ Israel tujaꞌi ete vy hexa voi pytũmba ma, ndoexa porãvei ma. Haꞌe nunga rupi José ogueronhemboja heruvy haꞌe oĩa py. Haꞌe ramo oayvupa, oikuavãmba.

¹¹ Guaꞌy José haꞌe taꞌy kuery Jacó ogueroayvu porãague Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi José pe: — Xee ma naexaꞌãi peteĩgue ju roexa aguã. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete ojapo nderaꞌy kuery avi aexa aguã rami — heꞌi.

¹² Haꞌe gui José guaꞌy kuery oipeꞌa nguu renapyꞌã re ikuaia gui. Nguu renonde oĩ guenapyꞌã re, ngova omovaẽ yvy re.

¹³ Haꞌe vaꞌe rire José ogueru ju guaꞌy kuery. Efraim ma oiporu kuaa re omopuꞌã imoꞌamy, tuu Israel oiporu kuaa eꞌỹa re oĩ aguã, haꞌe rã Manassés ma oiporu kuaa eꞌỹa re omopuꞌã, Israel oiporu kuaa re. Haꞌe rami vy mokoĩve ogueronhemboja heruvy hexe.

¹⁴ Haꞌe rami teĩ Israel opo ombojoaxa imondovy vy oiporu kuaa regua omoĩ Efraim kyrĩve vaꞌe apyte re, haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa ma Manassés apyte re omoĩ, tujave vaꞌeri.

¹⁵ Haꞌe rami vy José raꞌy kuery ogueroayvu porã vy aipoeꞌi: — Xeramoĩ Abraão oiko vaꞌekue Nhanderuete renonde, xeru Isaque guive. Haꞌe gui xere ju opena oikovy xekyrĩ guive aỹ peve.

¹⁶ Ixuguigua anjo opa mbaꞌe vai gui xereraa jepe vaꞌe tomoingo porã kovaꞌe avakueꞌi. Tove xerery rupi meme taꞌikuai, xeru kuery Abraão haꞌe Isaque rery rupi guive. Taꞌy kuery taetave ojeꞌoivy yvy re — heꞌi.

¹⁷ Haꞌe gui tuu opo oiporu kuaa regua Efraim apyte re omoĩ rã José oexa vy ndojou porãi. Haꞌe rami vy nguu po re ojopy, Efraim apyte gui oguerova aguã Manassés apyte re.

¹⁸ Haꞌe vy José aipoeꞌi nguu pe: — Evoko rami eꞌỹ xeru, mbaꞌeta kovaꞌe ae ma tujave vaꞌe oiko. Inhakã re ae ꞌrãgue remoĩ reiporu kuaa regua — heꞌi.

¹⁹ Haꞌe rami teĩ tuu opo ndoguerova ukai. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeraꞌy, xee aikuaa ae ma, aikuaa. Haꞌe rami avi ixugui avi ꞌrã oiko peteĩ regua, yvate vaꞌe ꞌrã oiko. Haꞌe rã tyvy ma ixugui yvateve ꞌrã. Hamymino kuery ma heta regua ꞌrã ikuai — heꞌi.

²⁰ Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára ogueroayvu porã. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery rery rupi Israel kuery jogueroayvu porã ꞌrã. Haꞌe vy “Tove Nhanderuete tanemoingo porã Efraim haꞌe Manassés rami”, heꞌi ꞌrã okuapy. — Haꞌe rami ijayvu vy Manassés rery gui Efraim rery re ranhe ijayvu.

²¹ Haꞌe rire Israel aipoeꞌi José pe: — Aỹ xee amano ꞌrã. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete oiko ꞌrã ndereve, ojapo ꞌrã yvy neramoĩ kuery ikuaiague py peo ju aguã rami.

²² Ndevy pe aeja peteĩ mbaꞌe, haꞌe ramigua nderykeꞌy kuery pe aeja vaꞌerã eꞌỹ. Ndevy aeja yvyꞌã amorreu kuery gui xekyxe haꞌe xerapa py aipeꞌa vaꞌekue.

49

¹ Jacó guaꞌy kuery rekorã omombeꞌu ma voiague Haꞌe rire Jacó oenoĩ guaꞌy kuery haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penoꞌõmba ke. Xee amombeꞌu ꞌrã penderekorã, rakaꞌe rã guarã.

² Jacó raꞌy kuery, penoꞌõmba pendu aguã. Pejapyxaka penderu Israel ijayvu rã.

³ — Rúben, ndee ma xeraꞌy tujave vaꞌe, xembaraetea kuaa ukaa. Jypyꞌi xegui reiko vaꞌekue, pavẽ gui yvateve haꞌe ipoꞌakave vaꞌe reiko.

⁴ Haꞌe rami avi yai opuꞌã-puꞌãa rami avi rejejoko kuaa eꞌỹ vy pavẽ gui eꞌỹ ꞌrã ndeyvateve. Mbaꞌeta nderu rupa py rejeupi vy retekoavy rire. Xerupa py rejeupi vaꞌekue.

⁵ — Haꞌe gui Simeão, Levi reve ma joegua pendekuai. Pendekyxe perojerovia peikovy joe.

⁶ Haꞌe rami avi peẽ kuery penhembopyꞌaa py xee ma nanhembopyꞌai, peẽ penhemboatya re xenheꞌẽ nonhembojai. Mbaꞌeta pendepoxy vy pejojuka rakaꞌe, pejerovia vy vaka oguata vaikue aguã rami pejapo.

⁷ Pendevaia ma ayvu vaipy topyta, pendevai vaipa rã. Pendepoxy vy pejapo vai ete. Haꞌe ramo xee rombojaꞌo ꞌrã Jacó kuery raꞌy ikuaia rupi, Israel raꞌy ikuaia rupi romoaĩmba ꞌrã.

⁸ — Judá, nderyvy kuery tandererovyꞌa. Ndepo py rejopy ꞌrã nderovaigua kuery ajuꞌy re. Nderu raꞌy kuery voi guenapyꞌã re oĩ ꞌrã nerenonde.

⁹ Judá, ndee ma xivi raꞌy rami ndepyꞌa guaxu vaꞌe. Xeraꞌy, guembia omondoroa gui opuꞌã ju vaꞌe rami reiko. Xivi haꞌe xivi kunha minha onheno oupya gui mavaꞌe ndaꞌu omomyĩ ta?

¹⁰ Judá regua po gui ndoipeꞌaai ꞌrã huvixa po pygua opy mbyte ojopy henoꞌamy vaꞌe, ija Siló ꞌepy vaꞌe ou eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ma pavẽ regua ꞌrã onheꞌẽ rendu okuapy.

¹¹ Guymba mburika omoxã ꞌrã uva rembypy re, hymba raꞌy uva rembypy iporãve vaꞌe re ꞌrã omoxã. Oao ojoi ꞌrã uva rykue py, o-capa ma tuguy rami uvaꞌa guigua py ojoi ꞌrã.

¹² Hexa ma pytã ꞌrã vinho gui, haĩ ma xiĩ vaꞌe opyta ꞌrã kamby oyꞌu gui.

¹³ — Haꞌe gui Zebulom ma yeꞌẽ yvýry ꞌrã oiko, kanoã ojaaty katy. Sidom peve ꞌrã oo hekoa.

¹⁴ — Issacar ma mburikaꞌi ikãgue mbaraete vaꞌe, vexaꞌiaty ikuai vaꞌe mbyte rupi onheno oupy vaꞌe rami.

¹⁵ Haꞌe oikuaa rã opytuꞌu aguã haꞌeve, ijyvy iporã rã. Haꞌe rami vy ojeroꞌa ꞌrã onhembovoyi uka vy. Ogueropoꞌakaa rã oiko ꞌrã nhoembiguai.

¹⁶ — Haꞌe gui Dã ma oikuaa pota ꞌrã guetarã kuery re, Israel regua mboae ojapoa rami.

¹⁷ Dã ma mboi tape yvýry itui vaꞌe rami avi ꞌrã oiko. Mboi minha itui ꞌrã tape yvýry kavaju pyta py oixuꞌu aguã, kavaju árygua hakykue katy hoꞌa aguã rami ojapo.

¹⁸ — |yhwh{Senhor,} xee ma roarõ aikovy xereraa jepe aguã!

¹⁹ — Haꞌe gui Gade re ma jojukaa kuery heta opuꞌã okuapy teĩ omonhamba ꞌrã imondovy.

²⁰ — Aser ma ojou reta ꞌrã tembiꞌu porã, huvixave pegua voi.

²¹ — Naftali ma guaxu opoi pyre rami oiko, ijayvu porã kuaa ꞌrã guive.

²² — José ma yvyra rakã hiꞌa porã riae vaꞌe rami ꞌrã oiko, yakã yvýry oĩ vaꞌe rami, kora áry rupi hakã ojeupi ovy vaꞌe rami.

²³ Hapa vaꞌe kuery omoĩ vai ꞌrã. Hexe huꞌy omombo vy omoingo axy ꞌrã.

²⁴ Haꞌe rami teĩ nderapa rejopy atã riae ꞌrã, ndejyva voi imbaraete ꞌrã, Jacó repyare Ipoꞌakapa vaꞌe nepytyvõ ramo. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery re opena vaꞌe, Israel kuery pegua ita imbaraete vaꞌe.

²⁵ Nderu Ruete nepytyvõ ꞌrã. Ipoꞌakapa vaꞌe nemoingo porã ꞌrã. Yva guigua haꞌe yvy guyrygua py nemoingo porã ꞌrã. Omoingo porã avi ꞌrã xy kuery kã haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe ryru nderaꞌy reta aguã rami.

²⁶ Xeru kuery xereroayvu porãague gui xee nderu rogueroayvu porãve, yvyty arakaꞌe rã guarã apyte áryve. Haꞌe nunga haꞌe javi toĩ José akã re, guykeꞌy kuery gui yvateve vaꞌe rã.

²⁷ — Haꞌe gui Benjamim ma guary nhomondoropa vaꞌe rami ipoꞌaka riae vaꞌe. Haꞌe nunga ma ajeꞌive reve hoꞌu ꞌrã oiny guembia, haꞌe kaꞌarukue voi ombojaꞌo ꞌrã ojopy vaꞌekue — heꞌi.

²⁸ Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel regua doze ikuai vaꞌe ru. Haꞌe rami ae tuu ogueroayvu porã. Peteĩ-teĩ ogueroayvu porã peteĩ-teĩ renonderã oĩa rami vy.

²⁹ Haꞌe rire haꞌe kuery pe aipoeꞌi: — Xenheꞌẽ heraa ꞌrã xeramoĩ kuerya py. Haꞌe ramo xenhono porã xeru kuery yvýry itakua heteu regua Efrom yvy re oĩ vaꞌe py.

³⁰ Macpela regua yvy Manre katyꞌi oĩ Canaã yvy re, Efrom gui Abraão ojogua vaꞌekue jouparã.

³¹ Haꞌe py ma Abraão onhono porã rakaꞌe guaꞌyxy Sara. Haꞌe py ju Isaque onhono porã Rebeca. Haꞌe py avi xee anhono porã karamboae Lia.

³² Haꞌe vaꞌe yvy haꞌe itakua oĩ vaꞌe ma Hete raꞌy kuery gui ojogua pyre — heꞌi.

³³ Opa ma Jacó guaꞌy kuery omongetapa vy opy omboapuꞌa heravy ngupa py, haꞌe omano. Haꞌe rami vy inheꞌẽ heraa tamoĩ kuerya py.

50

¹ Jacó re ipyꞌa vai reve onhono porãague Haꞌe ramo José nguu rova oikuavã vy ojaeꞌo reve oayvupa.

² Guembiguai poropoanoa ikuai vaꞌe pe José ijayvu tuu retekue omoeakuãmba aguã re. Haꞌe ramo poropoanoa kuery omoeakuãmba Israel retekue. Egito pygua kuery gueko rami vy omoeakuã ꞌrã teꞌõgue, are teĩ huꞌũmba eꞌỹ aguã.

³ Gueko rami vy quarenta ára re ombaꞌeapo omoeakuãmba peve. Haꞌe Egito pygua kuery ma setenta ára re ojaeꞌo okuapy.

⁴ Ojaeꞌoa opa ma rire José aipoeꞌi Faraó ro pygua kuery pe: — Peẽ kuery xemboaxy ramo ajerure Faraó apyxa py pendeayvu aguã re. Aipoaꞌe uka:

⁵ “Xeru rãgueꞌi xeapo karamboae aura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: ‘Xee amano ta ma. Haꞌe gui xenhono porã Canaã yvy re xeruparã xee ae areko katu vaꞌekue py’, heꞌi vaꞌekue. Aỹ ma aaxe xeru retekue anhono porã aguã. Haꞌe gui aju ju ꞌrã”, peje Faraó pe — heꞌi.

⁶ Haꞌe ramo Faraó ombovai: — Tereo katu, enhono porã nderu, ndevy oura ukaague rami ae — heꞌi.

⁷ Haꞌe ramo José ojepeꞌa ovy nguu onhono porã aguã. Hupive ojeꞌoi avi Faraó rembiguai kuery, hoo pygua yvatekueve vaꞌe haꞌe Egito yvy re yvatekueve haꞌe javi.

⁸ Ojeꞌoi avi José ro pygua kuery, tykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi. Gósen yvy re opyta vaꞌe ma kyrĩgueꞌi anho, hymba kuery vexaꞌi, vaka guive.

⁹ Hupive ojeꞌoi avi karóxa haꞌe kavaju árygua. Heta ete ojeꞌoi.

¹⁰ Haꞌe gui mbaꞌemo moaꞌyĩaty Atade py oĩ vaꞌe py ovaẽmba vy opyta ranhe Jordão rovai re. Haꞌe py ma peteĩgue ju ojaeꞌo vaipa okuapy. Sete ára re José ojaeꞌo nguu re.

¹¹ Canaã yvy regua haꞌe py ikuai vaꞌe oexa okuapy haꞌe rami ete ojaeꞌo okuapy rã, Atade py mbaꞌemo moaꞌyĩaty oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Egito pygua kuery ojaeꞌo vaipa ete — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy omboery Abel-Mizraim. Jordão rovai re oĩ. Tery Abel-Mizraim ma “Egito pygua kuery ojaeꞌoa” ꞌea.

¹² Haꞌe gui taꞌy kuery ojapo tuu ijayvuague rami.

¹³ Haꞌe rami vy Canaã yvy katy ogueraa vy onhono porã Macpela yvy re itakua oĩ vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe yvy ma heteu regua Efrom gui Abraão jouparã ojogua vaꞌekue, Manre katyꞌi.

¹⁴ Haꞌe rire José ojevy ju Egito katy guykeꞌy kuery reve, haꞌe tuu onhono porã aguã hupive ojeꞌoi vaꞌekue haꞌe javi.

¹⁵ Guykeꞌy kuery reve José ijayvu porãꞌiague José rykeꞌy kuery ma tuu omano ma rire aipoeꞌi okuapy: — Aỹ ma xapyꞌa rei José ojepyxe vy nhanembopaga ma ꞌrã ixupe jajapo vaiague re — heꞌi okuapy.

¹⁶ Haꞌe rami vy José pe aipoeꞌi uka okuapy: — Nhanderu rãgueꞌi omano eꞌỹ mbove aipoeꞌi:

¹⁷ “Aipopeje ꞌrã José pe: ‘Eperdoa ke nderykeꞌy kuery ojejavyague ndevy otekoavy vaipa rire teĩ’, heꞌi. Haꞌe rami rire ma aỹ rojerure reperdoa aguã re ore kuery nderu Ruete rembiguai vaꞌe rojejavyague”, peje. — Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua José oendu vy ojaeꞌo.

¹⁸ Haꞌe gui tykeꞌy kuery ou vy henonde re guenapyꞌã re oĩmba reve aipoeꞌi okuapy: — Apy ma roĩ nerembiguai kueryrã.

¹⁹ José ombovai: — Pekyje eme. Xee ma nhiꞌã Nhanderuete rami aĩ?

²⁰ Peẽ kuery ma anhetẽ xevy pejapo vaixe pekuapy karamboae. Haꞌe rã Nhanderuete ma haꞌe nunga oguerova nhomoingo porã aguã rami. Mbaꞌeta heta ete rekove reraa jepearã xemoingo, aỹ pexa pekuapya rami.

²¹ Haꞌe nunga rupi pekyje eme. Xee apena ꞌrã pendere haꞌe penderaꞌy kuery re — heꞌi. Haꞌe rami vy ombopyꞌa guaxua rupi ijayvu porãꞌi haꞌe kuery reve.

²² José omanoague Egito yvy re José oiko, nguu ro pygua kuery guive. Cento e dez maꞌetỹ re oiko.

²³ José oexa Efraim raꞌy kuery, taꞌy raꞌy kuery guive. Oexa avi Manassés raꞌy Maquir raꞌy kuery, guenapyꞌã áry omboguapy imbokuapy.

²⁴ Haꞌe gui José aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe: — Xee ma amano ta ma. Haꞌe rire Nhanderuete pendevy ojekuaa uka vy penemondouka ju ꞌrã kovaꞌe yvy gui, yvy mboae Abraão haꞌe Jacó pe omeꞌẽ aguã re ouraague katy — heꞌi.

²⁵ José ojapo Israel raꞌy kuery oura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ Nhanderuete ojekuaa uka ꞌrã pendevy, haꞌe ramo xekãgue peraa ꞌrã apy gui — heꞌi.

²⁶ Haꞌe gui José omano cento e dez maꞌetỹ oguerekoa py. Haꞌe ramo hetekue omoeakuãmbaa vy Egito yvy re ae onhono porãa peteĩ hyru py.