1

1 Lucas ayvu porã ombopara vaꞌekue Ijayvu ypyague Heta ma ikuai ore kuery mbyte rupi mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaare.

2 Haꞌe kuery ombopara jypyꞌi guive hexaare haꞌe ayvu mombeꞌua kuery orevy ijayvuague rami vy.

3 Haꞌe rami ae avi xeruvixa Teófilo, xee voi jypyꞌi guive haꞌe nunga haꞌe javi aikuaa porã rire aỹ ambopara porãve ndevy jorire-rire opyta porã aguã,

4 nemboꞌeague reikuaa aguã anhetẽ etea.

5 Zacarias haꞌe Isabel re ijayvua Haꞌe gui Judéia pygua huvixave Herodes oĩ jave oiko peteĩ sacerdote Zacarias hery vaꞌe, Abias ramymino kuery regua. Taꞌyxy ma Arão ramymino Isabel hery vaꞌe.

6 Haꞌe kuery ma Nhanderuete renonde heko porã vaꞌe ikuai, Senhor ijayvua haꞌe ojapo uka vaꞌe haꞌe javi ojapo vy.

7 Taꞌy vaꞌeꞌỹ guive, mbaꞌeta Isabel imemby vaꞌerã eꞌỹ, haꞌe mokoĩve ikakuaakue meme.

8 João Batista ituiꞌi aguã omombeꞌu ma voiague Haꞌe gui Zacarias ma Nhanderuete renonde rupi ombaꞌeapo oikovy sacerdote reko rami vy, xortea oexaa rupi oiporavoa rire.

9 Haꞌe vy sacerdote kuery reko rami vy oike Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py heakuã porã vaꞌe oapy aguã.

10 Haꞌe ramia ja heta vaꞌe kuery ma oka py ikuai onhemboꞌe okuapya py.

11 Haꞌe gui ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua, altar heakuã vaꞌe rapyaty oiporu kuaa regua re.

12 Zacarias oexa vy onhemondyi vaipa, okyje guive.

13 Haꞌe rã anjo aipoeꞌi ixupe: — Zacarias, ekyje eme. Oendua ma rejerurea. Haꞌe nunga rupi aỹ nderaꞌyxy Isabel oikuavãꞌi ꞌrã nderaꞌy, haꞌe rã remboery ꞌrã João.

14 Haꞌe vaꞌe ma rerovyꞌa vaipa ꞌrã, haꞌe heta ꞌrã ovyꞌa oikoꞌiague oendu vy.

15 Haꞌe ma omboyvatepy ꞌrã oiko Senhor renonde, ndoyꞌui ꞌrã vinho, neĩ iro vaꞌe. Hexe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho ꞌrã oĩ, ixy oguerekoꞌia ára guive.

16 Haꞌe ojapo ꞌrã Israel kuery heta ojeko rerova aguã rami Senhor Nguuete re.

17 Haꞌe oo ꞌrã Senhor renonderã, Elias rami inheꞌẽ haꞌe ipoꞌaka vaꞌe vy, ojapo aguã tuu kuery opyꞌa py guaꞌy kuery oayvu, haꞌe onheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌekue heko porã vaꞌe ju ikuai aguã rami, haꞌe rami vy peteĩ regua oguereko katu aguã Senhor peguarã — heꞌi.

18 Haꞌe gui Zacarias oporandu anjo pe: — Mbaꞌexa tu aikuaa ta haꞌe nunga? Mbaꞌeta xee ma xetujaꞌi ma, haꞌe xeraꞌyxy voi guaimiꞌi ma.

19 Anjo ombovai: — Xee ma Gabriel, Nhanderuete renonde aiko vaꞌe. Haꞌe ae xembou ndevy mbaꞌemo porã amombeꞌu aguã.

20 Haꞌe rami teĩ xeayvua ndereroviai rire nandeayvuẽvei ꞌrã, ndaꞌevevei ꞌrã ndeayvu aguã haꞌe nunga ojeupity eꞌỹa ja, mbaꞌeta ojeupity ꞌrã oaꞌangaague py ae — heꞌi.

21 Haꞌe ramia ja heta vaꞌe kuery oarõ okuapy Zacarias. Haꞌe kuery onhemondyipa, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiko are rã.

22 Haꞌe gui haꞌe oẽ vy ndaꞌevevei ijayvu aguã. Haꞌe ramo oikuaa okuapy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py mbaꞌemo oexa raꞌeague. Okuã py rive omombeꞌu, ndaꞌijayvuẽvei vy.

23 Haꞌe gui guembiaporã vaꞌekue ojapopa ma vy oo ju ngoo katy.

24 Isabel ovyꞌa vaipa oikovyague Haꞌe rire ma taꞌyxy Isabel oguerekoꞌi ma vy ndojexa ukavei peteĩ nhiruĩ jaxy re. Haꞌe vy aipoeꞌi:

25 — Haꞌe rami Senhor ojapo xevy, xere omaꞌẽ vy, amboae kuery ndaxejou vaivei aguã.

26 Jesus oiko aguã omombeꞌu ma voiague Mboapy meme jaxya py ma Galiléia yvy re Nhanderuete ombou anjo Gabriel Nazaré tetã py.

27 Haꞌe py oiko peteĩ kunhataĩ omenda vaꞌerã peteĩ ava Davi ramymino José hery vaꞌe re. Kunhataĩ rery ma Maria.

28 Haꞌe vaꞌe oĩa py anjo oike vy aipoeꞌi: — Temimboaxy ete evyꞌa ke, ndereve Senhor oĩ ramo — heꞌi.

29 Povaꞌe ayvu Maria oendu vy onhemondyi vy opẽxa rei: “Mbaꞌe heꞌi vy ndaꞌu po rami oxarura xevy?” heꞌi.

30 Haꞌe rã anjo aipoeꞌi: — Maria, ekyje eme, mbaꞌeta Nhanderuete nemboaxy.

31 Haꞌe rã rerekoꞌi ꞌrã, reikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Remboery ꞌrã Jesus.

32 Haꞌe vaꞌe ma yvate ꞌrã, haꞌe ixupe “Yvate ete vaꞌe Raꞌy”, ꞌea ꞌrã. Senhor Nhanderuete omoĩ ꞌrã huvixarã, tamoĩ Davi rekovia.

33 Jacó ramymino kuery re opena riae ꞌrã, ipoꞌakaa ndopai ꞌrã guive — heꞌi.

34 Haꞌe ramo Maria aipoeꞌi anjo pe: — Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌeta xee peteĩgueve ma avakue pe ndajekuaa ukai teri vaꞌeri.

35 Anjo ombovai: — Ndere oguejy ꞌrã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ, haꞌe Yvate ete vaꞌe poꞌakaa ndeaoꞌi ꞌrã okuarayꞌã py. Haꞌe nunga rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oiko ramo ixupe “Nhanderuete Raꞌy” ꞌea ꞌrã.

36 Neretarã Isabel voi oguerekoꞌi ma oikovy, guaimiꞌi ma teĩ. Kovaꞌe re mboapy meme jaxya ma oguerekoꞌiague, imemby ꞌrã eꞌỹ vaꞌekue ri.

37 Mbaꞌeta Nhanderuete pe ma ndaꞌipoi haxy vaꞌe ijayvuague haꞌe javi py — heꞌi.

38 Haꞌe ramo Maria aipoeꞌi: — Apy ma aĩ Senhor rembiguai. Tove toiko xevy ndeayvuague — heꞌi. Haꞌe gui anjo ojepeꞌa ju oĩa gui.

39 Maria oipouague Isabel Haꞌe vaꞌe jave ma Maria oiko katu vy oo pojava yvyꞌã ikuai vaꞌe katy, peteĩ tetã Judá regua py.

40 Zacarias ro py oike vy oxarura Isabel pe.

41 Maria oxaruraa haꞌe oendu rã kyrĩ vaꞌe omyĩ guyruꞌi py. Haꞌe ramo Isabel re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo

42 ijayvu atã: — Kunhague ikuai vaꞌe gui ndere imaꞌenduꞌa porãave, haꞌe rerekoꞌi vaꞌe voi imaꞌenduꞌa porãmby ete ꞌrã.

43 Marã ramigua ndaꞌu aiko ndee xe-Senhor xy xepou vy reju aguã?

44 Mbaꞌeta rexaruraa aendu ramove kyrĩ vaꞌe ovyꞌa vy omyĩ guyruꞌi py.

45 Revyꞌa ete ꞌrã rerovia rire, mbaꞌeta ojeupity ꞌrã Senhor ndevy ijayvuague — heꞌi.

46 Maria oporaeiague Haꞌe ramo Maria aipoeꞌi: — Xepyꞌa py amboete Senhor,

47 haꞌe xenheꞌẽ ovyꞌa Nhanderuete xereraa jepeare re.

48 Mbaꞌeta omaꞌẽ xee hembiguai yvyĩꞌi vaꞌe aikoa re. Haꞌe ramo aỹ guive xevy “Ovyꞌa ete” heꞌi pavẽ ꞌrã,

49 mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe ojapo porã xevy, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hery vaꞌe.

50 Haꞌe ma omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, rakaꞌeve rã ikuai jevy-jevy vaꞌe kuery voi.

51 Ipoꞌakapaa rupi oiko vy omoaĩmba opyꞌa py onhemboyvate rei vaꞌe kuery.

52 Oipeꞌa ipoꞌakakueve, haꞌe rã yvyĩgueveꞌi ma omboyvateve.

53 Omoevyatãmba inhembyayi vaꞌekue, haꞌe rã iporiau eꞌỹ vaꞌe kuery ma omondoukapa rive.

54 Omboaxya rupi vy oepy guembiguai Israel kuery ijayvuague re imaꞌenduꞌa vy,

55 Abraão haꞌe hamymino kuery pe ojapo porã riae aguã re, nhaneramoĩ kuery pe ijayvuague rami vy — heꞌi.

56 Haꞌe gui Maria ma mboapy jaxy re opyta Isabel ro py. Haꞌe vaꞌe rire oo ju ngoo katy.

57 João Batista ituiꞌiague Haꞌe gui Isabel oguerekoꞌi aguã ára ovaẽ ramo oikuavã avaꞌi.

58 Haꞌe ramo Senhor omboaxya haꞌe katyꞌi ikuai vaꞌe haꞌe heta vaꞌe kuery oikuaa vy ovyꞌa avi okuapy hexeve.

59 Oito araa py jogueraapa avaꞌi pire omboi uka aguã. Haꞌe rami vy omboeryxe okuapy tuu Zacarias rery rupi.

60 Haꞌe ramo ixy aipoeꞌi: — Any teve. Haꞌe rami ꞌrãgue py João ꞌrã hery — heꞌi.

61 Haꞌe ramo hetarã kuery aipoeꞌi: — Haꞌe gui haꞌe rami peneretarã kuery hery vaꞌe ndoikoi vaꞌeri — heꞌi okuapy.

62 Haꞌe rami vy tuu pe ju opo py oporandu marã rami pa omboeryxea re.

63 Haꞌe gui tuu ojerure peteĩ yvyra peꞌi re, haꞌe vy haꞌe vaꞌe re ombopara: “Hery ma João” heꞌia. Haꞌe ramo haꞌe javive onhemondyipa okuapy.

64 Haꞌe ramove ijuru oipeꞌaa rã ijayvuẽ ju. Haꞌe vy omboete Nhanderuete.

65 Haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi onhemondyipa, haꞌe Judéia katyꞌi yvyꞌã reia rupi ikuai vaꞌe kuery pe voi omombeꞌupaa.

66 Haꞌe javive haꞌe nunga oendu vy opyꞌa re omoĩ okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe nungarã ndaꞌu haꞌe vaꞌe avaꞌi oiko? — heꞌi okuapy. Mbaꞌeta hexe Senhor po oĩ.

67 Zacarias oporaeiague Haꞌe gui tuu Zacarias re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo omombeꞌu ayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

68 — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery Ruete re, mbaꞌeta oikuaa pota ma guembiporavo ikuai vaꞌe re oepy aguã.

69 Haꞌe vy ombou peteĩ nhandereraa jepearã ipoꞌakapa vaꞌe guembiguai Davi ramymino.

70 Haꞌe rami ojapo aguã yma guive omombeꞌu uka profeta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ijayvua rupi,

71 nhanderovaigua kuery gui nhandereraa jepe aguã, haꞌe nhandere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi po gui.

72 Haꞌe rami vy nhaneramoĩ kuery omboaxyague rami ju oiko aguã, guexeve guarã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojapo vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy,

73 nhaneramoĩ Abraão pe ouraague re guive.

74 Mbaꞌeta ijayvu rakaꞌe nhanderovaigua kuery po gui nhandereraa jepe aguã re, jakyje eꞌỹ re nhambojerovia aguã,

75 haꞌe jaikoa pukukue re henonde ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaiko aguã teko porã rupi.

76 — Haꞌe gui ma ndee avaꞌi, ndevy pe “Yvate ete vaꞌe pegua profeta” ꞌea ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor renonde rupi reiko ꞌrã haperã rereko katu aguã.

77 Haꞌe rami vy ixupegua kuery pe reikuaa uka ꞌrã ojejavyague gui oo jepe aguã,

78 Nhanderuete nhanemboaxy etea rupi. Mbaꞌeta kuaray oẽ ouvya rami avi ojekuaa uka ꞌrã yva gui

79 omoexakã aguã manoa guy pytũ reia rupi ikuai vaꞌe, nhanderereko aguã tape jaiko porã aguã rupi — heꞌi.

80 Haꞌe gui avaꞌi ma tuja pojava haꞌe imbaraeteve tema ovy onheꞌẽ re guive. Tekoa eꞌỹa rupi oiko Israel kuery pe ojekuaa uka aguã ára peve.

2

1 Haꞌe vaꞌe jave py ma César Augusto omombeꞌu uka pavẽ ojeꞌoi aguã guery ombopara uka vy.

2 Haꞌe vaꞌe ma tery mbopara uka ypyꞌia, Síria pygua huvixa Quirino oĩ jave py oiko vaꞌe.

3 Haꞌe rami rã haꞌe javive oo guery ombopara uka vy, peteĩ-teĩ guekoa py ae.

4 Haꞌe rami vy José voi oo. Davi ramymino oiko vy oguata Galiléia regua Nazaré tetã gui, Judéia regua tetã Davi rekoague Belém tetã katy oo vy.

5 Guery ombopara uka vy oo guaꞌyxy Maria hye guaxuꞌi vaꞌe reve.

6 Haꞌe gui Belém py ikuai jave py ma ovaẽ oikuavã aguã ára.

7 Haꞌe ramo oikuavã omemby ypyꞌi, avaꞌi. Haꞌe vy onhovãmba vy onhono inony mymba karuaꞌi py, mbaꞌeta okeaty py jipovei ma haꞌe kuery avi oke aguã.

8 Vexaꞌi re opena vaꞌe kuery pe anjo kuery ojexa ukaague Haꞌe katy rai ikuai vexaꞌi re opena vaꞌe kuery. Pyávy nhuũndy re ikuai guymba kuery re openaa rupi.

9 Haꞌe gui haꞌe kuery ikuaia py oguejy peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe kuery yvýry rupi Senhor omoexakãmba xapyꞌa. Haꞌe ramo onhemondyipa okuapy.

10 Haꞌe kuery pe anjo aipoeꞌi: — Penhemondyi eme, mbaꞌeta xee aju pẽvy amombeꞌu aguã mbaꞌemo porã nhombovyꞌa ete vaꞌerã, heta vaꞌe kuery haꞌe javi peguarã.

11 Mbaꞌeta ange Davi rekoague py ituiꞌi ma pendereraa jepearã Cristo Senhor.

12 Po rami oiko peẽ kuery peikuaa aguã: Avaꞌi pejou ꞌrã mymba karuaꞌi py, ajukue py onhovã haꞌe onhonoa inony vaꞌe — heꞌi.

13 Haꞌe gui anjo reve heta ju ojexa uka xapyꞌa irũ yva pygua xondaro kuery. Haꞌe kuery ma Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi aipoeꞌi okuapy:

14 — Yvate etea py toporaeia Nhanderuete pe, haꞌe yvy re voi toĩ avakue hemimboaxy ikuai porã aguã — heꞌi okuapy.

15 Haꞌe gui ma vexaꞌi re opena vaꞌe kuerya gui anjo kuery yva re ojepeꞌapa ramove aipoeꞌi joupe-upe: — Jajeꞌoi Belém tetã katy jaexa aguã nhandevy Senhor oikuaa uka vaꞌekue — heꞌi okuapy.

16 Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojeꞌoi pojava, haꞌe vy ojou Maria haꞌe José, kyrĩꞌi vaꞌe guive ojou mymba karuaꞌi py ituiꞌi rã.

17 Haꞌe kuery oexa vy omombeꞌu avaꞌi oikoa haꞌe kuery pe oikuaa ukaa ague.

18 Haꞌe rami vexaꞌi re opena vaꞌe kuery omombeꞌu rã oendu vaꞌe kuery haꞌe javi onhemondyipa.

19 Haꞌe rã Maria ma povaꞌe ayvu haꞌe javi opyꞌa re omoĩ porã imaꞌenduꞌa riae aguã.

20 Haꞌe gui vexaꞌi re opena vaꞌe kuery ojevypa ju. Oporaei jogueravy Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi, omombeꞌuague rami ae oendu haꞌe oexa rire.

21 Jesus pire omboiaague Oito araa py ovaẽ avaꞌi pire omboia aguã. Haꞌe gui ma omboerya Jesus, oguerekoꞌi eꞌỹ mbove ma voi anjo omboery ukaague rami vy.

22 Templo py Jesus oexa ukaague Haꞌe gui Moisés lei omboparaague rami vy haꞌe kuery ojekyꞌaꞌo uka aguã ára oaxapa ma ramo ogueraa ju Jerusalém tetã py Senhor pe oexa uka aguã,

23 Senhor guigua lei re ipara oĩa rami vy: “Ava jypyꞌi oiko vaꞌe haꞌe javi ꞌrã pemboaxa Senhor peguarã.” ,

24 Haꞌe kuery ogueraa avi “mokoĩ jeruxi, eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi” Nhanderuete pe ojuka uka aguã, haꞌe kuery lei re ipara oĩa rami vy. Iporiaukueꞌi Senhor peguarã vexaꞌi ndojoui vy omeꞌẽ ꞌrã mokoĩ jeruxi eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi (Levítico 5.11, 12.1-8).

25 Simeão oporaeiague Jerusalém tetã py oiko peteĩ ava Simeão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma heko porã haꞌe ojerovia ete vaꞌe, Israel kuery repyarã oarõ oikovy vaꞌe. Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ hexe oĩ.

26 Ixupe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oikuaa uka ma voi omano eꞌỹ mbove Senhor remimbou Cristo oexa ꞌrãa.

27 Haꞌe rami vy Nheꞌẽ ogueraa rã templo py oo. Haꞌe vaꞌe jave py tuu kuery ogueru avaꞌi Jesus haꞌe kuery lei re oĩa rami ojapo aguã.

28 Haꞌe ramo Simeão ojopy avaꞌi ojyva áry, haꞌe Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi aipoeꞌi:

29 — Aỹ ma Senhor, haꞌeve xee nerembiguai xemondouka porã aguã ndeayvuague rami vy,

30 mbaꞌeta aexa ma orereraa jepearã rembou vaꞌekue.

31 Haꞌe vaꞌe ma haꞌe javi regua renonde py rereko katu vaꞌekue

32 imoexakãarã, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery oikuaapa aguã, haꞌe nerembiporavo Israel kuery voi oguerovyꞌa aguã — heꞌi.

33 Haꞌe rami ijayvu ma ramo tuu haꞌe avaꞌi xy onhemondyi.

34 Simeão ma haꞌe kuery ogueroayvu porã vy ixy Maria pe ju aipoeꞌi: — Kovaꞌe avaꞌi oiko ramo heta okanhy ꞌrã, haꞌe heta avi oo jepe ꞌrã Israel kuery vaꞌe regua. Ikuai avi ꞌrã hexe ijayvu rei vaꞌe,

35 heta pyꞌa re oĩ vaꞌe ojekuaa aguã. Ndepyꞌa re voi rendu ꞌrã kyxe py oikutu imoiny vaꞌe rami — heꞌi.

36 Profeta kunha Ana ovaẽ aviague Oiko avi peteĩ profeta kunha Fanuel rajy, Ana hery vaꞌe, Aser ramymino kuery regua. Kakuaa vaipa ma oiko, omenda rire sete maꞌetỹ eteꞌi ime oiko,

37 haꞌe gui oitenta e quatro maꞌetỹ re ma oiko imeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma templo gui ndooi ꞌrãe. Ara py haꞌe pyávy omboetea rupi oiko. Okaru eꞌỹ re jepi ꞌrã oiko onhemboꞌea rupi.

38 Haꞌe vaꞌe jave eteꞌi kunha vaꞌe ovaẽ vy oguerovyꞌa Nhanderuete. Haꞌe vy Jerusalém pygua kuery guepyarã oarõ okuapy vaꞌe haꞌe javi pe omombeꞌu oikovy avaꞌi oikoa.

39 Nazaré tetã py avaꞌi Jesus oiko jave guare Senhor guigua lei re oĩa rami haꞌe kuery ojapopa ma vy ojevy ju Galiléia regua guekoa Nazaré katy.

40 Avaꞌi ma tuja haꞌe imbaraeteve pojava, hiꞌaranduve guive ovy, Nhanderuete omboaxy ramo.

41 Poromboꞌea kuery mbyte py avaꞌi Jesus oĩague Haꞌe gui maꞌetỹa nhavõ tuu kuery jogueraa ꞌrã Jerusalém py Páscoa ára ngaru oiko aguã py.

42 Doze maꞌetỹ avaꞌi oguereko jave haꞌe kuery gueko rami vy ojeꞌoi ju Jerusalém katy ngaru oiko aguã py.

43 Ngaru opa jave haꞌe kuery ojevy ju ngoo katy. Haꞌe rã avaꞌi Jesus ma Jerusalém py teri opyta, tuu kuery oikuaa eꞌỹ re.

44 Tuu kuery ma oirũ kuery reve haꞌe oua rami oexaꞌã vy peteĩ ára re ranhe oguata. Haꞌe gui mae ma oeka ojeꞌoivy hetarã haꞌe hexaaty kuery mbyte rupi.

45 Ndojoui vy Jerusalém tetã katy ju ojevy oeka aguã.

46 Mboapy araa py ojou templo py oguapy oiny rã, poromboꞌea kuery reve ijayvua re ojapyxaka haꞌe oporandu oinya py.

47 Ijayvu rã oendu vaꞌe kuery haꞌe javi onhemondyipa okuapy oꞌarandua rupi ombovai rã.

48 Haꞌe gui tuu kuery oexa vy onhemondyi. Haꞌe vy ixy aipoeꞌi: — Xepiꞌa, mbaꞌe re tu evoko rami rejapo orevy? Nderu reve ndaꞌevei vaipa roiko vaꞌekue roekaa rupi.

49 Ombovai nguu kuery pe: — Mbaꞌe re tu xereka ri? Ndapeikuaai vaꞌe tyꞌy Xeru ro py ꞌrãe aikoa? — heꞌi.

50 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe heꞌia paa.

51 Haꞌe gui ma nguu kuery reve oo ju guekoa Nazaré py. Ojapo oikovy haꞌe kuery oipota vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã ixy ma haꞌe nunga haꞌe javi omoĩ porã opyꞌa re.

52 Haꞌe gui Jesus ma tuja pojava vy hiꞌaranduve ovy. Haꞌe ramo Nhanderuete haꞌe avakue renonde rupi oguerovyꞌaa.

3

1 ; Quinze maꞌetỹ re ma Tibério César huvixave oĩ jave py, haꞌe Judéia pygua huvixa Pôncio Pilatos oĩ jave, Galiléia pygua huvixa Herodes, haꞌe gui Ituréia haꞌe Traconites pygua huvixa tyvy Filipe oĩ jave, Abilene pygua huvixa Lisânias oĩ,

2 haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe Anás haꞌe Caifás ikuai, haꞌe vaꞌe jave py ma Nhanderuete ombou oayvu Zacarias raꞌy João pe, tekoa eꞌỹa rupi oikoa py.

3 Haꞌe ramo João ma Jordão yakã yvýry haꞌe javi rupi oiko. Omombeꞌu oikovy pavẽ ojeko rerova vy onhemongarai uka aguã, ojejavyague omboguepaa aguã.

4 Mbaꞌeta profeta Isaías kuaxia ombopara vy aipoeꞌiague rami: “Tekoa eꞌỹa py onhendu ꞌrã aipoeꞌi vaꞌe: Pereko katu Senhor raperã, pemboꞌyvi ou aguã.

5 Yvyugua haꞌe javi ijojapa ꞌrã, yvyty haꞌe yvyꞌãꞌi haꞌe javi guive. Tape ikarẽ vaꞌekue hiꞌyvipa ꞌrã, haꞌe ijoja eꞌỹague voi ijojapa ꞌrã.

6 Haꞌe gui avakue haꞌe javi ꞌrã oexa Nhanderuete guigua jogueraa jepea”, heꞌiague rami.

7 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery onhemongarai uka vy ou vaꞌe pe João aipoeꞌi: — Peẽ mboi ramigua, mavaꞌe tu aipoeꞌi poxya ou vaꞌerã gui peo jepe ꞌrãa rami?

8 Peiko haꞌvy yvyra hiꞌa porã vaꞌe rami, pejeko rerovaague pexa uka aguã. Haꞌe pemboypy eme jomeme “Nhande kuery ma Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe ita gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã.

9 Haꞌe gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hiꞌa porã eꞌỹ vaꞌe ma ojayapa ꞌrã tata py omombo aguã — heꞌi.

10 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oporandu ixupe: — Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy rojapo?

11 Ombovai: — Mokoĩ kamixa oguereko vaꞌe tomeꞌẽ oguereko eꞌỹ vaꞌe pe. Tembiꞌu oguereko vaꞌe haꞌe rami ae tombojaꞌo — heꞌi.

12 Imposto re nhombopagaaty kuery voi jogueru onhemongarai uka aguã. Haꞌe vy oporandu: — Poromboꞌea, mbaꞌe tu ore rojapo ꞌrã?

13 Ombovai haꞌe kuery pe: — Ndaꞌevei penhombopaga aguã opaga aguã vaꞌekue áryve — heꞌi.

14 Xondaro kuery voi oporandu ixupe: — Haꞌvy ore, mbaꞌe ꞌrã tu rojapo? Aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pejoavyky rei eme, joekokue ramigua pemombeꞌuve eme, neĩ peipotave eme pembaꞌeapoague repy áryve — heꞌi.

15 , ; , ; Haꞌe jave ma pavẽ rei oarõ okuapy jogueraa jepearã. Haꞌe rami vy João re oexaꞌã okuapy opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Haꞌeꞌỹ ri ndaꞌu Cristo oiko?

16 Haꞌe ramo João aipoeꞌi haꞌe javive pe: — Xee anhetẽ yy py rive romongarai vaꞌe. Haꞌe rami teĩ ou ꞌrã peteĩ xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui ma xeꞌyvyĩve ete vaꞌe vy ndaꞌevei ipy regua xã ajora aguã voi. Haꞌe ma penemongarai ꞌrã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve, tata py guive.

17 Ojopy ae ma trigo mbovevea oikyꞌaꞌo haꞌe omboyrupa aguã omoĩ porãaty py. Haꞌe rã ipirekue ma oapy ꞌrã tata ogue eꞌỹ vaꞌe py — heꞌi.

18 Haꞌe rami vy ayvu porã omombeꞌu oikovy heta vaꞌe kuery pe, opa mbaꞌe ayvu py omongeta reve.

19 Huvixa Herodes pe voi ijayvu tyvy raꞌyxy Herodias káuxa, haꞌe Herodes ae ojapo vaiague re.

20 Haꞌe ramo huvixa ojapo vaive ju, nhuã py João omboꞌa vy.

21 ; ; Pavẽ onhemongarai uka jave py Jesus voi oo onhemongarai uka vy. Haꞌe ramo onhemboꞌe oiny jave yva ojepeꞌa ramo

22 hexe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oguejy ouvy apykaxuꞌi rami. Haꞌe gui onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Ndee ma Xeraꞌy roayvu ete haꞌe roguerovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe.

23 Jesus ma trinta maꞌetỹ rivyvyi oguereko reve omboypy nhomboꞌe aguã. Ixupe ma “José raꞌy” ꞌea. Jesus ma José raꞌy eteꞌỹ rakaꞌe, amboae kuery José raꞌy rami rive oikuaa. Jesus ma Nhanderuete raꞌy ae oiko, Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ poꞌakaa rupi Maria oguerekoꞌi vaꞌekue ava reveꞌỹ, Mateus 1.18 haꞌe Lucas 1.30-35 py oĩa rami. Haꞌe rã José ma Heli raꞌy,

24 Heli ma Matã raꞌy, Matã ma Levi raꞌy, Levi ma Malqui raꞌy, Malqui ma Janai raꞌy, Janai ma José raꞌy,

25 José ma Matatias raꞌy, Matatias ma Amós raꞌy, Amós ma Naum raꞌy, Naum ma Esli raꞌy, Esli ma Nagai raꞌy,

26 Nagai ma Maate raꞌy, Maate ma Matatias raꞌy, Matatias ma Semei raꞌy, Semei ma José raꞌy, José ma Jodá raꞌy,

27 Jodá ma Joanã raꞌy, Joanã ma Resa raꞌy, Resa ma Zorobabel raꞌy, Zorobabel ma Salatiel raꞌy, Salatiel ma Neri raꞌy,

28 Neri ma Melqui raꞌy, Melqui ma Adi raꞌy, Adi ma Cosã raꞌy, Cosã ma Elmadã raꞌy, Elmadã ma Er raꞌy,

29 Er ma Josué raꞌy, Josué ma Eliézer raꞌy, Eliézer ma Jorim raꞌy, Jorim ma Matã raꞌy, Matã ma Levi raꞌy,

30 Levi ma Simeão raꞌy, Simeão ma Judá raꞌy, Judá ma José raꞌy, José ma Jonã raꞌy, Jonã ma Eliaquim raꞌy,

31 Eliaquim ma Meleá raꞌy, Meleá ma Mená raꞌy, Mená ma Matatá raꞌy, Matatá ma Natã raꞌy, Natã ma Davi raꞌy,

32 Davi ma Jessé raꞌy, Jessé ma Obede raꞌy, Obede ma Boaz raꞌy, Boaz ma Salá raꞌy, Salá ma Naassom raꞌy,

33 Naassom ma Aminadabe raꞌy, Aminadabe ma Admim raꞌy, Admim ma Arni raꞌy, Arni ma Esrom raꞌy, Esrom ma Peres raꞌy, Peres ma Judá raꞌy,

34 Judá ma Jacó raꞌy, Jacó ma Isaque raꞌy, Isaque ma Abraão raꞌy, Abraão ma Terá raꞌy, Terá ma Naor raꞌy,

35 Naor ma Serugue raꞌy, Serugue ma Ragaú raꞌy, Ragaú ma Faleque raꞌy, Faleque ma Éber raꞌy, Éber ma Salá raꞌy,

36 Salá ma Cainã raꞌy, Cainã ma Arfaxade raꞌy, Arfaxade ma Sem raꞌy, Sem ma Noé raꞌy, Noé ma Lameque raꞌy,

37 Lameque ma Metusalém raꞌy, Metusalém ma Enoque raꞌy, Enoque ma Jarede raꞌy, Jarede ma Maalalel raꞌy, Maalalel ma Cainã raꞌy,

38 Cainã ma Enos raꞌy, Enos ma Sete raꞌy, Sete ma Adão raꞌy, haꞌe rã Adão ma Nhanderuete raꞌy rakaꞌe.

4

1 ; , Jesus re Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ anho oĩ ramo ojevy ju Jordão yakã gui, haꞌe tekoa eꞌỹa py ju Nheꞌẽ ae ogueraa.

2 Quarenta ára re anha oeko aꞌã herekovy. Haꞌe jave ma mbaꞌeve ndoꞌui. Haꞌe rire okaruxe ma.

3 Haꞌe ramo ixupe anha aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy ndeayvu kovaꞌe ita oĩ vaꞌe pe tojeapo mbojape.

4 Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Mbojape re anho eꞌỹ ꞌrã avakue oikove” — heꞌi.

5 Haꞌe gui yvatevea py anha ogueraa vy ixupe oexa ukapa vyvoi ko yvy re tetã ikuai vaꞌe.

6 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Kovaꞌe tetã ameꞌẽmba ꞌrã ndevy, haꞌe mbaꞌemo porã ko yvy regua haꞌe javi, mbaꞌeta xevy omeꞌẽmbaa rire ameꞌẽ ꞌrã ameꞌẽxea vaꞌe pe.

7 Xapyꞌa rei nerenapyꞌã re reĩ reve xemboete ramo haꞌe javi ꞌrã nembaꞌe.

8 Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Senhor Nderuete anho ꞌrã remboete haꞌe rembojerovia” — heꞌi.

9 Haꞌe gui anha ma Jerusalém py ju ogueraa, templo apyte áry omoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy.

10 Mbaꞌeta ipara oiny: “Ombou ꞌrã anjo kuery ndere opena aguã.”

11 Haꞌe rã “Haꞌe kuery ndejoko ꞌrã opo py, ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã” — heꞌi.

12 Jesus ombovai: — Aipoeꞌi avi: “Eko aꞌã eme Senhor Nderuete” — heꞌi.

13 Opa mbaꞌe py anha oeko aꞌãmba ma vy ojepeꞌa ixugui, haꞌeve aguã ára ovaẽ peve. ;

14 ; , Haꞌe gui Nheꞌẽ poꞌakaa rupi Jesus oo ju Galiléia yvy katy. Haꞌe ramo haꞌe katy rai-rai ikuai vaꞌe oendupa mbaꞌemo ojapo oikovya.

15 Onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi nhomboꞌe oikovy ramo omboete pavẽ.

16 ; Nazaré tetã py ombokakuaague py oo vy sábado ára py oike onhemboꞌeaty py gueko rami vy. Haꞌe vy opuꞌã hoꞌamy kuaxia ogueroayvu aguã.

17 Haꞌe ramo ixupe omeꞌẽa profeta Isaías ombopara vaꞌekue. Kuaxia oipeꞌa vy ojou po rami ipara vaꞌe:

18 “Senhor-a guigua Nheꞌẽ xere oĩ vy xemoĩ iporiaukueꞌi pe amombeꞌu aguã ayvu porã. Xembou nhuã py ikuai vaꞌe pe amombeꞌu aguã oẽmba ju aguã, ára revegua eꞌỹꞌi ikuai vaꞌe pe amombeꞌu aguã omaꞌẽmba ju aguã, haꞌe omoingo axy reipy apoi ju aguã,

19 haꞌe gui amombeꞌu aguã Senhor nhomboaxy aguã maꞌetỹa” — heꞌi.

20 Haꞌe gui kuaxia omboty vy omeꞌẽ ju kuaxia re opena vaꞌety pe. Haꞌe vy oguapy. Haꞌe ramo haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javive hexe anho omaꞌẽ okuapy.

21 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Kovaꞌe ára ojeupity ma kuaxia para re oĩ vaꞌe penduague — heꞌi.

22 Haꞌe rami rã haꞌe javive hexe imaꞌenduꞌa porã, mbaꞌeta ayvu porã rupi ijayvu rã oendu vy onhemondyi. Haꞌe vy oporandu okuapy: — Pevaꞌe ndaꞌu José raꞌy eꞌỹ ri?

23 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xevy pe aipopeje ꞌrã: “Poropoanoa, enhemonguera ndee ae. Apy nderekoa py ae ejapo avi roendu rã Cafarnaum py rejapo vaꞌekue ramigua haꞌe javi”, peje ꞌrã xevy.

24 Aipoeꞌive ju: — Anhetẽ aipoaꞌe pendevy: Neĩ peteĩve profeta ndaꞌipoi hekoa pygua kuery ae omovaẽ porã vaꞌerã.

25 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Elias oiko jave heta ikuai rakaꞌe Israel kuery regua imeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe jave mboapy maꞌetỹ rire mboapy meme jaxy re ndaꞌokyvei ramo yvy jave re karuai oiko.

26 Haꞌe rami teĩ haꞌe pygua kuery neĩ peteĩvea py ma Elias nombouai, peteĩ imeveꞌỹ vaꞌe Sidom katyꞌi Sarepta tetã pyguaa py eꞌỹ vy.

27 Haꞌe gui profeta Eliseu ju oiko jave ma heta avi ikuai rakaꞌe Israel kuery regua lepra revegua. Haꞌe rami avi neĩ peteĩve ma ixupe ndoikyꞌaꞌo ukaai, Síria pygua Naamã eꞌỹ vy — heꞌi. Profeta kuery pe Nhanderuete oipytyvõ uka rakaꞌe amboae yvy pygua kuery, hekoa py ae nomboeteai ramo.

28 Haꞌe ramo haꞌe javive onhemboꞌeaty py ikuai vaꞌe povaꞌe ayvu oendu vy ipoxypa.

29 Haꞌe vyve opuꞌãmba vy tetã gui oguenoẽ vy ogueraa peteĩ itaova áry peve, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe áry tetã oĩ ramo, haꞌe gui yvyꞌã guy katy oity aguã.

30 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery mbyte rupi Jesus oaxa vy ojepeꞌa ovy.

31 Haꞌe gui ma Galiléia regua Cafarnaum tetã py ju oo. Sábado ára py nhomboꞌe oiny.

32 Haꞌe nhomboꞌe rã oendu vaꞌe onhemondyipa okuapy, opoꞌakaa rupi ijayvu ramo.

33 Onhemboꞌeaty py oĩ avi peteĩ ava hexe anha ikyꞌa vaꞌe onhemondea vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojapukai atã:

34 — Jesus Nazaré pygua vaꞌe, mbaꞌe tu orereve ndee rereko? Oremomba aguã teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reikoa — heꞌi.

35 Haꞌe ramo ixupe Jesus ijayvu atã vy aipoeꞌi: — Ekyrirĩ, haꞌe ejepeꞌa pevaꞌe ava gui — heꞌi. Haꞌe ramo pavẽ renonde yvy rupi anha oity ma vy ojepeꞌa ava gui, ojapo vai eꞌỹ re.

36 Haꞌe javive onhemondyipa vy aipoeꞌi joupe-upe: — Mbaꞌe nunga ayvu tu povaꞌe? Mbaꞌeta opoꞌakaa rupi ijayvu rã nheꞌẽ vai kuery voi ojepeꞌa ꞌrã — heꞌi okuapy.

37 Haꞌe ramo haꞌe nungakue haꞌe katy rai-raiꞌi rupi ikuai vaꞌe oendupa.

38 , ; Onhemboꞌeaty gui Jesus oẽ vy Simão ro py ju ovaẽ. Simão raixo ma imbaꞌeaxy oupy, ipire raku vaipa vy. Haꞌe ramo Jesus pe ojerure okuapy kunha vaꞌe re.

39 Haꞌe ramo ituia katy ojeroꞌa vy ipire raku pe ijayvu atã ramove oaxapa vyvoi. Haꞌe rireꞌive opuꞌã vy ojapo mbaꞌemo haꞌe kuery pe.

40 , ; Kuaray oike jave ma oĩa py ogueru okuapy opa marãgua mbaꞌeaxy gui imbaꞌeaxy vaꞌe. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ re opoko vy omonguerapa.

41 Heta gui anha kuery ojapukai reve ojepeꞌa vy aipoeꞌi: — Ndee ma Nhanderuete Raꞌy — heꞌi ramo haꞌe kuery pe ijayvu atã okyrirĩ aguã re, Cristo oikoa oikuaa ramo.

42 Koꞌẽmbaꞌi ramove ojepeꞌa vy oo tekoa eꞌỹa katy. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery oeka vy jogueraa oĩa peve. Haꞌe vy ixupe ojerure okuapy oeja eꞌỹ aguã.

43 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ma amboae tetã rupi voi ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua amombeꞌu aguã rami aiko, haꞌe rami aguã ae xemboua rire — heꞌi.

44 Haꞌe rami vy ayvu omombeꞌu oikovy Judéia regua onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi.

5

1 Pira omboꞌa retaague Haꞌe gui ma Genesaré yupa yvýry rupi ju oiko. Haꞌe jave heta vaꞌe kuery omboty rei okuapy Nhanderuete ayvu oenduxe vy.

2 Haꞌe rã oexa mokoĩ kanoã yy rembe re oĩ vaꞌe. Pira mboꞌaa kuery ma oẽmba raꞌe pira mboꞌaa ojoi aguã.

3 Peteĩ kanoã Simão mbaꞌe py oike vy ojerure yy rembe gui ogueraaveꞌi aguã. Haꞌe gui kanoã py oguapy vy omboꞌe oiny heta vaꞌe kuery.

4 Ijayvupa ma vy aipoeꞌi Simão pe: — Eraa kanoã typyvea py, haꞌe pemombo pira mboꞌaa pemboꞌa aguã.

5 Simão ombovai: — Oremboꞌea, pytũ mbukukue re rombaꞌeapo teĩ noromboꞌai mbaꞌeve. Teĩ ndeayvua rupi vy amombo ju ꞌrã pira mboꞌaa — heꞌi.

6 Haꞌe rami ojapo vy omboꞌa reta pira, pira mboꞌaa voi oxopa rai.

7 Haꞌe ramo opo py oenoĩ oirũ kuery kanoã mboae py ikuai vaꞌe ou aguã oipytyvõ vy. Haꞌe vy mokoĩve kanoã omonyẽ pira ramo yy py ogueroike rai-raiꞌi heravy.

8 Haꞌe nunga Simão Pedro oexa vy guenapyꞌã re oĩ Jesus renonde. Aipoeꞌi: — Senhor, ejepeꞌa ke xea gui, mbaꞌeta xee ma ajejavypa vaꞌe — heꞌi.

9 Mbaꞌeta heta ete pira hoꞌa rã oexa vy onhemondyi, irũ kuery haꞌe javive reve.

10 Irũ kuery Zebedeu raꞌy Tiago haꞌe João voi onhemondyi. Jesus aipoeꞌi Simão pe: — Enhemondyi eme, aỹ gui ma avakue jouarã ꞌrã reiko — heꞌi.

11 Haꞌe ramo haꞌe kuery yy rembe re kanoã omboja vy oejapa ojeꞌoivy hupive.

12 ; Peteĩ tetã py Jesus oiko jave ou peteĩ ava hete haꞌe javi rupi lepra oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oexa Jesus vy guenapyꞌã re oĩ henonde, ngova yvy re omovaẽ. Haꞌe vy ojerure ixupe: — Senhor, lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy ke xekyꞌaꞌo — heꞌi.

13 Haꞌe ramo okuaveꞌẽ vy opoko hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi. Haꞌe ramove lepra okanhymba.

14 Ixupe Jesus aipoeꞌive ju avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã. — Vaꞌeri tereo, sacerdote pe ejexa uka, haꞌe rekueraague re emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague rami vy, heta vaꞌe kuery oikuaa avi aguã — heꞌi.

15 Jesus aipoeꞌiague rami eꞌỹ ava vaꞌe oo vyve omombeꞌupa. Haꞌe ramo heta-etave ma ou Jesus oĩa py ijayvua oendu aguã, ombaꞌeaxy gui okueraxe vy guive.

16 Haꞌe rã Jesus ma ojepeꞌa jepi ꞌrã haꞌe aeꞌia py onhemboꞌe aguã.

17 ; Peteĩ ára Jesus nhomboꞌe oiny jave fariseu haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery oguapy okuapy haꞌe py, opa rupi gui ou vaꞌekue, Galiléia, Judéia haꞌe Jerusalém gui. Senhor poꞌakaa hexe oĩ nhomonguera aguã.

18 Haꞌe gui ou avi amongue avakue peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe hupa reve ogueru vaꞌe. Ogueroikexe teĩ Jesus renonde py onhono aguã.

19 Heta vaꞌe kuery gui ndaꞌevei ogueroike aguã. Haꞌe ramo oguerojeupi oo áry, haꞌe oipeꞌaague rupi hupa reve omboguejy ikuai vaꞌe mbyte py, Jesus renonde.

20 Avakue ojerovia etea Jesus oikuaa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe: — Ava, rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi.

21 Haꞌe rami rã lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ndojou porãi vy aipoeꞌi: — Marã ramigua tu po rami ijayvu vai vaꞌe? Avave rei nombogue kuaai ꞌrã joeko vaiague, Nhanderuete eꞌỹ vy — heꞌi okuapy.

22 Haꞌe kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py?

23 Mbaꞌe ayvu rupi tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epuꞌã, haꞌe eguata” haꞌe ꞌrã?

24 Vaꞌeri peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ko yvy re oiko vy joeko vaiague ombogue aguã voi ipoꞌaka vaꞌea — Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi: — Xee aipoaꞌe ndevy: Epuꞌã, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero katy — heꞌi.

25 Haꞌe ramove opuꞌã pavẽ oexaa gui, oupi ngupa ituiaty, haꞌe oo ngoo katy. Nhanderuete pe oporaei ovy.

26 Haꞌe javive onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Okyjepa reve aipoeꞌi: — Ange ma jaexa mbaꞌemo porã — heꞌi okuapy.

27 ; , Haꞌe vaꞌe rire Jesus oo jevy vy oexa peteĩ imposto re nhombopaga vaꞌety Levi hery vaꞌe, imposto opagaaty py oguapy oiny rã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Eju ke xerupive — heꞌi.

28 Haꞌe ramo opuꞌã vy oejapa ovy hupive oo aguã.

29 ; Haꞌe rire Jesus pe Levi ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe ngoo py. Heta avi ikuai haꞌe py, imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe amboae kuery hexeve okaru aguã.

30 Fariseu haꞌe irũ kuery lei re nhomboꞌe vaꞌety ijayvu okuapy Jesus remimboꞌe kuery re. Haꞌe vy oporandu: — Mbaꞌe re tu pekaru ri imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve?

31 Jesus ombovai: — Hexaĩ vaꞌe kuery ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe kuery anho ꞌrã oipota.

32 Haꞌe rami vy xee ma heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã heko vai vaꞌe aenoĩ aguã ojeko rerova aguã — heꞌi.

33 ; Haꞌe kuery aipoeꞌi ixupe: — João remimboꞌe haꞌe fariseu remimboꞌe kuery ma okaru eꞌỹ re ikuai jepi ꞌrã onhemboꞌe vy. Haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma any, okaru haꞌe oyꞌu ꞌrã.

34 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Omendaa py pejapo ꞌrã ri tyꞌy oenoĩ mbyre kuery okaru eꞌỹ re ikuai aguã rami, haꞌe kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja?

35 Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe kuerya gui omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe ára mae ꞌrã haꞌe kuery ikuai okaru eꞌỹ re — heꞌi.

36 Haꞌe kuery pe omombeꞌu avi peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: — Avave rei ao pyau gui nomboi ꞌrã haꞌykue ao ymague re omboja aguã. Haꞌe rami vy omondoro ꞌrã ipyau, haꞌe ipyau raꞌykue voi ndoja porãi ꞌrã inhymague re.

37 Haꞌe avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau, mbaꞌeta vinho pyau ombovaipa ꞌrã hyru. Vinho onheẽmba ꞌrã, hyru voi ivaipa ꞌrã.

38 Haꞌe rami ꞌrãgue py vinho pyau ma hyru pyau py ꞌrã omboyru. [Haꞌe ramo ꞌrãe mokoĩve oĩ porã.]

39 — Haꞌe rami avi avave rei vinho ymague oyꞌu rire ndoyꞌuxei ꞌrã ipyau vaꞌe, mbaꞌeta aipoeꞌi ꞌrã: “Inhymague ma iporãve.”

6

1 ; Peteĩ sábado py trigoty rupi Jesus kuery oaxa jogueravy jave hemimboꞌe kuery hiꞌa oipoꞌo vy hoꞌu heravy oipokyty vaꞌekue.

2 Haꞌe ramo amongue fariseu kuery aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu evoko rami pejapo sábado ára py ndaꞌevei vaꞌeri?

3 Jesus ombovai: — Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo vaꞌekue?

4 Haꞌe ma Nhanderuete ro py oike vy ojou mbojape Senhor renonde omoĩ mbyre, haꞌe hoꞌu. Omeꞌẽ avi ngupive ikuai vaꞌe pe, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, sacerdote kuery pe anho haꞌeve — heꞌi.

5 Haꞌe aipoeꞌive ju haꞌe kuery pe: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma sábado ára re voi ipoꞌaka vaꞌe.

6 ; Sábado jevy py onhemboꞌeaty py ju oike vy nhomboꞌe oiny. Haꞌe py oĩ avi peteĩ ava ipo oiporu kuaa regua re ipiru vaꞌe.

7 Lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ikuai vaꞌe oexa pota okuapy sábado ára py pa nhomonguera ꞌrãa re, hexe ijayvu reixe vy.

8 Haꞌe rã haꞌe kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoeꞌi ava ipo piru vaꞌe pe: — Epuꞌã ejuvy mbyte katy — heꞌi ramo opuꞌã ouvy.

9 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi amboae kuery pe: — Mbaꞌexa tu peikuaa? Haꞌeve ri ndaꞌu sábado ára py jajapo porã, tyrã pa jajapo vai? Haꞌeve ri ndaꞌu joekove jaraa jepe, tyrã pa tove tomano? — heꞌi.

10 Haꞌe gui oyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javive re omaꞌẽ reve aipoeꞌi ava vaꞌe pe: — Emboꞌyvi ndepo. Haꞌe rami opo omboꞌyvi ramo okuera.

11 Haꞌe rami rã amboae kuery ma ipoxypa, haꞌe joupe-upe oporandu mbaꞌe pa Jesus re ojapo aguã re.

12 ; Haꞌe vaꞌe jave py oo yvyty áry onhemboꞌe aguã. Haꞌe vy pytũ mbukukue re onhemboꞌe oiny Nhanderuete pe.

13 Koꞌẽmba jave ojea py oenoĩ guemimboꞌe kuery haꞌe javi, haꞌe vy oiporavo doze. Haꞌe vaꞌe kuery pe ma “Apóstolo” heꞌi: “Apóstolo” ꞌea ma Cristo rembiporavo guery rupi omondouka vaꞌe ayvu omombeꞌu haꞌe nhomonguera aguã.

14 Simão hery mboaerã Pedro omoĩ vaꞌekue haꞌe tyvy André, Tiago haꞌe João, Filipe haꞌe Bartolomeu,

15 Mateus haꞌe Tomé, Alfeu raꞌy Tiago haꞌe Simão “Zelote” ꞌea vaꞌe,

16 Tiago raꞌy Judas haꞌe Judas Iscariotes Jesus jopy uka nhemiarã vaꞌe avi.

17 Haꞌe kuery reve oguejy vy yvy joja reia py ju ovaẽ, hemimboꞌe kuery mboae haꞌe heta rei vaꞌe ikuaia py. Judéia haꞌe javi gui, Jerusalém, Tiro haꞌe Sidom haꞌe yeꞌẽ rembe katy gui ou vaꞌekue.

18 Haꞌe kuery ma ayvu oenduxe vy ou vaꞌekue, ombaꞌeaxy gui okueraxe vy guive. Nheꞌẽ vai omoangeko vaꞌe guive ou rã omonguerapa.

19 Heta vaꞌe kuery haꞌe javive opokoxe hexe, mbaꞌeta ixugui ipoꞌakaa oẽ vaꞌe py nhomonguerapa ramo.

20 Haꞌe gui guemimboꞌe kuery re omaꞌẽ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Iporiaukueꞌi pendekuai vaꞌe, pevyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta Nhanderuete poꞌakaa pendevy guarã oĩ.

21 — Pevyꞌa ete ꞌrã aỹ pekaruxe vaꞌe, mbaꞌeta perekopa ꞌrã. — Aỹ pejaeꞌo vaꞌe, pevyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta penderory riae ꞌrã.

22 — Pevyꞌa ete ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue káuxa avakue pendere ndaꞌijaꞌei vy penemoxẽ, pendere ijayvu rei haꞌe penderery vaikue vaꞌe rami oikuaa ramo.

23 Haꞌe nunga oiko rã pevyꞌa haꞌe peporaei, mbaꞌeta heta mbaꞌe yva re oĩ pendevy guarã. Mbaꞌeta yma rupi haꞌe rami ae tamoĩ kuery oguereko axy rakaꞌe profeta kuery.

24 Ndaꞌevei ete ꞌrãa re ijayvuague — Haꞌe rã aỹ perekopa vaꞌe pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta perekopa ma penembovyꞌaarã.

25 — Ndaꞌevei ete ꞌrã pekaru porã vaꞌe pe, mbaꞌeta pendu ꞌrã karuai. — Ndaꞌevei ete ꞌrã pevyꞌa rei vaꞌe pe, mbaꞌeta pendepyꞌa vai haꞌe pejaeꞌo ꞌrã.

26 — Ndaꞌevei ete ꞌrã pendejou porã vaꞌe haꞌe javi pe, mbaꞌeta haꞌe rami ae peneramoĩ kuery ojou porã rei rakaꞌe profeta ramigua kuery.

27 — Haꞌe rã xeayvua re pejapyxaka vaꞌe pe ma aipoaꞌe: Peayvu ꞌrã pendovaigua kuery, pejapo porã ꞌrã pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe pe.

28 Peroayvu porã ꞌrã pendere inheꞌẽ vai vaꞌe, haꞌe pejerure ꞌrã pendere ijayvu rei vaꞌe re. ;

29 Amongue pendova pete rã perova hovai re ju oipete aguã. Amongue pendeparito oipeꞌa rã penekamixa avi ꞌrã peraa uka.

30 Pemeꞌẽ ꞌrã pẽvy ojerure vaꞌe haꞌe javi pe. Amongue penembaꞌe ogueraa ramo ndaꞌevei “Emeꞌẽ ju” peje aguã.

31 Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo haꞌe kuery pe.

32 — Xapyꞌa rei penderayvu vaꞌe anho ri peayvu vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery voi oayvu ꞌrã guayvua kuery.

33 Pendevy ojapo porã vaꞌe pe anho ri pejapo porã vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery voi haꞌe rami ikuai.

34 Pendevy omboekovia vaꞌerã pe anho ri mbaꞌemo peiporuka vy mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery voi joupe oiporuka ꞌrã mbaꞌemo haꞌekue rami ju ojopy aguã.

35 — Haꞌe rã peẽ ma peayvu ꞌrã pendovaigua kuery voi, haꞌe pejapo porã joupe, mbaꞌemo peiporuka ꞌrã hekovia reꞌỹ. Haꞌe rami rã ꞌrãe heta omoĩ porãa pendevy guarã, haꞌe Yvate ete vaꞌe raꞌy pendekuai. Mbaꞌeta haꞌe ma ojapo porã ꞌrã hexe imaꞌenduꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe kuery pe voi.

36 Penhomboaxy kuaa ꞌrã Penderu nhomboaxya rami.

37 — Peikuaa pota rei eme joe, pendere oikuaa potaa eꞌỹ aguã. Penhombopaga eme penembopagaa eꞌỹ aguã. Pejoperdoa ꞌrã pendeperdoaa aguã. ; ; ,

38 Joupe mbaꞌemo pemeꞌẽ ri ramo pendevy ju omeꞌẽa ꞌrã mbaꞌemo. Omboyru porãꞌi, omomy-momyĩ, ojapete ramo tynyẽ vaipa vy onheẽmba rei vaꞌe ꞌrã omeꞌẽa pendevy. Mbaꞌeta joupe pejapoa rami avi pendevy ju ojapoa ꞌrã.

39 Ára revegua eꞌỹ meme jogueraa vaꞌe re ijayvuague Haꞌe kuery pe omombeꞌu avi peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy: — Haꞌeve ri ndaꞌu ára revegua eꞌỹ ogueraa aguã amboae ára revegua eꞌỹ? Haꞌe rami vy ndaꞌu mokoĩve ndoꞌai ꞌrã ri hugua katy?

40 Temimboꞌe kuery ma imboꞌea gui yvateve vaꞌeꞌỹ. Imboꞌe porã mbyre ma imboꞌeare rami avi ꞌrã ikuai. ;

41 — Mbaꞌe re tu nderyvy rexa py ikyꞌa oĩ vaꞌe re rexa pota, haꞌe rã yvyra nderexa py oĩ vaꞌe re ma ndereikuaa potai?

42 Mbaꞌe re tu nderyvy pe “Xeryvy, tove tanoẽ ikyꞌa nderexa gui” ꞌre vaꞌeri nderexa py yvyra oĩ vaꞌe re ma ndereikuaa potai? Heko porã merami rive vaꞌe, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Haꞌe vy ꞌrãe rexa porã nderyvy rexa gui ikyꞌa renoẽ aguã.

43 — Jipoi yvyra porã hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe, neĩ yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe voi jipoi hiꞌa porã vaꞌe.

44 Mbaꞌeta yvyra ikuai vaꞌe jaikuaa ꞌrã hiꞌa re vy. Figo ma nanhamondoi ꞌrã juuꞌy gui, haꞌe uva ma nanhamondoi ꞌrã juu rakuaendy gui.

45 Heko porã vaꞌe oexa uka ꞌrã opyꞌa re mbaꞌemo porã omoĩ vaꞌekue, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai omoĩ vaꞌekue ꞌrã oexa uka. Mbaꞌeta nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re ae ꞌrã nhandeayvu.

46 — Mbaꞌe re tu xevy “Senhor, Senhor” peje vaꞌeri ndapejapoi ajapo uka vaꞌe?

47 Haꞌe javive xea py ou, xeayvu oendu haꞌe haꞌekue rami ikuai vaꞌe ma xee amombeꞌu ta marã rami pa ikuaia.

48 Haꞌe kuery ma ikuai peteĩ ava oorã ojapo vy ijyta kuarã yvy ojoꞌo puku vy ita áry omoꞌã vaꞌe rami. Haꞌe gui yy tyguaxu vy oo re ojeapi-api teĩ ndoityi, omboyta porã rire.

49 Haꞌe rã xeayvu oendu teĩ haꞌekue rami ndaꞌikuai vaꞌe ma ava oorã ojapo vy omboyta vai-vai vaꞌe rami. Haꞌe gui oo re yy ojeapi-api vy oitypa vyvoi, ombovaipa katuĩꞌi. ;

7

1 Haꞌe vaꞌe ayvu heta vaꞌe kuery pe Jesus omombeꞌupa ma vy oo Cafarnaum tetã py.

2 Haꞌe py ma peteĩ xondaro ruvixa rembiguai oayvu ete vaꞌe imbaꞌeaxy vy omano raiꞌi oupy.

3 Jesus re imaꞌenduꞌaa ramo huvixa oendu vy oĩa katy omondouka amongue judeu mongetaaty kuery, haꞌe kuery ojerure rã ou vy omonguera aguã hembiguai.

4 Haꞌe kuery ma Jesus-a py ovaẽ vy ojerure ete okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Huvixa ma haꞌeve reipytyvõ aguã,

5 mbaꞌeta nhande kuery irũ oiko vy ojapo karamboae ronhemboꞌe atyrã — heꞌi okuapy.

6 Haꞌe ramo Jesus oo haꞌe kuery reve. Oo py ovaẽ raiꞌi ma ovy jave xondaro ruvixa omondouka ju oirũ kuery regua aipoeꞌi aguã: — Senhor, xero py revaẽ eꞌỹ teĩ haꞌeve, mbaꞌeta xee xeꞌyvyĩꞌi ete xero py romovaẽ aguã.

7 Haꞌe nunga rupi ndaxepyꞌa guaxui xee aju aguã ndea py. Peteĩ ayvu ri eruruka xerembiguai tokuera.

8 Mbaꞌeta xee voi xeruvixa oĩ vaꞌe oipotaa rami aiko vaꞌe. Ikuai avi xondaro kuery xeayvua rami ikuai vaꞌe. Peteĩ pe “Tereo” haꞌe ramo oo ꞌrã. Haꞌe rã amboae pe ma “Eju” haꞌe rã ou ꞌrã. Xerembiguai kuery pe “Ejapo haꞌe nunga” haꞌe ramo ojapo ꞌrã — heꞌi.

9 Povaꞌe ayvu Jesus oendu vy onhemondyi. Haꞌe rami vy hupive ou vaꞌe kuerya katy ojere vy aipoeꞌi: — Xee ma aipoaꞌe pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri haꞌe rami ojerovia ete vaꞌe — heꞌi.

10 Haꞌe gui omondouka pyre oo katy ojevy vy oexa rã tembiguai okuera ma raꞌe.

11 Naim tetã py kunha imeveꞌỹ vaꞌe piꞌa omboete jevyague Haꞌe vaꞌe rireꞌi Jesus oo peteĩ tetã Naim hery vaꞌe katy. Hupive hemimboꞌe kuery haꞌe heta vaꞌe kuery ojeꞌoi.

12 Tetã kora rokẽ py ovaẽ rai ovy jave oẽ jekuaa mbaꞌe guaxu reraa kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma peteĩ kunha imeveꞌỹ vaꞌe piꞌa peteĩꞌi vaꞌekue ogueraa. Ixykueꞌi reve heta avi ojeꞌoi tetã pygua kuery.

13 Haꞌe nunga Senhor oexa vy omboaxy kunha vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ejaeꞌo eme.

14 Haꞌe rami vy onhemboja vy opoko omano vaꞌe rupa re. Heraa kuery omombyta vy aipoeꞌi: — Kunumi, xee aipoaꞌe ndevy: Epuꞌã ke — heꞌi.

15 Haꞌe ramo omano vaꞌekue oguapy oiny vy ijayvu. Haꞌe rã ixy pe ju Jesus omboaxa.

16 Haꞌe javive onhemondyipa vy Nhanderuete omboetea rupi aipoeꞌi: — Profeta ipoꞌakapa vaꞌe oiko nhande kuery mbyte, Nhanderuete ojekuaa uka raꞌe ojeupegua kuery pe — heꞌi okuapy.

17 Haꞌe vaꞌe omombeꞌua rã oendupaa Judéia haꞌe javi rupi, haꞌe gui haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi.

18 Haꞌe nungakue haꞌe javi João Batista pe hemimboꞌe kuery omombeꞌu. Haꞌe rã haꞌe kuery regua mokoĩ João oenoĩ vy

19 omondouka Senhor-a katy oporandu aguã: “Ndee teve reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã amboae?” heꞌi aguã.

20 Jesus oĩa py avakue ovaẽ vy aipoeꞌi ixupe: — João Batista orembou apy ndevy roporandu aguã: Ndee ae pa reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã amboae? — heꞌi.

21 Haꞌe vaꞌe jave Jesus heta omonguera imbaꞌeaxy vaꞌe oiko axyague gui, anha onhemondea vaꞌe guive. Heta avi omomaꞌẽ ára revegua eꞌỹ.

22 Haꞌe gui mae ma Jesus ombovai haꞌe kuery pe: — Tapeo pemombeꞌu João pe pexa haꞌe pendu vaꞌekue: ára revegua eꞌỹ omaꞌẽ ju, oguata eꞌỹ vaꞌekue oguata, lepra revegua ojekyꞌaꞌo, ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu, omano vaꞌekue onhemboete, haꞌe iporiaukueꞌi pe omombeꞌua ayvu porã.

23 Ovyꞌa ete ꞌrã xere ojeroviaa gui ndojepeꞌai vaꞌe — heꞌi.

24 Oporandu aguã ombou pyre kuery ojeꞌoi ju rire João reko re Jesus ijayvu heta vaꞌe kuery pe: Haꞌe vy aipoeꞌi: — Marã ramigua pexa aguã tu peo tekoa eꞌỹa py? Takuaꞌi yvytu omomy-momyĩ vaꞌe ramigua ri tyꞌy?

25 Marã ramigua pexa aguã tu peo rakaꞌe? Peteĩ ava ao porã py onhemonde vaꞌe? Haꞌe rami avi onhemonde porã haꞌe oguerekopa vaꞌe ma huvixa ro py ikuai vaꞌe anho.

26 Marã ramigua tu haꞌvy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoaꞌe pẽvy: João Batista ma profeta ikuai vaꞌe gui voi yvateve vaꞌe.

27 Mbaꞌeta hekorã re ae ipara oiny: “Xee amondouka ꞌrã peteĩ xerembiguai nerenonderã, nderaperã oguereko katu aguã”, heꞌi vaꞌekue.

28 Xee aipoaꞌe pẽvy: Kunha gui oiko vaꞌekue jipoi João Batista gui yvateve vaꞌe. Haꞌe rã Nhanderuete poꞌakaa py yvyĩgueveꞌi vaꞌe ma ixugui yvateve — heꞌi.

29 Haꞌe javive oendu vaꞌe haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety kuery voi Nhanderuete guigua teko porã João omombeꞌu rã oendu vy ixupe onhemongarai uka vaꞌekue.

30 Haꞌe rã fariseu haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma Nhanderuete oipotaa rami ndaꞌikuaixei vy João pe nonhemongarai ukai vaꞌekue. Haꞌe gui aipoeꞌive ju:

31 — Mbaꞌe nunga re ndaꞌu ambojoja ꞌrã aỹgua kuery reko? Marã rami ndaꞌu haꞌe kuery ikuai?

32 Haꞌe kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy joupe-upe ojapukai vaꞌe rami: “Mimby romonheꞌẽ ramo peẽ ndapejerokyi, haꞌe gui omanoa pygua romonhendu ramo ma ndapejaeꞌoi”, heꞌi vaꞌe kuery rami.

33 Mbaꞌeta João Batista ou vy mbojape hoꞌu eꞌỹ re oiko, vinho ndoyꞌui guive. Haꞌe rami rã ixupe peẽ kuery “Anha reve rima oiko”, peje.

34 Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma ou vy okaru haꞌe oyꞌu ramo ixupe “Pevaꞌe ma okaru guaxu, vinho oyꞌu, haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety heko vai vaꞌe kuery re onhemoirũ vaꞌe”, peje.

35 Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe kuery haꞌe javi ma ojou porã ꞌrã ꞌarandu rupi ikuai vaꞌe — heꞌi.

36 Kunha heko vai vaꞌekue Jesus py re heakuã porã vaꞌe oikytyague Peteĩ fariseu oenoĩ Jesus hexeve oo vy okaru aguã. Haꞌe rã fariseu ro py Jesus ovaẽ ma vy mesa py oĩ.

37 Peteĩ kunha heko vai vaꞌekue haꞌe vaꞌe tetã pygua ae oikuaa fariseu ro py okaru oinya. Haꞌe rami vy oĩa py peteĩ heakuã porã vaꞌe ryru ogueru, ita xiĩ vaꞌe guigua.

38 Hakykue gui onhemboja vy ojaeꞌo reve omoakỹ ipy guexay py, haꞌe oꞌa py ju omombiru. Ipy rupi oayvu reve oikyty heakuã porã vaꞌe.

39 Haꞌe nunga fariseu henoĩare oexa vy aipoeꞌi ojeupe ae: — Pevaꞌe ma profeta ete vaꞌe rire oikuaa ꞌrãgue mbaꞌe nunga kunha pa hexe opoko vaꞌea, mbaꞌeta heko vai vaꞌe — heꞌi.

40 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi fariseu pe: — Simão, peteĩ mbaꞌe areko amombeꞌu vaꞌerã ndevy. Ombovai: — Emombeꞌu haꞌvy, poromboꞌea — heꞌi.

41 Aipoeꞌi: — Oiko peteĩ nhomboreve vaꞌety. Haꞌe vaꞌe pe mokoĩ oreve. Peteĩ oreve quinhentos ára repy, haꞌe rã amboae ma cinqüenta oreve.

42 Neĩ peteĩve ma ndoguerekoi omboekovia aguã. Haꞌe ramo imboreveare omboguepa mokoĩve orevea. Mokoĩve gui mavaꞌe ndaꞌu oayvuve?

43 Simão ombovai: — Xee aikuaa rã oreve retave vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo aipoeꞌi ixupe: — Haꞌevea rami rembovai — heꞌi.

44 Haꞌe gui kunha vaꞌe re ranhe omaꞌẽ vy aipoeꞌive ju Simão pe: — Rexa pa kovaꞌe kunha? Ndero py xee avaẽ ramo ndee ndererui yy xepy ajoi aguã. Haꞌe rã pevaꞌe kunha ma guexay py ae ojoi xepy, haꞌe gui oꞌa py ju omombiru. Haꞌe kuery reko rami vy oo py ovaẽ ramo hoo vaꞌe omovaẽ vy ogueru ruka ꞌrã yy ipoua kuery ojepyei aguã, tape rupi yvy kuꞌi heta vaꞌe gui (Gênesis 19.2, 24.32, 43.24, Juízes 19.21, João 13.1-14).

45 Ndee ma xerova rupi ndereayvui. Haꞌe rã pevaꞌe ma avaẽ guive xepy rupi oayvupa.

46 Ndee ma azeite ndereikytyi xeakã re. Haꞌe rã pevaꞌe ma xepy re oikyty oiny heakuã porã vaꞌe.

47 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ndevy: Pevaꞌe ojejavy eteague omboguepaa ma, mbaꞌeta xerayvu ete. Haꞌe rã ojejavyague nombogueaive vaꞌe ma ndaxerayvuive ꞌrã — heꞌi.

48 Haꞌe gui ma kunha vaꞌe pe aipoeꞌi: — Rejejavyague omboguepaa ma.

49 Haꞌe ramo hexeve okaru vaꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi: — Mavaꞌe ndaꞌu pevaꞌe ava jejavya voi ombogue vaꞌe? — heꞌi okuapy.

50 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi kunha vaꞌe pe: — Rejeroviaa ndereraa jepe ma. Tereo porã ke.

8

1 Kunhague Jesus pytyvõa kuery rery oĩa Haꞌe rire Jesus oguata oikovy tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi. Omombeꞌu ovy ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua. Hupive hemimboꞌe kuery doze vaꞌe ojeꞌoi,

2 haꞌe amongue kunhague anha gui haꞌe mbaꞌeaxy gui ogueraa jepe vaꞌekue avi: Maria Madalena hery vaꞌe sete anha gui oepy vaꞌekue,

3 huvixa Herodes rembiguai Cuza raꞌyxy Joana, haꞌe gui Suzana. Heta avi kunhague mboae ojeꞌoi mbaꞌemo py oipytyvõ vaꞌety kuery.

4 ; Jesus oĩa py heta ou opa rupi tetã ikuai vaꞌe gui. Haꞌe ramo omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy:

5 — Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy. Haꞌe vaꞌe omoaĩ ramo amongue haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry. Haꞌe nunga re opyrõmbaa, guyraꞌi hoꞌupa guive.

6 Amboae ma itaty reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue yvateꞌi vyve ipiru, naꞌinhakỹi ramo.

7 Amboae ma juu mbyte rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue jojavi yvate vy ojukapa.

8 Haꞌe rã amboae ma yvy porãa rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma yvate haꞌe hiꞌa porã. Cem raꞌyĩ peteĩ-teĩ gui oiko. Haꞌe rami ijayvupa ma vy aipoeꞌi: — Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu.

9 ; Hemimboꞌe kuery oikuaa porãvexe vy oporandu ixupe: — Mbaꞌe nunga re tu povaꞌe rembojoja?

10 Jesus ombovai: — Pendevy ma Nhanderuete oikuaa uka opoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe rã amboae kuery pe ma mbaꞌemo re ambojojaa rupi rive amombeꞌu ayvu, haꞌe kuery oexa teĩ ndoexa kuaai aguã, haꞌe oendu teĩ noendu kuaai aguã.

11 — Povaꞌe nunga re ma ambojoja kuri. Haꞌyĩgueꞌi ma Nhanderuete ayvu.

12 Tape yvýry hoꞌa vaꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ anha ou vy ipyꞌa gui oipeꞌa ꞌrã, oguerovia eꞌỹ haꞌe oo jepe eꞌỹ aguã.

13 Itaty reia rupi hoꞌa vaꞌekue rami ikuai ayvu oendu vy ojou porã haꞌe oguerovyꞌa vaꞌe. Ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai vy xapyꞌaꞌi anho ꞌrã ojerovia. Haꞌe gui mbaꞌemo oiko rã ojepeꞌa ꞌrã.

14 Juu mbyte rupi hoꞌa vaꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ mbaꞌemo yvy regua re, ombaꞌe rei-reirã haꞌe mbaꞌemo imbovyꞌaarã re openave vy hexaraipa. Haꞌe rami vy ndaiꞌai.

15 Haꞌe rã yvy porãa rupi hoꞌa vaꞌekue rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy opyꞌa re omoĩ. Haꞌe kuery ma ojepeꞌa eꞌỹ vy hiꞌa porã.

16 — Avave rei tataendy nhamoendy vy ndajajaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo ryru py, neĩ tupa guýry nanhamoĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py imoiny oĩaty py ae ꞌrã jaupi, oike vaꞌe kuery oexa aguã hendy vaꞌe.

17 Ndoexa ukai pyre ojekuaapa ꞌrã, haꞌe onhomi mbyre oikuaa ukapaa ꞌrã.

18 Haꞌe nunga rupi peikuaa pota ke marã rami pa pendua re. Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oipeꞌapaa ꞌrã oguereko reiꞌi merami vaꞌekue — heꞌi.

19 ; Jesus oĩa py ixy haꞌe tyvy kuery ovaẽxe teĩ heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe gui ndaꞌevei ovaẽ ete aguã.

20 Haꞌe ramo omombeꞌua ixupe: — Ndexy haꞌe nderyvy kuery, pee oka py ikuai nderexaxe vy — heꞌi.

21 Ombovai: — Haꞌi haꞌe xeryvy kuery ma Nhanderuete ayvu oendu vy haꞌekue rami ae ikuai vaꞌe.

22 ; Peteĩ ára oĩ kanoã py guemimboꞌe kuery reve. Haꞌe vy haꞌe kuery pe — Jaaxa yupa rovai re — heꞌi. Haꞌe vy ojeꞌoi.

23 Yy rupi ooa ja haꞌe oke oupy. Haꞌe gui yupa áry rupi ou yvytu atã. Haꞌe ramo kanoã oike rai-raiꞌi yy py.

24 Haꞌe ramo haꞌe kuery ovaẽ Jesus ituia py. Omomyĩ vy aipoeꞌi: — Oremboꞌea, oremboꞌea, nhamanomba ta rima! — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo Jesus omyĩ vy ijayvu atã yvytu haꞌe yai pe. Haꞌe ramove opytuꞌupa, ndaꞌyvytuvei.

25 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mamo tu oĩ pejeroviaa? Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa, okyje guive. Haꞌe vy aipoeꞌi joupe-upe: — Marã ramigua tu pevaꞌe, yvytu haꞌe yai pe ijayvu ramo voi onheꞌẽ rendu aguã?

26 ; Haꞌe gui geraseno kuery yvy katy ju ojeꞌoi Galiléia yupa rovaigua re.

27 Kanoã gui oguejypa ramove ou peteĩ ava tetã gui. Haꞌe vaꞌe re ma anha onhemonde ramo yma rei ma ao nomoĩvei, neĩ ngoo rupi ndopytavei vaꞌe. Yvyra rupa rupi rive tema oiko.

28 Haꞌe vaꞌe oexa Jesus vyve guenapyꞌã re oĩ henonde. Haꞌe vy aipoeꞌi ojapukai atã reve: — Jesus Nhanderuete Yvate ete vaꞌe Raꞌy, mbaꞌe tu xee areko ndereve? Xee ajerure xemoingo axy eꞌỹ aguã — heꞌi.

29 Mbaꞌeta anha pe Jesus ijayvu ae ma ava gui oẽmba aguã, mbaꞌeta mbovykue rei eꞌỹ ma oguereko axy. Ipy haꞌe ipo corrente py ojokuapaa teĩ omondopa kuerei. Haꞌe ramo anha kuery ogueraa ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi.

30 Haꞌe gui ma Jesus oporandu ixupe: — Mbaꞌexa tu nderery? Ombovai vy — Heta vaꞌe — heꞌi, hexe heta anha onhemonde ramo.

31 Haꞌe vy ojerure yvykua vaikue py omondouka eꞌỹ aguã.

32 Haꞌe katyꞌi ma heta ikuai poryko okarua py yvyty re. Anha kuery ojerure omondouka aguã poryko re ju onhemonde aguã. Haꞌe ramo Jesus omondouka.

33 Haꞌe ramo ava gui anha kuery oẽmba vy poryko re ju onhemonde. Haꞌe ramo yvyꞌã guy katy onhamba jogueravy. Yy py hoꞌapa vy oyꞌupa.

34 Haꞌe gui ma poryko re opena vaꞌe kuery mbaꞌemo oiko vaꞌe oexa vy onhamba jogueravy, omombeꞌu tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi.

35 ; Haꞌe pygua kuery ou oiko vaꞌekue oexaxe vy. Jesus oĩa py ovaẽ vy oexa ava anha kuery oẽmbaague vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma onhemonde haꞌe hiꞌarandua oĩ porã ju ma. Jesus yvyꞌiry oguapy oiny. Haꞌe rã haꞌe kuery ndaekorãvei rei okuapy.

36 Haꞌe kuery pe hexaare regua omombeꞌu marã rami vy pa anha gui oepyague.

37 Geraseno kuery opa rupi gui ou vaꞌekue okyje vy ixupe ojerure haꞌe kuery rekoa gui ojepeꞌa aguã. Haꞌe ramo kanoã py Jesus ojeupi vy oo ju.

38 Haꞌe rã ava anha kuery oẽmbaague vaꞌe ma ojerure hupive oo aguã. Haꞌe rami teĩ Jesus omondouka vy aipoeꞌi:

39 — Tereo ndero pygua kuery pe emombeꞌu Nhanderuete ndevy ojapo vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe ramo tetã jave rupi oo vy omombeꞌu hexe Jesus ojapo vaꞌekue haꞌe javi.

40 , ; Haꞌe gui Jesus ojevy ramo heta vaꞌe kuery oarõ okuapy vaꞌe omovaẽ porã ovyꞌa reve.

41 Haꞌe jave py ma ou peteĩ ava Jairo hery vaꞌe, onhemboꞌeaty pygua huvixa. Haꞌe vaꞌe ma Jesus renonde guenapyꞌã re oĩ vy ojerure hoo py ovaẽ aguã,

42 mbaꞌeta tajy peteĩꞌi vaꞌe doze maꞌetỹ oguereko vaꞌe omano raiꞌi oupy ramo. Jesus ooa rupi heta vaꞌe kuery omboty rei ojeꞌoivy.

43 ; Oiko avi peteĩ kunha doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe. Avave rei nomongueravei ma, [haꞌe oguereko vaꞌekue haꞌe javi omeꞌẽ ma poropoanoa kuery pe.]

44 Haꞌe vaꞌe ma Jesus rakykue gui ovaẽ vy opoko ijao apy re. Haꞌe ramove opytuꞌu vyvoi hekoaxy.

45 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu xere opoko? Haꞌe javive nomombeꞌuxei ramo Pedro [oirũ kuery reve] aipoeꞌi: — Oremboꞌea, heta nderakykue ou vaꞌe ndejopy rei heravy nemboty rei vy, [vaꞌeri ndee “Mavaꞌe tu xere opoko?” ꞌre.]

46 Haꞌe rami teĩ Jesus aipoeꞌive tema: — Amongue taꞌvy xere opoko teve, mbaꞌeta aendu xegui xepoꞌakaa oẽ rã — heꞌi.

47 Haꞌe ramo kunha vaꞌe onhenhomi aguã ndaꞌevei ramo ou oryryipa reve, guenapyꞌã re oĩ henonde. Haꞌe vy pavẽ oendua py onhemombeꞌu mbaꞌe re pa hexe opokoa, haꞌe opoko vyve okueraague.

48 Haꞌe ramo ixupe aipoeꞌi: — Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo porã ke.

49 ; Jesus ijayvu teri hoꞌamy reve peteĩ ou onhemboꞌeaty pygua ruvixa ro gui. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Nderajy omano ma. Ndaꞌevevei ma poromboꞌea remoangekove aguã — heꞌi.

50 Haꞌe nunga Jesus oendu vy aipoeꞌi tuu pe: — Enhemondyi eme, ejerovia tema. Haꞌe ramo oo jepe ꞌrã — heꞌi.

51 Haꞌe gui oo py ovaẽ vy avave rei ndogueroikei, Pedro, João, Tiago, haꞌe kunhaꞌi ru haꞌe ixy eꞌỹ vy.

52 Haꞌe javive ipyꞌa vai vy ojaeꞌo okuapy rã oexa vy aipoeꞌi: — Pejaeꞌo eme. Kunhaꞌi vaꞌe nomanoi, oke rima — heꞌi.

53 Haꞌe ramo ojojai rei okuapy, omano maa oikuaa vy.

54 Haꞌe rã kunhaꞌi vaꞌe po re Jesus ojopy vy ijayvu atã reve aipoeꞌi ixupe: — Kunhaꞌi, evy ke.

55 Haꞌe ramove hexe inheꞌẽ ojevy ramo opuꞌã. Haꞌe ramo omongaru uka.

56 Tuu kuery onhemondyipa. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã oiko vaꞌekue.

9

1 ; Doze guemimboꞌe kuery Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka anha kuery haꞌe javi re, haꞌe nhomonguera aguã re.

2 Haꞌe vy omondouka Nhanderuete poꞌakaa regua omombeꞌu haꞌe imbaꞌeaxy vaꞌe omonguera aguã.

3 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌeve rei peraa eme peoa rupi, neĩ popoka, voko, mbojape, peráta haꞌe kamixa voi peraa eme mokoĩ.

4 Oo py pevaẽa py ae pepyta peove peve.

5 Haꞌe gui tetã re napenemovaẽai ramo pendepy regua gui peity-ity ꞌrã peovy yvy kuꞌi, haꞌe kuery pe peikuaa uka aguã peja peovya — heꞌi. , ;

6 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ma tekoa haꞌe javi rupi ojeꞌoi vy ayvu porã omombeꞌu haꞌe nhomonguera opa rupi.

7 ; Haꞌe gui huvixa Herodes oendu omombeꞌu rã Jesus mbaꞌemo ojapo oikovya. Haꞌe vy ndoikuaai rei, mbaꞌeta amongue aipoeꞌi: — João omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue.

8 Amboae ma — Elias rima oiko — heꞌi. Haꞌe rã amboae ma — Peteĩ profeta yma oiko vaꞌekue rima oiko — heꞌi.

9 Haꞌe rã Herodes ma aipoeꞌi: — João akã ma xee ae ajaya uka vaꞌekue. Marã ramigua tu haꞌvy oiko haꞌe nunga apoa omombeꞌua rã aendu? — heꞌi. Haꞌe rami vy onheaꞌã oexa aguã.

10 ; ; Apóstolo kuery ojevypa ma vy Jesus pe omombeꞌupa ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe ramo ogueraa Betsaida tetã py haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã.

11 Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery oikuaa vy ojeꞌoi hakykue. Haꞌe ramo omovaẽmba vy ijayvu Nhanderuete poꞌakaa re, imbaꞌeaxy vaꞌe voi omonguera.

12 Kaꞌaru rai jave hemimboꞌe kuery doze vaꞌe ou vy aipoeꞌi ixupe: — Emondoukapa ju heta vaꞌe kuery, tetã haꞌe tekoa kii raiꞌi ikuai vaꞌe rupi ojeꞌoi vy oke haꞌe hoꞌu vaꞌerã ojou aguã, mbaꞌeta apy ma tekoa eꞌỹa py nhandekuai — heꞌi okuapy.

13 Haꞌe rã aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ ae pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe kuery ombovai: — Mbaꞌeve ndoroguerekoi, peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ piraꞌi eꞌỹ vy. Tyrã pa ore ae toroo tembiꞌu rojogua aguã haꞌe javive peguarã? — heꞌi.

14 Haꞌe py rãndaꞌu ikuai cinco mil avakue. Haꞌe gui ma aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Pemboguapy peteĩ-teĩ henda py cinqüenta ikuai aguã rami — heꞌi.

15 Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe rami ojapo vy omboguapypa.

16 Haꞌe gui Jesus ma peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ pira ojopy vy yva re omaꞌẽ reve oguerovyꞌa Nguuete. Haꞌe vy oipeꞌãmbaꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju omeꞌẽ-meꞌẽ aguã heta vaꞌe kuery pe.

17 Haꞌe javive okaru vy hevyatãmba. Haꞌe ramo hembyrekue omonoꞌõ vy doze varai ju omonyẽ.

18 ; Haꞌe aeꞌi onhemboꞌe oinya py hemimboꞌe kuery ou ramo oporandu haꞌe kuery pe: — Marã ramigua aikoa rami tu heta vaꞌe kuery oikuaa?

19 Haꞌe kuery ombovai: — João Batista. Amboae kuery ma “Elias” heꞌi. Haꞌe rã amboae kuery ma peteĩ profeta ymave guare renhemboete ju vaꞌekue reikoa rami oikuaa — heꞌi.

20 Haꞌe gui ma oporanduve ju: — Haꞌvy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa? Haꞌe ramo Pedro ijayvu vy aipoeꞌi: — Ndee ma Cristo Nhanderuete remimbou — heꞌi.

21 Haꞌe rami rã aipoeꞌi omombeꞌu eꞌỹ aguã avave rei pe.

22 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma oiko axy ꞌrãe. Mbaꞌeta nhomongeta vaꞌety, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery ndaꞌijaꞌei ꞌrã hexe. Haꞌe gui ojukaa rire mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã.

23 ; Haꞌe gui ma aipoeꞌi pavẽ pe: — Xerupive oikoxe vaꞌe taexarai ojegui ae, koꞌẽ nhavõ togueraa ojeupegua kuruxu, haꞌe tou xerakykue.

24 Mbaꞌeta nomanoxei ete vaꞌe ma omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ogueraa jepe uka ꞌrã guekove. ; ,

25 Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojou, mbaꞌemo yvy regua haꞌe javi oguerekopa vaꞌeri guekove ae omokanhy vy, eꞌỹ vy haꞌe ae onhemoingo axy uka rire?

26 Mbaꞌeta amongue xee haꞌe xeayvua ogueroxĩ rire, haꞌe kuery ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi ogueroxĩ ꞌrã guexakã rupi ou jevy ma vy, Nguu rexakã haꞌe anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery rexakã rupi.

27 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Apy peĩ vaꞌe regua amongue napemanoi ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ouvy rã pexa eꞌỹa ja.

28 ; Haꞌe rami ijayvu rire oito araa py ma ngupive Pedro, João haꞌe Tiago ogueraa vy peteĩ yvyty áry oẽ onhemboꞌe aguã.

29 Onhemboꞌe oiny jave hova guexakã py ojekuaa, haꞌe ijao ma xiĩmba rei hexakãmba vy.

30 Haꞌe jave mokoĩ avakue ijayvu jekuaa hexeve, Moisés haꞌe Elias.

31 Haꞌe vaꞌe kuery ma hexakã rupi ojekuaa vy hexeve ijayvu okuapy Jerusalém tetã py Jesus oo vy ojexavai ranhe aguã oiko vaꞌerãa re.

32 Haꞌe rã Pedro haꞌe oirũ kuery ma hopeyi vaipa okuapya ramive ndoke eteiꞌi vy oexa hexakã haꞌe mokoĩ avakue hexeve hiꞌaĩ vaꞌe.

33 Jesus-a gui haꞌe kuery ojepeꞌa ta ma ramo Pedro aipoeꞌi ixupe: — Oremboꞌea, haꞌeve apy nhaĩve aguã. Haꞌe ramo rojapo ꞌrã mboapy ooꞌi: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, haꞌe gui amboae ju ma Elias peguarã — heꞌi. Oikuaa vy eꞌỹ haꞌe rami ijayvu.

34 Haꞌe rami ijayvu teria ja peteĩ arai ou vy ojaoꞌipa. Arai ojaoꞌi rã haꞌe kuery okyjepa.

35 Haꞌe vaꞌe mbyte gui ou nhendu peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe: — Pevaꞌe ma Xeraꞌy xerembiporavo. Pejapyxaka ijayvua re — heꞌi.

36 Haꞌe vaꞌe nonhenduvei rire Jesus haꞌe aeꞌi ju hiꞌaĩ. Haꞌe vaꞌe rire ma hemimboꞌe kuery okyrirĩ okuapy, haꞌe vaꞌe jave avave rei pe nomombeꞌui oexa vaꞌekue.

37 ; Koꞌẽ jevy yvyty gui oguejy jogueruvy ramo heta ou Jesus ovaexĩ vy.

38 Teta mbyte gui peteĩ ava ojapukai nhendu vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ajerure remaꞌẽ aguã xeraꞌy re, peteĩꞌi vaꞌe ramo.

39 Hexe ma nheꞌẽ vai onhemonde ramo ojapukai xapyꞌa vy hoꞌa ꞌrã yvy rupi. Anha oguereko axy rei vy ombojuru ryjuipa haꞌe ombojejukapa ma vy mae ma ꞌrã oeja.

40 Ajerure teĩ neremimboꞌe kuery oipeꞌa aguã, haꞌe kuery ndoipeꞌa kuaai — heꞌi.

41 Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Peẽ pejerovia eꞌỹ haꞌe pendeko vai vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌu xee aiko pendereve, rogueropoꞌaka aguã? Eru haꞌvy nderaꞌy — heꞌi.

42 Oguerovaẽ heruvy rã anha oity ju yvy rupi. Opa marã rei oguereko ramo Jesus ijayvu atã anha pe. Haꞌe rami vy kunumi vaꞌe omonguera vy omboaxa ju tuu pe.

43 Haꞌe ramo pavẽ rei onhemondyipa Nhanderuete poꞌakaa oexa uka rã oexa vy. Jesus ojapo vaꞌe pavẽ oexa vy onhemondyipa ramo aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe:

44 , ; — Penemaꞌenduꞌa riae ke povaꞌe ayvu re: Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã avakue po py — heꞌi.

45 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu kuaai, ndoikuaa uka porãvei ramo. Ndaꞌipyꞌa guaxui vy noporandui guive haꞌe nunga re.

46 ; Haꞌe kuery joupe-upe ijayvu mavaꞌe ete pa joegui yvateve vaꞌe omoĩa ꞌrãa re.

47 Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe oikuaa vy ojee omonhemboja peteĩ kyrĩ vaꞌe, haꞌe omoĩ oyvyꞌiry.

48 Haꞌe vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Amongue xerery rupi kovaꞌe kyrĩ vaꞌe omovaẽ vy xee avi xemovaẽ. Haꞌe xemovaẽ vaꞌe ma xembouare avi omovaẽ. Mbaꞌeta peẽ kuery vaꞌe regua pavẽ gui yvyĩve vaꞌe ma yvateve vaꞌe oiko.

49 João aipoeꞌi: — Oremboꞌea, peteĩ ava roexa kuri nderery rupi anha oipeꞌa rã. Haꞌe ramo ndoroipeꞌa ukavei, mbaꞌeta nhanderupivegua eꞌỹ ramo — heꞌi.

50 Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Ndaꞌevei ndapeipeꞌa ukai aguã, mbaꞌeta penderovaigua eꞌỹ vaꞌe ma penderupivegua ae.

51 Samaria pygua kuery Jesus nomovaẽiague Yva re ju heraa aguã ovaẽ raiꞌi ma ramo, hova re ojekuaa Jerusalém katy oo aguã opyꞌa re omoĩ vaꞌekue.

52 Haꞌe vy guenonderã omondouka imombeꞌuarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oo vy peteĩ Samaria pygua kuery rekoa py ovaẽ oguereko katu aguã oke aguã.

53 Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ma nomovaẽxei, Jerusalém katy ooa oikuaa vy. Samaria pygua kuery nomovaẽxei, mbaꞌeta judeu kuery reve joe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe vy .

54 Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery Tiago haꞌe João oexa vy oporandu ixupe: — Senhor, reipota pa rombou uka tata yva gui haꞌe kuery omomba aguã?

55 Haꞌe ramo Jesus ojere vy ijayvu atã haꞌe kuery pe. [Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ndapeikuaai mbaꞌe nunga nheꞌẽ gui pa peikoa.

56 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma avakue nheꞌẽ omomba aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã ogueraa jepe aguã — heꞌi.] Haꞌe gui amboae tekoa katy ju ojeꞌoi.

57 Haꞌe kuery ojeꞌoia rupi amongue aipoeꞌi: — Xee aa ta nderupive reoa katy rei.

58 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Aguaraꞌi oguereko ꞌrã okua, guyraꞌi oveve vaꞌe voi oguereko guaity. Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma neĩ oakã omboguejyaty ndoguerekoi — heꞌi.

59 Amboae pe Jesus aipoeꞌi: — Eju katu xerupive. Haꞌe vaꞌe ombovai: — Taa ranhe xeru tanhono porã.

60 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌive ju: — Tove omanogue ae tonhono porã omano vaꞌekue. Haꞌe rã ndee ma tereo emombeꞌu Nhanderuete poꞌakaa — heꞌi.

61 Amboae ju aipoeꞌi ixupe: — Senhor, xee aa ta nderupive. Haꞌe rami teĩ taa ranhe tamombeꞌu xero pygua kuery pe.

62 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Avave rei yvy karaĩa re ojopy heravy reve guakykue re omaꞌẽ vaꞌe ndaꞌevei Nhanderuete poꞌakaa pyguarã — heꞌi.

10

1 Setenta guemimboꞌe kuery omondoukaague Haꞌe vaꞌe rire Senhor ma setenta ju oiporavo, haꞌe vy guenonderã mokõ-mokoĩ omondouka tetã haꞌe tekoa nhavõ haꞌe oo aguã rupi.

2 Haꞌe kuery pe aipoeꞌi imondovy: — Mbaꞌety ma tuvixa, haꞌe rã ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma mbovyꞌi. Haꞌe nunga rupi pejerure Senhor mbaꞌety ja pe ombou retave aguã imbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã.

3 Tapeo. Xee romondouka vexaꞌi rami aguara mbyte rupi.

4 Peraa eme voko, popoka, neĩ py regua. Tape rupi pexarura eme guive avave pe.

5 Joo py pevaẽ vy aipopeje ꞌrã: “Kovaꞌe oo pygua kuery taꞌikuai porã”, peje.

6 Xapyꞌa rei haꞌe py oiko porãxe vaꞌe oĩ ramo hexe oiko ꞌrã peroayvu porãague. Haꞌe rã jipoi ramo pendere ae ꞌrã ojeapa peroayvu porãague.

7 Oo pevaẽague py ae ꞌrã pepyta. Peꞌu haꞌe peyꞌu ꞌrã haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌe rei. Mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma haꞌeve ojopy aguã ombaꞌeapoague repy. Peva eme oo mboae-ae rupi.

8 Tetã pevaẽa py penemovaẽ porã ri ramo peꞌu ꞌrã omeꞌẽ vaꞌe rei.

9 Haꞌe py pemonguera ꞌrã imbaꞌeaxy vaꞌe, haꞌe aipopeje haꞌe kuery pe: “Pendevy namombyryvei ma Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã”, peje.

10 Haꞌe rã tetã pevaẽa py napenemonhembojaai ramo tape rupi peo vy aipopeje ꞌrã:

11 “Peneretã guigua yvy kuꞌi orepy re oja vaꞌekue voi roitypa, penderovai roikuaa uka aguã roeja ma rovya. Haꞌe rami teĩ peikuaa pota povaꞌe re: Namombyryvei ma Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã”, peje.

12 Aipoaꞌe peẽ kuery pe: Opaa ára haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery gui Sodoma pygua kuery nombopagaaive ꞌrã.

13 — Peẽ Corazim haꞌe Betsaida pygua kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã. Tiro haꞌe Sidom tetã ma yma heko vai ete vaꞌe ikuaiague . Mbaꞌeta pendea py hexa pyrã ajapo vaꞌe ramigua Tiro haꞌe Sidom tetã py ajapo vaꞌe rire, haꞌe kuery ojeko rerova voi ꞌrãgue. Haꞌe rami vy ajukue vaikue py onhemonde vy oguapy ꞌrãgue tanhimbu py.

14 Haꞌe nunga rupi nhombopagaa ára peẽ kuery gui omboaxyave ꞌrã Tiro haꞌe Sidom pygua kuery.

15 Haꞌvy peẽ Cafarnaum pygua kuery, peo ꞌrã teve yva peve? Any, peꞌa ꞌrã tata ogue eꞌỹ vaꞌe py.

16 — Pendeayvu oendu vaꞌe ma xeayvu avi oendu, haꞌe rã napenenheꞌẽ rendui vaꞌe ma xee avi naxenheꞌẽ rendui. Haꞌe rã naxenheꞌẽ rendui vaꞌe ma xembouare avi nonheꞌẽ rendui.

17 Setenta oo vaꞌekue ojevypaague Haꞌe gui setenta omondouka vaꞌekue ovyꞌa reve ojevy vy aipoeꞌi okuapy: — Senhor, nderery rupi oreayvu ramo anha kuery voi orenheꞌẽ rendu karamboae! — heꞌi okuapy.

18 Haꞌe rã ombovai: — Xee ma Satanás aexa karamboae overa vaꞌe rami yva gui hoꞌa rã.

19 Haꞌe gui peẽ kuery rombopoꞌaka mboi haꞌe japeuxa re pepyrõ aguã, nhanderovaigua poꞌakaa haꞌe javi re guive, pendere mbaꞌeve rei oiko eꞌỹ re.

20 Haꞌe rami teĩ perovyꞌa eme anha kuery re pendepoꞌakaa rive, haꞌe rã yva re penderery omboparaa ma imoinyague.

21 Haꞌe vaꞌe jave ae Jesus ovyꞌa Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru yva haꞌe yvy re ndepoꞌaka vaꞌe, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta haꞌe nunga ma hiꞌarandukue pe ndereikuaa ukai, neĩ omboꞌe pyre peꞌỹ guive. Yvyĩgueveꞌi pe anho reikuaa uka. Tá, Xeru, haꞌe rami ae reipota.

22 — Opa mbaꞌe Xeru omeꞌẽmba xevy. Avave rei ndoikuaai Taꞌy, Tuu eꞌỹ vy. Haꞌe avave rei ndoikuaai Tuu, Taꞌy eꞌỹ vy, haꞌe amongue pe Taꞌy oikuaa ukaxea vaꞌe eteꞌi — heꞌi.

23 Haꞌe gui ma guemimboꞌe kuery pe ju aipoeꞌi haꞌe kuery aeꞌia py: — Ovyꞌa ete ꞌrã mbaꞌemo peẽ kuery pexa vaꞌe rexaa kuery.

24 Mbaꞌeta xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Heta ikuai rakaꞌe profeta haꞌe huvixave peẽ kuery pexa vaꞌe oexaxe teĩ ndoexai, haꞌe pendu vaꞌe oenduxe avi teĩ noendui rakaꞌe.

25 Samaria pygua porayvu vaꞌe omombeꞌuague Peteĩ ava lei re nhomboꞌe vaꞌety opuꞌã hoꞌamy Jesus oeko aꞌã vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã tekove marã eꞌỹ aupity aguã?

26 Haꞌe ramo ixupe ju Jesus oporandu: — Mbaꞌe tu ipara oiny lei re? Mbaꞌexa tu reikuaa?

27 Ava vaꞌe ombovai: — “Reayvu ꞌrã Senhor Nderuete ndepyꞌa haꞌe javi py, ndereko, nembaraetea haꞌe neꞌarandua haꞌe javi py guive.” Haꞌe “Reayvu ꞌrã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami” — heꞌi.

28 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi: — Haꞌevea rami rembovai. Haꞌe rami rejapo vy reupity ꞌrã tekove — heꞌi.

29 Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe onhemboeko porãxe vy oporandu Jesus pe: — Marã ramigua tu xeirũ kuery?

30 Haꞌe rã Jesus ombovai: — Peteĩ ava ma Jerusalém tetã gui oguejy ovy Jericó katy oo vy. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ma jojuka vaꞌety kuery po py oĩ vai ramo ixugui oipeꞌapa, oinupãmba guive. Haꞌe vy oeja ojeꞌoivy omano raiꞌi vaꞌe.

31 — Haꞌe jave py tape rupi ou peteĩ sacerdote. Haꞌe vaꞌe oexa teĩ ojepekuavo ovy.

32 — Haꞌe rami ae avi peteĩ levita haꞌe rupi ou vy oexa teĩ ojepekuavo avi ovy.

33 — Haꞌe gui ma peteĩ Samaria pygua oguata ouvy vy oaxa avi haꞌe rupi. Haꞌe vaꞌe ma oexa vy omboaxy.

34 Haꞌe vy onhemboja vy ojokuapa ijai, azeite haꞌe vinho oikyty reve. Guymba áry ae oupi vy ogueraa peteĩ okea aty py opena aguã.

35 — Koꞌẽ ju mokoĩ ára repy oguenoẽ vy omeꞌẽ hoo vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Epena porã tema kovaꞌe ava re. Haꞌe gui xapyꞌa rei repenaa rupi regatave ri ramo ajevy vy amboekovia ꞌrã”, heꞌi.

36 — Haꞌe vaꞌe mboapy vaꞌe regua, ndee reikuaa rã mavaꞌe ndaꞌu jojuka vaꞌety kuery po py oĩ vai vaꞌekue irũ oiko?

37 Haꞌe rã lei re nhomboꞌe vaꞌety ombovai: — Omboaxy vaꞌekue rima. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Tereo haꞌvy, ndee voi haꞌekue rami eiko.

38 Maria haꞌe Marta ro py oĩ jave guare Haꞌe kuery oovea rupi Jesus ovaẽ peteĩ tetãꞌi py. Haꞌe ramo peteĩ kunha Marta hery vaꞌe omovaẽ ngoo py.

39 Haꞌe py oiko avi ikypyꞌy Maria hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguapy oiny Senhor yvýry omboꞌe rã oendu aguã.

40 Marta ma haꞌe ramia ja opy rupi mbaꞌemo ojapo vy ojapura rei oikovy. Haꞌe vy Jesus-a py ou vy aipoeꞌi: — Senhor, rexa rive vaꞌe tyꞌy xekypyꞌy xee aeꞌi mbaꞌemo ajapo aguã oeja rã? Aipoꞌere na tou taxepytyvõ.

41 Haꞌe rã Senhor ombovai: — Marta, Marta, ndereguapyi rei ndepyꞌa eta reia rupi.

42 Mbovyꞌi jajapo teĩ haꞌeve vaꞌe, haꞌe rami eꞌỹ vy peteĩꞌi anho. Haꞌe rã Maria ma oiporavo iporãve vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe nunga ndoipeꞌaai ꞌrã ixugui.

11

1 Peteĩ ára Jesus onhemboꞌe oiny peteĩ henda py. Ijayvupa ma jave peteĩ hemimboꞌe ojerure ixupe: — Senhor, oremboꞌe na ronhemboꞌe kuaa aguã re, João guemimboꞌe kuery omboꞌeague rami avi.

2 Haꞌe ramo omboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Penhemboꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Xeruete, tove nderery tomboetea. Tovaẽ ndepoꞌakaa ojekuaa aguã.

3 Haꞌe koꞌẽ nhavõ ejou uka roꞌu vaꞌerã.

4 Emboguepa rojejavyague, ore voi orevy oreve vaꞌe roperdoaa rami avi. Orereity uka eme guive poromoangekoa pe”, peje ꞌrã.

5 Irũ mbaꞌemo re ojerure anho rei vaꞌe omombeꞌuague Jesus aipoeꞌi avi: — Amongue peẽ kuery vaꞌe regua pytũ mbyte jave peneirũ ovaẽ ꞌrã pendero py. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã pẽvy: “Xeirũ, eiporuka xevy mboapy mbojape.

6 Mbaꞌeta peteĩ xeirũ oguataague gui ovaẽ teĩ mbaꞌeve ndarekoi ixupe ameꞌẽ vaꞌerã”, heꞌi ꞌrã.

7 Haꞌe rã penderopy gui pembovai ꞌrã: “Xemoangeko eme, mbaꞌeta okẽ onhemboty ma, haꞌe xeraꞌy kuery onhenomba ma xereve. Ndavy reguavei ameꞌẽ aguã ndevy”, peje ꞌrã.

8 Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe pẽvy: Peneirũ ae teĩ xapyꞌa rei napepuꞌãxei ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã. Haꞌe ramia gui onheaꞌãve tema ramo pemeꞌẽ nho ꞌrã oikotevẽ vaꞌe haꞌe javi. ;

9 — Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Pejerure, haꞌe ramo omeꞌẽa ꞌrã. Peka, haꞌe vy pejou ꞌrã. Penhendu uka, haꞌe ramo okẽ oipeꞌaa ꞌrã pẽvy.

10 Mbaꞌeta haꞌe javive ojerure vaꞌe ojopy ꞌrã, oeka vaꞌe ojou ꞌrã, haꞌe onhendu uka vaꞌe pe oipeꞌaa ꞌrã.

11 Mavaꞌe peẽ avakue ndaꞌu penderaꞌy [mbojape re ojerure rã pemeꞌẽ ꞌrã ita? Xapyꞌa rei rã] pira re ojerure rã mboi ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã pira rekovia?

12 Haꞌe rami eꞌỹ vy uru rupiꞌa re ojerure rã japeuxa ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã?

13 Pendu ke, peẽ kuery pendereko vai vaꞌeri mbaꞌemo porã pemeꞌẽ kuaa vaꞌe penderaꞌy kuery pe. Haꞌe gui Nhanderu yva pygua katuve ndaꞌu nomeꞌẽi ꞌrã ri Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ojerure vaꞌe pe?

14 ; Amboae py Jesus oipeꞌa anha nhomboayvu eꞌỹ vaꞌe. Anha ojepeꞌa rire ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu ju ma. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhemondyipa.

15 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery vaꞌe regua amongue aipoeꞌi: — Pevaꞌe tu anha ruvixa Belzebu poꞌakaa rupi rima oipeꞌa oikovy anha kuery — heꞌi.

16 Haꞌe ramo amboae kuery oeko aꞌã vy ixupe ojerure yva guigua hexa pyrã ojapo aguã re.

17 Haꞌe rami rã haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe oikuaapa vy aipoeꞌi: — Tetã pygua kuery minha jomeme ri opuꞌã vy nhomomba ꞌrã, haꞌe peteĩ-teĩ oo pygua kuery jogueroꞌa ꞌrã.

18 Haꞌe rami ae avi Satanás kuery meme ri joe opuꞌã vaꞌe rire mbaꞌexa tu ipoꞌakave ta? Po rami xeayvu mbaꞌeta aipopeje Belzebu poꞌakaa rupi anha kuery aipeꞌaa rami.

19 Anhetẽ ri xee Belzebu poꞌakaa rupi anha aipeꞌa ramo, mbaꞌe xagua poꞌakaa rupi tu haꞌvy penderaꞌy kuery oipeꞌa? Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ae oikuaa uka ꞌrã pendeayvu rivea.

20 Haꞌe rã Nhanderuete po rupi ae xee anha aipeꞌa ramo anhetẽ ete Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa raꞌe peẽ kuery pe.

21 — Haꞌe gui peteĩ ava ojerovia vaipa vaꞌe ngoo oarõ oikovy ramo opa mbaꞌe oguereko vaꞌe oĩ porã ꞌrã.

22 Haꞌe gui ma peteĩ ixugui ojeroviave vaꞌe ou vy oity ꞌrã. Haꞌe vy hembiporu ojeroviaague oipeꞌapa vy joupe ombojaꞌopa ꞌrã oguereko vaꞌekue.

23 — Xerevegua eꞌỹ vaꞌe ma xerovaigua ikuai, haꞌe xea py ndajoguerui vaꞌe ma xegui nhomonheguaẽmba ꞌrã.

24 — Haꞌe rami avi peteĩ ava gui nheꞌẽ vai ojepeꞌa vy oo ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi oiko, ikaneꞌõgua aguã oeka vy. Haꞌe gui ndojoui vy ojeupe aipoeꞌi ꞌrã: “Aa ju ta xero ajepeꞌaague py”, heꞌi ꞌrã.

25 Haꞌe rami vy ou ju vy ojou ꞌrã ngopy oipeipa haꞌe omoatyrõmba pyre.

26 Haꞌe gui ma oo vy sete irũrã ju ogueru ꞌrã nheꞌẽ ixugui ndaꞌeveive vaꞌe, haꞌe py ovaẽ vy ikuai vaꞌerã. Haꞌe rami rire ava vaꞌe pe ma opaa py jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã.

27 Peteĩ kunha ijayvu nhenduague Haꞌe rami Jesus ijayvupa ma ramo teta mbyte gui peteĩ kunha ijayvu nhendu. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: — Ovyꞌa ete ꞌrã nekuavãare, nemokambuare.

28 Haꞌe rã ombovai: — Haꞌe rami ꞌrãgue py ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete ayvu oendu vy haꞌekue rami ikuai vaꞌe — heꞌi.

29 Heta vaꞌe kuery ijatypa ramo Jesus aipoeꞌi: — Kovaꞌe kuery ma heko vai vaꞌe vy ojerure mbaꞌemo kuaa ukaarã ajapo aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe peteĩve ndojapoai ꞌrã, Jonas re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy.

30 Mbaꞌeta Nínive pygua kuery oikuaa aguã Jonas oikoague rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi oiko ꞌrã aỹgua kuery oikuaa aguã.

31 Nhomboayvua ára py huvixave kunha kuaray puku-a katygua opuꞌã hoꞌamy vy ijayvu ꞌrã aỹgua kuery re, mbaꞌeta yvy apy gui kunha vaꞌe ou rire Salomão ꞌarandua oendu aguã. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Salomão gui yvateve vaꞌe.

32 Nhomboayvua ára py Nínive pygua kuery voi opuꞌã vy ijayvu ꞌrã okuapy aỹgua kuery re, mbaꞌeta Jonas ayvu omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Jonas gui yvateve vaꞌe.

33 , — Avave rei tataendy omoendy vy nomoĩ ꞌrã hiꞌã py, neĩ ajaka guýry guive. Oĩaty py ae ꞌrã omoĩa, oike vaꞌe kuery hendy vaꞌe oexa porã aguã.

34 Haꞌe rami ae avi nhanderexa ma nhanderete moexakãarã oĩ. Xapyꞌa rei nderexa iporã vy omoexakã ꞌrã nderete haꞌe javi rupi. Haꞌe rã nderexa naꞌiporãi ramo ma nderete haꞌe javi pytũmba ꞌrã.

35 Haꞌe nunga rupi eikuaa pota ke nemoexakãarã oĩ vaꞌe pytũ eꞌỹ aguã.

36 Haꞌe rã xapyꞌa rei nderete haꞌe javi omoexakãa, neĩ peteĩ henda py pytũa noĩ ri ramo tataendy rami ꞌrã omoexakã opa rupi.

37 Fariseu kuery pe Jesus ijayvu eteague Opa ma Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvupa ramo peteĩ fariseu aipoeꞌi hupive oo aguã okaru vy. Haꞌe ramo hoo py ovaẽ vy oguapy okaru aguã py.

38 Haꞌe gui fariseu ma Jesus ojepoei eꞌỹ re okaru ta ramo oexa vy onhemondyi.

39 Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Peẽ fariseu kuery ma karo haꞌe hyꞌa pejoi ꞌrã hiꞌárykue rupi rive. Haꞌe rã pendepyꞌapy rupi ma pejokore haꞌe pejejoko eꞌỹa anho oĩ. ;

40 Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, penderete apoare eꞌỹ ri ndaꞌu pendepyꞌa apoare avi oiko?

41 Haꞌe rami ꞌrãgue py iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo pereko vaꞌe pemeꞌẽ vy ꞌrãe opa marãgua gui haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã peiko.

42 — Peẽ fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta dízimo pemeꞌẽ ꞌrã hortelã, arruda haꞌe mbaꞌemo rogueꞌi haꞌe javi regua gui. Haꞌe rã haꞌevea rami pejoguereko haꞌe Nhanderuete peayvua rupi ma napendekuaixei. Haꞌe nunga voi pejapo ꞌrãgue amboae ramigua pejapoa rami avi.

43 — Peẽ fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta penhemboꞌeaty py peĩxe ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho. Tetã mbyte rupi voi peipota ꞌrã pendevy oxaruraa porãꞌi.

44 — Ndaꞌevei ete ꞌrã pẽvy. Yvyra rupa ndojekuaavei vaꞌe rami pendekuai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe áry rupi avakue oaxa ꞌrã oikuaa eꞌỹ vy. Haꞌe kuery reko rami vy yvyra rupa áry rupi oaxa vy onhemongyꞌa ꞌrã. Haꞌe nunga rupi omoxiĩ ꞌrã pavẽ oexa vy oikuaa aguã .

45 Lei re nhomboꞌe vaꞌety pe ndaꞌevei ete ꞌrãa re ijayvuague Haꞌe ramo peteĩ lei re nhomboꞌe vaꞌety ombovai vy aipoeꞌi Jesus pe: — Poromboꞌea, haꞌe rami ndeayvu vy ore kuery re voi rima ndeayvu raꞌe.

46 Haꞌe ramo ombovai: — Peẽ kuery lei re penhomboꞌe vaꞌety pe voi ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta avakue pembovoyi ꞌrã ndogueropoꞌakai vaꞌerã py. Haꞌe rã peẽ ma neĩ penekuã py voi napeipytyvõi ꞌrã. ,

47 — Peẽ kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta pejapo ꞌrã oo raꞌangaaꞌi penamoĩ kuery profeta kuery jukaare rupa áry guarã.

48 Haꞌe nunga rupi peikuaa uka penamoĩ kuery jojukaague pejou porãa, mbaꞌeta haꞌe kuery ma profeta kuery ojuka rire peẽ ju pejapo hupa áry guarã.

49 Haꞌe nunga rupi Nhanderuete oꞌarandua rupi aipoeꞌi vaꞌekue: “Haꞌe kuerya py xee ambou ꞌrã profeta haꞌe apóstolo kuery. Haꞌe vaꞌe kuery regua amongue ojuka ꞌrã, haꞌe rã amboae kuery ma oguereko axy ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.

50 Haꞌe rami aỹgua kuery ikuai yvy itui ypy guive profeta ruguy omoẽague re opaga aguã rami,

51 Abel ruguy omoẽague guiveꞌi Zacarias ruguy omoẽa peve. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete ropy altar oĩ vaꞌe yvýry ojukaa vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Aỹgua kuery ae ꞌrã opaga haꞌe nungakue re.

52 — Peẽ kuery lei re penhomboꞌe vaꞌety pe ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta peipeꞌa mbaꞌemo kuaa ukaarã oĩ vaꞌe. Peẽ ae voi ndapeikuaa pota etei, haꞌe oikuaaxe vaꞌe kuery pe ma ndapeikuaa ukai guive.

53 Jesus ojuka aguã re onhembopyꞌa okuapyague Jesus ojepeꞌa ta ma ovy rã lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ipoxypa vy ijayvu ete okuapy ixupe. Opa mbaꞌe re oporandu omoĩ vaixe vy,

54 ijayvuague py ae ojopy vaixe vy.

12

1 Trigo mbovua re fariseu kuery reko ombojoja reve nhomongetaague Heta vaꞌe kuery onoꞌõmba vy joe ojeapi-api rei okuapy ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe anhoꞌi: — Penheangu ke fariseu kuery regua trigo mbovua gui. Haꞌe vaꞌe ma heko porã merami rivea.

2 Mbaꞌeta onhomi mbyre oexa ukapaa ꞌrã, haꞌe oikuaa uka eꞌỹ pyre oikuaapaa ꞌrã.

3 Haꞌe rami vy opa mbaꞌe pytũ py pemombeꞌu vaꞌekue hexakãa py ju oendupaa ꞌrã, haꞌe opy joapyxa py pendeayvuague oo apyte áry gui ju omombeꞌua ꞌrã.

4 — Xeirũ kuery, xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Pekyje eme penderete jukaarã kuery gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rire mbaꞌeve ndojapo kuaavei ma ꞌrã pendere.

5 Xee amombeꞌu ta mavaꞌe renonde pa haꞌeve pejererokyje aguã: Pejererokyje ꞌrã jojuka rire tata ogue eꞌỹ vaꞌe py nhomombo aguã ipoꞌaka vaꞌe renonde. Tá, aipoaꞌe pẽvy, haꞌe vaꞌe renonde ae haꞌeve pejererokyje aguã.

6 Peteĩ nhiruĩ guyraꞌi ndaꞌu mokoĩ hatãꞌi vaꞌe repy rive eꞌỹ ri? Haꞌe rami vaꞌeri neĩ peteĩve re Nhanderuete ndaexarai.

7 Pendeꞌa peneakã re oĩ vaꞌe voi oipapapa ma. Haꞌe nunga rupi pekyje eme, mbaꞌeta heta guyraꞌi gui voi peẽ pevareve.

8 — Aipoaꞌe avi: Avakue renonde xevy pe oikoa omombeꞌu porã vaꞌekue haꞌe javi ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi omombeꞌu ꞌrã Nhanderuete pegua anjo kuery renonde.

9 Haꞌe rã avakue renonde naxemombeꞌuxei vaꞌekue ma xee voi namombeꞌui ꞌrã Nhanderuete pegua anjo kuery renonde.

10 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue re teĩ amongue ijayvu vai ramo haꞌe nungakue omboguepaa ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ijayvu vaia ague ma nombogueai ꞌrã. , ;

11 — Onhemboꞌeaty py pendereraa ramo, haꞌe rami eꞌỹ vy huvixa haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery renonde teĩ pendepyꞌa eta rei eme pembovai haꞌe pendeayvu aguã re.

12 Mbaꞌeta haꞌe jave py Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ oikuaa uka ꞌrã pendeayvu aguã.

13 Mbaꞌe rakãteꞌỹa re ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave peteĩ ava teta mbyte gui aipoeꞌi ixupe: — Poromboꞌea, aipoꞌre keꞌy pe tombojaꞌo orevy peguare xevy.

14 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Ava, mavaꞌe tu xemoĩ penderuvixarã, penembaꞌe ambojaꞌo uka aguã? — heꞌi.

15 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peiko kuaa ke, penheangu opa mbaꞌe re penerakãteꞌỹa gui, mbaꞌeta avakue rekove ma mbaꞌemo oguerekopaa reꞌỹ.

16 Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peteĩ ava iporiau eꞌỹ vaꞌe onhotỹ vaꞌekue oiko porã.

17 Haꞌe rami vy ojeupe ae aipoeꞌi: “Mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã, mbaꞌeta ndarekovei amonoꞌõ vaꞌekue amoĩ porã aguã.”

18 Aipoeꞌive ju: “Po rami ajapo ta: Ambovaipa ta mbaꞌemo amoĩ porãaty, haꞌe gui tuvixave vaꞌe ju ꞌrã ajapo, haꞌe vaꞌe py amoĩ porã aguã amonoꞌõ vaꞌekue haꞌe areko vaꞌe haꞌe javi.

19 Haꞌe gui ma aipoaꞌe ꞌrã xejeupe: ‘Heta mbaꞌe porã areko heta maꞌetỹa reguarã. Aỹ ma apytuꞌu ꞌrã, akaru, ayꞌu haꞌe avyꞌa ꞌrã aikovy’, haꞌe ꞌrã”, heꞌi.

20 — Haꞌe rã ixupe Nhanderuete aipoeꞌi: “Mbaꞌe ꞌarandu eꞌỹ, kovaꞌe pyavyve oipeꞌaa ꞌrã nenheꞌẽ. Haꞌvy mbaꞌemo remoĩ porã vaꞌekue, mavaꞌe pe ꞌrã tu opyta?” heꞌi.

21 — Haꞌe rami ae ꞌrã oiko ojeupe guarã mbaꞌemo omoĩ porã teĩ Nhanderuetea py ma mbaꞌeve ndoguerekoi vaꞌe re.

22 Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe pẽvy: Pendepyꞌa eta rei eme pendekove re, neĩ peꞌu vaꞌerã haꞌe penderete re pemoĩ vaꞌerã re guive.

23 Mbaꞌeta penderekove ma tembiꞌu gui ovareve, haꞌe penderete ma ao gui ovareve.

24 Peikuaa pota na uruvu kuery re. Haꞌe kuery ma mbaꞌeve nonhotỹi, nomonoꞌõi, nomoĩ porãi, neĩ oguy ma voi ndoguerekoi guive. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete omongaru herekovy. Peẽ kuery ma guyraꞌi gui voi pevareve.

25 Mavaꞌe ndaꞌu pendepyꞌa eta rei vy pembopukuve kuaa ꞌrã ruxãꞌi peikove aguã?

26 Mbaꞌemo ruxãꞌi vaꞌe ndapejapo kuaai vaꞌeri mbaꞌe re tu mbaꞌemo mboae re rive ndaꞌeveive pendekuai?

27 — Peikuaa pota na yvoty ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo oipopẽ vaꞌeꞌỹ, omboyvi kuaa vaꞌeꞌỹ guive. Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe pẽvy: Salomão minha opa marãgua oguerekopa vaꞌeri kovaꞌe yvoty rami nonhemondei rakaꞌe.

28 Haꞌe gui Nhanderuete haꞌe rami omonhemonde ꞌrã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai, haꞌe gui koꞌẽ tata py omomboa vaꞌerã vaꞌeri. Peẽ kuery re katuve opena porãve ꞌrã, ndaperovia porãi vaꞌeri.

29 Haꞌe nunga rupi pendekuai eme peꞌu haꞌe peyꞌu vaꞌerã pejouxea rupi rive, neĩ pejapura rei eme,

30 mbaꞌeta haꞌe nunga jouxea rupi amboae regua kuery ikuai yvy jave re. Penderu ma oikuaa ae haꞌe nunga peikotevẽ vaꞌea.

31 Haꞌe nunga rupi jypyꞌi peka ꞌrã ipoꞌakaa. Haꞌe ramo ꞌrãe opa mbaꞌe omeꞌẽ avi pendevy.

32 — Xerymba kuery mbovyꞌi pendekuai teĩ pekyje eme, mbaꞌeta Penderu pendererovyꞌa vy pendevy omeꞌẽ ꞌrã opoꞌakaa.

33 Haꞌe nunga rupi pevendepa ke pereko vaꞌe, haꞌe hekoviakue pemeꞌẽ iporiaukueꞌi pe. Haꞌe rami vy ꞌrã yva re pejou voko ivaipa eꞌỹ vaꞌerã haꞌe mbaꞌemo imarã eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe py ma imonda vaꞌe novaẽi ꞌrã, neĩ vixoꞌi ma voi ndoꞌupa rei ꞌrã guive.

34 Mbaꞌeta penembovyꞌa vaꞌe oĩa py penekuraxõ py peẽ voi peĩxe avi ꞌrã.

35 Tembiguai opatõ oarõ kuaa vaꞌe omombeꞌuague — Pejekuꞌa jokua ke, tataendy pembogue uka eme guive.

36 Pendekuai ke avakue opatõ omendaa gui ojevy rã guarã oarõ vaꞌe rami, mbaꞌeta okẽ re ombota xapyꞌa ramo haꞌe kuery oipeꞌa vyvoi aguã. ; ;

37 Haꞌe rami vy hembiguai kuery ovyꞌa ete ꞌrã ipatõ ou vy oexa rã oarõ okuapy vaꞌe. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy, haꞌe ae oiko katu vy omboguapypa ꞌrã mesa py, haꞌe vy ou vy ojara ꞌrã haꞌe kuery pe.

38 Pytũ mbyte eꞌỹ vy pytũ mbyte raxaꞌi jave ovaẽ xapyꞌa teĩ oarõ okuapy vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã haꞌe rami ikuaia py ojou ramo.

39 — Haꞌe rami avi peikuaa pota ke povaꞌe re: Peteĩ hoo vaꞌe oikuaa vaꞌe rire mbaꞌe hora pa imonda vaꞌe ovaẽ ꞌrãa, [oarõ vy] ndogueraa ukapai ꞌrãgue ngopy gui.

40 Pendekuai kuaa pota ke peẽ voi, mbaꞌeta ndapeikuaa potavei rei jave ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou — heꞌi.

41 Haꞌe ramo Pedro oporandu: — Senhor, povaꞌe ayvu pa ore kuery pe anho, tyrã pa amboae kuery pe avi remombeꞌu?

42 Senhor ombovai: — Haꞌvy mavaꞌe ndaꞌu peiko tembiguai ojeroviapy haꞌe joe opena kuaa vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ipatõ omoĩ ꞌrã oirũ kuery okaru aguã hora py omongaru vaꞌerã.

43 Ovyꞌa ete ꞌrã tembiguai kuery ipatõ ou ramo haꞌe rami ojapo vaꞌe.

44 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pe opena uka ꞌrã opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re.

45 Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tembiguai ojeupe “Xepatõ ndou voi ꞌrã teve”, heꞌi vy oinupãmba ꞌrã avakue haꞌe kunhague hexeve ikuai vaꞌe. Okaru haꞌe oyꞌu ꞌrã okaꞌu peve.

46 Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe tembiguai noarõvei vy ndoikuaa potavei rei oikovy jave ipatõ ovaẽ ꞌrã. Haꞌe rami vy ombopaga ꞌrã heko vai vaꞌe kuery reve.

47 — Haꞌe gui tembiguai ipatõ oipota vaꞌe ojapo aguã oikuaa vaꞌeri ndoiko katui, neĩ oipotaa rami ndojapoi vaꞌekue ma oinupãa vaipa ꞌrã.

48 Haꞌe rã opatõ oipota vaꞌe ndoikuaai vy ri haꞌeve eꞌỹa rami ojapo oikovy vaꞌekue ma noinupãa vaipai ꞌrã. Mbaꞌeta amongue pe omeꞌẽ retaave rire ixugui oipotaave ꞌrã. Haꞌe rami ae avi amongue pe opena uka retaave rire ixupe ojerureave ꞌrã.

49 — Xee aju tata amboja aguã ko yvy re. Xevy pe haꞌeve ꞌrãgue hendy ma vaꞌe rire.

50 Haꞌe rã xevy peguarã oĩ avi peteĩ nhemongarai haꞌe vaꞌe py anhemongarai uka aguã. Haꞌe nunga oiko eꞌỹa ja xee ndaꞌevei aiko.

51 Tyrã pa peẽ kuery pexaꞌã aju yvy re ikuai vaꞌe peteĩ rami ikuai aguã? Any, xee ma aipoaꞌe pẽvy: Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai aguã aju.

52 Mbaꞌeta aỹ gui ma peteĩ oo py peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe ojaꞌo ꞌrã: mboapy ikuai ꞌrã mokoĩ rovai, haꞌe mokoĩ ikuai ꞌrã mboapy rovai.

53 Tuu opuꞌã ꞌrã guaꞌy re, haꞌe taꞌy opuꞌã ꞌrã nguu re. Ixy opuꞌã ꞌrã omemby re, haꞌe imemby opuꞌã ꞌrã oxy re. Ime xy opuꞌã ꞌrã opiꞌa raꞌyxy re, haꞌe ipiꞌa raꞌyxy opuꞌã ꞌrã ome xy re.

54 Mbaꞌemo kuaa ukaarã oĩ vaꞌe re ijayvuague Heta vaꞌe kuery pe aipoeꞌi avi: — Kaꞌarua katy arai ojekuaa rã pexa vy aipopeje ꞌrã: “Oky ta.” Haꞌe gui ma haꞌekue rami ae ꞌrã oky.

55 Haꞌe kuaray puku-a katy gui yvytu oipeju ramo “Kuaray haku ta” peje ꞌrã. Haꞌekue rami ae avi kuaray haku ꞌrã.

56 Pendeko porã merami rive vaꞌe, yvy haꞌe yva re pemaꞌẽ vy peikuaa ꞌrã mbaꞌemo. Haꞌe rami vaꞌeri ndapexa kuaai aỹ oiko vaꞌe.

57 Mbaꞌe re tu ndapeikuaa potai pendejegui ae, haꞌevea rami peiko aguã?

58 Haꞌe rami vy pendovaigua reve huvixaa py peo vy tape rupi ma voi peikuaa pota ipo gui peo jepe aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo penemboaxa ꞌrã penemboayvuarã pe, haꞌe penemboayvua ma jopya pe ju ꞌrã penemboaxa, haꞌe gui jopya ma penemboꞌa ꞌrã nhuã py.

59 Xee aipoaꞌe pẽvy: Napeẽi ꞌrã haꞌe gui pepagapa eꞌỹa ja.

13

1 Galiléia pygua kuery omanoague, haꞌe Siloé py torre hoꞌaague re ijayvuague Haꞌe vaꞌe jave py amongue ovaẽ vy Jesus pe omombeꞌu Galiléia pygua kuery mymba ojuka reve omeꞌẽ jave py haꞌe kuery ruguy avi huvixa Pilatos omoẽ ukaague, mymba ruguy onheẽague pyve. Apy ijayvu templo py huvixa Pilatos jojukaague re. Haꞌe vaꞌe jave py Galiléia gui haꞌe kuery ou vaꞌekue Nhanderuete pe mymba ojuka uka vy omeꞌẽ aguã. Haꞌe rã Pilatos ojuka haꞌe py.

2 Haꞌe ramo haꞌe aipoeꞌi: — Peẽ kuery pexaꞌã teve Galiléia pygua kuery mboae gui haꞌe vaꞌe kuery heko vaivea, haꞌe rami oiko vai aguã?

3 Any, xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Peẽ voi ndapejeko rerovai vy pekanhymba avi ꞌrã haꞌe kuery rami.

4 Haꞌe gui Siloé py dezoito ikuai vaꞌekue áry torre hoꞌa vy ojukapa rakaꞌe. Haꞌe kuery ndaꞌu amboae kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe gui ojejavypave ri?

5 Any, xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Peẽ voi ndapejeko rerovai vy pekanhymba avi ꞌrã haꞌe kuery rami.

6 Figoꞌy hiꞌa eꞌỹ vaꞌe omombeꞌuague Haꞌe gui Jesus omombeꞌu povaꞌe ayvu mbaꞌemo re ombojoja reve: — Peteĩ ava oguereko peteĩ figoꞌy, uvaty mbyte onhotỹ vaꞌekue. Hiꞌa re ija ou teĩ ndojoui.

7 Haꞌe vy aipoeꞌi uvaty re opena vaꞌe pe: “Mboapy maꞌetỹ re ma apy hiꞌa re aju teĩ mbaꞌeve ndajoui. Ejaya na. Mbaꞌerã tu hiꞌa vy eꞌỹ yvy re hiꞌaĩ riae?”

8 Haꞌe rã ombovai: “Senhor, tove ranhe kovaꞌe maꞌetỹ re. Ajoꞌo ꞌrã hembypy rupi, yty ruꞌũgue amoĩ ꞌrã guive.

9 Haꞌe gui hiꞌa ramo haꞌeve ete ꞌrã. Haꞌe rami eꞌỹ rã rejaya uka ꞌrã”, heꞌi. ;

10 Peteĩ kunha oiko axy vaꞌe omongueraague Peteĩ sábado py Jesus nhomboꞌe oiny onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe py.

11 Haꞌe py ou peteĩ kunha dezoito maꞌetỹ re ma nheꞌẽ vai omoingo axy vaꞌe. Ojeroꞌa rei oikovy, onhemboꞌyvi aguã ndaꞌevei ramo.

12 Haꞌe gui Jesus oexa vy oenoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kunha, rekuera ma nembaꞌeaxya gui — heꞌi.

13 Hexe opoko ramove hiꞌyvi vyvoi. Haꞌe vy oguerovyꞌa Nhanderuete.

14 Haꞌe gui ma onhemboꞌeaty pygua huvixa ma sábado ára py Jesus nhomonguera rã oexa vy ndojou porãi ete. Haꞌe vy aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: — Mboapy meme ára oĩ nhambaꞌeapo aguã. Haꞌe vaꞌe ára py ꞌrã peju pekuera aguã, sábado py eꞌỹ — heꞌi.

15 Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi: — Heko porã merami rive vaꞌe kuery, peteĩ-teĩ ndaꞌu sábado ára py teĩ ndapejorai ꞌrã ri penerymba vaka eꞌỹ vy mburika okaruaty gui pemboyꞌu vy peraa aguã?

16 Mbaꞌe re ndaꞌu ndaꞌevei sábado py jaraa jepe aguã kovaꞌe kunha Abraão ramymino vaꞌe dezoito maꞌetỹ re ma Satanás omoingo axy vaꞌekue? — heꞌi.

17 Haꞌe rami ijayvu rã hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery oendu vy oxĩmba. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma ovyꞌa okuapy opa mbaꞌe porã Jesus ojapo rã oexa vy.

18 , ; Haꞌe gui ma aipoeꞌi avi: — Mbaꞌe nunga ndaꞌu Nhanderuete poꞌakaa reve joo ramigua? Mbaꞌe nunga re ndaꞌu haꞌeve ambojoja aguã?

19 Mostarda raꞌyĩ peteĩ ava ngoka py onhotỹ vaꞌe rami ae. Mbaꞌeta yvate vy yvyra rami ꞌrã hiꞌaĩ, haꞌe hakã re ma guyraꞌi oveve vaꞌe ojapo ꞌrã guive guaityrã.

20 Aipoeꞌive ju: — Mbaꞌe nunga re ndaꞌu Nhanderuete poꞌakaa ambojoja ꞌrã?

21 Trigo mbovua rami avi haꞌeve, mbaꞌeta kunhague ojopy vy mboapy ryru trigo re omoirũ ꞌrã irũmba peve.

22 Okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe re ijayvuague Jesus oaxa ovy tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi. Nhomboꞌe ovy Jerusalém katy oo vy.

23 Haꞌe gui ma amongue ou vy oporandu ixupe: — Senhor, mbovyꞌi teve ikuai oo jepe vaꞌerã?

24 Jesus ombovai: — Penheaꞌã haꞌvy okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe rupi peike aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Mbovy eꞌỹ oikexe teĩ ndoikei ꞌrã. , ;

25 Haꞌe gui hoo vaꞌe opuꞌã vy omboty ꞌrã ngokẽ. Peẽ kuery ma okẽ re pembota-mbota ꞌrã oka katy gui. Haꞌe vy “Senhor, eipeꞌa na okẽ orevy” peje ꞌrã guive. — Haꞌe ramo ombovai vy “Xee ndaikuaai maguigua pa peẽ kuery peikoa”, heꞌi ꞌrã.

26 — Haꞌe ramo aipopejeve ju ꞌrã: “Ore ma ndereve rokaru haꞌe royꞌu vaꞌekue, orerekoa rupi renhomboꞌe vaꞌekue guive.”

27 — Haꞌe ramo aipoeꞌi ꞌrã pẽvy: “Xee ndaikuaai maguigua pa peẽ kuery peikoa. Pendeko vai vaꞌe, pejepeꞌapa ke xea gui”, heꞌi ꞌrã.

28 — Haꞌe py ma pejaeꞌopa haꞌe opa marã ꞌrã penhendu, pexa vy Nhanderuete poꞌakaa py Abraão, Isaque, Jacó haꞌe profeta kuery haꞌe javive ikuai ramo, haꞌe rã peẽ kuery ma oka py penemombopaa rire.

29 Heta ꞌrã ou kuaray oua katy gui, oikea katy gui, ijapuꞌaꞌia katy gui haꞌe ipuku-a katy gui, haꞌe vy mesa py oguapypa ꞌrã okuapy Nhanderuete poꞌakaa py.

30 Haꞌe rami teĩ takykue pyguare ma tenonde pyguarã, haꞌe tenonde pyguare ma takykue pyguarã ikuai.

31 Haꞌe vaꞌe jave py fariseu kuery ou vy aipoeꞌi ixupe: — Ejepeꞌa na, tereo apy gui, huvixa Herodes ndejukaxe ramo — heꞌi okuapy.

32 Ombovai: — Tapeo aipopeje haꞌe vaꞌe mbyku pe: “Koꞌẽ rã aipeꞌa ꞌrã anha, anhomonguera ꞌrã guive aikovy. Koꞌẽ mboae ramo mae ma ajapopa ꞌrã”, peje. Haꞌe kuery “Mbyku” heꞌi ꞌrã nhombotavypa rei vaꞌe pe.

33 Mbaꞌeta xee ma aỹ, koꞌẽ rã haꞌe koꞌẽ mboae rã peve aguata aguã rami aiko, mbaꞌeta Jerusalém py eꞌỹ ndojukaai ꞌrã profeta.

34 — Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, ndevy ombou pyre ita py rejapipa vaꞌety! Mbovykue rei eꞌỹ xee aikuavãmbaxe teĩ nememby kuery, opepo py uru guaꞌy kuery ojaoꞌipaa rami. Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai.

35 Haꞌe rami rire pendo opyta rivepa ꞌrã. Anhetẽ ae aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei ꞌrã ovaẽ eꞌỹa ja aipopeje aguã: “Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi reju vaꞌe re.” ,

14

1 Peteĩ ava ijyke rurupa vaꞌe omongueraague Peteĩ sábado ára py Jesus oo peteĩ fariseu ruvixa ro py okaru aguã. Haꞌe ramo hexe haꞌe kuery omaꞌẽ ngatu okuapy.

2 Oĩ avi peteĩ ava ijyke rurupa vaꞌe.

3 Haꞌe ramo Jesus oporandu lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery ikuai vaꞌe pe: — Haꞌeve pa sábado ára py nhanhomonguera aguã, tyrã pa any? — heꞌi.

4 Haꞌe rã haꞌe kuery ma mbaꞌeve ndeꞌi. Haꞌe ramo ava vaꞌe po re ojopy vy omonguera, haꞌe gui omondouka ju.

5 Haꞌe rire oporandu ikuai vaꞌe pe: — Peẽ kuery ndaꞌu penderaꞌy eꞌỹ vy penerymba vaka yvykua py hoꞌa ramo napenoẽ potai ꞌrã ri, sábado ára py teĩ? — heꞌi.

6 Haꞌe ramo haꞌe kuery nombovai kuaai.

7 Tenondeve py ikuai vaꞌe re ijayvuague Haꞌe gui Jesus omaꞌẽ vy oexa oenoĩ mbyre kuery tenda tenondeve oĩ vaꞌe anho oiporavo rã oĩ aguã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy:

8 — Amongue omendaa py penerenoĩ ramo ndaꞌevei tenda tenondeve oĩ vaꞌe py peĩ aguã. Mbaꞌeta xapyꞌa rei pendegui yvateve vaꞌe oenoĩ mbyre ou ramo

9 penerenoĩare ou vy “Emeꞌẽ pevaꞌe pe tenda py oguapy aguã”, heꞌi ꞌrã pẽvy. Haꞌe ramo pexĩmba reve ꞌrã peva tenda ijapyꞌi py oĩ vaꞌe py.

10 Haꞌe rami ꞌrãgue py amongue penerenoĩ ramo haꞌeveve tenda ijapyꞌi py oĩ vaꞌe py peĩ. Haꞌe ramo penerenoĩare ou vy “Xeirũ, kyvõve ke eguapy”, heꞌi ꞌrã pẽvy. Haꞌe ramo oenoĩ mbyre kuery haꞌe javi oikuaa ꞌrã penemboetevea.

11 Mbaꞌeta haꞌe javive onhemboyvate vaꞌekue omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã. Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã — heꞌi. , ; ,

12 Haꞌe gui ma henoĩare pe ju aipoeꞌi: — Ngaru rejapo vy ndaꞌevei renoĩ aguã neirũ kuery anho, nderyvy kuery, neretarã kuery, neĩ ndea katyꞌi iporiau eꞌỹ vaꞌe kuery, ndevy pe haꞌe kuery ju haꞌekue rami ojapo eꞌỹ aguã omboekovia vy.

13 Haꞌe rami ꞌrãgue py ngaru rejapo vy renoĩ ꞌrã iporiaukueꞌi, hetyma rovaikue vaꞌe, oguata eꞌỹ vaꞌe haꞌe ára revegua eꞌỹ ikuai vaꞌe.

14 Haꞌe rami vy nemoingo porãa ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe kuery ndojoui ꞌrã omboekovia aguã. Haꞌe nungakue rekovia rejopy ꞌrã heko porã vaꞌe kuery omboete jevya ára py.

15 Ngaru re ombojojaague Haꞌe rami ijayvu rã mesa py hexeve oguapy oiny vaꞌe regua peteĩ oendu vy aipoeꞌi: — Ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa py okaru okuapy vaꞌe.

16 Haꞌe rã ombovai vy aipoeꞌi: — Peteĩ ava ojapo ngaru tuvixa vaꞌe, heta oenoĩ uka guive.

17 Okaru aguã ovaẽ ma ramo omondouka guembiguai oenoĩ uka vaꞌekue pe “Peju, oguereko katupa ma”, heꞌi aguã.

18 Haꞌe rami teĩ haꞌe javive omombeꞌu oo aguã ndaꞌeveia rami. Peteĩ ma aipoeꞌi: “Xee ma ajogua xeyvyrã, haꞌe py ranhe aa ta amaꞌẽ vy. Haꞌe rami vy ajerure remombeꞌu aguã ndaa reguaia”, heꞌi.

19 Amboae aipoeꞌi avi: “Xee ma peteĩ nhiruĩ meme vaka ajogua rire aa ta haꞌanga. Haꞌe rami vy ajerure remombeꞌu aguã ndaa reguaia”, heꞌi.

20 Amboae ma “Xee ma amenda ramo vy ndaa reguai”, heꞌi.

21 — Haꞌe gui ma tembiguai ojevy vy omombeꞌupa opatõ pe. Haꞌe ramo hoo vaꞌe ivai reve aipoeꞌi guembiguai pe: “Tereo pojava tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi. Eru apy iporiaukueꞌi, oguata eꞌỹ vaꞌe, ára revegua eꞌỹ haꞌe ijyva rovaikue vaꞌe”, heꞌi.

22 — Haꞌe vaꞌe rire hembiguai ou vy aipoeꞌi: “Xepatõ, ajapopa ma rejapo uka vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ oĩve teri tenda.”

23 — Haꞌe ramo ipatõ ombovai: “Tereo ju tape ikuai vaꞌe rupi, ejapo haꞌe javive ou vy xeropy omonyẽ aguã.

24 Xee aipoaꞌe avi pẽvy: Avakue aenoĩ uka ypy vaꞌekue ma neĩ peteĩve ndokarui ꞌrã ngaru ajapoa py.”

25 Cristo rupive jaikoxe vy jaejapa aguã re ijayvuague Heta ete vaꞌe hupive ojeꞌoi ramo ojere vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

26 — Amongue xea py ouxe teĩ nguu, oxy, guaꞌyxy, guaꞌy kuery, guyvy kuery, gueindy kuery haꞌe guekove ae oayvuve vaꞌe ndaꞌevei xeremimboꞌerã. ;

27 Amongue xerupive oikoxe teĩ ojeupegua kuruxu ndogueraai vaꞌe ma ndaꞌevei avi xeremimboꞌerã.

28 Mbaꞌeta peẽ kuery vaꞌe regua ma torre pejapo ta vy peguapy ranhe ꞌrã peikuaa pota aguã haꞌeve paa pejapopa aguã.

29 Haꞌe rami eꞌỹ vy pemboypy rire ndapejapopai rã pavẽ oexa vy pendejojai rei ꞌrã,

30 haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Pevaꞌe ava omboypy rive, ndojapopai”, heꞌi ꞌrã okuapy.

31 — Huvixa oiko vaꞌe amboae huvixa re opuꞌã aguã oo ta vy haꞌe rami ae avi ꞌrã oiko, oguapy ꞌrã ranhe oikuaa pota aguã dez mil xondaro reve vy pa vinte mil hovaigua ou vaꞌe re ipoꞌaka ꞌrãa re.

32 Haꞌe rami aguã ndaꞌevei ramo amboae kuery mombyry teri ou reve ombou ꞌrã peteĩ guembiguai amboae kuery reve ikuai porã ju aguã re ojerure aguã.

33 Haꞌe rami avi peẽ kuery voi mbaꞌemo pereko vaꞌe pejapa eꞌỹ vy ndaꞌevei xeremimboꞌe peiko aguã.

34 ; — Juky ma iporã vaipa. Haꞌe rã xapyꞌa rei naeꞌẽvei rire mbaꞌexa ꞌrã tu heꞌẽ ju?

35 Ndaꞌevei ꞌrã yvy, neĩ yty reguarã guive. Nhamombo rive ꞌrã oka py. Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu.

15

1 Jesus omovaẽague heko vai vaꞌe kuery Haꞌe javive imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe kuery ma Jesus ayvu oenduxe vy onhemboja okuapy hexe.

2 Haꞌe rã fariseu haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma haꞌe nunga oexa vy ijayvu rei vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe tu omovaẽ rima ojejavypa vaꞌe kuery, haꞌe kuery reve okaru guive — heꞌi okuapy.

3 Haꞌe ramo Jesus omombeꞌu povaꞌe ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy:

4 — Mavaꞌe ndaꞌu pereko ꞌrã cem vexaꞌi, haꞌe gui peteĩ pemokanhy vy noventa e nove ikuai vaꞌe ndapejai ꞌrã teve tekoa eꞌỹa py, haꞌe vy pa ndapeoi ꞌrã teve okanhy vaꞌekue pejou peve peka aguã?

5 Pejou ma vy pejaxei ꞌrã heruvy pevyꞌa vy.

6 Pendo py pevaẽ ma vy pemboatypa ꞌrã peneirũ haꞌe penetarã kuery. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Javyꞌa ke xereve, mbaꞌeta ajou ju ma xerymba amokanhy vaꞌekue”, peje ꞌrã.

7 — Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌekue rami avi yva re oguerovyꞌaa ete ꞌrã peteĩ heko vaiague gui ojeko rerova ramo, noventa e nove heko porã vaꞌe vy ndojeko rerovai vaꞌe gui oguerovyꞌave ꞌrã.

8 Hatãꞌi vaꞌe omokanhy mbyre omombeꞌuague — Mavaꞌe kunha dez hatãꞌi vaꞌe oguereko vaꞌe ndaꞌu peteĩ omokanhy vy nomoendyi ꞌrã tataendy, haꞌe ngoguy rupi ndoipei ꞌrã ri omokanhy vaꞌekue ojou peve?

9 Ojou ma vy omboatypa ꞌrã oirũ haꞌe guetarã kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Javyꞌa ke xereve, mbaꞌeta ajou ju ma peráta amokanhy vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã.

10 — Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe rami ae avi Nhanderuete pegua anjo kuery oguerovyꞌa ꞌrã okuapy peteĩ heko vaiague gui ojeko rerova ramo.

11 Taꞌy okanhy ranhe vaꞌekue omombeꞌuague Aipoeꞌive ju: — Peteĩ ava oguereko mokoĩ guaꞌy.

12 Kunumive vaꞌe aipoeꞌi nguu pe: “Xeru, emeꞌẽ xembaꞌerã vaꞌekue rereko vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe ramo ombojaꞌo oguereko vaꞌe.

13 — Kueveꞌi ma rire taꞌy kunumive vaꞌe omonoꞌõmba oguereko vaꞌe, haꞌe oo mombyry amboae yvy re. Haꞌe py omokanhymba oguereko vaꞌe, opa marã rei oikoa rupi.

14 Oguereko vaꞌekue omomba rire haꞌe vaꞌe yvy re oiko karuai. Haꞌe ramo oiko axy.

15 Haꞌe rami vy oo ombaꞌeapo peteĩ ava haꞌe vaꞌe yvy regua pe. Haꞌe vaꞌe omondouka poryko kuery ikuaia rupi opena aguã.

16 Haꞌe rami oiko vy alfarroba rope poryko hoꞌu vaꞌe haꞌe voi hoꞌuxe teĩ ixupe avave rei nomeꞌẽi mbaꞌeve.

17 — Haꞌe gui ma onhemboaxy vy ojeupe ae aipoeꞌi: “Mbovy pa ikuai xerua py ombaꞌeapo vy okaru porã vaꞌe, haꞌe rã xee ma apy amano ta ma karuai gui.

18 Apuꞌã ta, haꞌe vy aa ꞌrã xerua py. Haꞌe vy aipoaꞌe ꞌrã ixupe: ‘Xeru, xee ajejavy yva pygua rovai, nderovai guive.

19 Ndaꞌevevei ma nderaꞌy aiko aguã. Xerereko ombaꞌeapo vaꞌe rami riveꞌi’, haꞌe ꞌrã.”

20 Haꞌe rami vy opuꞌã vy oo ju nguua katy. — Mombyry teri ou jekuaa reve tuu oexa vy omboaxy. Haꞌe vy onha ovy, oikuavã reve oayvu.

21 Haꞌe ramo taꞌy aipoeꞌi: “Xeru, xee ajejavy yva pygua rovai, nderovai voi. Ndaꞌevevei nderaꞌy aiko aguã”, heꞌi.

22 — Haꞌe rami teĩ tuu aipoeꞌi guembiguai kuery pe: “Peru pojava ao iporãve vaꞌe, pemonhemonde. Ikuã re ma pemoĩ kuã regua, haꞌe gui ipy re ma pemoĩ py regua.

23 Peru avi vaka raꞌy ikyra vaꞌe, haꞌe pejuka. Jakaru haꞌe javyꞌa,

24 mbaꞌeta kovaꞌe xeraꞌy omano vaꞌekue ri oikove ju. Okanhy vaꞌekue ojoua ju”, heꞌi. Haꞌe rami vy ovyꞌa okuapy.

25 — Haꞌe ramia ja taꞌy tujave vaꞌe mbaꞌety rupi oiko. Haꞌe gui ojevy, oo py ovaẽ raiꞌi ouvy vy oendu mbaꞌepu haꞌe ojeroky vaꞌe.

26 Haꞌe vy peteĩ tembiguai oenoĩ vy oporandu mbaꞌe pa oikoa re.

27 Ombovai: “Nderyvy ou ramo rima nderu ojuka uka kuri vaka raꞌy ikyra vaꞌe, hexaĩ reve ou ramo”, heꞌi.

28 — Haꞌe ramo tykeꞌy ipoxy vy ndoikexei. Haꞌe ramo tuu oẽ ombopyꞌa porã aguã.

29 Haꞌe ramo aipoeꞌi nguu pe: “Mbovy maꞌetỹ re ma pa mbaꞌemo ajapo aikovy ndevy? Peteĩgueve ma voi noronheꞌẽ apo eꞌỹi. Haꞌe rami teĩ neĩ peteĩgueve ma kavaraꞌi neremeꞌẽi xeirũ kuery reve avyꞌa aguã.

30 Haꞌe rã nderaꞌy kunhague re nembaꞌe rei-rei omokanhymba vaꞌekue ou ramo ma je rejuka uka vaka raꞌy ikyra vaꞌe”, heꞌi.

31 — Haꞌe rã tuu ombovai: “Xeraꞌy, ndee ma xea py riae reiko vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo areko vaꞌe ma nembaꞌe meme.

32 Haꞌe rami avi jarovyꞌa ꞌrãe, javyꞌa ꞌrã, mbaꞌeta nderyvy omano vaꞌekue ri oikove ju, okanhy vaꞌekue ojoua ju.” ;

16

1 Tembiguai ojeroviapy eꞌỹ vaꞌe omombeꞌuague Guemimboꞌe kuery pe Jesus aipoeꞌi avi: — Oiko peteĩ ava iporiau eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava omopena ombaꞌe rei-rei re. Haꞌe vaꞌe re ayvu oiko imbaꞌe rei-rei re nopena porãia rami.

2 — Haꞌe ramo ija oenoĩ vy aipoeꞌi ixupe: “Anhetẽ pa ndere ayvu oiko vaꞌe? Emombeꞌu rejapo vaꞌekue haꞌe javi, mbaꞌeta ndaꞌevevei ma xevy pe rembaꞌeapove aguã”, heꞌi.

3 — Haꞌe ramo mbaꞌe rei-rei re opena vaꞌety aipoeꞌi ojeupe: “Mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã? Mbaꞌeta xepatõ xepeꞌa ta ma ambaꞌeapoa gui. Mbaꞌety rupi ambaꞌeapo aguã ma nanhanimai, haꞌe rã ajerurea rupi aiko aguã ma axĩ.

4 Aikuaa ma mbaꞌe pa ajapo ꞌrãa, ambaꞌeapoa gui xepeꞌa ramo ngoo py xemovaẽa aguã”, heꞌi.

5 — Haꞌe rami vy oenoĩmba ipatõ pe oreve vaꞌe kuery peteĩ-teĩ. Jypygua pe aipoeꞌi: “Mbovy tu rereve xepatõ pe?”

6 Ombovai: “Cem ryru azeite.” Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Ejopy ke rereveague oĩa, eguapy, haꞌe embopara cinqüenta ryru eteꞌi”, heꞌi.

7 — Amboae pe ju oporandu: “Haꞌvy ndee, mbovy tu rereve?” Haꞌe ombovai: “Cem ryru trigo.” Ixupe aipoeꞌi: “Ejopy ke rereveague oĩa, haꞌe embopara oitenta eteꞌi”, heꞌi.

8 — Haꞌe rami rã ipatõ oguerovyꞌa guembiguai ojeroviapy eꞌỹ teĩ oiko kuaa ramo, mbaꞌeta hendy vaꞌe raꞌy kuery gui ma ko yvy regua kuery ikuai kuaave ꞌrã joguerekoa py.

9 Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe pẽvy: Pereko kuaa pota ke mbaꞌemo ko yvy regua peneirũrã pejouve aguã rami, haꞌe nunga opa ramo haꞌe kuery ju penemovaẽ aguã oo imarã eꞌỹ vaꞌe py.

10 Mbaꞌeta mbovyꞌi oguereko kuaa vaꞌe ma heta vaꞌe voi oguereko kuaa ꞌrã. Haꞌe rã mbovyꞌi vaꞌe ndoguereko kuaai vaꞌe ma heta vaꞌe voi ndoguereko kuaai ꞌrã.

11 Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo ko yvy regua ndapereko kuaai rire mavaꞌe tu pendepo py omboaxa ta mbaꞌemo iporã ete vaꞌe?

12 Nhombaꞌe re napepena porãi rire mavaꞌe tu omeꞌẽ ta pendevy guarã vaꞌekue?

13 — Avave rei nombaꞌeapoi ꞌrã mokoĩ patõ pe. Mbaꞌeta peteĩ re ndaꞌijaꞌeive ꞌrã amboae oayvuve vy. Haꞌe rami eꞌỹ vy peteĩ ojou porãve vy amboae ma ndojou porãive ꞌrã. Ndaꞌevei Nhanderuete pe peiko aguã, peráta re ndaꞌevei reve.

14 Fariseu kuery pe Jesus ijayvu eteague Fariseu kuery haꞌe nunga oendu vy ojojai rei okuapy, peráta re ndaꞌeveive vaꞌe vy.

15 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peẽ kuery ma penhemboeko porã amboae kuery oexaa rupi. Haꞌe rã Nhanderuete ma oikuaapa pendepyꞌa re oĩ vaꞌe. Mbaꞌeta avakue ojou porãve vaꞌe ma Nhanderuete pe haꞌeveꞌỹ vaꞌe.

16 — Lei haꞌe profeta ombopara vaꞌekue ma João Batista oikoa ára peveꞌi guarã vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe rire ma ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua omombeꞌua ramo pavẽ onheaꞌã oupity aguã.

17 Haꞌe rami avi yva haꞌe yvy okanhymbaa gui haxyve peteĩ iparaꞌi lei re oĩ vaꞌekue oaxa rive. , ; ,

18 ; — Guaꞌyxy gui opoi vy amboae re omenda vaꞌe ma itavy, haꞌe kunha oeja pyre re omenda vaꞌe itavy avi.

19 Oguerekopa vaꞌe haꞌe Lázaro omombeꞌuague — Oiko peteĩ ava iporiau eꞌỹ vaꞌe, púrpura haꞌe ajukue iporãve vaꞌe py anho onhemonde vaꞌe, koꞌẽ nhavõ ngaru ojapo vaꞌe.

20 Oiko avi peteĩ ava poriaukueꞌi Lázaro hery vaꞌe, ijaipaꞌi vaꞌe. Iporiau eꞌỹ vaꞌe rokẽ yvyꞌiry omoĩa.

21 Haꞌe vaꞌe ma hoꞌuxe iporiau eꞌỹ vaꞌe mesa gui ikure-kureꞌi hoꞌa vaꞌekue. Ijai re ma jagua kuery ou vy oere guive.

22 — Iporiaukueꞌi omano ma ramo anjo kuery ogueraa Abraão yvýry opytuꞌu aguã py. Haꞌe rã iporiau eꞌỹ vaꞌekue omano ramo ma onhono porãa.

23 — Haku vaikuea py iporiau eꞌỹ vaꞌekue oiko axy reve omaꞌẽ vy oexa mombyry Abraão haꞌe Lázaro ijyvýry oĩ rã.

24 Haꞌe ramo ojapukai vy aipoeꞌi: “Xeru Abraão, xemboaxy ke, haꞌe vy embou Lázaro tomoakỹ okuã yy py xeapekũ omboaku roꞌy aguã, mbaꞌeta tataendy raku py aiko axy”, heꞌi.

25 — Haꞌe rã Abraão aipoeꞌi: “Xeraꞌy, nemaꞌenduꞌa ke reiko teri vy opa mbaꞌe porã rerekoague re. Haꞌe rã Lázaro ma oiko axy rei vaꞌekue. Aỹ ma apy oiko opytuꞌua py, haꞌe rã ndee ma reiko axya py reĩ.

26 Oĩ avi nhandekuaia mbyte peteĩ yvykua tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui ndaꞌevei kyvõ katy gui upe katy oaxaa aguã, neĩ upe katy gui kyvõ katy ndaꞌevei avi”, heꞌi.

27 — Haꞌe gui ma aipoeꞌive ju: “Xeru, xee ajerure xeru ro py Lázaro remondouka aguã

28 xeryvy kuery peteĩ nhiruĩ areko vaꞌe ikuaia py, haꞌe kuery omonheangu aguã, haꞌe kuery ou eꞌỹ aguã oiko axy aguã py.”

29 — Abraão ombovai: “Haꞌe rami avi haꞌe kuery oguereko ae ma Moisés haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue. Toendu haꞌe nunga”, heꞌi.

30 — Haꞌe rã ojerureve: “Any xeru Abraão, amongue omanoague gui onhemboete vy haꞌe kuerya py oo ramo ꞌrãe ojeko rerova.”

31 — Haꞌe rami rã Abraão ombovai: “Moisés haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue re noendu potai ri vy ndogueroviai ꞌrã amongue omanoague gui onhemboete ramo voi.”

17

1 , ; Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe: — Oiko riae ꞌrã joityarã. Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei ete ꞌrã joityare kuery pe.

2 Mbaꞌeta kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe regua amongue oity ꞌrãgue py, haꞌeveve oityxe vaꞌe ajuꞌy re ita mbaꞌemo monguꞌia ojokua pyre reve yeꞌẽ py omomboa vaꞌe rire.

3 , — Peiko kuaa pota ke. Ndevy pe nderegua otekoavy ri ramo ndeayvu ꞌrã ixupe. Haꞌe rã ojeko rerova ramo reperdoa ꞌrã.

4 Peteĩ ára pyve sete-kue ndevy otekoavy teĩ sete-kue ae ndea py ou vy “Ndaꞌeveia aendu”, heꞌi ramo eperdoa ju — heꞌi. ;

5 Haꞌe ramo apóstolo kuery aipoeꞌi Senhor pe: — Emoĩve ke rojeroviaa.

6 Senhor ombovai: — Pejeroviaa ma peteĩ mostarda raꞌyĩꞌi rami ri jepe oĩ vaꞌe rire kovaꞌe amora rembypy pe “Ejeapoꞌo haꞌe enhenhotỹ yeꞌẽ py” peje teĩ pendeayvua oiko ꞌrãgue.

7 — Peẽ kuery ma pereko ꞌrã penembiguai mbaꞌety rupi eꞌỹ vy vaka re openaa rupi ombaꞌeapo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ombaꞌeapoa gui ou ramo “Eju ke ekaru” peje ꞌrã teve?

8 Haꞌe rami ꞌrãgue py aipopeje ꞌrã: “Ejapo ranhe ke xee haꞌu vaꞌerã. Enhemboekovia vy ejara xevy akaru haꞌe ayꞌu peve. Haꞌe rire ma ndee ju ꞌrã rekaru haꞌe reyꞌu”, peje ꞌrã.

9 Penembiguai kuery pendeayvua ojapo teĩ haꞌe kuery pe “Haꞌeve ete ko” ndapeje riaei ꞌrã.

10 Peẽ kuery voi haꞌe rami avi, pendevy pe ojapo uka pyre pejapopa ma vy haꞌeve aipopeje aguã: “Ore ma tembiguai oguerovyꞌa pyrã eꞌỹ, mbaꞌeta rojapo ꞌrã vaꞌekue anho rojapo.”

11 Dez lepra revegua omongueraague Jerusalém tetã katy Jesus oo vy oaxa Samaria haꞌe Galiléia mbyte rupi.

12 Peteĩ tekoa py ovaẽ ramove dez lepra revegua ovaexĩ jogueruvy.

13 Mombyry jogueropytaa py ixupe ojapukai reve aipoeꞌi: — Jesus, Poromboꞌea, oremboaxy ke.

14 Jesus oexa vy ombovai: — Tapeo haꞌvy pejexa uka sacerdote kuery pe — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ooa rupive okuerapa.

15 Haꞌe kuery dez vaꞌe regua peteĩ ma okuerapaa oexa vy ojevy ju oĩa py. Ijayvu atã reve Nhanderuete pe oporaei ouvy,

16 haꞌe Jesus renonde guenapyꞌã re oĩ, yvy re ngova omovaẽ oguerovyꞌaa rupi. Haꞌe vaꞌe ma Samaria pygua.

17 Haꞌe rami rã Jesus oporandu ixupe: — Dez eꞌỹ teve pekuera raꞌe? Mamo tu amboae kuery nove ikuai?

18 Jipoi ri ndaꞌu Nhanderuete pe oporaei vy ojevy vaꞌerã, kovaꞌe amboae regua eꞌỹ vy? — heꞌi.

19 Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Epuꞌã katu, tereo. Rejeroviaa ndereraa jepe.

20 Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ꞌrãa re ijayvuague Fariseu kuery oporandu rakaꞌe pa Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ꞌrãa re. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Jesus ombovai: — Nhanderuete poꞌakaa ma jaexa vaꞌerã rami eꞌỹ ojekuaa vaꞌe.

21 Haꞌe nunga pe aipo ndaꞌeai ꞌrã: “Apy rima”, neĩ “Pe py rima oĩ” ndaꞌeai ꞌrã, mbaꞌeta Nhanderuete poꞌakaa ma penembyte ae oĩ — heꞌi.

22 Haꞌe gui ma guemimboꞌe kuery pe ju aipoeꞌi: — Ovaẽ ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ojekuaa rã pexaxe rei aguã ára, teĩ ndapexai ranhe ꞌrã.

23 Pendevy pe “Apy rima” eꞌỹ vy “Pe py rima oĩ” ꞌea teĩ tapeo eme haꞌe kuery rupive.

24 Mbaꞌeta overa vy yva jave re hexakã ouvya rami avi ojekuaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ára.

25 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌeꞌỹ mbove hexe aỹgua kuery ndaꞌijaꞌei rã oiko axy ꞌrãe.

26 — Noé oiko jave py oikoague rami avi oiko ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ára.

27 Mbaꞌeta okaru haꞌe oyꞌu okuapy, omenda haꞌe nhomomenda rakaꞌe Noé kanoã py oikea ára peve. Haꞌe gui ma yy ou vy omomba haꞌe javive.

28 Haꞌekue rami avi oiko Ló oiko jave py. Okaru, oyꞌu, mbaꞌemo ojogua, ovende, onhotỹ haꞌe ojapo okuapy.

29 Haꞌe gui ma Sodoma tetã gui Ló ojepeꞌa ramove yva gui hoꞌa rakaꞌe tata enxofre revegua, omomba haꞌe javive.

30 Haꞌekue rami avi oiko ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ojekuaa uka aguã ára.

31 Haꞌe vaꞌe ára ma amongue ngoo áry oĩ vaꞌe toguejy eme ngopy oguereko vaꞌe oguenoẽ aguã. Haꞌe rami ae ombaꞌeapoa rupi ikuai vaꞌe tojevy eme guakykue.

32 Penemaꞌenduꞌa ke Ló raꞌyxy re oiko vaꞌekue re. Ló raꞌyxy ma Sodoma tetã gui oo jepe vy guakykue re omaꞌẽ ramo Nhanderuete ojuka rakaꞌe, haꞌe ramo juky rive opyta .

33 Mbaꞌeta nomanoxei vaꞌekue omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã ojuka uka vaꞌe ma ogueraa jepe uka ꞌrã guekove.

34 Aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pytũ mokoĩ oke ꞌrã oupy peteĩ tupa py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã.

35 Mokoĩ kunhague ikuai ꞌrã ombaꞌexoa py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae oejaa ꞌrã.

36 [Mokoĩ ikuai ꞌrã mbaꞌety py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae oejaa ꞌrã] — heꞌi.

37 Haꞌe ramo ixupe oporandu okuapy: — Senhor, mamo ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Ombovai haꞌe kuery pe: — Mamo rã teꞌõgue ituia py xapirẽ voi onhemboaty ꞌrã okuapy — heꞌi.

18

1 Nhomboayvu vaꞌety porayvu eꞌỹ vaꞌe omombeꞌuague Haꞌe gui Jesus omombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy, nhandekuerai eꞌỹ re nhanhemboꞌe riae aguã. ;

2 — Peteĩ tetã py oiko peteĩ nhomboayvu vaꞌety Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ oiko vaꞌe, neĩ avakue omboete eꞌỹ vaꞌe guive.

3 Haꞌe vaꞌe tetã py oiko avi peteĩ imeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma huvixa oĩa py ou vy aipoeꞌi: “Eikuaa pota na xerovaigua kuery xemoangeko reia re”, heꞌi.

4 — Haꞌe rã haꞌe ma ndoikuaa potaxei ranhe haꞌe nunga re. Haꞌe rire mae ma aipoeꞌi ojeupe: “Anhetẽ ae ndajeroviai Nhanderuete re, haꞌe neĩ avakue namboetei.

5 Haꞌe gui imeveꞌỹ vaꞌe ojerure riae ete ma ramo aikuaa pota nho ꞌrã, xemoangeko rei riae eꞌỹ aguã”, heꞌi.

6 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: — Peikuaa pota ke huvixa porayvu eꞌỹ vaꞌe ijayvuague re.

7 Haꞌe gui Nhanderuete ndaꞌu ndoikuaa pota voi ꞌrã ri hembiporavo kuery ára pukukue re haꞌe pytũ mbukukue re ixupe ojapukai vaꞌe re? Oikuaa pota aguã are merami teĩ

8 xee aipoaꞌe: Oikuaa pota voi ꞌrã pendere. Haꞌe rami teĩ Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ju vy ndaꞌu ojou ꞌrã ri ojerovia vaꞌe ko yvy re?

9 Fariseu haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety omombeꞌuague Omombeꞌu avi povaꞌe ayvu mbaꞌemo re ombojoja vy, amongue ojee ae ojerovia haꞌe onhemboeko porãxe vy jojou vai vaꞌe re ijayvu vy.

10 — Mokoĩ ava oo templo py onhemboꞌe aguã. Peteĩ ma fariseu, haꞌe rã amboae ma imposto re nhombopaga vaꞌety.

11 Fariseu vaꞌe opuꞌã hoꞌamy vy ojeupe ae onhemboꞌe po rami: “Xeruete, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta avakue mboae rami rami eꞌỹ aiko, imonda vaꞌe, jokorepa rei, itavy rei vaꞌe, pevaꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety rami eꞌỹ guive.

12 Semana nhavõ re mokoĩgue kuerei ꞌrã aiko akaru eꞌỹ re. Haꞌe opa mbaꞌe ajou vaꞌekue gui ameꞌẽ aikovy dízimo”, heꞌi.

13 — Haꞌe rã imposto re nhombopaga vaꞌety ma mombyryꞌi hiꞌaĩ, neĩ yva re omaꞌẽ aguã voi ndaꞌipyꞌa guaxui. Opexo re oipete-pete reve aipoeꞌi: “Xeruete, xemboaxy ke, xee ajejavypa vaꞌe aiko”, heꞌi.

14 — Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe anho omboeko porã mbyre oo ngoo katy, fariseu ma any. Mbaꞌeta haꞌe javive haꞌe ae onhemboyvate vaꞌe omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã. Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã. ; ; ,

15 ; Haꞌe oĩa py oguerua kyrĩgue haꞌe kuery re opo omoĩ aguã. Haꞌe rã hemimboꞌe kuery oexa vy ijayvu ete okuapy herua kuery pe.

16 Haꞌe rã Jesus ma ojea py kyrĩgue oenoĩ vy aipoeꞌi: — Tove tou kyrĩgue, pejoko eme, mbaꞌeta pevaꞌe ramiguaꞌi peguarã ae Nhanderuete poꞌakaa.

17 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kyrĩgueꞌi rami eꞌỹ Nhanderuete poꞌakaa nomovaẽi vaꞌe ma ndoikei ꞌrãe haꞌe py.

18 ; Peteĩ ava omboetevepy oĩ vaꞌe oporandu ixupe: — Poromboꞌea ndereko porã vaꞌe, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã tekove marã eꞌỹ aupity aguã?

19 Jesus ombovai: — Mbaꞌe re tu “Ndereko porã vaꞌe”, ꞌre xevy? Avave rei ndaeko porãi Nhanderuete eꞌỹ vy.

20 Reikuaa ae ma ojapo uka pyre: “Ndetavy eme, ejojuka eme, nemonda eme, ndeayvu rive eme joe, emboete nderu haꞌe ndexy”, heꞌi.

21 Ava vaꞌe aipoeꞌive ju: — Haꞌe nunga haꞌe javi ajapopa ae ma, xekyrĩ guive. , , ;

22 Jesus oendu vy aipoeꞌi: — Peteĩ mbaꞌe ma oata teri ndevy. Evendepa rereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe hepykue emeꞌẽmba iporiaukueꞌi pe. Haꞌe vy ꞌrãe rereko ovareve vaꞌe yva re. Haꞌe gui mae ma eju xerupive — heꞌi.

23 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ayvu oendu vy ndovyꞌai ete, oguerekopa vaꞌe vy.

24 ; Jesus ma ava vaꞌe ndovyꞌaveia oexa vy aipoeꞌi: — Haxy ete oguerekopa vaꞌe kuery Nhanderuete poꞌakaa py oike aguã — heꞌi.

25 Nhanderuete poꞌakaa py oguerekopa vaꞌe oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi camelo oaxa aguã — heꞌi.

26 Haꞌe ramo oendu vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Mbaꞌe xagua ꞌrã tu haꞌvy oo jepe?

27 Ombovai: — Avakue pe haxy vaꞌe ma Nhanderuete pe ndaxyi — heꞌi.

28 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi: — Ore kuery ma orero roejapa vaꞌekue nderupive orekuai aguã.

29 Haꞌe ramo Jesus ombovai haꞌe kuery pe: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe javi Nhanderuete poꞌakaa rupi oiko aguã ngoo oeja vaꞌe, guaꞌyxy, guyvy kuery, nguu eꞌỹ vy guaꞌy kuery,

30 haꞌe kuery ma aỹ voi ojou retave ete ꞌrã, haꞌe gui rakaꞌeve rã oupity ꞌrã tekove marã eꞌỹ.

31 ; Ngupive doze guemimboꞌe kuery Jesus ogueraa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Maꞌẽ, aỹ ma jajeꞌoi nhainy Jerusalém katy. Haꞌe py ma ojeupity ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue rekorã profeta kuery omboparaague haꞌe javi.

32 Mbaꞌeta omboaxaa ꞌrã amboae regua kuery pe, haꞌe ramo ojavyky rei, ojojai rei haꞌe onyvõmba ꞌrã okuapy.

33 Oinupãmba ma rire ojukaa ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã — heꞌi.

34 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery neĩ peteĩ henda py noendu kuaai povaꞌe ayvu, mbaꞌe heꞌia paa ndoikuaa ukai ramo. Haꞌe kuery ndoikuaai ae ijayvua.

35 ; Jericó tetã py ovaẽ raiꞌi ovya py peteĩ ára revegua eꞌỹ oguapy oiny tape yvýry mbaꞌemo re ojerurea py.

36 Haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery oaxa nhendua oendu vy oporandu mbaꞌe pa oikoa re.

37 Haꞌe ramo ixupe omombeꞌua Nazaré pygua Jesus oaxaa.

38 Haꞌe ramo ojapukai: — Jesus Davi ramymino, xemboaxy ke — heꞌi.

39 Haꞌe ramo tenonde ojeꞌoi vaꞌe aipoeꞌi okyrirĩ aguã. Haꞌe rami teĩ ojapukaive tema: — Jesus Davi ramymino, xemboaxy ke.

40 Haꞌe ramo Jesus opyta vy ogueru ruka. Haꞌe ovaẽ ramo oporandu ixupe:

41 — Mbaꞌe tu reipota ndevy ajapo? Ombovai: — Senhor, xee ma aexaxe — heꞌi.

42 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Exa haꞌvy. Rejeroviaa ndereraa jepe ma.

43 Haꞌe ramove oexa, haꞌe Nhanderuete pe oporaei ovy hupive. Heta vaꞌe kuery haꞌe javive haꞌe nunga oexa vy oporaei avi jogueravy Nhanderuete pe.

19

1 Imposto re nhombopaga vaꞌety Zaqueu oo jepeague Jericó py Jesus oike vy oaxa ovy tetã rupi.

2 Haꞌe py oiko peteĩ ava Zaqueu hery vaꞌe, imposto re nhombopaga vaꞌety ruvixa oguerekopa vaꞌe.

3 Haꞌe vaꞌe oexaxe mavaꞌe pa Jesus, teĩ ndaꞌevei heta vaꞌe kuery gui, ikarapeꞌi vaꞌe vy.

4 Haꞌe vy onha ovy henonderã, ojeupi peteĩ sicômoro rakã re oexa aguã, haꞌe rupi ꞌrãe oaxa ramo.

5 Haꞌe py Jesus ovaẽ vy yvate omaꞌẽ reve aipoeꞌi ixupe: — Zaqueu, eguejy pojava ke, kovaꞌe ára ma apyta ꞌrã ndero py — heꞌi.

6 Haꞌe ramo oguejy pojava, ovyꞌa reve oguerovaẽ.

7 Haꞌe javive haꞌe nunga oexa vaꞌe ijayvu rei okuapy, heko vai vaꞌe ro py ovaẽ ramo.

8 Haꞌe gui ma Zaqueu opuꞌã vy aipoeꞌi Senhor pe: — Senhor, xee anhenhandu iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo areko vaꞌe ameꞌẽ aguã, mbyte rupi peve. Haꞌe xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo py akore rire irundykue ju ꞌrã ameꞌẽ hekovia — heꞌi.

9 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe: — Kovaꞌe ára ma oĩ kovaꞌe oo py oo jepe vaꞌe, mbaꞌeta kovaꞌe ava voi Abraão ramymino oiko. Gálatas 3.7,29 py oĩa rami, “ojerovia vaꞌe ae Abraão ramymino kuery ikuai”, haꞌe “Cristo pegua peiko vy peẽ kuery voi Abraão ramymino kuery pendekuai.”

10 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ojou haꞌe ogueraa jepe aguã okanhy vaꞌekue.

11 Dez hatãꞌi vaꞌe ouro guigua omombeꞌuague Haꞌe nunga haꞌe kuery oendu ramo Jesus peteĩ ayvu ju omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy, mbaꞌeta Jerusalém py ovaẽ raiꞌi ma ramo oexaꞌã teĩ okuapy Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa ta ma aguã re.

12 Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Peteĩ ava yvatekueve regua oo amboae yvy re onhembopoꞌaka uka, haꞌe gui ojevy ju aguã.

13 Haꞌe vy dez guembiguai oenoĩ vy haꞌe kuery pe oiporuka dez hatãꞌi vaꞌe ouro guigua ovareve vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe peráta pemboetave ke ajevy peve”, heꞌi.

14 — Haꞌe rã hetarã kuery mboae ndaꞌijaꞌei vy hakykue omondouka huvixave oĩ vaꞌe pe aipoeꞌi vaꞌerã: “Ore kuery ma ndoroipotai haꞌe vaꞌe oreruvixarã”, heꞌi vaꞌerã.

15 — Haꞌe rami teĩ ombopoꞌaka ma ramo ou ju, haꞌe vy oenoĩ uka guembiguai kuery peráta jopyare, marã rami pa peteĩ-teĩ oguerekoague oikuaa aguã.

16 — Tenonde ou vaꞌe aipoeꞌi: “Xeruvixa, ndeperáta gui ma dez ju ajouve.”

17 — Haꞌe ramo huvixa ombovai: “Haꞌeve ete ma tembiguai porã. Mbovyꞌi vaꞌe re repena kuaa rire dez tetã re ju ndepoꞌaka ꞌrã”, heꞌi.

18 — Amboae ju ou vy aipoeꞌi: “Xeruvixa, ndeperáta gui ajouve ju peteĩ nhiruĩ.”

19 — Haꞌe vaꞌe pe ma aipoeꞌi: “Ndee ma peteĩ nhiruĩ tetã re ꞌrã ndepoꞌaka”, heꞌi.

20 — Haꞌe gui amboae ju ou vy aipoeꞌi: “Xeruvixa, apy ma aru ju ndeperáta ajukue py anhovã vy amoĩ porã vaꞌekue.

21 Mbaꞌeta ndegui xee akyje, ivai rei vaꞌe reiko ramo. Remoĩ porãaty gui eꞌỹ renoẽ, haꞌe renhotỹague gui eꞌỹ ꞌrã remonoꞌõ vaꞌe”, heꞌi.

22 — Haꞌe ramo ombovai: “Tembiguai heko vai vaꞌe, ndeayvuague rupi ae ꞌrã rombopaga. Reikuaa ri tyꞌy xevai rei vaꞌea, amoĩ porãaty gui eꞌỹ teĩ anoẽ, haꞌe anhotỹague gui eꞌỹ amonoꞌõ ꞌrãa?

23 Haꞌe rami vy mbaꞌe re tu xeperáta ma peráta renda py neremoĩ, ajevy vy ajopy retave aguã?” heꞌi.

24 — Haꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe pe ju aipoeꞌi: “Peipeꞌa na peráta ixugui, haꞌe pemeꞌẽ dez oguereko vaꞌe pe.”

25 — Haꞌe rã haꞌe kuery aipoeꞌi: “Xeruvixa, haꞌe tu oguereko ae ma dez.”

26 — Ombovai: “Xee aipoaꞌe pẽvy: Mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi pe omeꞌẽave ꞌrã. Haꞌe rã ndoguerekoi vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã.

27 Haꞌe gui xerovaigua kuery nguvixarã ndaxepotai vaꞌekue ma peru, pejukapa aexaa py.”

28 ; ; Po rami ijayvupa rire Jesus oove ju Jerusalém katy.

29 Betfagé haꞌe Betânia py ovaẽ raiꞌi ma ovy vy yvyty Oliveiras katyꞌi, omondouka mokoĩ guemimboꞌe.

30 Haꞌe kuery pe aipoeꞌi imondovy: — Tapeo tenonde pevaꞌe tekoa oĩ vaꞌe py. Haꞌe py pevaẽ vy pejou ꞌrã peteĩ mburikaꞌi ixã re hiꞌaĩ vaꞌe, hiꞌáry avave rei noĩai teri vaꞌe. Pejora vy ke peru.

31 Haꞌe gui xapyꞌa rei pẽvy amongue oporandu ꞌrã mbaꞌe re pa pejoraa re. Haꞌe ramo pembovai vy “Senhor ma oipota”, peje ꞌrã.

32 Haꞌe ramo omondouka vaꞌekue ojeꞌoi vy Jesus aipoeꞌiague rami meme ojou.

33 Mburikaꞌi ojora jave ija aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu pejora?

34 Haꞌe kuery ombovai: — Senhor ma oipota — heꞌi.

35 Haꞌe vy mymba ogueru vy hiꞌáry oipyo oao, haꞌe oupi Jesus hiꞌáry.

36 Hiꞌáry oo oiny ramo tape rupi oipyo okuapy oao.

37 Haꞌe gui yvyty Oliveiras gui oguejy ovya py ovaẽ raiꞌi ma jave hemimboꞌe kuery haꞌe javi oguerovyꞌa vy Nhanderuete pe oporaei atã ojeꞌoivy mbaꞌemo porã ojapo rã oexa vaꞌekue haꞌe javi re.

38 — Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Huvixave Senhor rery rupi ou vaꞌe re. Taꞌikuai porãa yva re, toporaeia yvatevea py! — heꞌi ojeꞌoivy.

39 Haꞌe rã amongue fariseu kuery heta vaꞌe kuery mbyte ikuai avi vaꞌe ma aipoeꞌi ixupe: — Poromboꞌea, ndeayvu na neremimboꞌe kuery pe.

40 Haꞌe rã haꞌe kuery pe ombovai: — Xee aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery okyrirĩ vaꞌe rire ita eteve voi oporaei ꞌrãgue — heꞌi.

41 Jerusalém tetã Jesus oexa vy ojaeꞌoague Jesus ovaẽ ovy vy tetã oexa vy ojaeꞌo.

42 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ára rexa kuaa vaꞌe rire nemoingo porãarã ou vaꞌe. Teĩ aỹ haꞌe nunga ndoikuaa ukaai ndevy. “Ndee” heꞌia py ma peteĩꞌi pe rami ijayvu teĩ tetã pygua kuery haꞌe javive pe.

43 Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã nderovaigua kuery ndejokopa aguã ára, jova-jovai katy gui nemboty heravy aguã.

44 Nerenda ombovaipa vy ojukapa ꞌrã nememby kuery. Neĩ peteĩ ita ma ndoejai ꞌrã amboae ita áry, ndea py aju teĩ ndaxerexa kuaai rire.

45 , ; Haꞌe gui templo py oike vy oipeꞌapa mbaꞌemo vendea kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue.

46 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Ipara oiny “Xero ma onhemboꞌe atyrã oĩ” ꞌea vaꞌeri peẽ ma pejapo imonda vaꞌe onhemiaty rami.

47 Templo py nhomboꞌeague Koꞌẽ nhavõ Jesus nhomboꞌe oikovy templo py. Haꞌe rã sacerdote yvatekueve vaꞌe, lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe heta vaꞌe ruvixa kuery ma ojukaxe okuapy,

48 teĩ ndojuka uka kuaai teri, heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojapyxaka vy ojou porã okuapy ramo.

20

1 ; Peteĩ ára templo py Jesus omboꞌe oiny heta vaꞌe kuery. Ayvu porã omombeꞌu jave oĩa py jogueru sacerdote yvatekueve vaꞌe, lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery.

2 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe: — Emombeꞌu orevy mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga rejapo reikovy. Mavaꞌe tu nembopoꞌaka?

3 Haꞌe ramo ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Pemombeꞌu ke:

4 João nhomongaraia pa yva guigua tyrã avakue guigua rakaꞌe? — heꞌi.

5 Haꞌe ramo haꞌe kuery joupe-upe ranhe aipoeꞌi okuapy: — “Yva gui”, jaꞌe ramo “Mbaꞌe re tu haꞌvy ndapejeroviai hexe?” heꞌi ꞌrã nhandevy.

6 Haꞌe rã “Avakue gui”, jaꞌe ramo ma heta vaꞌe kuery nhandeapipa ꞌrã ita py, mbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa João profeta oikoa — heꞌi okuapy.

7 Haꞌe rami vy ombovai: — Ore ma ndoroikuaai.

8 Haꞌe rã Jesus ju ombovai: — Xee voi peẽ kuery pe namombeꞌui ꞌrã mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapo aikovya.

9 ; Haꞌe rire povaꞌe ayvu ju Jesus omombeꞌu heta vaꞌe kuery pe, mbaꞌemo re ombojoja vy: — Peteĩ ava onhotỹ uva, haꞌe vy omboaxa opena vaꞌerã kuery po py. Haꞌe gui ma guekoa gui oguata oiko are aguã katy.

10 Omonoꞌõa ára ovaẽ ramo opena vaꞌe kuerya py ombou peteĩ guembiguai, ixupe uvaꞌa omeꞌẽ okuapy aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oinupã haꞌe ojavyky rei ma rire ombojevy rive ju.

11 — Amboae guembiguai ju ombou. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe voi oinupãmba. Ojavyky rei rire ombojevy rive ju.

12 — Haꞌe gui mboapya ma ombou. Haꞌe vaꞌe re voi ojeaipa ma rire omoxẽ ju avi.

13 — Haꞌe ramo uvaty ja aipoeꞌi ojeupe: “Mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã? Amondouka ꞌrã xeraꞌy ayvu ete vaꞌe. Xapyꞌa rei rã ko omboetea ꞌrã”, heꞌi.

14 — Haꞌe rami teĩ opena vaꞌe kuery taꞌy oexa vy aipoeꞌi joupe-upe: “Pevaꞌe ma uvaty jarã ete. Jajuka na, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, heꞌi okuapy.

15 Haꞌe vy uvaty gui oguenoẽ vy ojuka. — Mbaꞌe ndaꞌu uvaty ja ojapo ꞌrã haꞌe kuery re?

16 Haꞌe ou vy omomba ꞌrã opena vaꞌekue, haꞌe amboae kuery pe ju omboaxa ꞌrã uvaty — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ayvu oendu vaꞌe kuery aipoeꞌi: — Haꞌe nunga ete taꞌvy toiko eme.

17 Haꞌe rã Jesus haꞌe kuery re omaꞌẽ vaipa vy aipoeꞌi: — Mbaꞌe heꞌia tu haꞌvy ipara: “Oo apoa kuery ita ndoipotai vaꞌekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã”, heꞌia.

18 Haꞌe vaꞌe ita re hoꞌa vaꞌe haꞌe javi opẽmba ꞌrã. Haꞌe amongue áry ita hoꞌa ramo ikuꞌipa ꞌrã.

19 ; Haꞌe jave ae lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe sacerdote yvatekueve vaꞌe ojopyxe teĩ, haꞌe kuery re ri ty raꞌe ijayvua oikuaa vy. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery gui okyje guive.

20 Haꞌe rami vy oikuaa pota okuapy hexe, amongue pe peráta omeꞌẽ guive, heko porã vaꞌe rami onhemoingo vy ayvu py omoĩ vai vy huvixa po py omboaxa aguã.

21 Haꞌe vy ixupe oporandu vy aipoeꞌi: — Poromboꞌea, ore roikuaa ndee ndeayvu haꞌe renhomboꞌe porãa. Ndereikuaa pota rei avave re, haꞌe anhetẽ rupi renhomboꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe re.

22 Haꞌevea rami ri ndaꞌu César pe nhameꞌẽ imposto repy, tyrã pa any?

23 Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery omoĩ vaixea oikuaa vy ombovai:

24 — Pexa uka haꞌvy xevy peteĩ hatãꞌi vaꞌe. Mavaꞌe raꞌangaa haꞌe mavaꞌe rery haꞌvy oĩ? Aipoeꞌi okuapy: — César mbaꞌe ri. Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

25 — César mbaꞌe ri rã pemeꞌẽ haꞌvy César pe. Haꞌe rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae ꞌrã pemeꞌẽ — heꞌi.

26 Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery oendua py haꞌe kuery ndojopy reguai ayvu py. Ombovai kuaa rã oendu vy okyrirĩmba guive onhemondyipa vy.

27 ; Ovaẽ avi amongue saduceu kuery. Haꞌe kuery ma nhanhemboete ju ꞌrãa ndogueroviai vaꞌe.

28 Haꞌe vy oporandu okuapy ixupe: — Poromboꞌea, Moisés oeja rakaꞌe po rami ipara vaꞌe: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju omenda ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re, omano vaꞌekue raꞌyrã vaꞌekue oguereko aguã”, heꞌiague.

29 Haꞌe gui ikuai rakaꞌe sete joegua. Tujave vaꞌe ma omenda vaꞌekue ri omano taꞌy eꞌỹ re.

30 Haꞌe ramo tyvy mokoĩa vaꞌe, haꞌe gui mboapya vaꞌe ju omenda ranhe imeveꞌỹ vaꞌe re.

31 Haꞌe rami py sete-ve omano taꞌy eꞌỹ re meme.

32 Haꞌe gui mae ma kunha vaꞌe avi omano.

33 Haꞌe gui onhemboete jevya ára ndaꞌu mavaꞌe eteꞌi ꞌrã oiko kunha vaꞌe me, kunha vaꞌe re sete-ve omenda rire? — heꞌi.

34 Haꞌe rã Jesus ombovai haꞌe kuery pe: — Ko yvy re ikuai vaꞌe ma omenda haꞌe nhomomenda ꞌrã.

35 Haꞌe rã ára pyau onhemboete aguã ára oupity aguã oiporavo pyre ma nomendavei, neĩ nanhomomendavei ma ꞌrã.

36 Nomanovei ma ꞌrã guive, mbaꞌeta omboete ju rire anjo kuery rami ma ꞌrã ikuai Nhanderuete raꞌy kuery ikuai vy.

37 Haꞌe gui omano vaꞌekue onhemboete ju aguã regua ma Moisés ae ombopara. Mbaꞌeta yvyra rogue okai vaꞌe omombeꞌua py Senhor pe “Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete”, heꞌi vaꞌekue.

38 Haꞌe nunga rupi Nhanderuete ma omanogue Ruete eꞌỹ oiko, haꞌe rã oikove vaꞌe Ruete, ixupe pavẽ oikove ramo — heꞌi.

39 Haꞌe ramo lei re nhomboꞌe vaꞌety regua aipoeꞌi: — Poromboꞌea, rembovai porã — heꞌi.

40 Haꞌe vaꞌe rire avave rei ndaꞌipyꞌa guaxuvei ixupe oporandu aguã.

41 ; Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe ju Jesus oporandu: — Mbaꞌexa ndaꞌu Cristo reko re pendeayvu vy aipopeje Davi ramymino oikoa rami?

42 Mbaꞌeta Davi eteve voi aipoeꞌi Salmo py: “Senhor aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re,

43 ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi vaꞌekue.”

44 Haꞌe rami vy Davi voi “Senhor” heꞌi ixupe. Mbaꞌexa tu haꞌvy hamymino avi ri oiko? ,

45 ; Heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe:

46 — Penheangu ke lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery gui, mbaꞌeta haꞌe kuery onhemonde ꞌrã ao puku py, haꞌe tetã mbyte rupi oipota ꞌrã oxaruraa porã. Onhemboꞌeaty py haꞌe ngaru oĩa py oguapy ꞌrã tenda tenondeve oĩ vaꞌe py anho.

47 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ogueraa rivepa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ro gui oipota vaꞌe, haꞌe onhemboeko porãxe vy onhemboꞌe are ꞌrã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery opaga raxa ete ꞌrã.

21

1 Jesus templo py omaꞌẽ oiny vy oexa oguerekopa vaꞌe kuery peráta omeꞌẽ vy hyru py omoĩ rã.

2 Oexa avi peteĩ imeveꞌỹ vaꞌe omoĩ rã mokoĩ hatãꞌi vaꞌe ndovareiveꞌi vaꞌe.

3 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Pevaꞌe imeveꞌỹ vaꞌe iporiaukueꞌia ramive pavẽ gui omeꞌẽ retave.

4 Mbaꞌeta amboae kuery ma hembyrekue gui rive omeꞌẽ. Haꞌe rã pevaꞌe ma iporiaukueꞌia ramive mbaꞌemoꞌi ojogua aguã oguereko vaꞌekue haꞌe javiꞌi omoĩ.

5 , ; , Amongue ijayvu templo ojou porãa rupi, mbaꞌeta ita porã haꞌe omeꞌẽ mbyre py ombojeguaa rire.

6 Haꞌe ramo Jesus ombovai: — Aỹ pexa pa pevaꞌe nunga? Ovaẽ ꞌrã oitypaa ára, neĩ peteĩ ita amboae ita áry ndopytai aguã.

7 ; Oporandu okuapy ixupe: — Oremboꞌea, arakaꞌe ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌexa tu roikuaa ꞌrã ovaẽ raiꞌi maa?

8 Ombovai: — Penheangu ke haꞌvy penhembotavy uka eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta heta ꞌrã ou xerery rupi “Xee ae ri”, eꞌỹ vy “Ovaẽ ma hora”, heꞌi rive vaꞌe. Tapeo eme hupive.

9 Penhemondyi eme “Joe opuꞌã” ꞌea rã pendu vy, neĩ “Huvixa kuery re opuꞌã”, ꞌea teĩ. Haꞌe nunga ranhe ꞌrãe oiko teĩ opa aguã eꞌỹ teri — heꞌi.

10 Aipoeꞌi avi haꞌe kuery pe: — Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua re, haꞌe peteĩ-teĩ regua amboae regua re ꞌrã opuꞌã.

11 Yvy oryryi ꞌrã, oiko ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue haꞌe karuai. Oiko ꞌrã nhomondyipaa, yva re hexa pyrã tuvixa vaꞌe voi.

12 Haꞌe nunga oiko eꞌỹ mbove pendejopya haꞌe penemoingo axya ꞌrã. Xerery rupi pendekuai ramo pendereraa ꞌrã onhemboꞌeaty py, nhuã py haꞌe huvixa kuerya py.

13 Haꞌe nunga pendere oiko ꞌrã ayvu pemombeꞌu aguã.

14 Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme pembovai aguã re.

15 Mbaꞌeta xee ae ꞌrã ameꞌẽ pendeayvurã haꞌe peneꞌarandu aguã, pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery ndaꞌipoꞌakai, neĩ nombovai kuaai aguã rami.

16 Penderu kuery voi penemboꞌa uka ꞌrã, penderegua, penetarã haꞌe peneirũ kuery voi, amongue pendejukaa ꞌrã guive.

17 Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌevei ꞌrã pendere.

18 Haꞌe rami teĩ neĩ peteĩ pendeꞌa nokanhyi ꞌrã peneakã guigua.

19 Peĩ atãa py pereko riae ꞌrã penenheꞌẽ.

20 ; — Haꞌe gui xondaro kuery Jerusalém tetã ojokopa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ombovaipa ta maa.

21 Haꞌe ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re. Tetã py ikuai vaꞌe voi toopa, mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe voi toike eme tetã py.

22 Haꞌe vaꞌe ára ma nhombopagapaa ára, ipara oinya haꞌe javi ojeupity aguã.

23 — Haꞌe vaꞌe ára ma ndaꞌevei ꞌrã imemby ryruꞌi haꞌe imemby kambu vaꞌe pe. Mbaꞌeta yvy re oiko ꞌrã teko axy kovaꞌe kuery mbopagaarã.

24 Ojukaa ꞌrã kyxe py, haꞌe escravo-rã ogueraapaa ꞌrã yvy jave rupi. Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery poꞌakaa ára opa eꞌỹa ja haꞌe kuery opyrõmba ꞌrã Jerusalém tetã re.

25 ; — Kuaray, jaxy haꞌe jaxy-tata re ojekuaa ꞌrã hexa pyrã. Yeꞌẽ revovo haꞌe yai opuꞌã-puꞌã vaꞌe gui yvy regua ikuai vaꞌe ndaꞌevei haꞌe ndoikuaai rei ꞌrã okuapy.

26 Yvy re mbaꞌemo vai oiko ta vaꞌe gui avakue onhemondyi vy hoꞌapa ꞌrã. Mbaꞌeta yva re ipoꞌakakueve ikuai vaꞌe voi oitypaa ꞌrã.

27 Haꞌe gui ma oexaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue arai rupi ou rã opoꞌaka haꞌe guexakãmba reve.

28 Haꞌe nunga oiko aguã ijypy ramo pevyꞌa, pemopuꞌã peneakã, mbaꞌeta ovaẽ ta ma pendereraa jepea.

29 ; Peteĩ ayvu omombeꞌu avi mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Peikuaa pota figoꞌy haꞌe yvyra ikuai vaꞌe re.

30 Mbaꞌeta hokypa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ára pyau ovaẽ raiꞌi maa.

31 Haꞌe rami ae xeayvuague oiko rã pexa vy peikuaa ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa aguã ovaẽ raiꞌi maa.

32 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery opa eꞌỹ re haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã.

33 Yva haꞌe yvy opa ꞌrã. Haꞌe rã xeayvuague ma ndoaxa rivei ꞌrã.

34 — Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota pendepyꞌa pemonyẽ eꞌỹ aguã opa marã rei pendekuaia, pekaꞌua, neĩ mbaꞌemo ko yvy re ikuai vaꞌe re pepenaa guive, pendere haꞌe vaꞌe ára ou xapyꞌa eꞌỹ aguã nhuã rami.

35 Mbaꞌeta ko yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re ou ꞌrãe.

36 Peikuaa pota haꞌe pejerure riae mbaꞌemo oiko vaꞌerã gui peo jepe aguã, haꞌe Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue renonde peneꞌaĩ aguã.

37 Jesus ijayvu rã heta vaꞌe kuery ojapyxaka okuapyague Koꞌẽ nhavõ Jesus nhomboꞌe oikovy templo py. Haꞌe gui pyávy ma oo ꞌrã Oliveiras yvyty re oke aguã.

38 Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma ajeꞌive reve ꞌrã jogueraa templo py ijayvu rã ojapyxaka aguã.

22

1 ; , Ovaẽ rai ma ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ “Páscoa” ꞌepy vaꞌe ára.

2 Sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery oikuaa pota okuapy marã rami vy pa Jesus ojuka aguã, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery gui okyje.

3 ; , Haꞌe gui ma Satanás ipoꞌaka peteĩ hemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas Iscariotes hery vaꞌe pyꞌa re.

4 Haꞌe ramo oo jogueroayvu aguã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe jopya ruvixa kuery reve, haꞌe kuery pe Jesus ojopy uka aguã re.

5 Haꞌe ramo haꞌe kuery oguerovyꞌa vy ixupe ijayvu peráta omeꞌẽ aguã re.

6 Judas ojou porã vy oikuaa pota haꞌe kuery pe ojopy uka aguã pavẽ opuꞌã eꞌỹ re.

7 ; Ovaẽ ma ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ Páscoa ára okaru aguã.

8 Haꞌe ramo Jesus omondouka Pedro haꞌe João. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Tapeo, pereko katu Páscoa ára jakaru aguã.

9 Haꞌe rã oporandu ixupe: — Mamo tu reipota roguereko katu?

10 Jesus ombovai: — Tetã py pevaẽ vy peovaexĩ ꞌrã peteĩ ava yryru revegua. Tapeo hupive opy oikea peve.

11 Hoo vaꞌe pe ke aipopeje: “Oremboꞌea oporandu uka kuri ndevy: Mamo pa oĩ opy jaꞌo Páscoa ára xeremimboꞌe kuery reve rokaru aguã?” heꞌi uka.

12 Haꞌe ramo oexa uka ꞌrã pẽvy peteĩ opy jaꞌo tuvixa vaꞌe opa mbaꞌe oĩa. Haꞌe py ae ꞌrã pereko katu — heꞌi.

13 Haꞌe rami rã jogueraa vy ojoupa Jesus aipoeꞌiague rami. Haꞌe vy oguereko katu Páscoa ára okaru okuapy aguã.

14 Guemimboꞌe kuery reve Páscoa ára opa vygua okaru okuapyague Haꞌe gui hora ovaẽ ramo mesa py Jesus oĩ apóstolo kuery reve.

15 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Xee ma kovaꞌe Páscoa ára akaruxe ete pendereve, aiko axy eꞌỹ mboveꞌi.

16 Mbaꞌeta aipoaꞌe pẽvy: Ndaꞌuvei ma ꞌrã kovaꞌe nunga Nhanderuete poꞌakaa py ojeupity eꞌỹa ja — heꞌi.

17 Haꞌe gui ojopy karo. Oguerovyꞌa vy aipoeꞌi: — Pejopy, pembojaꞌo jomeme.

18 Xee aipoaꞌe pẽvy: Aỹ gui ma ndayꞌuvei ma ꞌrã uva rykue, Nhanderuete poꞌakaa ovaẽ eꞌỹa ja.

19 ; Peteĩ mbojape ju ojopy. Haꞌe vy oguerovyꞌa ma vy oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ. Aipoeꞌi: — Kovaꞌe ma xerete peẽ kuery re vy ameꞌẽ vaꞌerã regua. Guĩ nunga pejapo ꞌrã xere penemaꞌenduꞌaa rupi — heꞌi.

20 Haꞌekue rami ju okarupa ma rire karo ojopy vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe karo ma xereve guarã ipyau vaꞌe ajapo vaꞌe regua, peẽ kuery re vy xeruguy amoẽ uka ta vaꞌe rupi.

21 Haꞌe rami teĩ xejopy uka nhemiarã oĩ avi xereve mesa py.

22 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma hekorã ipara oĩa rami ae ꞌrã oo. Haꞌe rã ijopy uka nhemiare pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã — heꞌi.

23 Haꞌe ramo joupe-upe oporandu okuapy mavaꞌe eteꞌi pa haꞌe kuery regua ojopy uka ꞌrãa re.

24 Yvatekueve vaꞌe yvyĩve vaꞌe rami ikuai aguã re ijayvuague Hemimboꞌe kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy mavaꞌe eteꞌi pa joegui yvateve vaꞌea oikuaaxe vy.

25 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Yvy regua huvixa kuery ipoꞌaka ꞌrã haꞌe kuery re, haꞌe ipoꞌakakue pe “Ojapo porã vaꞌe”, ꞌea ꞌrã.

26 Haꞌe rã pende kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua joegui yvatekueve vaꞌe ma yvyĩgueve rami ꞌrã ikuai. Joguerekoa ma nhoembiguai rami ꞌrã ikuai. ; ;

27 Mbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu joegui yvateve: mesa py oĩ vaꞌe tyrã pa joupe ojara vaꞌe? Mesa py oĩ vaꞌeꞌỹ teve? Haꞌe rami teĩ xee ma peẽ kuery mbyte aiko joupe ojara vaꞌe rami.

28 — Peẽ kuery ma xereve pendekuai riae vaꞌekue xereko aꞌãa haꞌe javi rupi.

29 Haꞌe rami rire xee rombopoꞌaka Xeru xembopoꞌakaague rami avi,

30 xepoꞌakaa py peẽ kuery avi pekaru haꞌe peyꞌu aguã xe-mesa py, haꞌe tenda pepenaaty py peguapy vy Israel kuery doze regua ikuai vaꞌe re pepena aguã.

31 Simão, Simão, maꞌẽ, Satanás ojerure penderereko aguã trigo ombogua vaꞌe rami.

32 Haꞌe rã xee ma ajerure ndere, rejeroviaa gui rejepeꞌa eꞌỹ aguã. Haꞌe rire rejeko rerova ju ma vy emombaraete nde-irmão kuery — heꞌi.

33 Simão Pedro ombovai: — Senhor, xevy pe haꞌeve ndereve nhuã py aa, haꞌe amano aguã voi.

34 Haꞌe rã Jesus aipoeꞌive ju ixupe: — Pedro, xee aipoaꞌe ndevy: Kuri uru ava ojapukai eꞌỹ mbove mboapykue renhemombeꞌu ꞌrã xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami.

35 Kyxe re ijayvuague Haꞌe gui Jesus oporandu haꞌe kuery pe: — Xee romondouka jave peráta ryru reveꞌỹ, voko, haꞌe pendepy regua reveꞌỹ jave pendevy oata teve rakaꞌe mbaꞌemo? — Any, mbaꞌeve rei — heꞌi okuapy.

36 Haꞌe ramo aipoeꞌi: — Haꞌe gui aỹ gui ma peráta ryru pereko vaꞌe peraa, voko guive. Haꞌe kyxe ndaperekoi vaꞌe ma pendecapa pevende ꞌrã pejogua aguã.

37 Mbaꞌeta xerekorã ipara oiny vaꞌe ojeupity ꞌrãe: “Jojuka rive vaꞌety rami ꞌrã oguerekoa”, heꞌiague rami. Xerekorã ipara oiny vaꞌe ojeupity ta ma — heꞌi.

38 Haꞌe rami rã haꞌe kuery aipoeꞌi: — Senhor, apy ma mokoĩ kyxe roguereko. Ombovai: — Haꞌeve ma!

39 ; Oliveiras yvyty katy ju oo oikoaty rami vy. Hupive hemimboꞌe kuery ojeꞌoi avi.

40 Ooxeague py Jesus ovaẽ ma vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Penhemboꞌe ke pendereko aꞌãa py pejeity uka eꞌỹ aguã — heꞌi.

41 Haꞌe rã haꞌe ma mombyryꞌi ojepeꞌa ovy, haꞌe guenapyꞌã re oĩ vy onhemboꞌe.

42 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Xeru, reipota ramo xegui oaxa ꞌrãgue kovaꞌe karo. Haꞌe rami avi xee aipota vaꞌe ma toiko eme, ndee reipota vaꞌe ae toiko — heꞌi.

43 [Haꞌe jave ou peteĩ anjo yva pygua omombaraete vy.

44 Haꞌe rã ojexavai vy hatãve tema onhemboꞌe ramo hyꞌai voi huguy rami otyky yvy py.]

45 Haꞌe gui onhemboꞌea gui opuꞌã ju vy guemimboꞌe kuery ikuaia py oo. Haꞌe vy oexa rã okepa okuapy raꞌe iporiau vy.

46 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe re tu pekepa ri? Pepuꞌã katu, penhemboꞌe pendereko aꞌãa py pejeity uka eꞌỹ aguã.

47 ; ; Haꞌe gui ijayvu teri hoꞌamy reve ovaẽ ma jogueruvy heta vaꞌe. Haꞌe kuery renonde ou oiny peteĩ hembiguai kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas hery vaꞌe. Haꞌe vy Jesus re onhemboja oova rayvu aguã.

48 Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi ixupe: — Judas, reayvu vy ꞌrãe tyꞌy rejopy uka Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue?

49 Haꞌe ramo hexevegua kuery ma oiko ta vaꞌe oexa vy aipoeꞌi: — Senhor, haꞌeve pa orekyxe roiporu aguã? — heꞌi.

50 Haꞌe vy haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi oiporu kuaa regua rupi, haꞌe vy omboi.

51 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Tove, haꞌeve ma! — heꞌi vyve inambi re opoko vy omonguera.

52 Haꞌe gui Jesus ijayvu sacerdote yvatekueve vaꞌe pe, templo rarõa ruvixa haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ijopyarã ou vaꞌe kuery pe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Peẽ kuery ma kyxe haꞌe yvyra reve ri tyꞌy peju jojuka rive vaꞌety rami xejopy aguã?

53 Mbaꞌeta koꞌẽ nhavõ templo py peẽ kuery pendekuaia rupi aiko teĩ ndaxejopyi vaꞌekue. Haꞌe rami avi aỹ ma peẽ kuery hora ovaẽ, pytũ ipoꞌaka aguã.

54 ; ; Haꞌe kuery ojopy vy sacerdote yvateve vaꞌe ro py ogueraa. Hakykue Pedro oo avi mombyryꞌi rupi.

55 Oka mbyte py ojapeꞌe okuapy aguã ojatapy ramo Pedro voi oguapy haꞌe kuery reve.

56 Haꞌe gui peteĩ tembiguai kunhataĩ ma Pedro tata yvýry oguapy oiny rã oexa vy omaꞌẽ ngatu hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Pevaꞌe voi hexeve oiko vaꞌety.

57 Haꞌe ramo Pedro onhemboapu vy aipoeꞌi: — Kunha, xee tu aexa vaꞌeꞌỹ rima — heꞌi.

58 Haꞌe vaꞌe rire amboae ju oexa vy aipoeꞌi: — Ndee voi taꞌvy haꞌe kuery regua teve. Haꞌe ramo Pedro ombovai: — Ava, xee tu haꞌe kuery regua eꞌỹ rima — heꞌi.

59 Ajeꞌi ma rire amboae ju aipoeꞌi: — Pevaꞌe tu anhetẽ rima haꞌe kuery regua, mbaꞌeta haꞌe voi Galiléia pygua.

60 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌive ju: — Ava, xee tu ndaikuaai rima ndeayvua — heꞌi. Haꞌe ijayvu teri reve uru ava ojapukai nhendu.

61 Haꞌe ramove Senhor ojere vy omaꞌẽ Pedro re. Haꞌe ramo mae ma Pedro imaꞌenduꞌa ma Senhor aipoeꞌiague re: “Kuri uru ava ojapukai eꞌỹ mbove mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami”, heꞌiague re.

62 Haꞌe rami vy Pedro ojepeꞌa vy ojaeꞌo vaipa.

63 Jesus rarõa kuery ojavyky rei okuapyague Jesus rerekoa kuery ojavyky rei, oungapa guive. , ;

64 Hexa omoꞌã vy aipoeꞌi okuapy: — Emombeꞌu ke mavaꞌe ete pa nembota raꞌe — heꞌi.

65 Haꞌe vy opa marã hexe ijayvuve tema ayvu vai rupi.

66 ; Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve nhomongeta vaꞌety kuery, sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery onhemboatypa okuapy. Haꞌe vy ogueru ruka omboayvu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

67 — Ndee ma Cristo ri vy emombeꞌu orevy. Jesus ombovai: — Xee anhemombeꞌu ri ramo peẽ kuery ndaperoviai ꞌrã.

68 Haꞌe gui xee aporandu ramo peẽ kuery voi naxembovai ꞌrã.

69 Aỹ gui ma voi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oguapy ꞌrã Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re — heꞌi.

70 Haꞌe ramo haꞌe javive aipoeꞌi: — Ndee ae ma nhiꞌã Nhanderuete Raꞌy? Ombovai: — Peẽ ae ri tu aipopeje haꞌe aikoa rami — heꞌi.

71 Haꞌe ramo haꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi: — Mbaꞌerã tu jaipotave hekokue mombeꞌuarã? Mbaꞌeta nhande kuery ae nhaendu ijuru gui.

23

1 , ; ; Haꞌe gui ijaty okuapy vaꞌekue opuꞌãmba vy ogueraa Jesus huvixa Pilatos-a py.

2 Haꞌe py ju hexe ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: — Kovaꞌe ava ma rojou heta vaꞌe kuery omboꞌe vaikue rei rã, mbaꞌeta aipoeꞌi huvixa César pegua imposto repy romeꞌẽ veꞌỹ aguã. Aipoeꞌi avi Cristo huvixave oikoa rami — heꞌi okuapy.

3 Haꞌe rami rã Pilatos oporandu ixupe: — Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipoꞌre — heꞌi.

4 Pilatos aipoeꞌi sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe kuery ijaty vaꞌe pe: — Xee ma mbaꞌeve py ndajoui kovaꞌe ava otekoavyague.

5 Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌive tema: — Haꞌe rami avi ojapo heta vaꞌe kuery opa marã rei ikuai aguã rami, Judéia haꞌe javi rupi omboꞌe vy, Galiléia py omboypya gui apy peve — heꞌi okuapy.

6 Haꞌe rami Pilatos oendu vy oporandu Galiléia pygua paa re.

7 Haꞌe vy huvixa Herodes openaa pygua oikoa oikuaa vy haꞌe vaꞌe pe ju omboaxa, mbaꞌeta haꞌe jave py Jerusalém py oĩ avi ramo. Huvixa Herodes ma Galiléia yvy re opena vaꞌe . Haꞌe nunga rupi ixupe ju Pilatos omboaxa Jesus.

8 Herodes renonde ju Jesus ojexa ukaague Herodes ma Jesus oexa vy ovyꞌa vaipa, mbaꞌeta yma ma oexaxe, hekokue oendu rire. Oexaxe avi hexa pyrã ojapo rã.

9 Haꞌe rami vy opa marã re oporandu teĩ Jesus mbaꞌeve py nombovai.

10 Sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery haꞌe py ikuai avi vaꞌe ma hekokue ramigua omombeꞌu okuapy ijayvu rei vy.

11 Haꞌe rami rã Herodes oguereko vaikue rei oxondaro kuery reve. Haꞌe vy peteĩ ao iporãve vaꞌe py omonhemonde vy Pilatos-a katy ju omondouka.

12 Haꞌe vaꞌe ára guive Herodes haꞌe Pilatos joayvu, joe ndaꞌijaꞌei ete vaꞌekue ri.

13 ; ; Haꞌe gui ma Pilatos omboatypa sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe huvixa kuery heta vaꞌe kuery reve.

14 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Kovaꞌe ava ma peẽ kuery peru kuri penetarã kuery opa marã rei omboꞌea rami peikuaa vy. Haꞌe gui ma pendua py xee amboayvu teĩ mbaꞌeve rei ndaikuaai pendeayvuague ramigua.

15 Neĩ huvixa Herodes voi ndoikuaai kuri. Haꞌe rami vy ae xea py ju ombou. Haꞌe nunga rupi xee aikuaa rã mbaꞌeve ndojapo vai omano aguã.

16 Haꞌe rami vy ainupã uka ta, haꞌe gui ma apoi uka ju ꞌrã — heꞌi.

17 [Mbaꞌeta ngaru oikoa ára nhavõ opoi jepi ꞌrã peteĩ nhuã py oĩ vaꞌe.]

18 Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojapukai vy — Eraa upe vaꞌe, haꞌe vy epoi Barrabás orevy — heꞌi okuapy.

19 Barrabás ma nhuã py oĩ, tetã rupi nhomopuꞌãmba rei haꞌe jojukaague re.

20 Haꞌe gui ma Pilatos ma teĩgue ju aipoeꞌi Jesus opoixea rami.

21 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma hatãve tema ojapukai okuapy: — Emoĩ kuruxu re, emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy.

22 Haꞌe ramo mboapykuea ma Pilatos oporandu haꞌe kuery pe: — Mbaꞌe nunga py tu ojapo vai rakaꞌe? Xee ma hexe mbaꞌeve ndaikuaai ajuka uka aguã. Haꞌe nunga rupi ainupã ukapa rire apoi ju ꞌrã — heꞌi.

23 Haꞌe rami rã katuve ma hatãve tema ojapukai okuapy kuruxu re omoĩ aguã re. Haꞌe kuery ojapukaia ipoꞌaka.

24 Haꞌe ramo Pilatos ojapo nho haꞌe kuery ojerurea.

25 Haꞌe rami vy opoi nhomopuꞌãmba rei vaꞌety jojukaague py nhuã py oĩ vaꞌe. Haꞌe rã Jesus ma omboaxa haꞌe kuery oipotaa rami oguereko aguã.

26 ; Haꞌe gui ma Jesus reraa kuery ovaexĩ peteĩ ava Cirene pygua Simão hery vaꞌe, mbaꞌety gui ou vaꞌekue. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe axiꞌy áry ju omoĩ kuruxu, Jesus rakykue ogueraa aguã.

27 Jesus ojuka aguã katy ogueraa ague Hakykue heta ojeꞌoi, amongue kunhague voi ipyꞌa vai vy opexo re oipete-pete ojeꞌoivy.

28 Haꞌe rami rã Jesus ojere vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Jerusalém memby kuery, pejaeꞌo eme xere, haꞌe rã pendejee haꞌe penememby kuery re ꞌrã pejaeꞌo.

29 Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã aipopeje aguã ára: “Ovyꞌa ete ꞌrã imemby eꞌỹ vaꞌe, noikuavãi, neĩ nomokambui vaꞌe”, peje aguã.

30 Haꞌe vaꞌe ára aipopeje ꞌrã yvyty pe: “Peꞌa ke oreꞌáry”, haꞌe yvyꞌãꞌi pe “Oreaoꞌi ke” peje ꞌrã. , ;

31 Mbaꞌeta yvyra pyau re haꞌe rami ojapoa rire, mbaꞌe tu ojapoa ꞌrã ipirukue re? — heꞌi. “Yvyra pyau oapya aguã rami eꞌỹ opyta vaꞌe” heꞌia ma heko porã vaꞌe re ijayvu vy, haꞌe rã “Ipirukue” heꞌia ma opaga aguã rami ikuai vaꞌe re ijayvu vy (Ezequiel 20.47, 21.3).

32 Mokoĩ avi ogueraa joapo vai vaꞌety hexeve ojuka aguã katy.

33 ; ; Haꞌe gui ma peteĩ henda py ovaẽ Calvário ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe py omoĩ kuruxu re, joapo vai vaꞌety kuery guive: peteĩ ijaxu eꞌỹa re, haꞌe rã amboae ma ijaxua re.

34 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi: — Xeru, eperdoa ke, mbaꞌeta haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe pa ojapoa — heꞌi. Haꞌe gui ma ijao ombojaꞌo-jaꞌo xortea oexa vy.

35 Heta vaꞌe kuery haꞌe py ikuai vaꞌe oexa okuapy oiko vaꞌe. Huvixa kuery voi ojojai rei vy aipoeꞌi: — Amboae kuery ogueraa jepe rire haꞌe ae ju tojereraa jepe, anhetẽ ri Cristo Nhanderuete rembiporavo oiko vy — heꞌi okuapy.

36 Xondaro kuery voi haꞌe rami ojojai rei reve onhemboja vy vinagre ogueru oyꞌu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

37 — Judeu kuery pegua huvixave ri reiko vy ejereraa jepe haꞌvy ndee ae — heꞌi.

38 Inhakã áry omoĩa avi ipara [grego, romano haꞌe hebraico ayvu py]: “ |yhwh{Kovaꞌe ma judeu kuery pegua huvixave}” heꞌia.

39 Mokoĩ joapo vai vaꞌety ijayvuague Peteĩ joapo vai vaꞌety kuruxu re oĩ vaꞌe ojojai rei vy aipoeꞌi ixupe: — Ndee Cristo eꞌỹ ri tyꞌy? Ejereraa jepe na ndee ae, ore avi.

40 Haꞌe rã amboae ma oirũ ombovai vy ijayvu ete ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Nhanderuete renonde teĩ ndee neremoĩ vaꞌe tyꞌy rejererokyje aguã? Mbaꞌeta pevaꞌe rami nhanembopagaa.

41 Haꞌe gui nhande ma haꞌevea rami jajexavai, jajapoague py japaga aguã. Haꞌe rã pevaꞌe ma mbaꞌeve ndojapo vai — heꞌi.

42 Haꞌe vy aipoeꞌive ju: — Jesus, nemaꞌenduꞌa ke xere ndepoꞌakaa rupi reju jevy ma vy.

43 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Kovaꞌe árave reĩ ꞌrã xereve ꞌamba marã eꞌỹ py — heꞌi.

44 ; ; Kuaray mbyte raiꞌi jave kuaray naexakãvei. Yvy jave re pytũmba kuaray ojeroꞌa puku peve.

45 Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe oxoro mbyte rupi.

46 Haꞌe gui ma Jesus ojapukai atã: — Xeru, ndepo py amboaxa xenheꞌẽ — heꞌi. Po rami ijayvu vyve omano.

47 Haꞌe nunga xondaro ruvixa oexa vy omboete Nhanderuete. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Anhetẽ ae raꞌe kovaꞌe ava heko porã vaꞌekue — heꞌi.

48 Heta vaꞌe kuery haꞌe py mbaꞌemo oiko vaꞌe oexa aguã ijatypa vaꞌekue ojepeꞌapa ju, ipyꞌa vai vy opexo re oipete-pete reve.

49 Haꞌe rã Jesus rexaaty kuery haꞌe kunhague Galiléia guive hupive ojeꞌoi vaꞌekue ma mombyryꞌi opytapa okuapy omaꞌẽ aguã.

50 ; ; Peteĩ ava oiko avi José hery vaꞌe, nhomongeta vaꞌety kuery regua heko porã vaꞌe.

51 Haꞌe vaꞌe ma ndojou porãi oirũ kuery ojapoague. Haꞌe ma judeu kuery rekoa Arimatéia pygua, Nhanderuete poꞌakaa oarõ oikovy vaꞌe.

52 Haꞌe vaꞌe ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re.

53 Haꞌe rami vy yvyra gui omboguejy vy onhovã ajukue xiĩ porã vaꞌe py, haꞌe peteĩ itaova re ojoꞌo pyre py onhono porã, avave rei nonhono porãai teria py.

54 Haꞌe vaꞌe ára ma mbaꞌemo oguereko katupaa ára, haꞌe sábado ovaẽ raiꞌi ma.

55 Galiléia gui kunhague Jesus rupive ou vaꞌekue ojeꞌoi avi oexa aguã itakua hetekue onhono porãague.

56 Haꞌe vy ojevy ju heakuã porã vaꞌe oguereko katu aguã imoeakuãarã. Haꞌe gui sábado ára ma opytuꞌu ranhe okuapy ojapo uka pyre rami vy.

24

1 ; ; Semana ijypya ára ajeꞌive reve kunhague ma hupa katy ju ojeꞌoi, heakuã porã vaꞌe oguereko katu vaꞌekue ogueraa vy.

2 Haꞌe kuery oexa rã ita ombojerea ma raꞌe itakua rokẽ gui.

3 Haꞌe kuery oike teĩ Senhor Jesus retekue ma ndojoui.

4 Haꞌe gui ma haꞌe kuery ndoikuaai rei okuapy jave mokoĩ avakue ojexa uka ijao hexakãmba vaꞌe.

5 Haꞌe ramo kunhague okyje vy yvy re anho omaꞌẽ joguerokuapy. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe avakue aipoeꞌi: — Mbaꞌe re tu peka oikove vaꞌe omanogue rupa rupi?

6 Haꞌe vaꞌe ma apy noĩvei ma, onhemboete ju ma. Penemaꞌenduꞌa ke Galiléia py teri oiko vy ijayvuague re:

7 “Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma omboaxaa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery po py. Kuruxu re omoĩ rire mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã”, heꞌiague re.

8 Haꞌe ramo mae kunhague imaꞌenduꞌa ijayvuague re.

9 Haꞌe rami vy hupa gui ojevy vy omombeꞌupa hemimboꞌe kuery onze-ve vaꞌe haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe.

10 Apóstolo kuery pe omombeꞌu vaꞌe ma Maria Madalena, Joana haꞌe Maria Tiago xy vaꞌe. Haꞌe kuery reve oo vaꞌekue voi omombeꞌu.

11 Haꞌe rami teĩ apóstolo kuery pe rã haꞌe vaꞌe ayvu omombeꞌu rive merami. Haꞌe vy ndogueroviai.

12 Haꞌe rã Pedro ma opuꞌã vy onha ovy hupa katy. Haꞌe gui ojeyvy reve omaꞌẽ vy mbaꞌeve ndoexai, ajukue inhovãague eꞌỹ vy. Haꞌe vy ngoo katy ju oo, mbaꞌemo oiko vaꞌekue gui onhemondyi reve.

13 , Haꞌe vaꞌe árave haꞌe kuery vaꞌe regua mokoĩ jogueraa peteĩ tekoa Emaús ꞌepy vaꞌe katy, Jerusalém tetã gui dez quilômetro rivyvyia katy.

14 Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo oiko vaꞌekue haꞌe javi re ijayvu jogueravy.

15 Ijayvu tema jogueravy jave Jesus oupity vy oo avi haꞌe kuery reve.

16 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoexa kuaai ranhe, hexa moꞌãa vaꞌe rami.

17 Haꞌe ramo Jesus oporandu: — Mbaꞌe nunga re tu pendeayvu peovy peguataa rupi? Haꞌe ramo haꞌe kuery opyta iporiau reve.

18 Haꞌe kuery regua peteĩ ombovai, Cleopas hery vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: — Jerusalém tetã py reiko avi vaꞌeri ndereikuaai teve kuee rupi mbaꞌemo oiko vaꞌekue? Ndee anho rima ndereikuaai teri raꞌe — heꞌi.

19 Haꞌe ramo oporandu: — Mbaꞌe nunga tu? Ombovai: — Jesus Nazaré pygua vaꞌe re oiko vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete renonde profeta ipoꞌakapa vaꞌe oiko vaꞌekue ayvu py haꞌe mbaꞌemo ojapoa py, heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa rupi guive.

20 Sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhanderuvixa kuery omboaxa imbopagaarã po py, kuruxu re ojuka uka aguã.

21 Ore kuery ma roexaꞌã teĩ Israel kuery reraa jepearã oikoa re. Haꞌe rami avi kovaꞌe ára reve vy mboapy ára ma ojapo haꞌe nunga oikoague.

22 Anhetẽ avi amongue ore kuery revegua kunhague ange oremondyipave ju, mbaꞌeta koꞌẽ eꞌỹ re onhono porãague py ojeꞌoi

23 teĩ ndojouvei Jesus retekue. Haꞌe vy ojevy vy aipoeꞌi anjo oexaague rami oikove jevy maa omombeꞌu vaꞌe.

24 Oreirũ kuery regua mboae ma onhono porãague py oo avi oikuaaxe vy kunhague omombeꞌua anhetẽ paa. Haꞌe rami teĩ ndoexai ae — heꞌi.

25 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Napeneꞌarandui haꞌe peneakã ratã vaꞌe perovia aguã profeta kuery omombeꞌu vaꞌekue.

26 Cristo ndaꞌu ndoiko vai ꞌrã ri guexakãa py oike aguã? — heꞌi.

27 Haꞌe rami vy Moisés ayvukue gui omboypy vy profeta kuery haꞌe javi ayvukue re ijayvu, guekorã re ipara oĩ vaꞌe omombeꞌu porãve vy.

28 Haꞌe gui ma haꞌe kuery tekoa ovaẽxeague py ovaẽ ramo Jesus oove aguã re ijayvu.

29 Haꞌe rã haꞌe kuery ma oguerovaẽxe vy aipoeꞌi: — Evaẽ na orea py, mbaꞌeta kaꞌaru ma, pytũ ma — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve ovaẽ opyta aguã.

30 Haꞌe gui mesa py ovaẽmba ma ramo Jesus ma mbojape ojopy vy oguerovyꞌa. Haꞌe vy oipeꞌã vy omeꞌẽ haꞌe kuery pe.

31 Haꞌe ramove haꞌe kuery rexa ojepeꞌa rã oexa kuaa ju. Haꞌe rã okanhy xapyꞌa haꞌe kuerya gui.

32 Haꞌe rami rã joupe aipoeꞌi: — Anhetẽ ae rãke tape rupi jaguataa rupi nhandepyꞌa re nhaendu kuri javyꞌaa nhandevy kuaxia para omombeꞌu porãve rã — heꞌi.

33 Haꞌe vyve opuꞌã vy Jerusalém katy ju ojevy jogueravy onze hemimboꞌe kuery ijatypa okuapya py amboae kuery reve.

34 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ranhe aipoeꞌi: — Senhor onhemboete ju vy ojexa uka ma kuri Simão pe — heꞌi okuapy.

35 Haꞌe gui mokoĩve ju omombeꞌu tape rupi oiko vaꞌekue, haꞌe mbojape oipeꞌã rã oexa kuaa ague.

36 , Haꞌe nungakue re haꞌe kuery ijayvu teri reve Jesus ae ojekuaa hoꞌamy haꞌe kuery mbyte. ; Haꞌe vy aipoeꞌi: — Toĩ peẽ kuery re mbyꞌa porã.

37 Haꞌe kuery onhemondyipa vy “ꞌÃgue po ojexa uka” heꞌi.

38 Haꞌe ramo aipoeꞌive ju: — Mbaꞌe re tu penhemondyipa, haꞌe pendepyꞌa re oĩ ri ndaperoviai aguã?

39 Pemaꞌẽ haꞌvy xepo haꞌe xepy re, xee ae aikoa peikuaa aguã. Pepoko na xere perovia aguã, mbaꞌeta ãgue ma ndaoꞌoi, neĩ naꞌikãguei xee rami eꞌỹ — heꞌi.

40 Po rami ijayvu vy oexa uka opo haꞌe opy.

41 Haꞌe kuery ovyꞌa haꞌe onhemondyi vy ndogueroviai teri rã Jesus aipoeꞌi: — Mbaꞌeve ndaperekoi pa haꞌu vaꞌerã?

42 Haꞌe ramo ixupe omeꞌẽ peteĩ pira mbixy pẽgueꞌi [haꞌe ei hetãgueꞌi reve].

43 Haꞌe ramo haꞌe kuery oexaa py hoꞌu.

44 Kuaxia para Jesus omombeꞌu porãveague Haꞌe gui ma Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe: — Pendereve aiko teri vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Ojeupity ꞌrãe xerekorã Moisés lei oeja vaꞌekue, profeta kuery ayvukue haꞌe Salmo re oĩa rami”, heꞌiague.

45 Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe omombeꞌu porãve ipara oiny vaꞌe.

46 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Po rami ipara oiny: Cristo omano, haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã vaꞌekue ae.

47 Haꞌe gui hery rupi yvy jave re ikuai vaꞌe pe omombeꞌua ꞌrã ojeko rerova aguã, ojejavyague omboguepaa aguã. Jerusalém tetã gui ijypy ꞌrã.

48 Haꞌe gui peẽ kuery ae haꞌe nunga mombeꞌuarã pendekuai. ;

49 Haꞌe ramo pendevy ambou ꞌrã Xeru omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi pepyta ranhe tetã py, yvate gui penembopoꞌakaarã pendere onhemonde eꞌỹa ja.

50 , Haꞌe gui ma Betânia tekoa peve guemimboꞌe kuery ogueraa vy opo oupi reve ogueroayvu porã.

51 Ogueroayvu teri reve ojepeꞌa ovy haꞌe kuerya gui, yva re oupia heravy ramo.

52 Haꞌe ramo haꞌe kuery omboete vy Jerusalém katy ojevypa jogueravy ovyꞌa reve.

53 Haꞌe vy templo py tema ikuai Nhanderuete omboetea py.