1

1 ꞌArandu regua ayvu Provérbios Salomão omombeꞌu vaꞌekue Mbaꞌerã pa ꞌarandu regua ayvu omombeꞌuague ꞌArandu regua ayvu Davi raꞌy Salomão Israel pygua huvixave vaꞌe omombeꞌu vaꞌekue,

2 jaikuaa porã aguã ꞌarandua haꞌe nhanemboꞌeague, jaikuaa avi aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery ijayvua,

3 haꞌe nhanemboꞌea nhaendu vy ꞌarandua rupi jaiko aguã, teko porã rupi jaiko vy jaikuaa pota, haꞌe joo-jooꞌi rami jajoguereko aguã,

4 hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery nhamoꞌarandu kuaa aguã, kunumigue pe voi jaikuaa uka ꞌarandua rupi ikuai aguã.

5 Hiꞌarandu vaꞌe toendu hiꞌaranduve aguã, omboꞌe pyre voi toendu oikuaa porãve aguã,

6 oikuaa aguã ꞌarandu regua ayvu haꞌe mbaꞌemo re ombojoja reve ijayvua, hiꞌarandu vaꞌe kuery haxy-axyve vaꞌe re ijayvu teĩ.

7 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe mbaꞌemo jaikuaa. Haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma noenduxei ꞌrã hiꞌarandurã re omboꞌea teĩ.

8 Heko vai vaꞌe kuery ayvu rupi jaiko eꞌỹ aguã Xeraꞌy, endu ke nderu nemboꞌe ramo, ejepeꞌa eme ndexy ijayvuague rupi reikoa gui.

9 Mbaꞌeta haꞌe nunga ndeapo porã ꞌrã akã regua iporã vaꞌe rami, haꞌe mboꞌy ndeajuꞌy re oĩ vaꞌe rami.

10 Xeraꞌy, heko vai vaꞌe kuery nembotavy aguã rupi ri ijayvu rã enhembotavy uka eme.

11 Haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Eju ke orerupive, jaa nhanhemi vy, nhamaꞌẽ mbegue ikuai riveꞌi vaꞌe ruguy nhamoẽ aguã.

12 Haꞌe kuery ma oikove reve teĩ nhamomba ꞌrã yvykua py rami, oikove teĩ yvyra rupa py onhono porã mbyre rami opyta aguã”, heꞌi ꞌrã.

13 “Iporãgue jajou ꞌrã opa marãgua nhanembaꞌerã, haꞌe vy nhanderopy nhamonyẽ ꞌrã nhanemondakue.

14 Eju haꞌvy enhemoirũ ore kuery reve, haꞌe rami vy peteĩꞌi voko jareko aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy.

15 Xeraꞌy, haꞌe rami ijayvu ramo eiko eme haꞌe kuery reve, neĩ epyrõ eme haꞌe kuery ikuaia rupi.

16 Mbaꞌeta haꞌe kuery onha-onha ꞌrã mbaꞌemo vai ojapo aguã, ojapura ꞌrã jogueravy tuguy omoẽ aguã katy.

17 Guyra kuery oexaa py ndaꞌevei imboꞌaarã jajapo aguã.

18 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma nguguy ae ꞌrã omoẽ uka omaꞌẽ mbeguea py, guekove ae oipeꞌa uka ꞌrã nhemi rupi joapo vaia py.

19 Haꞌe rami ojoupa reixe vaꞌe kuery haꞌe javi opyta vai ꞌrã, ipyꞌa re oguerekopa reixea oĩ vaꞌe ma hekove ae oipeꞌa ꞌrã heravy.

20 Arandua ijayvua Haꞌe gui ꞌArandua ojapukai ꞌrã tape rupi, tetã mbyte rupi onhendu atã ꞌrã oikovy.

21 Tetã kora áry gui voi ijayvu ꞌrã, okẽ jaikea py haꞌe tetã ikuai vaꞌe rupi ijayvu ꞌrã po rami: Apy gui ma ijayvu vaꞌe ma Arandua. Haꞌe rami avi jaikuaa pota porã vy Nhanderuete ae ijayvua.

22 “Peneꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe! Rakaꞌe peve ꞌrã tu perovyꞌa peneꞌarandu eꞌỹa? Pendeporojojai rei vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu pendeporojojai reia rive pejou porã? Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu pejou vai ꞌarandua?

23 Pendu pota ke xeayvu re, mbaꞌeta pẽvy amombeꞌupa ꞌrã xepyꞌa re oĩ vaꞌe, ajapo ꞌrã xeayvua peikuaapa aguã rami.

24 Peẽ kuery xee roenoĩ teĩ napendu potai, pendea katy akuaveꞌẽ ramo oikuaa pota vaꞌe ndoikoi.

25 Haꞌe rami ꞌrãgue py pendu rivepa apomongetaa, napenduxei xeayvua.

26 Haꞌe nunga rupi pejexavai rã xee ju ꞌrã rojojai. Penemongyjearã ou rã aexa vy apuka rei ꞌrã peẽ kuery re,

27 mbaꞌeta penemongyjea ou ꞌrã yvytu atã rami, penemombaarã ou ꞌrã yvytu jere rami, haꞌe penembojexavaiarã haꞌe penemoingo axyarã ovaẽ avi ꞌrã.

28 Haꞌe jave py peẽ pejapukai ꞌrã xevy teĩ xee nambovai ꞌrã. Opa rupi peẽ kuery xereka teĩ ndaxejoui ꞌrã,

29 Mbaꞌeta ꞌarandua ndapeipotai rire, Senhor renonde pejererokyje aguã napemoĩxei vy.

30 Xee apomongeta ramo napenduxei, pendevy xeayvu rã ndapeikuaaxei,

31 haꞌe rami rire ma peikoague repy ae ꞌrã pejopy, pejeguaru ꞌrã penhemongetaague gui ae.

32 Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery omanomba ꞌrã ojepeꞌaague py, hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojeupe ‘Aiko porã’ heꞌi riveague py ae ꞌrã okanhymba.

33 Haꞌe rã xeayvu oendu vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã, ikuai porã rei ꞌrã mbaꞌeve gui okyje eꞌỹ re.”

2

1 Arandua iporã vaꞌe re ijayvua Xeraꞌy, xeayvu rejopy vy, haꞌe ndejee ajapo uka vaꞌe remoĩ ri vy,

2 ꞌarandua re rejapyxaka pota vy, haꞌe ndepyꞌa re mbaꞌemo reikuaa aguã re rejerure ri vy,

3 xapyꞌa rei neꞌarandurã re rejapukai vy, haꞌe rendu kuaa aguã re rejerure ete vy,

4 neꞌarandurã reka reikovy vy prata oeka vaꞌe rami, mbaꞌemo porã onhomi mbyre rekaa rami reka vy,

5 haꞌe rami vy ꞌrã reikuaa Senhor renonde rejererokyjea rupi reiko aguã, haꞌe rejou ꞌrã Nhanderuete reikuaa aguã.

6 Mbaꞌeta Senhor ae omeꞌẽ ꞌarandurã, ijuru gui ae ou nhaneꞌarandurã haꞌe jaikuaa aguã.

7 Heko porã vaꞌe kuery peguarã omoĩ porã ꞌrã ꞌarandua anhetẽ ete vaꞌe, haꞌe ramo anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe oĩ ꞌrã mbaꞌemo vai jokoarã.

8 Opena porã ꞌrã teko porã rupi ikuai vaꞌe re, opena ꞌrã Nhanderuete pegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikoa rupi.

9 Haꞌe rami vy reikuaa ꞌrã teko porã rupi reikoa, mbaꞌemo re reikuaa potaa, haꞌe joo-jooꞌi rami rejoguereko aguã. Haꞌe rami jaikoa ma tape porã meme.

10 Mbaꞌeta ndepyꞌa re oĩ ꞌrã neꞌarandurã, reikuaave reikovya voi nenheꞌẽ py nembovyꞌave ꞌrã heravy.

11 Haꞌe ramo ꞌarandua opena ꞌrã ndere, neꞌarandua ae nemoingo porã ꞌrã.

12 Haꞌe rami vy ndereraa jepe aguã tape vai rupi ikuai vaꞌe gui, haꞌe avakue ndaꞌeveia rupi ijayvu vaꞌe gui,

13 teko porã gui ojepeꞌa vy pytũ rupi anho ikuai vaꞌe gui.

14 Haꞌe kuery ma teko vai ojapo vy ovyꞌa rei ꞌrã, heko vai vaꞌe kuery oexa vy anho ꞌrã ovyꞌa okuapy,

15 tape karẽ rupi ikuai vy oiko aguã vaꞌekue gui ojepeꞌapa vaꞌe.

16 ꞌArandua ndereraa jepe ꞌrã kunha itavy rei vaꞌe gui voi, kunha mboae tavy reia rupi ijayvu vaꞌe gui.

17 Haꞌe nunga ma oeja ꞌrã kunhataĩ guive ome reve joguerekoa gui, haꞌe Nhanderuete pe oiko aguã re ijayvuague gui voi hexaraipa ꞌrã.

18 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ro katy reo vy manoa katy ae ꞌrã reo. Haꞌe oikoa haꞌe javi ndereraa ꞌrã pytũ guy py manoa poꞌakaa katy.

19 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunha pou vy oo vaꞌe ma ndojevyvei ꞌrã, ndojouvei ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe.

20 ꞌArandua rupi vy reiko ꞌrã avakue heko porã vaꞌe ikuaia rupi, nderejavyi ꞌrã teko porã rupi ikuaia.

21 Mbaꞌeta yvy pyau ma heko porã vaꞌe peguarã itui, haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌerã ma anhetẽ rupi oiko vaꞌe kuery anho.

22 Haꞌe rã opa marã heko vaꞌe kuery ma oipeꞌapaa ꞌrã yvy gui, jokorepa vaꞌe kuery omoẽmbaa ꞌrã haꞌe gui.

3

1 Xeraꞌy, nderexarai eme xee romboꞌeague re. Ndepyꞌa re emoĩ porã ke ajapo uka vaꞌekue.

2 Mbaꞌeta haꞌe nunga ma nemoingove puku ꞌrã, ndere omoĩ retave ꞌrã maꞌetỹa re reiko aguã.

3 Nderexarai eme mborayvu haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi reikoa aguã gui. Haꞌe rami reiko aguã emoĩ ndeajuꞌy re mboꞌy remoĩa rami. Ndepyꞌa re embopara yvyrape re rami.

4 Haꞌe rami vy reupity ꞌrã Nhanderuete nemboaxya, avakue voi nemboete ꞌrã.

5 Ndepyꞌa haꞌe javi py ejerovia tema Senhor re ae, haꞌe rã ndee ae ꞌarandua re ma ejerovia eme.

6 Opa mbaꞌe rejapoa py nemaꞌenduꞌa hexe. Haꞌe ramo haꞌe oipeꞌa ꞌrã nerenonderã.

7 Enhemoꞌarandu eme ndee ae reikuaa rupi rive. Eiko tema Senhor renonde rejererokyjea rupi, haꞌe ejepeꞌa teko vai gui.

8 Haꞌe rami reikoa ma ojapo ꞌrã nderete imbaraeteve aguã rami, nekãgue voi omokaneꞌõgua ꞌrã.

9 Emboete ke Senhor mbaꞌemo rereko vaꞌe py, haꞌe jypyꞌi rejou vaꞌekue-ꞌekue remeꞌẽa py.

10 Haꞌe ramo nderoguy tynyẽmba ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩgue, vinho hyru gui voi onheẽmba rei ꞌrã.

11 Xeraꞌy, endu rive eme taꞌvy Senhor nemoꞌarandu rã, ndekuerai eme guive ndevy ijayvu ramo,

12 mbaꞌeta Senhor ma guembiayvu kuery pe ae ꞌrã ijayvu, tuu guaꞌy oayvu vaꞌe pe ijayvua rami avi.

13 Ovyꞌa ete ꞌrã ava oꞌarandurã ojou vaꞌe, oikuaa aguã oupity vaꞌekue.

14 Mbaꞌeta haꞌe rami jaikoague repy ma prata gui ovareve, ouro iporãve vaꞌe gui ovareve.

15 Pérola gui voi ovareve ꞌrã. Opa mbaꞌe reipota vaꞌe ma ꞌarandu gui ndovareive.

16 Opo oiporu kuaa regua re ꞌarandu oguereko nderekove ombopukuve aguã, haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa re ma oĩ mbaꞌemo porã haꞌe nemboetea aguã regua.

17 Haꞌe vaꞌe tape ma iporã vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe rupi jaa vy jaupity ꞌrã mbyꞌa porã.

18 Oupity vaꞌe pe ma yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩ. Ovyꞌa ete ꞌrã oupity vaꞌe haꞌe javi.

19 Oꞌarandua rupi Senhor yvy onhono rakaꞌe, oikuaapaa rupi ojapo imoiny yva.

20 Opa mbaꞌe oikuaapa vaꞌe vy yy ombovu rakaꞌe yvy guýry oĩague gui, haꞌe rã arai gui ma ombou yxapy.

21 Xeraꞌy, emboyke eme rexaa py remoĩ vaꞌekue, ereko riae ke ꞌarandu anhetẽ vaꞌe reiko kuaa aguã.

22 Mbaꞌeta nenheꞌẽ pe omeꞌẽ ꞌrã tekove, ndeajuꞌy re mboꞌy remoĩ vy renhembojeguaa rami avi.

23 Haꞌe rami vy tape rupi reikoa rupi voi reiko porã ꞌrã, renhepyxanga eꞌỹ re.

24 Renheno ta ma vy nderekyjei ꞌrã, haꞌe gui renheno ma vy reke porã ꞌrã.

25 Enhemondyi eme mbaꞌemo oiko xapyꞌa teĩ, neĩ heko vai vaꞌe kuery mokanhyarã ou vaꞌe gui.

26 Mbaꞌeta Senhor oĩ ꞌrã ndere ou vaꞌe jokoarã, ndepy re voi opena ꞌrã nemboꞌaa eꞌỹ aguã.

27 Eipytyvõ eꞌỹ eme ojexavai reiꞌi vaꞌe kuery, ndepo py rembojaꞌo aguã rereko ri vy.

28 Xapyꞌa rei aỹ ma voi mbaꞌemo rereko ri vy aipoꞌre eme neirũ pe: “Tereo ju, haꞌe gui koꞌẽ rã ma eju ju. Haꞌe ramo ma ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo”, ꞌre eme.

29 Enhembopyꞌa eme neirũ re rejapo vai aguã, ndere ojeroviaa rupi ndero katyꞌi oĩ ramo.

30 Ndaꞌevei joupe ndeayvu ete-ete aguã mbaꞌeve py eꞌỹ, ndevy ojapo vai eꞌỹ re.

31 Erovyꞌa rei eme ojerovia rei vaꞌe, eiko eme guive haꞌe kuery ikuaia rami,

32 mbaꞌeta Senhor ojeguaru heko vai vaꞌe gui, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oirũ ae rami ꞌrã oguereko.

33 Senhor ijayvu vaiague opyta ꞌrã heko vai vaꞌe ro re, haꞌe rã heko porã vaꞌe rekoa re ma imoingo porãarã anho oĩ ꞌrã.

34 Mbaꞌeta haꞌe ojojai ꞌrã ojojai reia rupi ikuai vaꞌe, haꞌe rã yvyĩgueveꞌi ma omboaxy ꞌrã.

35 Hiꞌarandu vaꞌe omboetepy ꞌrã ikuai, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oxĩmba aguã rami ikuai.

4

1 Nhanderuete nhanemongetaa Xeraꞌy kuery, pendu ke penderu penemboꞌea. Pejapyxaka porã ke peikuaa porã aguã.

2 Mbaꞌeta xee ma iporã vaꞌe re romboꞌe. Haꞌe nunga rupi penderexarai eme romboꞌeague re.

3 Haꞌe gui xee voi taꞌy aiko vaꞌekue xeru ro py. Naxembaraetei teri vaꞌekue, haꞌi reve ipiꞌa peteĩꞌi vaꞌe aiko vy.

4 Haꞌe jave py xeru xemboꞌe vy aipoeꞌi: “Emoĩ ke xeayvua ndepyꞌa re. Ejapo tema ajapo uka vaꞌe, haꞌe vy ꞌrã reikove.

5 Emoĩ neꞌarandurã haꞌe mbaꞌemo reikuaa aguã. Nderexarai eme, ejepeꞌa eme guive xeayvua gui.

6 Ejepeꞌa eme ꞌarandua rupi reikoa gui. Haꞌe ramo ꞌrãe ndere opena porã. Embovare ke, haꞌe ramo ꞌrã nderepy.

7 ꞌArandua ma iporãve vaꞌe ramo emoĩ neꞌarandurã. Tá, mbaꞌemo rejoua rupi rejou avi ꞌrã mbaꞌemo reikuaa aguã.

8 Embovare ete ke ꞌarandua, haꞌe ramo ꞌrã nemboyvateve. Remoĩ ete ramo nemoingo ꞌrã omboetepy.

9 Neakã re omoĩ ꞌrã akã regua iporãve vaꞌe, coroa hexakãmba vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã ndevy”, heꞌi vaꞌekue xevy.

10 Xeraꞌy, ejapyxaka ke, haꞌe ejopy xeayvu. Haꞌe vy ꞌrãe reikove puku.

11 Mbaꞌeta xee romboꞌea ma tape ꞌarandua katy oo vaꞌe rupi reo aguã, heko porã vaꞌe ikuaia rupi avi reiko aguã.

12 Haꞌe vaꞌe rupi reguata ramo mbaꞌeve rei nandejokoi ꞌrã reikoa rupi. Renha teĩ nerenhepyxangai ꞌrã.

13 Haꞌe nunga rupi emoĩ porã ete romboꞌeague, nderexarai eme. Emoĩ atã ndejee, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi vy ꞌrãe reupity nderekoverã.

14 Nderepiai ꞌrã heko vai vaꞌe kuery ooa katy. Eiko eme heko vai vaꞌe ikuaia rupi.

15 Ejapo eme haꞌe kuery ojapo vaꞌe. Ejepeꞌa, tereo eme haꞌe rupi. Ejepekuavo mombyry rupi.

16 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai ojapo eꞌỹa ja ndokei ꞌrã. Ndokei ꞌrã joity eꞌỹa ja.

17 Mbaꞌeta haꞌe kuery mbojape hoꞌu vaꞌe ma teko vai anho, haꞌe vinho oyꞌu vaꞌe ma ojerovia reia.

18 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ikuaia ma koꞌẽ ouvy vaꞌe rami hexakã, hexakã porã-porãve ꞌrã ovy koꞌẽmba porã peve.

19 Haꞌe rã heko vai vaꞌe reko ma pytũ rupi oo vaꞌe rami. Haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe nunga re ꞌrã pa onhepyxanga aguã voi.

20 Xeraꞌy, endu pota xeayvua re. Ejapyxaka ke xee romboꞌea re.

21 Emboyke eme nderexa py rexa vaꞌekue. Ndepyꞌa py re ꞌrã remoĩ.

22 Mbaꞌeta oupity vaꞌe pe ma tekove meꞌẽa oĩ, omeꞌẽ avi ꞌrã hete rexaĩrã.

23 Opa mbaꞌe re repenaa gui epena porãve ndepyꞌa re, mbaꞌeta haꞌe py ae oĩ nderekoverã.

24 Emombytuꞌu ndejuru ndeapu reiaty gui, eipeꞌa ndejegui ayvu vai rupi ndeayvua.

25 Nderexa toexa porã ovy nerenonderã ae. Nderova ma nerenonde re ae toĩ.

26 Eikuaa pota porã ke repyrõa re, reikoa haꞌe javi hiꞌyvi aguã.

27 Epia eme reiporu kuaa katy neĩ reiporu kuaa eꞌỹa katy. Ejoko ndepy teko vai katy oo ta ramo.

5

1 Tavy reia rupi jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua Xeraꞌy, eikuaa pota ke ꞌarandu rupi xeayvua re. Ejapyxaka, aikuaa vaꞌe re xeayvu rã endu,

2 ꞌarandu re reiko aguã, haꞌe reikuaa vaꞌe rupi anho ndeayvu aguã.

3 Haꞌe rã kunha itavy rei vaꞌe ijayvua ma ei rami ete heꞌẽ, azeite gui iporãve merami teĩ

4 opaa py ma tai vaꞌe rami ꞌrã haxy ndevy, kyxe hakua haĩmbe jovai vaꞌe rami.

5 Ipy ma manoa katy oguejy ovy, oguata ꞌrã tata ogueꞌỹ vaꞌe katy.

6 Ndoikuaa potai ovy tape tekove katy oo vaꞌe re, ooa katy rei-rei oo vaꞌe rupi ꞌrã oo oiny oikuaa eꞌỹ vy.

7 Haꞌe nunga rupi aỹ xeraꞌy, ejapyxaka xeayvu re, ejepeꞌa eme aipoaꞌeague rami reikoa gui.

8 Ejepeꞌa ke kunha tavy rei gui, neĩ hoo rokẽ katy ma voi enhemboja eme,

9 joupe remboaxa eꞌỹ aguã nemboetea aguã vaꞌekue, haꞌe joayvu eꞌỹ vaꞌe pe reperde eꞌỹ aguã nderekovea,

10 reikuaa eꞌỹ vaꞌe pe rive remboaxa eꞌỹ aguã nembaꞌe rei-rei, haꞌe rembaꞌeapoague repy opyta eꞌỹ aguã amboae kuery peguarã.

11 Haꞌe rami eꞌỹ vy remano ta ma vy nepoaẽ ꞌrã rejupy, nderoꞌo haꞌe nderete opave ovy ramo.

12 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Mbaꞌe re tu xee naenduxei karamboae xemboꞌea rã! Xepyꞌa re namoĩxei xemongetaa ramo.

13 Naendu potai xemboꞌea kuery ijayvua, ndajapyxakaxei karamboae xemoꞌaranduxea rã.

14 Mbaꞌeta aỹ ma aĩ vai aguã rami aiko heta vaꞌe kuery ijaty vaꞌe oexaa py”, ꞌre ꞌrã.

15 Haꞌe nunga rupi eyꞌu ndeꞌygua gui ae, ndevy guarã yxyry oiny vaꞌe gui ae. Apy ma ijayvu nhanderaꞌyxy aeꞌi reve anho jajoguereko aguã re .

16 Tyrã pa oka katy rive ri tyꞌy renhoẽ ta ndeꞌygua gui, tetã mbyte rupi rive oxyry ovy aguã rami?

17 Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy guarã ae ꞌrã rereko, amboae kuery pe rive remboaxa vaꞌerã eꞌỹ.

18 Toiko porã ndeꞌygua, haꞌe erovyꞌa ke nekunumi guive remendaague vaꞌe.

19 Haꞌe ae ndevygua toiko guaxu iporã vaꞌe rami. Ikã anho erovyꞌa riae. Reikoa pukukue re erovyꞌa pejoayvua rupi.

20 Xeraꞌy, mbaꞌe re ꞌrã tu renhembotavy uka kunha mboae pe? Mbaꞌe re ꞌrã tu kunha mboae kã rupi reikuavã?

21 Mbaꞌeta nhande jaikoa ma Senhor oexapa, oikuaa pota ꞌrã jaikoa haꞌe javi re.

22 Heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai ojapoague py ae ꞌrã hoꞌa. Haꞌe ae ojejavyague py ojejokua uka ꞌrã.

23 Omano ꞌrã ndojejokoi reia py, hoꞌa-oꞌa rei ꞌrã oikovy okanhy peve.

6

1 Jarevea re jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua Xeraꞌy, xapyꞌa rei neirũ orevea repaga aguã rami reiko ꞌrã, eꞌỹ vy rexa vaꞌety eꞌỹ reve haꞌe rami aguã re pejogueroayvu ꞌrã.

2 Xapyꞌa rei rã aipoꞌreague py ae reiko ꞌrã ojokua pyre, ndeayvua py renhemboꞌa uka vy.

3 Xeraꞌy, haꞌe rami ri ramo aỹ ma po rami ꞌrã reiko reo jepe aguã, neirũ po py reꞌa ma rire teĩ tereo pojava, ejerure tema einy neirũ pe.

4 Ndaꞌevei reke ranhe aguã, emboty eme ranhe nderexa.

5 Tereo jepe nho pota ke, guaxu eꞌỹ vy guyra imbaꞌejuka vaꞌe po gui oo jepea rami.

6 Nhaneateꞌỹ eꞌỹ aguã re ijayvua Ndee inhateꞌỹ vaꞌe, tereo eikuaa pota tay kuery reko re, haꞌe kuery reko re reikuaa pota vy neꞌarandu nho aguã.

7 Haꞌe kuery ma ndoguerekoi nguvixa, neĩ herekoa, neĩ imombaꞌeapoarã.

8 Haꞌe rami teĩ kuaray puku py voi haꞌe kuery omoĩ porã ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, nhamonoꞌõa ára haꞌe kuery voi omonoꞌõ ꞌrã guembiꞌurã.

9 Ndee inhateꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve tu renheno ꞌrã rejupy? Rakaꞌe peve ꞌrã tu reke rejupy?

10 Mbaꞌeta “Takeveꞌi ju ranhe” ꞌre vy repytuꞌuve tema ꞌrã, haꞌe renhekuavã ꞌrã rejupy.

11 Haꞌe rami ae ꞌrã ovaẽ xapyꞌa nemomboriauarã imonda vaꞌe rami, nemoĩ axyarã ou xapyꞌa ꞌrã ava guembiporu revegua rami avi.

12 Teko vai rupi jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua Avakue mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe, heko vai vaꞌe ma opa marã rei ꞌrã ijayvu.

13 Oxapymi-pymi haꞌe opy omomy-momyĩ rei ꞌrã okuapy, opo ombovava-vava ꞌrã guive nhombotavya rupi.

14 Haꞌe gui ipyꞌa re ma haꞌeve eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ, teko vai re ae ꞌrã onhembopyꞌa okuapy, haꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhomoingoa re ꞌrã ikuai.

15 Haꞌe nunga rupi imokanhyarã ou xapyꞌa ꞌrã. Ou xapyꞌa ꞌrã imopẽmbaarã, haꞌe jipoi ꞌrã imongueraarã.

16 Mbaꞌeta mboapy meme regua oiko Senhor ndojou porãi vaꞌe, sete-a voi oiko onheꞌẽ py ojou vai vaꞌerã:

17 haꞌe vaꞌe ma guexa py onhemboyvate rei vaꞌe, oapekũ py ijapu vaꞌe, opo py heko porãꞌi vaꞌe ruguy omoẽ vaꞌe,

18 opyꞌa py mbaꞌemo vairã re rive oikuaa pota vaꞌe, opy py mbaꞌemo vai ojapo aguã katy ojapurave vaꞌe,

19 joekokue ramigua rive ijapu vy omombeꞌu vaꞌe, haꞌe joegua kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai aguã rami ojapo vaꞌe.

20 Kunha mboae reve nhandetavy rei eꞌỹ aguã re ijayvua Xeraꞌy, nderexarai eme nderu ijayvuague re, ejepeꞌa eme ndexy nemboꞌeague rupi reikoa gui.

21 Emoĩ porã ke ndepyꞌa re, mboꞌy ndeajuꞌy re remoĩa rami emoĩ riae ndejee.

22 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu ma reguataa rupi nderereko ꞌrã, reke jave voi opena porã ꞌrã ndere, haꞌe rekeague gui revy jave nemoꞌarandu teri ꞌrã.

23 Mbaꞌeta ojapo uka pyre ma tataendy rami ꞌrã oĩ, nhanemboꞌea nhanemoexakã ꞌrã, arandu rupi nhanemongetaa ma tape tekove katy oo vaꞌe oĩ,

24 ndejoko aguã kunha itavy rei vaꞌe gui, kunha mboae nembotavy aguã rupi ijayvu vaꞌe gui.

25 Haꞌe nunga iporãa rexa teĩ emoaruã rei eme, enhembotavy uka eme omaꞌẽ ngatu teĩ.

26 Mbaꞌeta kunha itavy rei vaꞌe pe ma mbovyꞌi ꞌrã opagaa peteĩ mbojape repyrã rive, haꞌe rã omenda vaꞌe reve itavy reia rekovia ma guekove ae ꞌrã omeꞌẽ.

27 Amongue opexo re tata oikuavã heravy ramo ijao ndokai ꞌrã ri?

28 Haꞌe rami eꞌỹ vy tapyĩ áry oguata vy ndaꞌu ipy ndokai ꞌrã ri?

29 Haꞌe rami ae ꞌrã oirũ raꞌyxy reve itavy vaꞌe re oiko. Hexeve itavy rei vaꞌekue ma ndopaga eꞌỹi ꞌrã.

30 Imonda vaꞌe minha karuai gui imonda teĩ ndajajou vai ꞌrã ri tyꞌy?

31 Mbaꞌeta haꞌe nunga ojoua ri vy sete-kue áryve ꞌrã ombopagaa. Ngoo py oguereko vaꞌekue haꞌe javi omeꞌẽmba ꞌrã.

32 Haꞌe rã kunha mboae reve itavy rei vaꞌe ma naꞌinhakã porãvei ae. Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemomba ukaxe vy.

33 Haꞌe rire oendu ꞌrã oinupãmba rã oxĩmba aguã. Rakaꞌe rã peve imaꞌenduꞌaa riae ꞌrã haꞌekue re.

34 Mbaꞌeta ime hakateꞌỹ vy ipoxy ꞌrãe, haꞌe vy ombopaga aguã ára py noendui ꞌrã omboaxya.

35 Neĩ mbaꞌeve ndojopyxei ꞌrã onhemboaxy ukaa rupi omeꞌẽ vaꞌe voi, ixupe mbaꞌemo porã omeꞌẽ reta ta teĩ.

7

1 Kunha itavy rei vaꞌe re ijayvu jevyague Xeraꞌy, nderexarai eme xeayvua re, emoĩ ndepyꞌa re ajapo uka vaꞌe.

2 Ejapo ke ajapo uka vaꞌe, haꞌe vy ꞌrã reikove. Ndejee emoĩ atã xeguigua lei, nderexa raꞌyĩ huũaꞌi re repenaa rami.

3 Emoĩ ke xee romboꞌea nekuã regua rami, ndepyꞌapy re emoĩ, yvyrape re remboparaa rami.

4 ꞌArandua pe ma aipoꞌere: “Xereindy aeꞌi”, haꞌe mbaꞌemo reikuaa aguã pe ma “Xeretarã aeꞌi” ꞌere.

5 Mbaꞌeta haꞌe nunga ndejoko ꞌrã kunha mboae gui, kunha itavy reia rupi ijayvu vaꞌe gui.

6 Haꞌe gui xero re janela yvate oĩ gui, janela jokoa paꞌũ rupi amaꞌẽ ainy vy

7 aexa reta karamboae hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kunumigue aexa vaꞌe mbyte py peteĩ aexa avi hiꞌarandu eꞌỹ ete vaꞌe.

8 Haꞌe vaꞌe ma peteĩ tapeꞌi rupi oo oiny, kunha tavy rei vaꞌe ro rexeiꞌi rupi. Haꞌe vy hoo via rupi ae oo

9 kaꞌaruꞌi, kuaray oike ramoꞌi jave, pytũ hoꞌa jave.

10 Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe kunha oẽ ovaexĩ aguã. itavy rei vaꞌe ao py onhemonde ouvy, ombotavy aguã re onhembopyꞌaa rupi.

11 Itavy aguã re anho ꞌrã ipyꞌa vaꞌe, ndopytai ꞌrã guive ngoo py, ndopyta kuaai rei ꞌrã.

12 Amongue py tape pia rupi ꞌrã hekony, amongue py ma tetã mbyte rupi ꞌrã oo, opa rupi omaꞌẽ ꞌrã oikovy nhoarõa rupi.

13 Haꞌe gui ma kunumi vaꞌe re onhemboja vy oayvu. Haꞌe vy omaꞌẽ tavy rei reve aipoeꞌi ixupe:

14 “Tembiꞌu areko jaꞌu aguã, ange amboaxa vaꞌekue regua. Ange ajapopa ma kuri anhemboayvuague.

15 Haꞌe rami vy aju ainy roeka vy. Haꞌe vy aỹ ma rovaexĩ ma.

16 Haꞌe gui xerupa ma anhovãmba ma voi ajukue iporãve vaꞌe Egito guigua py.

17 Xerupa amoeakuãmba ma avi mirra py, aloés haꞌe cinamomo py guive.

18 Jaa ke, jajoayvua py nhaĩ pytũ mbukukue re. Javyꞌa vaipa ꞌrã jajoayvua rupi anho.

19 Haꞌe gui xeme ma noĩ xero py. Mombyry ete rupi oguata oikovy.

20 Peráta heta ogueraa ovoko py. Rakaꞌeve rã jaxy inhypytũ jave mae ma ou ju ꞌrã”, heꞌi.

21 Haꞌe rami vy kunha vaꞌe ijayvu porã kuaa vy ombotavy ete, oayvu kuaa rupi ojopy heravy aguã.

22 Haꞌe ramo kunumi vaꞌe ma areꞌỹꞌi re oo oiny hexeve, vaka ojukaa aguã katy oo vaꞌe rami, haꞌe rami eꞌỹ vy guaxu nhuã oĩa katy onha ovy vaꞌe rami,

23 ipyꞌa rupi huꞌy onhyvõ peve, haꞌe rami eꞌỹ vy guyraꞌi mondepi katy oveve ovy vaꞌe rami, haꞌe py omano aguã oikuaa eꞌỹ vy.

24 Aỹ ma xeraꞌy, ejapyxaka porã ke, eikuaa pota porã xeayvua re.

25 Neĩ ndepyꞌa eme haꞌe vaꞌe nunga kunha reve rejereraa uka aguã, enhemokanhy uka eme oikoa rupi reoa py.

26 Mbaꞌeta haꞌe nunga heta ma oity avakue, ombojexavai guive. Mbovy eꞌỹ ma omano ikáuxa.

27 Haꞌe vaꞌe ro via ma yvyra rupa katy nhandereraa vaꞌe, nhandereroguejy ꞌrã heravy manoa katy.

8

1 Arandua opa mbaꞌe gui iporãve vaꞌea re ijayvua ꞌArandua voi ndaꞌu ndojapukai avi ꞌrã ri? Haꞌe rami vy nanhanerenoĩ ꞌrã ri tyꞌy mbaꞌemo kuaa ukaa rupi?

2 Mbaꞌeta oĩ ꞌrã yvyty yvateve vaꞌe áry, tape yvýry, tape pia rexei rupi guive,

3 tetã kora rokẽ py nhavaẽꞌi javya py, okẽ py ojapukai ꞌrã oiny.

4 Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xee voi aĩ peẽ avakue roenoĩ ainya py, xeayvu ainy avakue haꞌe javi pe.

5 Haꞌe gui peneꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe, peikuaa pota ke peiko kuaa aguã re. Peẽ hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, peikuaa ke ꞌarandua.

6 Mbaꞌemo iporã vaꞌe re xeayvu rã pendu pota ke. Xeayvu ꞌrã haꞌevea rami anho.

7 Mbaꞌeta xeayvua ma anhetẽ meme, haꞌe rã apu gui ma xee ajeguaru.

8 Xee aipoaꞌea ma anhetẽ ete vaꞌe meme. Xeayvua re ma peteĩve henda py noĩ nhombotavyarã, neĩ opa marã nhomoingoarã.

9 Oendu kuaa vaꞌe pe ma anhetẽ vaꞌe meme, haꞌeve vaꞌe meme oikuaa aguã oupity vaꞌe pe.

10 Prata ꞌrãgue py pejopy ke romboꞌea, ouro oiporavo pyre ꞌrãgue py pejopy mbaꞌemo aikuaa uka vaꞌe.

11 Mbaꞌeta ꞌarandua ma ita ovareve vaꞌe gui iporãve vaꞌe, opa mbaꞌe peipotaa gui haꞌeveve.

12 Xee ꞌArandua ma peiko kuaa aguã rupi aĩ. Xee areko vaꞌe ma peikuaa aguã haꞌe penemongetaarã.

13 Senhor renonde ojererokyjea rupi oiko vaꞌe ma ojou vai ꞌrã teko vai. Haꞌe gui xee ajou vai vaꞌe ma nhemboyvate reia, jejou porã reia, teko vai rupi ikuaia haꞌe opa marã ayvua.

14 Xegui ae ꞌrã pendu penemongetaa haꞌe ꞌarandua anhetẽ ete vaꞌe. Xee ma peikuaa porã aguã ae aĩ, haꞌe penembopoꞌakaarã.

15 Xegui ae huvixave kuery opena kuaa, haꞌe huvixa ikuai vaꞌe anhetẽ rupi ꞌrã ijayvu kuaa.

16 Xegui ma joguerekoa kuery opena kuaa ꞌrã, yvatekueve haꞌe nhomboayvua kuery haꞌe javi.

17 Xee ma ayvu ꞌrã xerayvu vaꞌe kuery, haꞌe xereka vaꞌe ma xejou ꞌrã.

18 Xereve vy ꞌrã pejou mbaꞌemo porã, haꞌe omboetepy peiko, mbaꞌemo porã ivaipa vaꞌerã eꞌỹ haꞌe teko porã ꞌrã pejou.

19 Mbaꞌemo xee areko vaꞌe ma ouro gui ovareve ete, ouro oikyꞌaꞌo pyre haꞌe prata oiporavo pyre gui haꞌeveve vaꞌe.

20 Xee ma tape teko porã rupi anho aiko vaꞌe, tape joguereko kuaa aguã oĩa vaꞌe mbyte rupi aguata vaꞌe,

21 haꞌe rami vy xerayvu vaꞌe kuery pe ameꞌẽ aguã iporã vaꞌe, haꞌe kuery ro amonyẽ aguã iporã vaꞌe anho.

22 Jypyꞌi guive ꞌArandu oikoague re ijayvua Senhor mbaꞌemo omoingo ypyꞌi guive xee ma voi xerereko, guembiapo ymavegua ojapo eꞌỹ mbove ma voi.

23 Yma voi xemoĩ, jypyꞌi ete guive, yvy onhono eꞌỹ mbove.

24 Yeꞌẽ oiko eꞌỹ mbove voi xee aiko ae ma vaꞌekue, yvu ndoikoi teri reve.

25 Yvyty onhono eꞌỹ mbove, yvyꞌã hendarã py omoĩ eꞌỹ mbove xee aiko ae ma vaꞌekue.

26 Haꞌe vaꞌe jave py ma yvy haꞌe nhuũndy nomoingoi teri, neĩ yvy kuꞌi nomboypyi teri.

27 Haꞌe gui yva hendarã py omoĩ jave xee aĩ ae ma, haꞌe yva apy yeꞌẽ áry rupi oaꞌanga jave.

28 Yva re arai omoĩ jave py xee aĩ ae ma, yeꞌẽ iguy gui oẽ aguã oipeꞌa jave,

29 yeꞌẽ remberã oaꞌanga jave voi haꞌe vaꞌe rupi yy oxyry ovy eꞌỹ aguã, haꞌe yvy ytarã omoĩ jave py,

30 haꞌe vaꞌe jave py ma xee aĩ ae ma hexeve, haꞌe oipota vaꞌe apoarã. Koꞌẽ nhavõ aĩ vaꞌekue ambovyꞌaa rupi, henonde avyꞌaa rupi tema aiko.

31 Xee arovyꞌa vaꞌekue yvy tekoarã ojapo vaꞌekue, avakue raꞌy kuery haꞌe javi guive.

32 Aỹ ma xeraꞌy kuery, pendu ke. Ovyꞌa ete ꞌrã xee aikoa rupi oiko vaꞌe.

33 Pendu ke xee romboꞌea peneꞌarandu aguã, penduxe eꞌỹ eme.

34 Ovyꞌa ete ꞌrã xenheꞌẽ rendu vaꞌe, koꞌẽ nhavõ xerokẽ py oĩ vaꞌe, xero katy aikeaꞌi py xerarõ oiny vaꞌe.

35 Mbaꞌeta xejou vaꞌe ojou avi ꞌrã tekove, haꞌe oupity ꞌrã Senhor oguerovyꞌa aguã.

36 Haꞌe rã xerovai ojejavy vaꞌe ma onheꞌẽ pe ae ojapo vai. Haꞌe javi xejou vai vaꞌe omano aguã rive oguerovyꞌave vy.”

9

1 Arandua ngaru ojapo vaꞌe re ijayvua ꞌArandua ojapo ngoorã, haꞌe vy omoatyrõ sete ijytarã. Apy ma Arandua re ijayvu, hoo vaꞌe ngaru pavẽ pe ojapo vaꞌe re rami.

2 Ojuka uka mymba ngaru ojapo aguã, oguereko katu ma vinho, haꞌe gui mesa áry omoĩmba.

3 Haꞌe rami vy guembiguai kuery omondouka tetã yvateve vaꞌe áry rupi nhoenoĩ aguã. Aipoeꞌi uka:

4 “Ndapeikuaai rei vaꞌe, peikepa ke apy!” heꞌi uka. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe aipoeꞌi uka:

5 “Peju ke peꞌu mbojape xea py, haꞌe peyꞌu vinho areko katupa vaꞌekue.

6 Pendekuaive eme ꞌarandu eꞌỹa rupi, haꞌe vy ꞌrã peiko areve. Tape ꞌarandu oĩa rupi anho peiko”, heꞌi uka.

7 Haꞌe gui porojojai rei vaꞌe kuery pe pendeayvu vy peẽ ae pejejojai uka rei, heko vai vaꞌe kuery pe pendeayvu vy pejeavyky uka rei ꞌrã.

8 Ndaꞌevei ae porojojaia pe nhandeayvu aguã, nhandevy ipoxy eꞌỹ aguã. Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe pe nhandeayvu ramo ma nhanderayvu ꞌrã.

9 Hiꞌarandu vaꞌe nhamboꞌe ramo ma hiꞌaranduve ꞌrã, heko porã vaꞌe nhamboꞌe ramo oiko kuaave ꞌrã ovy.

10 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe jaupity ꞌarandua, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaikuaa vy ꞌrãe jaiko kuaa.

11 Mbaꞌeta xereve vy anho peiko pukuve ꞌrã, penerenonderã maꞌetỹa amoĩ retave ramo.

12 Peneꞌarandu ri vy pendejeupe guarã ae ꞌrã pejou, haꞌe rã pejojojai reia py ma peẽ ae ꞌrã penhemoĩ vai.

13 Kunha hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe nhoenoĩ oinya ꞌArandu eꞌỹa ma kunha ojejoko kuaa eꞌỹ haꞌe opa marã rei onhendu vaꞌe. Haꞌe nunga ma mbaꞌeve ndoikuaai ꞌrã.

14 Oguapy ꞌrã oiny ngokẽ py, tetã yvatevea py tenda áry oĩ ꞌrã,

15 oaxa vaꞌe-vaꞌe haꞌe ombaꞌeapo vy ojeꞌoi vaꞌe pe aipoeꞌi aguã:

16 “Ndapeikuaai rei vaꞌe, pejupa ke apy!” Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe aipoeꞌi ꞌrã:

17 “Yy mondakue ma yroꞌyxã porãve, haꞌe mbojape nhemi rupi jaꞌu vaꞌe ma heeve”, heꞌi. Apy ma ijayvu nhemi rupi jajejavya re.

18 Haꞌe rã haꞌe pyguarã oenoĩ vaꞌekue ma ndoikuaai oĩa py manogue anho ikuaia, haꞌe py oike vaꞌekue ma yvykua manoa py meme ikuai.

10

1 Taꞌy kuery hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu, haꞌe rã taꞌy kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma omomboriau ꞌrã oxy.

2 Mbaꞌemo jajejavya rupi jajou vaꞌe ma mbaꞌeverã ndovarei, haꞌe rã teko porã ma nhandereraa jepe ꞌrã manoa gui.

3 Senhor ndoejai ꞌrã heko porã vaꞌe karuai oendu oikovy aguã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma Senhor ojoko ꞌrã oipotapa rei vaꞌe ojou eꞌỹ aguã.

4 Inhateꞌỹa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ndojoui ꞌrã mbaꞌeve, haꞌe rã ikyreꞌỹa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ma ojou-jouve ꞌrã oipota vaꞌe.

5 Kuaray aku porã jave taꞌy hiꞌarandu vaꞌe omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe rã mbaꞌemo omonoꞌõa ára py oke rive vaꞌe ma omoxĩmba rei ꞌrã nguu kuery.

6 Heko porã vaꞌe akã re oĩ ꞌrã imoingo porãarã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nhomoingo vai aguã rupi anho ijayvu.

7 Heko porã vaꞌe re nhanemaꞌenduꞌaa ma nhanemoingo porã ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe rery re nhanemaꞌenduꞌaa ma mbaꞌemo ruꞌũgue rami rive.

8 Opyꞌa py hiꞌarandu vaꞌe omoĩ porã ꞌrã ojapo uka pyre, haꞌe rã oꞌarandua rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe ma oĩ vai ꞌrã.

9 Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe oĩ atã ꞌrã, haꞌe rã tape karẽ rupi ikuai vaꞌe re ma oikuaa potaa ꞌrãe.

10 Nhombotavya rupi oxapymi-pymi vaꞌe ma nhomomboriau vaꞌe vy, oꞌarandua rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe oĩ vai ꞌrãe.

11 Heko porã vaꞌe ayvu ma tekove meꞌẽa ae, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma jojuka aguã rupi anho ijayvu.

12 Mborayvu rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe nhomopuꞌãmba rei ꞌrã. Haꞌe rã porayvu vaꞌe ma ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavya ague.

13 Oiko kuaa vaꞌe ijayvu rã nhaendu vy jajou ꞌrã nhaneꞌarandurã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oinupãa aguã rami ikuai.

14 Hiꞌarandu vaꞌe omoĩ porã ꞌrã ꞌarandua, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma onhemokanhy uka aguã rupi rive ijayvu.

15 Oguerekopa vaꞌe ma ombaꞌe rei-rei re oĩ atã, tetã ikorapa vaꞌe py rami, haꞌe rã iporiaukueꞌi ma ikuai axy ꞌrã mbaꞌeve ndoguerekoia py.

16 Heko porã vaꞌe oikoague repy ma tekove, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojejavyague repy ae ꞌrã ojou.

17 Omboꞌea ague rami ikuai vaꞌe ma tape tekove katy oo vaꞌe rupi ojeꞌoi, haꞌe rã omongeta ague rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma haꞌeve eꞌỹa katy ꞌrã ojeꞌoi.

18 Ijapu vaꞌe ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã joe ndaꞌijaꞌeia, joekokue omombeꞌu merami rive vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae.

19 Ijayvu reta rei vaꞌe ojejavy ꞌrãe, haꞌe rã ayvu py ojejoko kuaa vaꞌe ma oiko kuaa vaꞌe vy ae.

20 Heko porã vaꞌe ayvu ma prata oiporavo pyre rami, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuraxõ ma mbaꞌerã ndovarei.

21 Heko porã vaꞌe ayvu ma teta omongaru vaꞌe rami, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma omanomba rive ꞌrã, ndoikuaa potaxei rire.

22 Senhor nhandereroayvu porã vy ojapo jajou-jouve aguã rami, neĩ peteĩve henda py nanhanemomboriaui ꞌrã.

23 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oikuaa ramo opa marã rei nhandekuaia rupi merami ꞌrã javyꞌa, haꞌe rã avakue oikuaa ete vaꞌe pe ma nhaneꞌarandua rupi vy ꞌrãe javyꞌa.

24 Heko vai vaꞌe mbaꞌemo gui okyjea vaꞌe ae ꞌrã oiko hexe, haꞌe rã heko porã vaꞌe oarõ oikovya ma Nhanderuete ojapo ꞌrã ojeupity aguã rami.

25 Yvytu vaikue opytuꞌu xapyꞌaa rami avi heko vai vaꞌe kuery reko voi okanhy xapyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oĩ atã riae ꞌrã.

26 Nhaneraĩ pe vinagre ndaꞌevei, haꞌe nhanderexa pe ma hataxĩ ndaꞌevei, haꞌe rami ae inhateꞌỹ vaꞌe ndaꞌevei avi ijokuaia pe.

27 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaikove puku ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ikuaia ma ijapy voi ꞌrã.

28 Heko porã vaꞌe oarõa ma ombovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe oarõa ma oaxa rive ꞌrã.

29 Senhor guigua tape ma anhetẽ rupi ikuai vaꞌe onhemi aguã, haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma imombaarã rive oĩ.

30 Heko porã vaꞌe ma rakaꞌeve rã peve ndoityai ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nomombytaai ꞌrã yvy re.

31 Heko porã vaꞌe ayvu nhomoꞌaranduve ꞌrã, haꞌe rã ijayvu vaikue rei vaꞌe ma omombaa ꞌrã.

32 Heko porã vaꞌe ayvu nhombovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa rupigua re anho ꞌrã ijayvu.

11

1 Jokorea rupi mbaꞌemo opeja vaꞌe gui Senhor ojeguaru, haꞌe rã haꞌeveaꞌi rami opeja vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã.

2 Jajejou porã rei rive ramo avave rei nanhanemboeteai ꞌrã, teĩ nhanhemoꞌyvyĩꞌi vy ma jajou ꞌrã nhaneꞌarandurã.

3 Heko porã vaꞌe anhetẽ rupi ikuaia ma oguereko ꞌrã haꞌevea rupi, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma anhetẽ eꞌỹa ae ꞌrã omomba.

4 Nhombopagaa ára py opa mbaꞌe jarekopa vaꞌekue ndovarei ꞌrã mbaꞌeverã, haꞌe rã nhandereko porãa ma nhandereraa jepe ꞌrã manoa gui.

5 Anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe ma heko porãa ae omoatyrõ ꞌrã haperã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma hoꞌapa ꞌrã haꞌe kuery ae reko vaia py.

6 Heko porã vaꞌe oo jepe ꞌrã haꞌe kuery ae reko porãa py, haꞌe rã jokorea rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery ae reko vaia py ꞌrã omboꞌaa.

7 Heko vai vaꞌe omano ramo mbaꞌemo oarõague voi opa ꞌrã, heko vai vaꞌe oarõague opa rive ꞌrãe.

8 Heko porã vaꞌe ogueraa jepea ꞌrã ojexavaia gui, haꞌe gui heko vai vaꞌe re jevy ꞌrã haꞌe nunga ou.

9 Anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma ayvu py rive oity ꞌrã oirũ kuery, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma mbaꞌemo oikuaa rupi oo jepe ꞌrã.

10 Heko porã vaꞌe ikuai porã ramo tetã pygua kuery haꞌe javi ꞌrã ovyꞌa okuapy, ovyꞌa avi ꞌrã okuapy heko vai vaꞌe okanhy ramo.

11 Heko porã vaꞌe ogueroayvu porãa rupi tetã haꞌe javi rupi ꞌrã ikuai porã, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ijayvua rupi ma oitya ꞌrã.

12 Oirũ pe “Mbaꞌe vareꞌỹ” heꞌi vaꞌe re ma noĩ ꞌarandua, haꞌe rã ava hiꞌarandu vaꞌe ma okyrirĩ ꞌrã oikovy.

13 Joekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌe onheaꞌã ꞌrã onhomi mbyre oikuaa aguã, haꞌe rã ojeroviapy ma onhomi mbyre nomboaxai ꞌrã.

14 Joguerekoa hiꞌarandu vaꞌe ndoikoi ramo avakue pavẽ ꞌrã hoꞌapa, teĩ nhomongetaa heta ikuai ramo ma ikuai porã ꞌrã.

15 Oirũ orevea opaga aguã rami oiko vaꞌe ojexavai ꞌrã, haꞌe rã haꞌe rami ndoikoi vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã.

16 Kunha porayvu vaꞌe ojou ꞌrã imboetearã, ipoꞌakakueve ojou-joupavea rami avi.

17 Mborayvu rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery pe ae ojapo porã, haꞌe rã joapo vai rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemoĩ vai uka.

18 Heko vai vaꞌe ojeupe guarã ojou vaꞌe ma imarã vaꞌerã, haꞌe rã teko porã rupi oiko vaꞌe ma anhetẽ ete vaꞌe guigua ojou ꞌrã oikoague repy.

19 Heko porã vaꞌe oo ꞌrãe tekove katy, haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma omano ete ꞌrãe.

20 Opyꞌa py opa marã ikuai vaꞌe gui Senhor ojeguaru ete ꞌrã, haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã.

21 Heko vai vaꞌe nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, jaikuaa, haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery regua ma oo jepe ꞌrã.

22 Ouro guigua ma poryko xĩ jeguarã oĩ ramo ndaꞌevei. Haꞌe rami ae kunha porã re hiꞌarandu eꞌỹa oĩ ramo ndaꞌevei.

23 Heko porã vaꞌe oipotaa rami vy oiko ꞌrã nhomoingo porãarã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo oarõ vaꞌekue ꞌrãgue py oiko ꞌrã imbopagaarã.

24 Joupe mbaꞌemo omeꞌẽ rive-riveꞌi vaꞌe ojou retave ꞌrã heravy, haꞌe rã nomeꞌẽ rivexei vaꞌe ma oipotapa rei ꞌrã.

25 Imbaꞌemeꞌẽ porã kuaa vaꞌe ma oiko porã ꞌrã, joupe oyꞌu vaꞌerã omeꞌẽ vaꞌekue ju omboyꞌua ꞌrãe.

26 Mbaꞌemo aju nombojaꞌoxei vaꞌe re ma heta vaꞌe kuery ijayvu vai ꞌrã okuapy, haꞌe rã ivendeare ma ogueroayvu porãa ꞌrã.

27 Joupe ojapo porãa rupi ikuai vaꞌe omboetea ꞌrã, haꞌe rã teko vai rupi rive ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery re ae ju ꞌrã ojeapa heko vaiague.

28 Ombaꞌe rei-rei re rive ojerovia vaꞌe hoꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ijaguyje ꞌrã mbaꞌemo rogue ipyaupaa rami.

29 Ngopygua kuery ndoguereko kuaai vaꞌe ojou ꞌrã yvytu rive, haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe rembiguairã.

30 Heko porã vaꞌe ma yvyraꞌa tekove meꞌẽa rami ikuai, tekoverã joua ma hiꞌarandu vaꞌe ae vy ma ꞌrã.

31 Yvy re heko porã vaꞌe ikuai teria ja ombopagaa ꞌrã. Heko vai haꞌe ojejavypa rei vaꞌe kuery katuve ma ombopagaa ꞌrã.

12

1 Onhemoꞌarandu uka vaꞌe oguerovyꞌa ꞌarandua, haꞌe rã nonhemongeta ukai vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae.

2 Heko porã vaꞌe oupity ꞌrã Senhor omboaxya, haꞌe rã opa marã rei onhembopyꞌa vaꞌe ma ombopaga ꞌrã.

3 Avakue ojejavy reia rupi ikuai vaꞌe noĩ atã kuaai ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ndoipeꞌaai ꞌrã.

4 Kunhague hiꞌarandu vaꞌe ma ime oguerovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã oxĩmba rei aguã rami ikuai vaꞌe ma ikãgue omouꞌũmba heravy vaꞌe rami.

5 Heko porã vaꞌe ipyꞌa ꞌrã haꞌevea rupi anho, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nhombotavya rupi rive ꞌrã nhomongeta.

6 Heko vai vaꞌe ayvu ma jouguy omoẽxe vy omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami, haꞌe rã heko porã vaꞌe ayvu ma jogueraa jepearã.

7 Heko vai vaꞌe oitya rã noĩvei ma ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ramymino kuery ma ikuai riae ꞌrã.

8 Avakue hiꞌarandu vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe rã opa marã onhembopyꞌa vaꞌe ma ojou vaia ꞌrã.

9 Nhanhemboyvate rei teĩ karuai nhaendu jepi ꞌrãgue py haꞌeveve nhanhemoꞌyvyĩꞌi reve nhambaꞌeapo jaikovy aguã.

10 Heko porã vaꞌe opena porã ꞌrã guymba kuery re, haꞌe rã heko vai vaꞌe pyꞌa re ma nhomoingo axyxea rive oĩ.

11 Oyvy re ombaꞌeapo vaꞌe oguereko reta ꞌrã tembiꞌu, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma mbaꞌemo rive ojou aguã rupi ikuai.

12 Heko vai vaꞌe ikuai ꞌrã teko vairã joua rupi rive, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma yvyra hapo porã haꞌe hiꞌa porã vaꞌe rami.

13 Heko vai vaꞌe onhemboꞌa uka ꞌrã haꞌe ae ijayvua py, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã ojexavai aguã gui.

14 Avakue ijayvu porãa rupi ojou ꞌrã imoingo porãarã, peteĩ-teĩ ojou ꞌrã opo py ojapoague repy.

15 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ojeupe ae haꞌevea rami merami oiko, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omongetaa rã ojapyxaka pota ꞌrã.

16 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opoxya oexa uka vyvoi ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma hexe ijayvua teĩ ojejoko kuaa ꞌrã.

17 Anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe ojapo haꞌevea rami oikuaa potaa aguã rami, haꞌe rã ijapu vaꞌe ma ojapo nhombotavypaa aguã rami.

18 Kyxe xĩ py rami avi ijayvuxe vaꞌe ayvu nhomboperepa ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ayvu ma moã.

19 Anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe ikuai riae ꞌrã, haꞌe rã ijapu vaꞌe ma xapyꞌaꞌi guarã rive.

20 Heko vai vaꞌe pyꞌa re oĩ nhombotavy aguã rive, haꞌe rã peteĩ rami ikuai aguã re nhomongeta vaꞌe ma oendu ꞌrã ovyꞌaa.

21 Heko porã vaꞌe re mbaꞌemo vai ndoikoi ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe re ma imoingo axyarã rive ꞌrã ou.

22 Ijapu vaꞌe gui Senhor ojeguaru, haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌa.

23 Hiꞌarandu vaꞌe ndoikuaa ukapa rei ꞌrã mbaꞌemo oikuaa vaꞌe, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oexa ukapa vyvoi ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa.

24 Ikyreꞌỹ vaꞌe ipoꞌaka ꞌrã joe, haꞌe rã inhateꞌỹ vaꞌe ma omombaꞌeapo nheaꞌãa rive ꞌrã.

25 Avakue pyꞌa re heko eta reia oĩ vaꞌe ombojeroꞌa rei ꞌrã, haꞌe rã ayvu porãꞌi ma ombovyꞌa ꞌrã.

26 Heko porã vaꞌe oguereko ꞌrã heravy oirũ kuery, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma ojavy uka ꞌrã tape.

27 Inhateꞌỹ vaꞌe ndoexyi ꞌrã xoꞌo ojuka vaꞌekue, haꞌe rã ikyreꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo ojou vaꞌekue ombovare ete ꞌrã.

28 Teko porã rupi oo vaꞌe ojou ꞌrã tekove, haꞌe vaꞌe tape rupi manoa noĩ.

13

1 Taꞌy hiꞌarandu vaꞌe oendu pota porã ꞌrã tuu omboꞌe rã, haꞌe rã jojojai rei vaꞌe ma noendu potai ꞌrã omongetaa rã.

2 Avakue ijayvu porãa rupi vy ojou ꞌrã iporã vaꞌe, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma jogueroꞌaxe vai rive.

3 Ayvu py ojejoko vaꞌe omoĩ atã ꞌrã guekovea, haꞌe rã ijayvu katu raxa vaꞌe ma haꞌe ae onhemoĩ vai.

4 Inhateꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo oipota rei teĩ ndojoui ꞌrã, haꞌe rã ikyreꞌỹ vaꞌe ma ojoupave ꞌrã mbaꞌemo.

5 Heko porã vaꞌe ndojou porãi ꞌrã apu, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma oxĩmba rei ꞌrã, ojou vaipy ae vy.

6 Teko porã ogueraa jepe ꞌrã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe, haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe ma teko vai oity ꞌrã.

7 Amongue ma “Arekopa” heꞌi vaꞌeri mbaꞌeve oguereko vy eꞌỹ, haꞌe rã amboae kuery ma “Xeporiauꞌi” heꞌi vaꞌeri opa mbaꞌe oguereko.

8 Avakue oguerekopa vaꞌe omeꞌẽmba ꞌrã guekovia, haꞌe rã iporiaukueꞌi ma avave nomoangekoai ꞌrã.

9 Heko porã vaꞌe rataendy hexakã porã ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe rataendy ma oguepa rive ꞌrã. “Hataendy” heꞌia py ma tekove re ijayvu vy.

10 Jajejou porã reia ma joe nhapuꞌã rei aguã rive oĩ, teĩ nhanhemongeta uka vy ma jajou ꞌrã ꞌarandu.

11 Mbaꞌe rei-rei jajou rive vaꞌekue opa rive avi ꞌrã, haꞌe rã nhambaꞌeapoa rupi jajou vaꞌekue ma hetave ꞌrã ovy.

12 Mbaꞌemo nharõ jaikovya ndoiko voi ramo nhandekuerai ꞌrã, teĩ jaipota vaꞌekue ojeupity rã yvyra tekove meꞌẽa rami oĩ.

13 Omongetaa rã noendu potai vaꞌekue ombopagaa ꞌrã, haꞌe rã ijayvua oendu vy ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe ma omeꞌẽa reta ꞌrã.

14 Hiꞌarandu vaꞌe nhanemboꞌea ma tekoverã meꞌẽa, nhuã manoa gui jaa jepe aguã.

15 Hiꞌarandu porã vaꞌe omboetea ꞌrã, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe reve ma ndaꞌevei nhandekuai aguã.

16 Hiꞌarandu vaꞌe haꞌe javi oiko kuaa ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oexa uka ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa.

17 Heko vai vaꞌe pe mbaꞌemo omombeꞌu ukaa ramo oiko ꞌrã mbaꞌemo vai, haꞌe rã ojeroviapy pe ri omombeꞌu ukaa ramo ma moã rami oiko.

18 Omongetaa rã noendu potai vaꞌe ma iporiau haꞌe oxĩmba rei aguã rami ikuai, haꞌe rã omongetaa rã oendu porã pota vaꞌe ma omboetea ꞌrã.

19 Jaipota vaꞌekue oiko ramo javyꞌa ꞌrã nhandepyꞌa py, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ojeguaru ꞌrã gueko vaia gui ojepeꞌa vaꞌe gui.

20 Hiꞌarandu vaꞌe reve ikuai vaꞌe hiꞌaranduve ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe reve onhemoirũ vaꞌe ma ojexavai rive ꞌrã.

21 Mbaꞌemo vai oupity ꞌrã ojejavypa rei vaꞌe, haꞌe rã heko porã vaꞌe pe ma mbaꞌemo porã anho ꞌrã omeꞌẽa.

22 Avakue heko porã vaꞌe ma guaꞌy raꞌy kuery pe ꞌrã oeja ombaꞌe rei-reikue, haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe mbaꞌe rei-reikue ma heko porã vaꞌe peguarã ae ꞌrã opyta.

23 Iporiaukueꞌi oyvy omboaꞌeve ramoꞌiague py opa mbaꞌe hiꞌa porã ꞌrã, haꞌe rã teko porã rupigua ndoikoi ramo oipeꞌapaa ꞌrã.

24 Guaꞌy kuery noinupã potai vaꞌe ma ndoayvui vy, haꞌe rã oayvu vy are eꞌỹ re omoꞌarandu pota ꞌrã.

25 Heko porã vaꞌe oguereko reta ꞌrã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma oendu ꞌrã karuai.

14

1 Kunha hiꞌarandu vaꞌe ojapo porã ꞌrã ngoorã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opo py ae ngoo ombovaipave ꞌrã heravy.

2 Heko porã vaꞌe ma Senhor renonde ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai, haꞌe rã tape vai rupi ikuai vaꞌe ma omboete eꞌỹ vaꞌe.

3 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oiko axy ꞌrã ojejou porã reia rupi ijayvuague py, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma ijayvu porãague py oo jepe ꞌrã.

4 Toro raꞌy ombaꞌeapo vaꞌe ndoikoi rã mbaꞌemo raꞌyĩ mboapyꞌi ae ꞌrã jareko nhamoĩ porãaty py, haꞌe rã toro raꞌy ovare vaꞌe jareko vy nhamonoꞌõ retave ꞌrã.

5 Anhetẽ rupi joeko mombeꞌua ndaꞌijapui ꞌrã, haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ nhomombeꞌu vaꞌe ma opa mbaꞌe py ꞌrã ijapu.

6 Jojojai rei vaꞌe oꞌarandurã oeka teĩ ndojoui ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe pe ma ndaxyi ꞌrã mbaꞌemo oikuaa aguã.

7 Ejepeꞌa ke avakue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌea gui, mbaꞌeta haꞌe kuery ijayvu teĩ peteĩve henda py ndereikuaa porãi ꞌrã.

8 Hiꞌarandu vaꞌe oexa uka oꞌarandua ojee ae oikuaa potaa py, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ijarakuaa eꞌỹa py ojekore.

9 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojejavy teĩ “Mbaꞌeꞌỹ” heꞌi rive ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma joayvua rupi ꞌrã ikuai.

10 Nhandepyꞌa re ndaꞌeveia oĩ vaꞌe nhande ae ꞌrã nhaendu, haꞌe javyꞌaa voi ndajaexa uka kuaai ꞌrã jaexa vaꞌety eꞌỹ pe.

11 Heko vai vaꞌe kuery ro ombovaipaa ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe roguy rupi ma ipotypa ꞌrã.

12 Oĩ tape jaexa rã haꞌeve rei vaꞌe merami, haꞌe rami teĩ opaa py ma nhandereraa ꞌrã manoa katy.

13 Nhanderory rei reve teĩ nhandepyꞌa py ma ndajavyꞌai, javyꞌaa opa ramove mboriau ju ꞌrã nhaendu.

14 Opyꞌa py anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ojopy ꞌrã ikuaiague repy haꞌe javi, heko porã vaꞌe oiko porãague repy ojopy vaꞌerã ramigua eꞌỹ.

15 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ijayvua rã oendu vy ogueroviapa rei ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota ꞌrã oiko aguã re.

16 Hiꞌarandu vaꞌe oikuaa pota vy ojepeꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai gui, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ivai vyvoi ꞌrã ojee ae rive ojerovia vy.

17 Ipoxy rei rive vaꞌe opa marã ꞌrã ikuai, avakue joapo vai rei vaꞌe re ndaꞌijaꞌeai ꞌrãe.

18 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ꞌarandu rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma oiko kuaa-a py ijegua.

19 Heko vai vaꞌe guenapyꞌã re ꞌrã oĩ heko porã vaꞌe renonde, anhetẽ rupi eꞌỹ oiko vaꞌe ojerure ꞌrã oiny heko porã vaꞌe rokẽ py.

20 Iporiaukueꞌi re hoo katyꞌigua kuery ae voi ndaꞌijaꞌei ꞌrã, haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma irũ reta ꞌrã.

21 Ngoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe re ijaꞌeꞌỹ vaꞌe ojejavy, haꞌe rã iporiaukueꞌi mboaxya ma ovyꞌa ꞌrã.

22 Mbaꞌemo vairã rupi rive onhembopyꞌa vaꞌe ndojejavyi ꞌrã teve? Haꞌe rã iporã re nhanhembopyꞌa ramo nhanderayvua haꞌe ojeroviaa ꞌrã nhandere.

23 Nhambaꞌeapoa haꞌe javi rupi jajou retave ꞌrã, teĩ nhandeayvu katu rivea py ma nhandeporiauve rive ꞌrã.

24 Hiꞌarandu vaꞌe mbaꞌe rei-rei retaa ijegua ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pegua ma ndaꞌijarakuaai reia.

25 Anhetẽ vaꞌe rupi joeko mombeꞌua ma ogueraa jepe ꞌrã joekove, haꞌe rã ijapu rei vaꞌe ma nhombotavypa rive ꞌrã.

26 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jajou nhanhemi aguã imbaraete vaꞌe, nhanderaꞌy kuery voi ojou ꞌrã onhemi aguã.

27 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity ꞌrã yvu tekove meꞌẽa, nhuã manoa py jaꞌa eꞌỹ aguã.

28 Huvixa pegua kuery heta ramo oguerovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã oatapa ramo huvixa ndaꞌevei rei ꞌrã.

29 Ivai rive eꞌỹ vaꞌe ma opa mbaꞌe py oexa uka ꞌrã oꞌarandu, haꞌe rã ipoxy rive vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹa rive.

30 Haꞌeve reiꞌia nhaendu vy nhanderete haꞌe javi oiko porã ꞌrã, haꞌe rã joe nhandeaꞌe eꞌỹa py ma nhanekãgue huꞌũmbaa rami.

31 Iporiaukueꞌi momboriau reia kuery ma Imoingoare re voi opuꞌã rei, haꞌe rã iporiaukueꞌi mboaxya kuery ma Nhanderuete mboetea rupi avi ikuai.

32 Heko vai vaꞌe hoꞌa ꞌrã gueko vaia py ae, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma omanoa py voi oguereko ꞌrã oarõ aguã.

33 Hiꞌarandu vaꞌe pyꞌa re oĩ hiꞌarandua, haꞌe rã heko vai vaꞌe pyꞌa re oĩ vaꞌe ma oikuaa pavẽ ꞌrã.

34 Peteĩ-teĩ regua teko porã rupi ikuaia py yvateve ꞌrã, haꞌe rã jejavya re anho ikuai vaꞌe ma ojou vai pavẽ ꞌrã.

35 Huvixave oguerovyꞌa ꞌrã tembiguai kuery hiꞌarandu vaꞌe, haꞌe ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe ma ombopaga vaipa ꞌrã.

15

1 Nhambovai porãꞌi ramo ipoxy vaꞌe opytuꞌu ꞌrã ipoxya gui, vaꞌeri nhandeayvu poyi rei vy ma nhambopoxyve ꞌrã.

2 Hiꞌarandu vaꞌe ijayvu rã jajou porã ꞌrã hiꞌarandua, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu rã jaikuaa ꞌrã ndaꞌijarakuaaia.

3 Senhor oexa ꞌrã opa rupi, heko vai vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe kuery haꞌe javi re onhangareko oiny vy.

4 Ayvu porã ma yvyra tekove meꞌẽa, haꞌe rã ayvu vaikue rei ma nhanemonguerai rive ꞌrã.

5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma tuu omboꞌe ta teĩ noenduxei ꞌrã, haꞌe rã omongetaa rã oendu vaꞌe ma oupity ꞌrã ꞌarandu.

6 Heko porã vaꞌe ro py heta ꞌrã oĩ iporã vaꞌe anho, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojou ꞌrã ojexavai aguã rive.

7 Hiꞌarandu vaꞌe ijayvua py oexa uka ꞌrã hiꞌarandua, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe ramigua reꞌỹ ae ipyꞌa.

8 Heko vai vaꞌe Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ teĩ ojeguaru ꞌrã, haꞌe rã heko porã vaꞌe onhemboꞌea oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã.

9 Heko vai vaꞌe reko gui Senhor ojeguaru, haꞌe rã teko porã rupi ikuai vaꞌe ma oayvu.

10 Tape porã gui ojepeꞌa vaꞌe ma ombopagaa raxa ꞌrã, omongetaa rã noenduxei vaꞌe omano ꞌrãe.

11 Yvy manoa haꞌe ikua vaikue Senhor oikuaapa vaꞌe vy avakue raꞌy kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe katuve ma oikuaapa!

12 Jojojai rei vaꞌe ma imongetaa re ndaꞌijaꞌei ꞌrã, neĩ nonhembojai ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe re.

13 Nhandepyꞌa re vyꞌa oĩ vaꞌe ojapo ꞌrã nhanderova porã rei aguã rami, haꞌe rã nhandeporiau reia ma nhanemonguerai reive ꞌrã.

14 Hiꞌarandu vaꞌe pyꞌa re oĩ oiko kuaaxea, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvua py voi ndaꞌijarakuaaive tema.

15 Ojexavai rei vaꞌe ára ma ndaꞌevei vaꞌe meme, haꞌe rã nhandepyꞌa py mbyꞌa oĩ vy ojapo ꞌrã nhanhenhandu porã riae aguã rami.

16 Jarekopa reve nhandereko eta rei ꞌrãgue py haꞌeveve nhandeporiaukueꞌi teĩ Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko.

17 Jajoayvua rupi eꞌỹ vaka ikyrave vaꞌe roꞌo mbixy jaꞌu ꞌrãgue py haꞌeveve tembiꞌu jaexaꞌi vaꞌe tema jaꞌu jajoayvua rupi.

18 Ivai ja rei vaꞌe jogueropoxy rive ꞌrã, haꞌe rã ivai rive eꞌỹ vaꞌe ma nhomombytuꞌu ꞌrã jogueroꞌaa gui.

19 Inhateꞌỹ vaꞌe oikoa ma tape juu anho ikuaia rami, haꞌe rã heko porã vaꞌe oikoa ma tape ijoja porã vaꞌe rami.

20 Taꞌy hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma neĩ oxy voi ndoayvui.

21 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oguerovyꞌa rei ꞌrã ijarakuaa eꞌỹa, haꞌe rã avakue hiꞌarandu vaꞌe ma haꞌevea rami ꞌrã ikuai.

22 Nhanemongetaarã ndoikoi ramo jaipota vaꞌe voi ndoikoi avi ꞌrã, haꞌe rã nhanemongetaa heta ikuai rã haꞌeve ꞌrã.

23 Avakue haꞌevea rami ombovai vy ovyꞌa ꞌrã, ayvu oĩ porã aguã rami ijayvua py.

24 Hiꞌarandu vaꞌe tape ooa vaꞌe ma yvate ꞌrã oo tekove katy, manoa katy oguejy ovy ꞌrãgue py.

25 Senhor oitypa ꞌrã ojejou porã rei vaꞌe ro, haꞌe rã imeveꞌỹ vaꞌe kuery pegua ma omoĩ atã ꞌrã.

26 Senhor ojeguaru heko vai vaꞌe kuery onhembopyꞌaa gui, haꞌe rã ayvu porã ma oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã.

27 Jokorea rupi ojou-joupavexe vaꞌe ombojexavai ꞌrã ngoo pygua kuery, haꞌe rã teko vai rekoviarã ndojopyi vaꞌe ma oikove riae ꞌrã.

28 Heko porã vaꞌe onhembopyꞌa porã ranhe ꞌrã ombovai kuaa aguã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma opa marã rei ꞌrã ijayvu.

29 Heko vai vaꞌe ikuaia gui Senhor mombyry oĩ, haꞌe rã heko porã vaꞌe onhemboꞌea ma oendu ꞌrã.

30 Nhandererovyꞌaa rupi omaꞌẽa ramo javyꞌa ꞌrã, ayvu porã omombeꞌua rã nhaendu vy nhanekãgue rupi voi nhanembaraeteve avi ꞌrã.

31 Haꞌevea rupi nhanemongetaa rã jajapyxaka vy hiꞌarandu vaꞌe kuery reve ꞌrã nhanhemoirũ.

32 Nonhemoꞌarandu ukai vaꞌe haꞌe ae guekove nombovarei, haꞌe rã omongetaa rã oendu pota vaꞌe ma ojou ꞌrã ꞌarandu.

33 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko ramo nhanemboꞌe ꞌrã ꞌarandu re, haꞌe nhanhemoꞌyvyĩꞌi ramo nhanemboetea ꞌrã.

16

1 Nhande nhanhembopyꞌa ꞌrã mbaꞌemo jajapo aguã, haꞌe rã Senhor gui ae ꞌrã ou nhambovai kuaa aguã.

2 Nhandevy ma jaikoa haꞌe javi haꞌevepa rei teĩ Senhor oikuaa pota ꞌrã nhandepyꞌa re.

3 Emboaxa Senhor po py mbaꞌemo rejapoxe vaꞌe, haꞌe ramo omoingo ꞌrã reipotaa haꞌe javi.

4 Senhor opa mbaꞌe omoingo haꞌe ae oipotaa rami, heko vai vaꞌe voi omoingo ojexavai aguã.

5 Opyꞌa py ojejou porã rei vaꞌe gui Senhor ojeguaru vy nombopaga eꞌỹi ꞌrãe.

6 Nhanhomboaxya haꞌe anhetẽ rupi jaiko ramo jajejavyague ojaoꞌipaa ꞌrã, Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaa jepe ꞌrã mbaꞌemo vai gui.

7 Xapyꞌa rei ava oikoa Senhor oguerovyꞌa vy ojapo ꞌrã ngovaigua kuery reve voi irũ jevy aguã rami.

8 Jarekopa rei reve teko vai rupi jaiko ꞌrãgue py haꞌeveve mboapyꞌi jareko reve teko porã rupi jaiko.

9 Jaiko aguã re nhande nhanhembopyꞌa teĩ jaguataa rupi nhanderereko vaꞌe ma Senhor ae.

10 Huvixa ijayvu ꞌrã oikuaapaa rupi ae. Haꞌe ramo nemboayvu rã ejavy eme ndeayvua py.

11 Senhor gui ae ꞌrã ou haꞌevea rami mbaꞌemo japeja haꞌe nhaꞌanga aguã, voko py haꞌevea ramigua poyia oĩ vaꞌe ma ixuguigua meme.

12 Huvixa kuery ojeguaru ꞌrã teko vai haꞌe javi gui, gueko porãa rupi ae ꞌrã opena oiny.

13 Anhetẽ rupigua ayvu huvixa oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã, oayvu ꞌrãe anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe.

14 Huvixa ipoxya nhaendu vy jaikuaa ꞌrã jojuka ukaxea, teĩ haꞌe ramia gui hiꞌarandu vaꞌe omombytuꞌu kuaa ꞌrã.

15 Huvixa ovyꞌa ramo jaikuaa nhomoingove ju aguã. Iporayvua ma ára pyau py arai gui okya rami.

16 Ouro jajoua gui haꞌeveve nhaneꞌarandurã jajou, prata gui haꞌeveve vaꞌe ma jaiko kuaavea.

17 Heko porã vaꞌe oikoa ma teko vairã katy eꞌỹ ꞌrã oo, oiko aguã oikuaa pota porã vaꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã guekove.

18 Jajejou porã reia ma opaa py nhanembojexavai ꞌrã, haꞌe nhandepyꞌa py nhanhemboyvate reia ma nhandereityarã oĩ.

19 Yvatekueve reve mbaꞌemo jajoupa vaꞌekue nhambojaꞌo ꞌrãgue py haꞌeveve yvyĩgueveꞌi reve nhanhemoꞌyvyĩꞌi.

20 Omboꞌea rã ojapyxaka vaꞌe ojou ꞌrã mbaꞌemo porã, haꞌe Senhor re ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã.

21 Okuraxõ py hiꞌarandu vaꞌe pe “Oiko kuaa vaꞌe” ꞌea ꞌrã, haꞌe ijayvu porã kuaa vaꞌe ma nhomboꞌe porã ꞌrã.

22 ꞌArandu ojou vaꞌe pe ma tekove meꞌẽarã oĩ, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opaga ꞌrã ndaꞌijarakuaai reiague re.

23 Hiꞌarandu vaꞌe okuraxõ py onhemboꞌe ranhe ꞌrã ijayvu kuaa aguã, haꞌe ramo onheꞌẽ rendu pavẽ ꞌrã.

24 Ayvu porã ma ei heꞌẽa rami oĩ nhanekuraxõ re, moã nhanderete moexaĩa rami guive.

25 Oĩ tape avakue oexa rã haꞌeve rei vaꞌe merami teĩ opaa py ma manoa katy ꞌrã ogueraa.

26 Ombaꞌeapo vaꞌe ma nhembyayi gui ae ꞌrã ombaꞌeapo, okaruxea ae omokyreꞌỹ.

27 Avakue vareꞌỹ vaꞌe onheaꞌã ꞌrã okuapy teko vai re anho, haꞌe ijayvua ma tata mbaꞌemo rapyarã.

28 Avakue heko vai vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami, ijayvu rei vaꞌe ma joe irũ porã vaꞌekue teĩ omomboi ꞌrã joegui.

29 Avakue ojerovia rei vaꞌe oirũ kuery ombotavy vy oguereko ꞌrã tape vai rupi.

30 Oxapymi rei vaꞌe onhembopyꞌa ꞌrã oiny teko vai re, haꞌe gui onhembexuꞌu reve ojapo ete ꞌrã.

31 Omboetepy ꞌa xiĩa ma ijeguarã oĩ, tape teko porã katy oo vaꞌe rupi ojeꞌoi vaꞌe pegua ae.

32 Joe nhapuꞌã rei aguã re jajerovia rei ꞌrãgue py haꞌeveve nhandevai vyvoi eꞌỹa, tetã haꞌe javi re nhandepoꞌaka ꞌrãgue py haꞌeveve nhande ae jajejoko kuaa.

33 Xortea jaexa teĩ Senhor gui meme ou jaikuaa aguã.

17

1 Nhandero py jajogueroꞌapa rei reve xoꞌo jaꞌu vaipa ꞌrãgue py haꞌeveve nhandekuai rivea py peteĩꞌi mbojape jaꞌu.

2 Taꞌy kuery oxĩmba aguã rupi ikuai vaꞌe gui ma tembiguai kuery hiꞌarandu vaꞌe ipoꞌakave ꞌrã, haꞌe rami vy ojopy ꞌrã taꞌy kuery peguarã vaꞌekue ae.

3 Prata ma hiꞌangaarã py ꞌrã nhamoĩ, haꞌe ouro ma tata py, haꞌe rã nhandepyꞌa re oikuaa pota vaꞌe ma Senhor ae.

4 Heko vai vaꞌe ojapyxaka ꞌrã mbaꞌemo vai rupi ijayvu vaꞌe re, ijapu vaꞌe oenduxe vai ꞌrã ayvuxe.

5 Iporiaukueꞌi jojai reia kuery ma Imoingoare re voi ijayvu rei rire jexavaia oguerovyꞌa rei vaꞌe ndopaga eꞌỹi ꞌrã.

6 Tamoĩ kuery oguerovyꞌa ꞌrã guamymino kuery, haꞌe rami ae avi taꞌy kuery oguerovyꞌa ꞌrã nguu kuery.

7 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌijayvu porã kuaai ꞌrãe, haꞌe huvixa kuery ndaꞌevei ijapu aguã.

8 Haꞌeveꞌỹa rami ojapo ukaxe vy mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe oikuaa teĩ oipota vaꞌe rei ita ojapoa rami, mbaꞌeta mamo rã oikoa py tema oipotaa oiko ꞌrã.

9 Amboae kuery ojejavyague ndoikuaa ukai vaꞌe oexa uka oayvua, haꞌe rã mbaꞌekue omboaxa-axa rei vaꞌe ma ojapo ꞌrã joe irũve vaꞌety joegui ojaꞌo aguã rami.

10 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe cem-kue oinupãa teĩ noendui ꞌrã merami, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omongetaa rã oenduxe ete ꞌrã.

11 Nanhonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery onheaꞌã mbaꞌemo vai re anho. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery rovai omboua ꞌrã imbojexavaiarã.

12 Urso guaꞌyꞌi re inharõ vaꞌe reve nhanhovaexĩa gui ndaꞌeveive hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijarakuaa rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe reve nhanhovaexĩ.

13 Amongue pe ojapo porãa ꞌrãgue py mbaꞌemo vai re omboekovia rire hoo py oiko riae ꞌrã mbaꞌemo vai.

14 Yy ombotyague gui oxyry xapyꞌaa rami avi jajogueroꞌa ypya. Haꞌe nunga rupi haꞌeveve japytuꞌu voi, joegui jajaꞌo eꞌỹ aguã.

15 Senhor ndojou porãi ꞌrã heko vai vaꞌe omboeko porã rivea rã, neĩ heko porã vaꞌe ombopaga rivea rã guive.

16 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oꞌarandurã ojoguaxe vy merami peráta oguereko opo py, naiꞌarandui ae ma vaꞌeri.

17 Nhaneirũ kuery nhanderayvu ꞌrã jaikoa jave re, haꞌe rami vy jajexavaia py onhemoingo ꞌrã nhaneretarã aeꞌi rami.

18 Avakue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoĩ vai uka rive vy ojea katyꞌigua orevea opaga aguã rami ikuai.

19 Jogueroꞌa reixe vai vaꞌe ojejavy reia rupi rive ꞌrã ikuai, haꞌe ngokẽ ombotuvixa vaꞌekue py ae ꞌrã ojeity uka.

20 Anhetẽ rupi eꞌỹ ipyꞌa vaꞌe ndojoui ꞌrã haꞌeve vaꞌe, peteĩ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe hoꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai py.

21 Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omomboriau ꞌrã nguu kuery. Ndoiko kuaai rei vaꞌe ru kuery ma ndovyꞌai ꞌrã.

22 Nhandepyꞌa py vyꞌaa ma moã porã rami ꞌrã oĩ, haꞌe rã nhanenheꞌẽ py nhandekueraia oĩ vy ma omombirupa ꞌrã nhanekãgue.

23 Heko vai vaꞌe onhevende nhemi ꞌrã peráta re, haꞌeve eꞌỹa ramigua rupi joguereko aguã.

24 Mbaꞌemo oikuaa vaꞌe onheaꞌã ꞌrã hiꞌaranduve aguã anho, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe re rei ꞌrã omaꞌẽ oikovy.

25 Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omomboriau ꞌrã nguu, omonguerai rei avi ꞌrã herekoꞌiare.

26 Heko porã vaꞌe nhambopaga aguã ndaꞌevei, huvixa nhamoingo axy reia ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae.

27 Ayvu py ojejoko vaꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe, oiko riveꞌi vaꞌe ma oiko kuaa vaꞌe ae.

28 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe teĩ okyrirĩ oiny rã jaikuaa ꞌrã hiꞌarandua rami, ijayvua py ojejoko vaꞌe jaikuaa ꞌrã oiko kuaa vaꞌe rami ae.

18

1 Joexaxe eꞌỹ rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae oipotaa rami rive ikuai, haꞌe vy noenduxei ꞌrã ꞌarandu anhetẽ ete vaꞌe.

2 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndoikuaaxei ꞌrã ꞌarandu, haꞌe kuery ae akã gui rive ꞌrã ijayvu.

3 Teko vai oĩ ramo oĩ avi ꞌrã jojou vaia, haꞌe nhaxĩmba aguã rami nhandekuai ramo nanhanemboeteavei ma ꞌrã.

4 Avakue ijayvua ma yy typy vaꞌe ramigua, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe ayvu ma yakãꞌi oxyry vaꞌe rami ꞌrã. Yy typyve vaꞌe ramigua ayvu ma haxyve vaꞌe . Haꞌe rã yakãꞌi oxyry ovy vaꞌe ramigua ayvu ma nhanembovyꞌa vaꞌe.

5 Ndaꞌevei otekoavy vaꞌekue nhamboeko porã aguã, neĩ heko porãꞌi vaꞌe nhambopaga aguã guive.

6 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvua ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami, onhenupã ukaa rupi merami ijayvu.

7 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ayvu ma haꞌe kuery ae imombaarã rive, ijayvua ma nhuã py inheꞌẽ mboꞌaarã.

8 Ijayvuxe reia ma heꞌẽve vaꞌe rami oguejy ꞌrã ipyꞌapy katy.

9 Inhateꞌỹa rupi rive ombaꞌeapo vaꞌe ma mbaꞌemo ojavyky rei vaꞌe regua ae ikuai.

10 Senhor rery ma torre imbaraeteve vaꞌe, haꞌe py heko porã vaꞌe onhemi vy oiko porã aguã.

11 Oguerekopa vaꞌe pe rã imbaꞌe rei-rei ma tetã ikorapa vaꞌe rami, haꞌe oikuaa rã ikora yvate vaꞌe rami ae.

12 Avakue ikuai axy eꞌỹa ja ojejou porã rei ꞌrã opyꞌa py, haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe ma omboetea ꞌrã.

13 Nhaendu kuaa eꞌỹ re nhambovai vy nhaxĩmba rei ꞌrã nhaneꞌarandu eꞌỹa py.

14 Avakue imbaꞌeaxy teĩ ipyꞌa guaxua omombaraete ꞌrã, haꞌe rã onheꞌẽ py ikueraia ma noguerombaraetei ꞌrã.

15 Hiꞌarandu vaꞌe opyꞌa re omoĩ ꞌrã oikuaa porãve aguã, oapyxa rupi voi onheaꞌã ꞌrã oikuaa aguã.

16 Joupe avakue mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã tape oipeꞌa uka vy, yvatekueve reve ijayvu aguã peve.

17 Haꞌe ranhe ojepy ukaa rupi ijayvu rã ixupe “Haꞌevea ramigua” jaꞌe ranhe ꞌrã, amboae kuery ou vy omboayvu eꞌỹa ja.

18 Nhombovake vaꞌe kuery xortea oexa vy opytuꞌupa ꞌrã joupe ijayvu atãa gui, ipoꞌakakueve teĩ oikuaa vyvoi ꞌrã.

19 Nhanderegua nhambopoxy rire haxy ete ꞌrã haꞌeve vai ju aguã, ijayvu atãa rupi onhemboty ꞌrã oo ikorapa vaꞌe rokẽ jokoa rami.

20 Nhandeayvuague rami oiko ramo javyꞌa ꞌrã nhanekuraxõ py, nhandeayvua ojeupity ramo jarovyꞌa ꞌrã.

21 Nhandeayvua py jajoapo ꞌrã omano, eꞌỹ vy oikove aguã rami. Ijayvu porã kuaa vaꞌe oiko porã ꞌrã.

22 Nhanderaꞌyxyrã jajou vy mbaꞌemo porã jajou, haꞌe jaupity Senhor nhanemoingo porãa.

23 Iporiaukueꞌi ma mbaꞌemo re ojerurea rupi ꞌrã ijayvu, haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma ombovai atã rei ꞌrã.

24 Avakue irũ reta vaꞌe omokanhy tema ꞌrã imondovy. Haꞌe rami teĩ peteĩ oiko avi nhaneirũ nhanderegua aeꞌi gui nhanderayvuve vaꞌe.

19

1 Nanhamboetei ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery anhetẽ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe. Haꞌe rã iporiaukueꞌi vaꞌeri anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma nhamboete.

2 Jaikuaa porã pota eꞌỹ re mbaꞌemo jajapo aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta oikuaa pota porã eꞌỹ vaꞌe ojejavy ꞌrã.

3 Nhande ae ꞌarandu eꞌỹa rupi vy jajavy ꞌrã tape, vaꞌeri Senhor rovai ae ꞌrã nhandevai nhandepyꞌa py.

4 Oguerekopa rei vaꞌe heta ꞌrã ojou oirũrã, haꞌe rã iporiaukueꞌi gui ma irũ kuery ae voi ojepeꞌapa ꞌrã.

5 Joekokue ramigua rive mombeꞌuare ma nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, haꞌe apu rupi ijayvu vaꞌe voi ndoo jepei ꞌrã.

6 Mbaꞌemo ombojaꞌo-jaꞌo vaꞌe oguerovyꞌa pavẽ ꞌrã, mbaꞌemo omeꞌẽ rive vaꞌe re onhemoirũ pavẽ ꞌrã.

7 Iporiaukueꞌi ma hexegua kuery aeꞌi voi ndoexaxei ꞌrã, irũ kuery katuve ma ojepeꞌapa ꞌrã ixugui. Haꞌe kuery rakykue mbaꞌemo re ojerure aguã onha teĩ ndoupityi ꞌrã.

8 Oꞌarandurã ojou vaꞌe ma guekove oayvu vy ae, mbaꞌemo re oikuaa pota porã vaꞌe ojou ꞌrã haꞌeve vaꞌe.

9 Joekokue ramigua rive mombeꞌuare ma nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, ijapu rei vaꞌe okanhy ꞌrãe.

10 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oguerekopa rei aguã ndaꞌevei, tembiguai katuve ma ndaꞌeveive huvixa kuery re ipoꞌaka aguã.

11 Jajejokoa rupi vy nanhandevai vyvoi ꞌrã, nhandere ijayvu vaiague japerdoaa ma nhandejeguarã oĩ.

12 Huvixa ipoxya ma guary okororõa rami, haꞌe rã iporayvua ma yxapy jai rogue omoakỹa rami.

13 Taꞌy kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omoxĩmba rei ꞌrã nguu, haꞌe taꞌyxy ijayvu mbegue rei vaꞌe ma otyky tema oiny vaꞌe rami.

14 Nguu kuery gui avakue ojopy ꞌrã ngoorã haꞌe ombaꞌe rei-reirã, haꞌe rã guaꞌyxyrã hiꞌarandu vaꞌe ma Senhor gui ae ꞌrã ojou.

15 Ateꞌỹ gui ae nhanderopeyi riae ꞌrã, haꞌe nhaĩ rive riae vy nhaendu ꞌrã karuai.

16 Ojapo uka pyre rami ikuai vaꞌe ma guekove re ae onhangareko vaꞌe, haꞌe rã ojee ndoikuaa potai vaꞌe ma omano ꞌrã.

17 Iporiaukueꞌi mboaxya ma Senhor pe ae oiporuka vaꞌe, haꞌe ramo haꞌe ju ꞌrã omboekovia joapo porãague repy.

18 Haꞌeve teri reve emoꞌarandu ke nderaꞌy, teĩ rejuka aguã peveꞌỹ taꞌvy.

19 Ivai ja topaga ipoxy reiague re, mbaꞌeta ndee repy teĩ haꞌekue rami ae ju ꞌrã oiko.

20 Nemongetaa rã ejapyxaka porã ke, endu pota nemboꞌea rã, hiꞌarandu vaꞌe reiko aguã reikoa pukukue re.

21 Avakue ma opa mbaꞌe re onhembopyꞌa teĩ, haꞌe rã Senhor onhembopyꞌaa ma oiko ꞌrãe.

22 Nhanhomboaxya rupi nhandekuai ramo nhandererovyꞌaa ꞌrã, ijapu rei vaꞌe ꞌrãgue py oguerovyꞌaave ꞌrã iporiaukueꞌi.

23 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity ꞌrã tekove. Haꞌe rami ikuai vaꞌe ovyꞌa ꞌrã, haꞌe kuery re ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai.

24 Inhateꞌỹ vaꞌe ma hyꞌa py opoꞌẽ teĩ ojuru katy ndogueru potai ꞌrã.

25 Jojojai rei vaꞌekue nhambopaga ramo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue oexa vy oiko kuaa pota nho ꞌrã okuapy, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe nhamongeta rã oiko kuaave ꞌrã.

26 Taꞌy nguu ojavyky rei, haꞌe oxy omoxẽ rire ma nomboeteavei ramo oxĩmba rei ꞌrã.

27 Xeraꞌy, nemboꞌea nerendu potai ri vy rejepeꞌa ꞌrã nemoꞌaranduarã vaꞌekue ayvu gui.

28 Heko vai vaꞌe joekokue omombeꞌua py ombojaru rei ꞌrã imboayvua, heko vai vaꞌe kuery teko vai re anho ꞌrã ijayvu.

29 Jojojai rei vaꞌekue ma ombopagaa aguã rami ae ikuai, hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oinupãmbaa aguã rami ikuai.

20

1 Vinho nhomoingo ꞌrã jojojai rei aguã rupi, iro vaꞌe ma nhomoingo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rupi. Haꞌe nunga haꞌe javi py ojeity uka vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae vy ma ꞌrã.

2 Guary okororõa rami huvixa oexa uka ꞌrã opoxya. Amongue ombopoxyve rive vy haꞌe ae rekove rovai ojejavy.

3 Avakue omboetepy ojepeꞌa ꞌrã jogueroꞌapa reia gui, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oike ꞌrã ovy ijayvu ete vaꞌe kuery mbyte py.

4 Inhateꞌỹ vaꞌe yroꞌy py ombaꞌetyrã ndoguereko katui rire omonoꞌõ aguã vaꞌekue py ndojoui ꞌrã mbaꞌeve.

5 Avakue pyꞌa re oĩ vaꞌe ma yy typy vaꞌe rami rive, teĩ hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota kuaa ꞌrã.

6 Heta ꞌrã iporayvua rami rive onhemombeꞌu, haꞌe rã ava ojeroviapy ete vaꞌe ma mavaꞌe ꞌrã tu ojou kuaa?

7 Heko porã vaꞌe anhetẽ rupi ꞌrã ikuai, haꞌe rire taꞌy kuery ju ovyꞌa ꞌrã okuapy.

8 Huvixa nhomboayvuaty py oguapy vaꞌe omaꞌẽ vy rive omomba ꞌrã mbaꞌemo vai.

9 Mavaꞌe tu haꞌeve ꞌrã aipoeꞌi aguã: “Xee ae pyꞌa aikyꞌaꞌopa ma vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju aiko ajejavyague gui” heꞌi aguã?

10 Jokorea rupigua poyia haꞌe hyru mbaꞌemo oaꞌã pyrã oiporua teĩ mokoĩve ma Senhor ojeguarua meme.

11 Kyrĩgue teĩ mbaꞌemo ojapoa jaexa vy jaikuaa ꞌrã ojapo porãa, haꞌe haꞌevea rami pa oikoa.

12 Nhandeapyxa nhaendu aguã, haꞌe nhanderexa jaexa aguã, Senhor ojapo vaꞌekue meme.

13 Enhembopeyi pota rei eme, iporiau vaꞌe reiko eꞌỹ aguã. Eipeꞌa nderexa, haꞌe vy ꞌrãe rejou reta tembiꞌu.

14 Mbaꞌemo ojoguaxe vaꞌe ma haꞌe nunga pe “Ovare vaꞌeꞌỹ, ovare vaꞌeꞌỹ”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe gui ma ojogua ma rire oguerovyꞌa rei ꞌrã.

15 Heta oiko ouro haꞌe ita iporãve vaꞌe, haꞌe rã ꞌarandu rupi ijayvu vaꞌe ma ovareve ete vaꞌe.

16 Oreve vaꞌe rekovia opaga aguã rami amongue oiko rire ixugui ijao oipeꞌaa ꞌrã, oexa vaꞌety eꞌỹ rekovia onhemoingo vaꞌekue gui katuve ma oipeꞌaa ꞌrã.

17 Jokorepa reia rupi avakue mbojape ojou vaꞌekue ma hee ꞌrã merami, haꞌe rami teĩ opaa py ma ita raꞌy kuꞌi rami rive ꞌrã oĩ ijuru py.

18 Nhanhemongeta ukaa rupi nhanhembopyꞌaa ma oiko porã ꞌrã. Haꞌe nunga rupi eikuaa pota porã ranhe joe repuꞌã aguã.

19 Ijayvu katu raxa vaꞌe omombeꞌupa ꞌrã ndaꞌevei rei vaꞌe. Haꞌe nunga rupi neirũ eme ijayvuxe rei vaꞌe re.

20 Nguu haꞌe oxy re ijayvu vai vaꞌekue rekovea ogue rive ꞌrã tataendy rami pytũve etea py.

21 Mbaꞌemo jajopy aguã ára ovaẽ eꞌỹ re ri jajopy ramo opaa py noĩ porãi ꞌrã nhandevy.

22 “Xee ae ajepy ꞌrã mbaꞌemo vai re”, ꞌre eme. Earõ tema Senhor, haꞌe ramo nderepy ꞌrã.

23 Jokorea rupigua poyia ma Senhor jeguarua meme, jokorea rupi mbaꞌemo oaꞌãa ma naꞌiporãi.

24 Avakue oguataa rupi Senhor ae ꞌrã oguereko. Mbaꞌexa tu haꞌe kuery ae oikuaa ꞌrã tape oo aguã?

25 Jaikuaa pota eꞌỹ re mbaꞌemo pe “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” jaꞌe vy jajekore ꞌrã, nhanhemboayvupa rire mae ma ndaꞌevei ramo ꞌrã.

26 Huvixa hiꞌarandu vaꞌe oikuaa pota kuaa ꞌrã heko vai vaꞌe re, ombopaga aguã.

27 Nhanenheꞌẽ ma Senhor ae omoĩ nhanemoexakãarã, nhandepyꞌapy rupi oĩ vaꞌe haꞌe javi oikuaa uka aguã.

28 Huvixa ma porayvua haꞌe ojeroviapy oiko vy ꞌrãe oĩ atã, nhomboaxya rupi ipoꞌakave tema ꞌrã oiny.

29 Kunumigue imbaraetea ma ijeguarã oĩ, haꞌe rã ikakuaa jeguaarã ma hiꞌa xiĩ porãa.

30 Nhandeai pore ojapo ꞌrã mbaꞌemo vai gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju jaiko aguã rami, nhanenupãa ma nhanekuraxõ oĩ porã aguã rami ojapo.

21

1 Yxyry rami huvixa pyꞌa oĩ Senhor po py, mbaꞌeta Senhor oipotaa rupi ae ꞌrã oguereko.

2 Avakue pe rã ikuaia haꞌe javi haꞌevea rami meme, haꞌe rami teĩ Senhor oikuaa pota ꞌrã ipyꞌa re.

3 Senhor pe mymba nhameꞌẽa gui oguerovyꞌave ꞌrã nhandereko porãa haꞌe haꞌevea rami jajoguerekoa.

4 Jejou porã reia haꞌe opyꞌa py nhemboyvate reia ma heko vai vaꞌe kuery pe rã tataendy rami teĩ jejavya meme.

5 Oikuaa pota porãa rupi onhembopyꞌa vaꞌe ojoupa ꞌrã, haꞌe rã ojapura rei vaꞌe ma iporiau ꞌrã.

6 Apu rupi nhanheaꞌã vy mbaꞌemo jajoupa vaꞌekue ma opaa py ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã, haꞌe nhanemboꞌa ꞌrã manoa nhuã py.

7 Heko vai vaꞌe ma nhomoingo axyague py ae omombaa ꞌrã, teko porã rupi ndoikoxei rire.

8 Ava otekoavypa rei vaꞌe oikoa ma ikarẽ rei, haꞌe rã heko porã vaꞌe oikoa ma hiꞌyvi porã.

9 Nhanderopy kunha ivai ja rei vaꞌe reve nhaĩa gui haꞌeveve ꞌrãgue oo apyte áry nhaĩ.

10 Heko vai vaꞌe opyꞌa re omoĩ ꞌrã mbaꞌemo vai anho, neĩ nomboaxyi ꞌrã ngoo katyꞌigua voi.

11 Jojojai rei vaꞌekue ombopagaa rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue oexa vy hiꞌarandu nho ꞌrã okuapy, haꞌe hiꞌarandu vaꞌe omboꞌea rã oiko kuaave ꞌrã.

12 Heko vai vaꞌe ngoo py ae ojapo vaꞌe re Heko porã ete vaꞌe oikuaa pota vy omokanhymba ꞌrã heko vaia rupi ae.

13 Iporiaukueꞌi ojapukaia noendu potai vaꞌekue ma haꞌe ju ojapukai rã noendu potaai avi ꞌrã.

14 Mbaꞌemo nhemi rupi amongue omeꞌẽ rã nhomombytuꞌu ꞌrã ipoxy reiague gui, mbaꞌemo oexaa py eꞌỹ omeꞌẽ rã ndaꞌipoxy reiavei ꞌrã.

15 Haꞌevea rami jajoguereko ramo heko porã vaꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma onhemondyipa rei ꞌrã.

16 Oiko kuaa rupi oikoa gui ojepeꞌa vaꞌekue ma omanogue ikuaia py ꞌrã opyta oupy.

17 Vyꞌaa rive oguerovyꞌa vaꞌekue ma iporiaupa ꞌrã, vinho haꞌe azeite hoꞌuxe riae vaꞌe ma mbaꞌeve ndojouvei ꞌrãe.

18 Heko vai vaꞌe omeꞌẽa ꞌrã heko porã vaꞌe rekovia, haꞌevea rupi ikuai vaꞌe ꞌrãgue py haꞌeve eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe ojexavai aguã.

19 Kunha ivai rei haꞌe ijayvu vaipa-ipa vaꞌe reve nhaĩ ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ yvy tekoa eꞌỹa py nhaĩ.

20 Hiꞌarandu vaꞌe ro py oĩ ꞌrã imbaꞌe rei-rei haꞌe hoꞌu vaꞌerã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma haꞌe nunga mokanhymbaarã.

21 Teko porã haꞌe porayvua rupi ikuai vaꞌe ojou ꞌrã tekove, teko porã haꞌe omboetea aguã.

22 Ojerovia rei vaꞌe kuery retã kora re hiꞌarandu vaꞌe ojeupi vy oitypa ꞌrã haꞌe kuery onhemiaty ojeroviavea vaꞌekue.

23 Ojuru py ijayvu aguã gui ojejoko vaꞌe ma ojoko avi onheꞌẽ imoingo axyarã gui.

24 Onhemboyvatea py ojejou porã rei vaꞌe rery ma jojojai rei vaꞌe. Haꞌe kuery ma ojerovia rei haꞌe ndaꞌijaꞌei rei vaꞌe ae.

25 Inhateꞌỹ vaꞌe omano ꞌrã mbaꞌemo oikotevẽa py, opo py nombaꞌeapoxei rire.

26 Mbaꞌemo omoaruã rei vaꞌe ma koꞌẽ nhavõ ꞌrã omoaruã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma omeꞌẽ ꞌrã hakateꞌỹ reveꞌỹ.

27 Heko vai vaꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe ma jeguarua meme, otekoavypa rei reve omeꞌẽ rã katuve ma.

28 Joekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌekue okanhy ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌemo oendu porã vaꞌekue mombeꞌua ma nombovaia kuaai ꞌrã.

29 Ava heko vai vaꞌe ma ngova re voi oexa uka ꞌrã ipyꞌa ratãa, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oikuaa pota ꞌrã oiko aguã re.

30 Senhor rovai rupi ma ndoikoi ꞌarandua, neĩ mbaꞌemo kuaapa vaꞌe, neĩ nhomongeta kuaa vaꞌerã voi.

31 Joe opuꞌã aguã kavaju oguereko katupaa teĩ ipoꞌaka aguã ma Senhor gui ae ꞌrã ou.

22

1 Nhanembaꞌe rei-rei retaa gui ovareve vaꞌe ma nhanderery re imaꞌenduꞌa porãa. Prata haꞌe ouro gui haꞌeveve vaꞌe ma nhanemboetea.

2 Oguerekopa rei vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi ma peteĩꞌi guigua meme, mokoĩve moingoare Senhor ae oiko.

3 Hiꞌarandu vaꞌe mbaꞌemo vai oexa vy onhemi ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oo tema ꞌrã ojexavai aguã katy rive.

4 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy nhanhemoꞌyvyĩꞌi vy jaupity ꞌrã mbaꞌemo porã, nhanemboetea aguã haꞌe tekove.

5 Heko vai vaꞌe oikoa rupi oĩ nhuã haꞌe juu vaikue, haꞌe rã guekovea ombovare vaꞌe ma haꞌe vaꞌe gui mombyrya rupi ꞌrã oo.

6 Pemboꞌe ke kyrĩgue oiko aguã re. Haꞌe rami rire tuja ma teĩ ndojepeꞌai ꞌrã pemboꞌeague gui.

7 Oguerekopa vaꞌe oguereko axy ꞌrã iporiaukueꞌi, haꞌe nhombaꞌe oiporu vaꞌekue ma oiko ꞌrã iporukaare rembiguai rami.

8 Teko vai rive omoaĩ vaꞌekue omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo vai ae, haꞌe yvyra py nhombojexavaiague opa ꞌrã.

9 Akateꞌỹa rupi eꞌỹ omeꞌẽ vaꞌekue omoingo porãa ꞌrã, iporiaukueꞌi pe hoꞌu vaꞌe regua omeꞌẽ rire.

10 Pemoxẽ ke jojojai reiaty, haꞌe ramo opa avi ꞌrã jogueroꞌa reiaty, opytuꞌupaa ꞌrã ndaꞌevei rei haꞌe nanhomboetei reiague gui.

11 Opyꞌa re teko porã anho omoĩ reve ijayvu porã kuaa vaꞌe ma oiko ꞌrã huvixave irũ.

12 Hiꞌarandu vaꞌe re Senhor omaꞌẽ vy omoĩ atã ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ijayvua ma omboaxapa rive ꞌrã.

13 Inhateꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Guary oka py hiny, tape rupi aa ramo xejuka ꞌrã”, heꞌi rive ꞌrã.

14 Kunha reko rei ijayvua ma yvykua puku rami, haꞌe py hoꞌa ꞌrã Senhor ombopaga aguã rami ikuai vaꞌe.

15 Kyrĩgue pyꞌa re oĩ ꞌrã ꞌarandu eꞌỹa, teĩ yvyra rovi py nhamoꞌarandu vy jaipeꞌa ꞌrã.

16 Iporiaukueꞌi gui ombaꞌe rei-reirã oipeꞌa vaꞌe, haꞌe oguerekopa vaꞌe pe mbaꞌemo meꞌẽa kuery ma iporiau vaꞌerã meme.

17 Nhanemboꞌea haꞌe nhanemongetaa oĩa Ejapyxaka porã ke rendu aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery ijayvua. Emoĩ ndepyꞌa re mbaꞌemo aikuaa uka vaꞌe.

18 Mbaꞌeta ndepyꞌa re remoĩ ramo nembovyꞌa ꞌrã, haꞌe nunga haꞌe javi re ndeayvu kuaa aguã.

19 Senhor re rejerovia riae aguã rami aỹ ameꞌẽ neꞌarandurã, ndevy ae.

20 Xapyꞌa rei ndaꞌu ndevy namboparai ri tyꞌy mbaꞌemo iporã ete vaꞌe re, nhomongetaa haꞌe mbaꞌemo kuaa ukaa regua,

21 ndevy aikuaa uka aguã ayvu anhetẽ ete vaꞌe, nemondoukaare kuery rembovai porã aguã?

22 Nemonda eme iporiaukueꞌi gui, mbaꞌeta iporiaukueꞌi ae ma, ojexavaiꞌi vaꞌe ekorepa rei eme guive omboayvua py.

23 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua ma Senhor ae oepy ꞌrã, haꞌe vy oipeꞌa ꞌrã imbojexavaiare rekove.

24 Neirũ eme ivai ja rei vaꞌe re, neĩ eiko eme avakue ojerovia rei vaꞌe reve,

25 ndee avi reiko eꞌỹ aguã haꞌe kuery reko vaia rupi, mbaꞌeta haꞌe ramia py remboꞌa uka ꞌrã nderekovea.

26 Ndaꞌevei ndee voi reiko aguã haꞌe ae oĩ vai aguã rami ijayvu vaꞌe regua, oreve vaꞌe rekovia opaga aguã rami opyta vaꞌe kuery rami,

27 mbaꞌeta xapyꞌa rei nderejoui ꞌrã repaga aguã. Mbaꞌe re ꞌrã tu nderupa reipeꞌa uka ndeguy gui?

28 Erova eme yvy markaarã neramoĩ kuery yma omoꞌã vaꞌekue.

29 Rexa pa avakue ombaꞌeapo porã kuaa vaꞌe? Haꞌe kuery ma huvixa kuery renonde ꞌrã omoĩa, yvyĩgueve mbyte py eꞌỹ.

23

1 Huvixa reve rekaru aguã nemboguapy ri ramo eikuaa pota porã nerenonde py marã ramigua pa oĩ vaꞌe re.

2 Emboaxa peteĩ kyxe ndejyryvi re, okaru guaxu vaꞌe ri reiko vy.

3 Heꞌuxepa rei eme tembiꞌu porã omoĩmba teĩ, mbaꞌeta tembiꞌu ma nembotavyarã oĩ.

4 Enheaꞌã rei eme rerekopaxea rupi rive, emoĩ eme haꞌe nunga neꞌarandua py.

5 Mbaꞌemo rei re rive teve remaꞌẽ riae ta? Mbaꞌeta anhetẽ ete nembaꞌe rei-rei okanhymba vyvoi ꞌrã ipepo vaꞌe rami, taguato yvate rupi oveve ovya rami.

6 Ndaꞌevei hakateꞌỹ vaꞌe rembiꞌu re rekaru aguã, neĩ heꞌupaxe rei eme tembiꞌu porã omoĩ teĩ.

7 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe oikuaa pota rei ꞌrã ndere, haꞌe ramigua ae vy. Ndevy pe “Heꞌuve haꞌe eyꞌuve tema” heꞌi ꞌrã teĩ opyꞌa py anhetẽ rupi eꞌỹ oĩ ndereve.

8 Haꞌe gui rembojevypa ju ꞌrã reꞌu vaipa vyvoi vaꞌekue, haꞌe ijayvu porãa rerovyꞌaague oaxapa rive ꞌrã.

9 Ndeayvu eme hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery oendu aguã, mbaꞌeta oendu rivepa ꞌrã ꞌarandu rupi ndeayvua.

10 Perova eme yvy markaarã yma omoꞌã mbyre, neĩ peike eme taꞌvy tyreꞌỹ kuery yvy re,

11 mbaꞌeta haꞌe kuery Repyarã ma imbaraete, haꞌe penderovai onhemoĩ ꞌrã haꞌe kuery repyarã.

12 Emoĩ ndepyꞌa re nemboꞌeague, haꞌe ejapyxaka ayvu mbaꞌemo kuaa ukaa re.

13 Emoꞌarandu eꞌỹ eme kyrĩgue. Mbaꞌeta yvyra rovi py reinupãa gui rive nomanoi ꞌrã.

14 Yvyra roviꞌi py reinupã vy inheꞌẽ reraa jepe ꞌrã omano aguã gui.

15 Xeraꞌy, ndepyꞌa py neꞌarandu ramo xee voi xepyꞌa py roguerovyꞌa ꞌrã.

16 Haꞌevea rupi ndeayvu ramo xepyꞌapy re avyꞌa riae.

17 Ndepyꞌa py eroangeko rei eme ojejavypa rei vaꞌe ikuaia. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde rejererokyjea rupi eiko ára nhavõ.

18 Mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe nerenonde oĩ porã, haꞌe rearõ reikovya ndoaxa rivei ꞌrã.

19 Xeraꞌy, endu ke neꞌarandu aguã, haꞌe ereko nekuraxõ tape hiꞌyvi vaꞌe rupi.

20 Enhemoirũ eme vinho gui okaꞌu rei vaꞌe kuery reve, neĩ xoꞌo hoꞌu raxa rei vaꞌe kuery reve.

21 Mbaꞌeta oyꞌu raxa haꞌe okaru guaxu vaꞌe ma iporiaupa ꞌrã, avakue hopeyi rei vaꞌe ijao vaikue rei ꞌrã okuapy.

22 Endu ke nderu ndere taꞌy vaꞌekue ayvu. Ndexy gui nderexarai rei eme guive, guaimiꞌiveꞌi ma ovy ramo voi.

23 Ejogua ke anhetẽ vaꞌe, haꞌe gui emboekovia ju eme. Ejogua avi ꞌarandu haꞌe nemboꞌearã, reiko kuaa aguã.

24 Heko porã vaꞌe ru ma ovyꞌa vaipa ꞌrã, hiꞌarandu vaꞌe re taꞌy vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã.

25 Tandererovyꞌa nderu haꞌe ndexy, ejapo ndererekoꞌiare ndererovyꞌa aguã rami.

26 Xeraꞌy, emeꞌẽ xevy nekuraxõ, haꞌe nderexa toguerovyꞌa xee aikoa.

27 Mbaꞌeta kunha itavy rei vaꞌe ma yvykua puku vaꞌe rami, haꞌe amboae ava raꞌyxy ma yguarã ojoꞌo poꞌiꞌi pyre rami.

28 Haꞌe nunga kunha ma jojuka vaꞌety rami omaꞌẽ mbegue ꞌrã oiny joe, heta avakue ma ojapo heko vai aguã rami.

29 Mavaꞌe pe ꞌrã tu haxypa rei? Mavaꞌe pe ꞌrã tu ipoyi ete? Mavaꞌe re ꞌrã tu jogueroꞌaa rei? Mavaꞌe pe ꞌrã tu onhemombeꞌu? Mavaꞌe ꞌrã tu mbaꞌe py eꞌỹ ojejukapa rei? Mavaꞌe ꞌrã tu hexa pytã rei vaꞌe?

30 Vinho oyꞌua rupi tema ikuai vaꞌe pegua ae, oyꞌu vaꞌerã omoirũ mbyre re onheaꞌã vaꞌe.

31 Emaꞌẽ rive ke vinho pytã porã rei vaꞌe re, karo py oĩ vaꞌe jaexa rã hexakã reiꞌi haꞌe onheẽ porã reiꞌi oiny teĩ,

32 vaꞌeri opaa py ma ndexuꞌu ꞌrã mboi rami, nekaraĩ ꞌrã jai raꞌy rami.

33 Rexa ꞌrã mbaꞌemo vaikue, haꞌe opa marã ꞌrã ndeayvu ndepyꞌa py.

34 Renhenhandu ꞌrã yeꞌẽ mbyte oguataa rupi onheno oupy vaꞌe rami, ajukue ꞌy áry itui vaꞌe rami.

35 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Xepetea raꞌe vaꞌeri ndaxyi! Xenupãa raꞌe teĩ naendui! Rakaꞌe ꞌrã tu akuera ju? Ayꞌuve ju ramo ꞌrãe ma haꞌeve”, ꞌre ꞌrã.

24

1 Eroangeko rei eme avakue heko vai vaꞌe ikuaia, neirũ eme guive haꞌe kuery re.

2 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã jojukaxe aguã, haꞌe ojuru py ijayvu ꞌrã teko vairã re rive.

3 ꞌArandu rupi vy jajapo ꞌrã nhanderorã, mbaꞌemo jaikuaa rupi nhamoꞌã atã ꞌrã.

4 Jaiko kuaa vy ꞌrãe opy jaꞌoꞌi haꞌe javi rupi nhamonyẽ opa mbaꞌe porã nhanembovyꞌaarã.

5 Imbaraete vaꞌe gui hiꞌarandu vaꞌe ipoꞌakave, hexaĩ rei vaꞌe gui oiko kuaa vaꞌe mbaꞌemo ojapo kuaave ꞌrã.

6 Mbaꞌeta jaikuaa pota vy ꞌrãe joe nhapuꞌã kuaa, nhanemongetaarã heta ikuai ramo nhandepoꞌaka ꞌrã.

7 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe haxy ete ꞌrã ꞌarandu oikuaa aguã, omboayvua py nombovai kuaai ꞌrã guive.

8 Teko vairã re rive onhembopyꞌa vaꞌe pe ma “Nhomboꞌe vaikue vaꞌe” ꞌea ꞌrã.

9 Hiꞌarandu eꞌỹa rupi onhembopyꞌaa ma jejavya meme, jojojai rei vaꞌe re avakue ndaꞌijaꞌei ꞌrã.

10 Rejexavaia ára py nekangy ri vy ma nembaraetea ruxãꞌi ae.

11 Peepy pota ke omano aguã katy heraa vaꞌe kuery, peraa jepe ojukaa aguã katy hoꞌa-oꞌa jogueravy vaꞌe.

12 Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Ndoroikuaai vaꞌekue rima”, teĩ nhandepyꞌa haꞌe javi Rexaa ndoexai ꞌrã ri tyꞌy? Nhandereko Kuaa potaa ndoikuaai ꞌrã ri tyꞌy? Haꞌe nombopagai ꞌrã tyꞌy peteĩ-teĩ oikoague re? ,

13 Xeraꞌy, heꞌu ke ei, mbaꞌeta nemoexaĩ ꞌrã, hetãgue guive, mbaꞌeta ndejurupy rupi voi heꞌẽmba ꞌrã.

14 Haꞌe rami ae avi ꞌarandu voi nemoingo porã ꞌrã nenheꞌẽ py. Haꞌe vaꞌe rejou ramo ojapo ꞌrã nerenonderã oĩ porã aguã rami, rearõ reikovya voi ndoaxa rivei ꞌrã.

15 Ndee heko vai vaꞌe, ndaꞌevei remaꞌẽ mbegue aguã heko porã vaꞌe ro gui nemondaxe vy. Embovaipa eme haꞌe kuery opytuꞌuaty,

16 mbaꞌeta heko porã vaꞌe ma sete-kue hoꞌa rire teĩ opuꞌã ju ꞌrã. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma jexavaia py ꞌrãe hoꞌa.

17 Nderovaigua hoꞌa ramo ndaꞌevei revyꞌa rei aguã, onhepyxanga rã ndaꞌevei ndepyꞌa py rerovyꞌa rei aguã,

18 ndereko Senhor oexa vy ndojou porãi vy nderovaigua gui oipeꞌa eꞌỹ aguã opoxya.

19 Mbaꞌemo vai apoa kuery káuxa eiko eme ndaꞌevei reia rupi, neĩ eroangeko rei eme heko vai vaꞌe ikuaia,

20 mbaꞌeta heko vai vaꞌe renonderã ma iporã vaꞌeꞌỹ, haꞌe kuery rataendy oguepa rive ꞌrã.

21 Xeraꞌy, eiko Senhor haꞌe huvixa kuery renonde rejererokyjea rupi. Enhemoirũ eme opuꞌã rei vaꞌe kuery reve,

22 mbaꞌeta haꞌe kuery mombaarã ou xapyꞌa ꞌrã. Senhor haꞌe huvixa gui imoingo axyarã ou vaꞌe tu mavaꞌe ꞌrã oikuaa?

23 Hiꞌarandu vaꞌe kuery ꞌarandu regua omombeꞌu vaꞌekue oĩa Povaꞌe ayvu voi ꞌarandu regua hiꞌarandu vaꞌe kuery omombeꞌu vaꞌekue. Renhomboayvua py ndaꞌevei peteĩ reepyvea rupi rejoguereko aguã.

24 Heko vai vaꞌe mboeko porãare re heta vaꞌe kuery voi ijayvu vai ꞌrã, amboae regua avi ndaꞌijaꞌei ꞌrã okuapy.

25 Haꞌe rã heko vai vaꞌe mbopagaare re ma imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe hexe oĩ reta ꞌrã imoingo porãarã.

26 Jojuru rayvu vaꞌe rami avi ayvu porã rupi nhombovaia iporã.

27 Enheaꞌã oka rupi mbaꞌemo rejapo aguã, ereko katupa nembaꞌetyrã, haꞌe gui mae ma ejapo nderorã.

28 Ndero katyꞌigua re ndeayvu rive eme mbaꞌe py eꞌỹ, embotavy eme guive ndeayvua py.

29 Aipoꞌre eme: “Haꞌe vaꞌe xere ojapo vaiague rekovia hexe ju ꞌrã xee ajapo haꞌekue rami. Peteĩ-teĩ pe amboekovia ꞌrã ojapo vaiague re”, ꞌre eme.

30 Xee aaxa avy inhateꞌỹ vaꞌe mbaꞌety rupi, ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe uva onhotỹague rupi.

31 Haꞌe vy aexa rã juuty anho itui, pyno ojaoꞌipa ma yvy, ikora ita guigua voi ivaipa ma.

32 Haꞌe nunga aexa vy aikuaa porã pota vy ajopy xeꞌarandurã:

33 Xapyꞌaꞌi rekeve jave, xapyꞌaꞌi nderopeyi vy repytuꞌua py renhekuavã jave ma

34 ou xapyꞌa ꞌrã nemomboriauarã imonda vaꞌe rami, nembojexavaiarã ou ꞌrã ava guembiporu revegua rami.

25

1 Mbaꞌemo re ombojoja reve nhanderekomboꞌea oĩa Po rami voi ꞌarandu regua ayvu Salomão omombeꞌu rã Judá pygua huvixa Ezequias rembiguai kuery ombopara vaꞌekue.

2 Nhanderuete gueko ndoikuaa ukapai ramo nhamboete, haꞌe rã huvixa kuery ma mbaꞌemo re oikuaa pota porã ramo nhamboete.

3 Huvixa kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe jaikuaa vaꞌerã eꞌỹ, yva yvatea haꞌe yvy guýry oĩ vaꞌe rami avi.

4 Prata gui ikyꞌa oĩ vaꞌekue oipeꞌaa ramo opyta ꞌrã mbaꞌemo ryrurã apoa pe.

5 Huvixa renonde gui heko vai vaꞌe oipeꞌaa ramo ipoꞌakaa oĩ atãve ꞌrã teko porã rupi anho.

6 Enhemboyvate rei eme huvixa renonde, eĩ eme guive yvatekueve mbyte,

7 mbaꞌeta huvixa renonde reĩ jave nemoꞌyvyĩꞌi ꞌrãgue py haꞌeveve ndevy “Ejuve kyvõ katy” heꞌi. Mbaꞌemo nderexa py rexa vaꞌekue

8 ndaꞌevei remombeꞌupa vyvoi rei aguã nemboayvua py. Mbaꞌeta opaa py mbaꞌexa ꞌrã tu rejapo nderovaigua nemoĩ vai ramo?

9 Eikuaa pota haꞌe nungakue re ndea katyꞌigua reve anhoꞌi, eikuaa uka eme oikuaa uka eꞌỹ pyre,

10 nerenduare ijayvu rei eꞌỹ aguã ndere, haꞌe rexĩmbaa py reĩ vai eꞌỹ aguã.

11 Haꞌeve jave ayvu nhamombeꞌu vaꞌe ma maçã ouro guigua prata py ombojeguaa rami avi.

12 Namixã haꞌe jegua ouro eteꞌi gui ojapo pyre rami avi, hiꞌarandu vaꞌe nhomongetaa haꞌeve ꞌrã ojapyxaka porã vaꞌe pe.

13 Mbaꞌemo omonoꞌõa ára py yroꞌy nhanemoroꞌyxãmba vaꞌe rami avi tembiguai ojeroviapy ombovyꞌa ꞌrã imondoukaare kuery, ipatõ kuery onheꞌẽ py oguerovyꞌa ramo.

14 Mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvu rive vaꞌe ma arai haꞌe yvytu oky vy eꞌỹ vaꞌe rami avi.

15 Nhandevaia rupi eꞌỹ nhandeayvu ramo huvixa kuery ojapo ꞌrã jajerurea, nhandeayvu porãꞌia ma ombovopa ꞌrã mbaꞌemo kãgue voi.

16 Ei rejou ri vy heꞌu vaipa eme, reꞌu vaipa vy rembojevypa eꞌỹ aguã.

17 Tereo riae eme ndero katyꞌi oĩ vaꞌea py, ndejou vai vy ndereroporiau eꞌỹ aguã.

18 Avakue guetarã rekokue rive mombeꞌua ma nhomboguaiaty, kyxe haꞌe huꞌy haimbe vaꞌe rami avi ꞌrã nhomomba.

19 Jajexavaia py ojeroviapy reꞌỹ jajeroviaa ma nhaneraĩ opẽ vaꞌe py jakaru, eꞌỹ vy nhandepy vaikueꞌi py jaguataa rami avi.

20 Iporiauꞌi vaꞌe oĩa py oporaei rive reia ma yroꞌy teĩ oao omboi vaꞌe rami, eꞌỹ vy joai py vinagre oikyty vaꞌe rami avi.

21 Ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery okaruxe ramo emeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã, ijyꞌuvei ramo emeꞌẽ oyꞌu aguã,

22 mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrã rejapo inhakã áry tapyĩ hexakã vaꞌe ramigua oendu aguã rami, Apy ma ijayvu nhanderovaigua kuery oxĩmbaa oendu vaꞌe re . haꞌe rã ndevy pe ma Senhor omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo porã.

23 Kuaray apuꞌaꞌia katy gui yvytu oky oguerua rami avi nhombotavya rupi ijayvu vaꞌe nhombopoxypa ꞌrãe.

24 Opy kunha ivai ja rei vaꞌe reve nhaĩa gui haꞌeveve ꞌrã oo apyte áry nhaĩ.

25 Tekoa mombyrya guigua ayvu porã omombeꞌu rã nhaendua ma nhandeyꞌuvei reve yroꞌyxã jayꞌua rami avi.

26 Heko porã vaꞌekue ri heko vai vaꞌe pe ojerereko uka vaꞌe ma yvu yapo rei haꞌe ikyꞌa rei vaꞌe rami avi.

27 Nhande ae rive jajejou porã reia ma ei jaꞌu vaipa rã ndaꞌeveia rami avi.

28 Avakue ojejoko eꞌỹ vaꞌe ma peteĩ tetã ndaꞌikoravei vy oitypa pyre rami avi ikuai.

26

1 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌeve ranhei nhamboete aguã, kuaray puku py yroꞌy apĩ hoꞌaa rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo nhamonoꞌõa ára py oky riae rã ndaꞌeveia rami avi.

2 Mbaꞌe py eꞌỹ joe ijayvu vaia oaxapa rive ꞌrã, guyraꞌi haꞌe mbyjuꞌi oveve jogueravya rami avi.

3 Vakapi ma kavaju peguarã, juruxã ma mburika peguarã, haꞌe rã yvyra roviꞌi ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kupe peguarã.

4 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe embovai eme ꞌarandu eꞌỹa rupi ijayvuague rami, haꞌe vaꞌe reko rami ndee voi reiko eꞌỹ aguã.

5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ꞌarandu eꞌỹa rupi ijayvu rã rembovai ꞌrãe, haꞌe ae oikuaapa vaꞌe rami rive onhemoingo eꞌỹ aguã.

6 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe ri ayvu nhamombeꞌu uka vy jajexavai ꞌrã nhandepy rupi nhanhekyxĩ, eꞌỹ vy veneno jayꞌu rivea rami avi.

7 Hetyma rovaikue vaꞌe oguata aguã ndaꞌeveia rami avi arandu regua ayvu rupi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu aguã ndaꞌevei.

8 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌeve ranhei nhamboete aguã, ita hepyve vaꞌe mbaꞌemo vaikue reiaty py omombo vaꞌe rami avi.

9 Okaꞌu vaꞌe opo py juu rakãgue oguereko aguã ndaꞌeveia rami avi arandu regua ayvu rupi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu aguã ndaꞌevei.

10 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe haꞌe otekoavy rei vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã ojou vaꞌe ma hapa vaꞌe nhonhyvõmbaa rami avi.

11 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijarakuaa eꞌỹague rami ae ikuai vaꞌe ma jagua haꞌe ae ombojevyague py ju oo vaꞌe rami avi.

12 Rexa ma pa peteĩ ava haꞌe ae oikuaa rami rive onhemoꞌarandu vaꞌe? Haꞌe vaꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹve vaꞌekue oikuaave ꞌrã.

13 Inhateꞌỹ vaꞌe ma aipoeꞌi: “Peteĩ guary oiko tape rupi, peteĩ guary oĩ tapeꞌi py”, heꞌi rive ꞌrã.

14 Inhateꞌỹ vaꞌe ngupa py itui vaꞌe ma okẽ oĩa re ae ojevy-jevy vaꞌe rami.

15 Inhateꞌỹ vaꞌe hyꞌa py opoꞌẽ teĩ ndogueru potai ꞌrã ojuru katy.

16 Inhateꞌỹ vaꞌe haꞌe ae oikuaa rami rive sete avakue ombovai porã kuaa vaꞌe gui oikuaave merami ꞌrã.

17 Jagua oaxa ovy vaꞌe nambi re omoatã vaꞌe ma joe rive oikuaa pota vaꞌe reve joo rami.

18 Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe jojukaxe vy tata haꞌe huꞌy omombo rive vaꞌe rami,

19 haꞌe rami ae ava oirũ ombotavypa rire teĩ “Xeroryai vy rima haꞌe rami ajapo”, heꞌi vaꞌe.

20 Yxakã eꞌỹ ramo tata ogue ꞌrã, haꞌe rami ae avi ijayvu vaikue rei vaꞌe ndoikoia py opytuꞌupa ꞌrã jogueroꞌa rei vaꞌe.

21 Tapyĩgue ma tapyĩrã, haꞌe yxakã ma tatarã oĩa rami avi ava ivai ja vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami.

22 Ijayvu vaikue rei vaꞌe ijayvua ma tembiꞌu hee vaꞌe rami oguejy ꞌrã nhandepyꞌapy katy.

23 Porayvua rupi merami ijayvu vaꞌeri ipyꞌa re mbaꞌemo vai anho oĩ vaꞌe ma mbaꞌemo ryru yapo guigua hiꞌáry rupi rive prata py onhovã mbyre rami avi.

24 Porayvu vy eꞌỹ ijayvu porãꞌi merami vaꞌe ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã nhombotavypa aguã rive.

25 Ndereve haꞌe vaꞌe ijayvu porãꞌi teĩ erovia eme, mbaꞌeta ipyꞌa re oĩ sete-kue otekoavy aguã.

26 Haꞌe vaꞌe onhenhomi ꞌrã ndajoayvui reia jaikuaa eꞌỹ aguã, teĩ jaikuaa pavẽ nho ꞌrã.

27 Yvy joꞌoare hoꞌa ꞌrã haꞌekue py ae, haꞌe ita mbojerea áry ae ꞌrã ojere.

28 Apu rupi rive ijayvu vaꞌe ombojexavai ꞌrã hendua kuery, anhetẽ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe ma nhomoingo axy ꞌrãe.

27

1 Ndaꞌevei koꞌẽ rã guarã rerovyꞌa ma voi aguã, mbaꞌeta ndereikuaai mbaꞌe pa oiko ꞌrãa.

2 Tove amboae kuery tandererovyꞌa, ndee ae eꞌỹ. Mombyry guigua tandererovyꞌa, ndee ae ꞌrãgue py.

3 Ita ma ipoyi vaꞌe, ita kuꞌi voi voyi avi, haꞌe rami teĩ mokoĩve gui ipoyive vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ipoxya rupi ijayvua.

4 Ivai ja rei vaꞌe nhomoingo axy ꞌrã, ojerovia rei vaꞌe voi nhombojexavai ꞌrã, haꞌe rã oexaꞌã vaikue rei vaꞌe ma mavaꞌe ꞌrã tu ojoko kuaa?

5 Jajoayvua ndajaexa ukai ꞌrãgue py haꞌeveve anhetẽ ete vaꞌe rupi nhanhomongeta porãa.

6 Nhanderayvu vaꞌe nhandevy ijayvu ete teĩ ojapo porã ꞌrã, haꞌe rã nhandere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe ma nhandejuru rayvu teĩ jaikuaa ꞌrã nhanembotavy vy ria.

7 Hevyatã vaꞌe ma ei retãgue omombo rive ꞌrã, haꞌe rã inhembyayi vaꞌe pe ma iro vaꞌe teĩ heꞌẽ ꞌrã.

8 Ngoo gui mombyry rupi ava oguata rei oikovy vaꞌe ma guyraꞌi guaity gui mombyry oveve oikovy vaꞌe rami avi.

9 Nhaneirũ nhanemongeta porã ramo jajou porã ꞌrã, azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe nhanembovyꞌaa rami avi.

10 Nderexarai rei eme neirũ gui, neĩ nderu irũ gui, haꞌe rã nderegua ro py ma evaẽ eme rejexavaia ára. Mbaꞌeta ndero katyꞌi oĩ vaꞌe nepytyvõve ꞌrã nderegua aeꞌi mombyry oĩ vaꞌe gui.

11 Xeraꞌy, neꞌarandu ke. Haꞌe ramo ꞌrãe avyꞌa xepyꞌa py, xere ijayvu rei vaꞌe kuery pe ambovai kuaa ꞌrã guive.

12 Hiꞌarandu vaꞌe ma mbaꞌemo vai ou rã oexa vy onhemi ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oove tema vy oiko axyve rive ꞌrã.

13 Orevea rekovia opaga aguã rami opyta vaꞌekue gui ijao oipeꞌaa ꞌrã, oexa vaꞌety eꞌỹ rekovia onhemoingo vaꞌekue gui katuve ma oipeꞌaa ꞌrã.

14 Ajeꞌiveꞌi reve ngoo katyꞌigua pe oxarura atã vaꞌe ma ijayvu vai vaꞌe rami rive ojeapo.

15 Oky vaipa oiny jave otyky tema vaꞌe ma kunha ivai ja rei vaꞌe reve joo rami;

16 haꞌe vaꞌe nanhamokyrirĩ kuaai ꞌrã yvytu nanhamombytuꞌu kuaaia rami, haꞌe azeite nhandepo py rive nanhanoẽ kuaaia rami avi.

17 Ferro guigua ma ferro py ae nhaĩmbeꞌe, haꞌe rami ae avi avakue oirũ reve nhomombaraete.

18 Figo rembypy re opena porã vaꞌe pe haꞌeve ꞌrã hiꞌa gui hoꞌu aguã, haꞌe opatõ re oikuaa pota porã vaꞌety ma omboetea ꞌrã.

19 Yy py nhanderova ꞌã ojekuaa ꞌrã, haꞌe rami ae avi nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe ojekuaa ꞌrã nhandekuaia re.

20 Manoa haꞌe yvykua vaikue py oĩve tema ꞌrã, haꞌe avakue rexa voi oexapavexe tema.

21 Prata nhamboyku-a py, haꞌe ouro tata rupa py jaikyꞌaꞌoa rami avi, nhande voi nhaneraꞌangaa ꞌrã nhandererovyꞌaa rã nhaendua py.

22 Mbaꞌemo raꞌyĩ nhamonguꞌia rami avi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe re jajeai teĩ, ndajaipeꞌai ꞌrã ijarakuaa eꞌỹa.

23 Eikuaa pota porã ke nerymba vexaꞌi ikuaia re, haꞌe epena porã nerymba kuery re,

24 mbaꞌeta mbaꞌemo jareko vaꞌe noĩ riaei ꞌrã, huvixa poꞌakaa voi ndoiko riaei ꞌrã hamymino jevy-jevy kuery peve.

25 Yvyty ikuai vaꞌe gui jai rogue reru aguã rejaya rire hokypa ju ꞌrã,

26 haꞌe rire rereko ꞌrã vexaꞌi rague ndeaorã, haꞌe kavara ava gui rejou ꞌrã yvy repyrã.

27 Kavara kunha gui ndoatai ꞌrã kamby reyꞌu aguã, ndero pygua kuery haꞌe javi okaru porã aguã, nerembiguai kunhague ikuai vaꞌe voi.

28

1 Arandu regua ayvu joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ oĩa Heko vai vaꞌe ojava ꞌrã ovy oakykue monhaa eꞌỹ teĩ, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma guary rami ꞌrã ipyꞌa guaxu.

2 Yvy re ikuai vaꞌe heko vai rei ramo huvixa kuery nhomboekovia jepi ꞌrã, vaꞌeri peteĩ hiꞌarandu haꞌe oiko kuaa vaꞌe oĩ vy ojapo ꞌrã ikuai porã haꞌe oĩ atã aguã rami.

3 Ava iporiaukue oirũ kuery iporiaukueꞌi avyky reia omomba ꞌrã, oky mbaꞌemo aju ogueroxyrypa haꞌe neĩ mbaꞌeve ndoejai vaꞌe rami.

4 Lei rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe oguerovyꞌa rei ꞌrã heko vai vaꞌe reko, haꞌe rã lei rupi ete ikuai vaꞌe ma ndojou porãi ꞌrã.

5 Avakue heko vai vaꞌe ndoikuaai ꞌrã mbaꞌe pa teko porã, haꞌe rã Senhor oeka vaꞌe ma oikuaapa ꞌrã.

6 Iporiau eꞌỹ vaꞌe teko vai rupi ikuai vaꞌe gui haꞌeveve iporiaukueꞌi ikyꞌa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe.

7 Lei rupi taꞌy oiko vaꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe, haꞌe rã opa marã rei ikuai vaꞌe reve onhemoirũ vaꞌe ma omoxĩmba rei ꞌrã nguu.

8 Jokorea haꞌe ojou retavexea rupi mbaꞌemo ojouve heravy vaꞌe ma iporiaukueꞌi mboaxya peguarã ae omonoꞌõ.

9 Lei py oĩ vaꞌe re ndojapyxakaxei vy oapyxa omboty vaꞌekue ma mbaꞌemo re ojerure ára teĩ ixugui ojeguarua ꞌrã.

10 Tape vai rupi heko porã vaꞌe reropiaare kuery ma haꞌe kuery ae hoꞌa ꞌrã yvykua ojoꞌoague py, haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma iporã vaꞌe anho ꞌrã ojou.

11 Avakue oguerekopa vaꞌe haꞌe kuery ae oikuaa rami ojeupe “Hiꞌarandupa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã, haꞌe rã iporiaukueꞌi hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota kuaa ꞌrã.

12 Heko porã vaꞌe ipoꞌaka ramo ovyꞌa pavẽ ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ipoꞌakave ramo ma avakue onhemimba ꞌrã.

13 Ojejavyague onhomi vaꞌe ndoiko porãi ꞌrã, haꞌe rã ojejavyague omombeꞌu haꞌe oejapa vaꞌe ma oupity ꞌrã omboaxya aguã.

14 Ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oĩ atã vaꞌe, haꞌe rã inhakã ratã vaꞌe ma hoꞌa ꞌrã teko vai py.

15 Heko vai vaꞌe guetarã kuery iporiaukueꞌi vaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe ma guary okororõ, eꞌỹ vy urso jogueroꞌa vaꞌe rami avi.

16 Huvixa hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe nhombojexavaive rive ꞌrã, haꞌe rã akateꞌỹ reia ojou vai vaꞌe ma oikove riae ꞌrã.

17 Avakue tuguy moẽa rupi ikuai vaꞌe okanhy ꞌrã yvykua katy oo vy. Mavaꞌeve rei tojokoa eme.

18 Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe oo jepe ꞌrã, haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma hoꞌapa vyvoi ꞌrã.

19 Oyvy karaĩ riae vaꞌe ojou reta ꞌrã mbojape, haꞌe rã ovare eꞌỹ vaꞌe kuery reve onhemoirũ vaꞌe ma iporiaukue riae ꞌrã.

20 Avakue ojeroviapy vaꞌe omoingo porãa ꞌrã, haꞌe rã oguerekopa aguã re rive ndaꞌeveive vaꞌe ma ndopaga eꞌỹi ꞌrã.

21 Peteĩ rive jayvuve ramo ndaꞌevei, mbaꞌeta avakue onhemboapu ꞌrã peteĩ juruꞌi mbojape re rive.

22 Guexa py oipotapa rei vaꞌe ma ombaꞌe rei-reirã rakykue rupi rive ꞌrã onha-onha oikovy, vaꞌeri ndoikuaai guive imomboriauarã ou oinya.

23 Oapekũ py ijayvu porã rei rive vaꞌe ꞌrãgue py nhomongeta porã vaꞌe omboeteave ꞌrã.

24 Nguu eꞌỹ vy oxy gui imonda vy “Ajejavya eꞌỹ” heꞌi vaꞌe ma nhomombaaty irũ oiko.

25 Oipotapa rei vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌapa rei aguã rami, haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma oiko porã ꞌrã.

26 Opyꞌa py ojee ae ojerovia vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã ꞌarandu rupi ikuai vaꞌe ma oo jepe ꞌrã.

27 Iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe pe ma mbaꞌeve ndoatai ꞌrã, haꞌe rã iporiaukueꞌi gui ojeova moꞌã vaꞌe re ma ijayvu vaia ꞌrã.

28 Heko vai vaꞌe ipoꞌakave ovy ramo avakue onhemimba ꞌrã, haꞌe gui heko vai vaꞌe okanhymba ma rire heko porã vaꞌe hetave ꞌrã.

29

1 Ava omongetaa riae teĩ inhakã ratã vaꞌe pe ma ou xapyꞌa ꞌrã heityarã, oo jepe eꞌỹ re.

2 Heko porã vaꞌe heta-etave ramo heta vaꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã, haꞌe rã heko vai vaꞌe ipoꞌaka ramo heta vaꞌe kuery ndovyꞌai ꞌrã.

3 Ava hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu, haꞌe rã kunha itavy rei vaꞌe re irũ vaꞌe ma omokanhymba rive ꞌrã oguereko vaꞌekue.

4 Huvixa heko porã vaꞌe opena porã ꞌrã yvy re, haꞌe rã imposto re anho oiko vaꞌe ma nhomoingo axy rei ꞌrã.

5 Ava ojea katyꞌigua oguerorya rupi rive oiko vaꞌe ma nhuã omoĩ oikoaty rupi ae.

6 Heko vai vaꞌe ojejavya py oĩ nhuã imboꞌaarã, haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oporai ꞌrã ovyꞌaa rupi.

7 Heko porã vaꞌe oikuaa pota ꞌrã iporiaukueꞌi re, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe kuery re ndoikuaa potai ꞌrã.

8 Avakue porojojai rei vaꞌe ojapo ꞌrã tetã haꞌe javi rupigua jogueroꞌa aguã rami, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omombytuꞌu ꞌrã ipoxy vaꞌe.

9 Heko vai vaꞌe pe hiꞌarandu vaꞌe ijayvu ramo ipoxy, eꞌỹ vy jojojai reia gui opytuꞌu eꞌỹ re ae ꞌrã oiko.

10 Jouguy moẽaty kuery ndaꞌijaꞌei ꞌrã anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe re, haꞌe vy onheaꞌã ꞌrã oipeꞌa aguã heko porã vaꞌe rekove.

11 Heko vai vaꞌe oexa ukapa rei ꞌrã opoxya, haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma onhenhomi kuaa ꞌrã.

12 Ayvu anhetẽ eꞌỹ vaꞌe re rive huvixa ojapyxaka ramo hembiguai kuery haꞌe javi heko vai ꞌrã.

13 Iporiaukueꞌi haꞌe imbojexavaiare pe joo ramigua oiko, mbaꞌeta mokoĩve pe ma Senhor oiko omoexakã vaꞌe.

14 Iporiaukueꞌi re huvixa haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌe ojapo opoꞌakaa oĩ atã aguã rakaꞌe rã peve guarã.

15 Yvyra roviꞌi py ꞌrã nhanhomoꞌarandu, oikuaa aguã, haꞌe rã kyrĩgue haꞌe kuery ae oikuaa rami rive ikuai vy omoxĩmba rei ꞌrã oxy kuery.

16 Heko vai vaꞌe hetave ovy ramo teko vai voi hetave ꞌrã ovy, vaꞌeri haꞌe kuery okanhymba rã heko porã vaꞌe kuery oexa ꞌrã.

17 Emoꞌarandu ke nderaꞌy kuery, haꞌe ramo nembovyꞌa ꞌrã, ojapo ꞌrã nenheꞌẽ py revyꞌa aguã rami.

18 Profeta ayvu nonhendui rã heta vaꞌe kuery opa marã rei ꞌrã ikuai, haꞌe rã lei rupi ikuai vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã.

19 Tembiguai ma nomoꞌaranduai ꞌrã ayvu py rive, oendu kuaa rei teĩ nanhonheꞌẽ rendui ꞌrã.

20 Rexa ma pa peteĩ ava oikuaa pota eꞌỹ re ijayvu vaꞌe? Haꞌe vaꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹve vaꞌekue hiꞌaranduve ꞌrã.

21 Nerembiguai kuery kyrĩꞌi guive rerory rive rire rakaꞌeve rã onhemoingoxe ꞌrã nderaꞌy aeꞌi rami.

22 Ivai ja rei vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌapa rei aguã rami, ojerovia rei vaꞌe joapo ꞌrã otekoavyve aguã rami.

23 Onhemboyvate vaꞌe omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã, haꞌe rã onheꞌẽ py onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboeteave ꞌrã.

24 Imonda vaꞌe re onhemoirũ vaꞌe ma onheꞌẽ re ae ndaꞌijaꞌei, ayvu poyi oendu teĩ mbaꞌeve py nonhemombeꞌui ꞌrã.

25 Avakue gui okyjea rupi rive ikuai vaꞌe ojejopy uka ꞌrã nhuã py, haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã.

26 Heta ꞌrã ikuai huvixa ojou porãa aguã rive onheaꞌã vaꞌe, haꞌe rã ava mboeko porãarã ma Senhor gui ae ou.

27 Heko porã vaꞌe pe rã heko vai vaꞌe ma ojeguarupy, haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojeguaru ꞌrã heko porãa rupi oiko vaꞌe gui.

30

1 Agur ayvu oĩa Massá pygua Jaque raꞌy Agur ijayvuague oĩa: Amongue aipoeꞌi: “Xeruete, anheaꞌã riae ete ma. Anheaꞌã riae ete ma, Xeruete. Haꞌe rami vy xekaneꞌõ ma.

2 Mbaꞌeta xee ma ava rami eꞌỹ aikuaa axy raxa, neĩ ava ꞌarandua xee ndarekoi,

3 ndaikuaai ꞌarandu, neĩ Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua voi ndaikuaai vaꞌe.

4 Mavaꞌe tu yva re oo, haꞌe gui oguejy ju? Mavaꞌe tu opo py ojopy kuaa ta yvytu? Mavaꞌe tu yy ojokua ꞌrã oao apy py? Mavaꞌe tu onhono rakaꞌe yvy haꞌe javi, ijapy peve? Mbaꞌexa tu hery, haꞌe taꞌy rery? Ndee ndaꞌu ndereikuaai ri?” heꞌi ꞌrã.

5 Nhanderuete ayvu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme, hexe ojerovia vaꞌe kuery pe mbaꞌemo vai jokoa oiko.

6 Emoĩve eme ijayvuague ramigua, ndevy ijayvu atã eꞌỹ aguã, haꞌe ijapu vaꞌe reikoa oikuaa eꞌỹ aguã.

7 Mokoĩ regua re ajerure ndevy, emeꞌẽ eꞌỹ eme, aikove teria ja.

8 Eipeꞌa ke xegui anhetẽ rupi eꞌỹ aikoa haꞌe xeapu reixea. Emeꞌẽ eme xeporiaukue aguã, neĩ arekopa aguã. Emeꞌẽ tembiꞌu aikotevẽ nhavõ,

9 xapyꞌa rei arekopa ma rire ndegui xerexarai vy “Mavaꞌe tu Senhor?” haꞌe eꞌỹ aguã. Haꞌe rami eꞌỹ vy xeporiaukueꞌi vy xemonda aikovya rupi Nhanderuete rery ikyꞌa vaꞌea rami aikuaa uka eꞌỹ aguã.

10 Tembiguai re ndeayvu rei eme ipatõ renonde, haꞌe vaꞌe ju ndere ijayvu poyi eꞌỹ aguã, haꞌe repaga aguã rami reiko eꞌỹ aguã.

11 Ikuai nguu kuery re ijayvu vai vaꞌe, haꞌe oxy voi ndogueroayvu porãi vaꞌe.

12 Ikuai haꞌe kuery ae ojeupe ae “Ojejavy vaꞌeꞌỹ” heꞌi vaꞌeri peteĩgueve ma voi gueko vaia gui ndojekyꞌaꞌo ukai.

13 Ikuai ojejou porã rei vaꞌe, onhemboyvate rei vaꞌe haꞌe kuery ae oikuaa rami, haꞌe yvate rupi rei omaꞌẽ vaꞌe.

14 Ikuai kyxe guaxu rami haĩ vaꞌe, kyxe rami haimbe vaꞌe oguereko yvy gui omomba aguã iporiaukueꞌi, haꞌe oipotapa rei vaꞌe kuery, avakue mbyte gui.

15 Tuguy pytea ma oguereko mokoĩ guajy, haꞌe vaꞌe ma “Emeꞌẽ, emeꞌẽ”, heꞌi vaꞌe. Haꞌe mboapy oiko hevyatã kuaa eꞌỹ vaꞌe, tá, irundy ikuai “Haꞌeve ma!” ndeꞌi kuaai vaꞌe.

16 Haꞌe vaꞌe ma yvyra rupa, kunha imemby eꞌỹ vaꞌe ae, yvy pirukue yy noĩa, haꞌe tata voi “Haꞌeve ma” ndeꞌi vaꞌe.

17 Nguu ojojai rei vaꞌe, haꞌe oxy nonheꞌẽ rendui vaꞌe rexa ma xapirẽ yakã yvýrygua omondoropa ꞌrã, haꞌe taguato raꞌy kuery hoꞌupa ꞌrã.

18 Mboapy nunga oiko xevy iporã ete vaꞌe, tá, irundy ikuai aikuaa eꞌỹ vaꞌe:

19 haꞌe vaꞌe ma taguato yvate rupi oveve oikovy vaꞌe, mboi ita áry otyryry ovy vaꞌe, kanoã guaxu yeꞌẽ mbyte rupi oaxa ovy vaꞌe, haꞌe avakue kunhataĩgue reve joayvua.

20 Po rami ma kunha itavy rei vaꞌe reko. Okaru haꞌe ojuru oikyꞌaꞌopa ma vy “Mbaꞌeve py ndatekoavyi”, heꞌi ꞌrã. Apy ma ijayvu itavy reia re.

21 Mboapy oiko yvy yta mboryryiarã, tá, irundy jaexa vy jaropoꞌaka vaꞌerã eꞌỹ:

22 haꞌe vaꞌe ma tembiguai huvixarã oĩxe vaꞌe, hiꞌarandu eꞌỹa rupi tembiꞌu re hevyatã oikovy vaꞌe,

23 kunha omenda vaꞌeri oayvupy eꞌỹ, haꞌe gui tembiguai kunha herekoa rekovia haꞌe ju onhemoingo vaꞌe.

24 Irundy regua ikuai yvy re kyrĩꞌi vaꞌeri hiꞌarandu vaꞌe kuery gui hiꞌaranduve vaꞌe:

25 haꞌe vaꞌe ma tayꞌi, haꞌe kuery ma imbaraete vaꞌeꞌỹ vaꞌeri kuaray aku py guembiꞌurã omoĩ porã vaꞌe;

26 haꞌe anguja guaxu ipoꞌaka vaꞌeꞌỹ, haꞌe rami teĩ ita paꞌũ re ae ꞌrã hoo;

27 tuku karu ma huvixa vaꞌeꞌỹ vaꞌeri oguataa rupi hyxy porãꞌi ꞌrã jogueravy;

28 haꞌe gui ambereꞌi ma nhandepo py jajopy riveꞌi vaꞌerã, teĩ huvixa ro py ae oiko vaꞌe.

29 Mboapy ikuai jaexa rã ojejou porã reia rupi oguata vaꞌe, tá, irundy onhemboyvate reia rupi ikuai vaꞌe:

30 haꞌe vaꞌe ma guary mymba kuery pavẽ gui imbaraeteve vaꞌe, haꞌe neĩ avave gui guakykue katy ojevy vaꞌerã eꞌỹ;

31 haꞌe uru ava opexo omopuꞌã rei reve oguata vaꞌe, haꞌe kavara ava, haꞌe gui huvixave ma hexe nhapuꞌã aguã voi ndaꞌevei vaꞌe.

32 Neꞌarandua rupi eꞌỹ renhemboyvate ri vy, eꞌỹ vy ndepyꞌa re mbaꞌemo vairã remoĩ ri vy ejoko ndejuru ndepo py.

33 Mbaꞌeta kamby nhamomy-momyĩ ramo manteiga ojeapoa rami, haꞌe oxĩmby rã huguy oẽa rami avi, ipoxy aguã rami joapo ramo jogueroꞌapa rei ꞌrã.

31

1 Huvixave Lemuel ixy omongetaague Povaꞌe ayvu ma Massá pygua huvixave Lemuel ixy omboꞌe vy ijayvuague regua.

2 Xepiꞌa, mbaꞌe pa aipoaꞌe ꞌrã ndevy, xepiꞌa xeryepy pyguare? Mbaꞌe pa ndevy aipoaꞌe ꞌrã, xepiꞌa anhemboayvu ma voi vaꞌekue?

3 Emboaxa rive eme nembaraetea kunhague mboae káuxa, emboaxa eme reikoa huvixave reitya kuery pe.

4 Lemuel, ndaꞌevei huvixave haꞌe rami oiko aguã, ndaꞌevei huvixave vinho oyꞌu oikovy aguã, neĩ iro vaꞌe re rive yvatekueve ikuai aguã,

5 reyꞌua rupi rive lei gui nderexarai vy ojexavai reiꞌi vaꞌe repya gui rejepeꞌa eꞌỹ aguã.

6 Iro vaꞌe ma omano raiꞌi vaꞌe pe anho ꞌrã nhameꞌẽ, haꞌe vinho ma ipyꞌa raxy vaꞌe kuery pegua anho,

7 haꞌe kuery oyꞌu vy hexaraipa aguã iporiau reia re, ojexavai reia re riae imaꞌenduꞌa eꞌỹ aguã.

8 Ndeayvu ke ijayvu eꞌỹ vaꞌe repya rupi, openamby eꞌỹ ikuai vaꞌe haꞌe javi repy aguã.

9 Haꞌevea rami ke ndeayvu renhomboayvua py, reikuaa pota porã aguã iporiaukueꞌi haꞌe oipotapa reiꞌi vaꞌe pytyvõa rupi.

10 Kunhague hiꞌarandu vaꞌe oguerovyꞌaa Mavaꞌe ndaꞌu ojou kuaa ꞌrã kunha hiꞌarandu vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ita iporãve vaꞌe gui voi ovareve vaꞌe.

11 Haꞌe vaꞌe re ime ojerovia ꞌrã okuraxõ py, ixupe ndoatai ꞌrã mbaꞌemo repyrã.

12 Ome pe ojapo vai rei ꞌrãgue py ojapo porã ꞌrã, ára nhavõ oikovea pukukue re.

13 Ogueru ꞌrã vexaꞌi rague haꞌe nhimbo, haꞌe gui ovyꞌaa rupi ꞌrã ombaꞌeapo opo py.

14 Kanoã guaxu mbaꞌemo rerua rami avi mombyry gui ꞌrã kunha vaꞌe ogueru tembiꞌu.

15 Pytũ rei teri reve opuꞌã ꞌrã omongaru aguã ngoo pygua kuery, haꞌe guembiguai kuery kunhague pe mbaꞌemo ojapo uka ꞌrã.

16 Mbaꞌetyrã re oikuaa pota porã ma vy ojogua ꞌrã, uva renhoĩ onhotỹ ꞌrã ombaꞌeapoague repykue re ojogua vaꞌekue.

17 Kyreꞌỹ py onhemonde vy omombaraete ꞌrã ojyva ombaꞌeapo aguã.

18 Mbaꞌemo repyrã ojouxe ramo pyávy teĩ hataendy ndoguei.

19 Okuaveꞌẽ ꞌrã nhimbo onhemama vaꞌe re, opo rovai py hiꞌy re ojopy reve.

20 Opo oipeꞌa ꞌrã ojexavai vaꞌe haꞌe oipota vaꞌe kuery oipytyvõ aguã.

21 Haꞌe gui ngoo py ikuai vaꞌe re omaꞌẽ vy ndoguerokyjei ꞌrã yroꞌy vaipa teĩ, ao raku py peteĩ-teĩ onhemonde ramo.

22 Kunha vaꞌe ojapo avi ꞌrã onheovã aguã, haꞌe onhemonde ꞌrã ao porã púrpura guigua py anho.

23 Ime ma huvixa kuery omboete pavẽ ꞌrã, oyvy re ikuai vaꞌe mongetaa kuery reve oguapy oiny ramo.

24 Taꞌyxy ma nhimbo porãgue gui ojapo ꞌrã aorã, ovende ꞌrã guive, kuꞌaxã ma mbaꞌemo vendea kuery peguarã voi.

25 Ojee omoĩ vaꞌe ma ombaraeterã haꞌe omboetepy oiko aguã. Haꞌe rami vy koꞌẽ rã guarã re ma ndojapura rei ꞌrã.

26 ꞌArandu rupi ꞌrã ijayvu, haꞌe joayvua rupi nhomboꞌe kuaa ꞌrã.

27 Opena porã ꞌrã ngoo pygua kuery re, haꞌe inhateꞌỹ reiague re eꞌỹ ꞌrã omongaru.

28 Haꞌe ramo imemby kuery opuꞌãmba vy oxy pe “Ovyꞌa ete vaꞌe” heꞌi ꞌrã okuapy. Ime voi oguerovyꞌa vy aipoeꞌi ꞌrã:

29 “Kunhague hiꞌarandu vaꞌe heta ikuai teĩ ndee ma pavẽ gui neꞌaranduve vaꞌe”, heꞌi ꞌrã.

30 Onhemoporãa re ikuai vaꞌe ojekore ꞌrã, onhemoatyrõa voi opa rive ꞌrã. Haꞌe rã kunhague Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌaa riae ꞌrã.

31 Nhanemaꞌenduꞌa porã ꞌrã opo py ojapo porãa re, pavẽ oendua py jarovyꞌa ꞌrã oiko porãa.