1
Якъупнен берабер Мысыргъа кельген Исраиль огъулларынынъ адлары булардыр:2 Рубен, Шимеон, Левий, Ехуда,
3 Иссасхар, Зевулун, Биньямин,
4 Дан, Нафтали, Гад ве Ашер. Эр бири озь къорантасынен кельди.
5 Якъупнынъ бутюн эвлятлары 70 джан эдилер, олардан олгъан Юсуф къорантасынен берабер исе о заман Мысырда яшай эди.
6
Юсуф ве онынъ эписи агъа-къардашлары ве оларнынъ эписи акъранлары кечиндилер.7 Исраиллилер исе догъып арттылар, зияделештилер ве чокъ сайылы олдылар, ве Гошен виляети оларнен толдурылды.
8 Сонъра Мысырда Юсуфны бильмеген янъы падиша тахткъа чыкъты.
9 О, озь халкъына:
— Мына Исраиль халкъы бизден чокъ сайылы ве онынъ ичюн къудретли олды.10 Келинъиз, оларнен япаджакъ ишимизни акъылнен япайыкъ. Ёкъса, олар даа чокълашырлар ве, дженк башласа, олар бизим душманларымызгъа къошулыр, бизге къаршы дженк этер ве топрагъымыздан чыкъып кетерлер, — деди.
11
Исраиллилерни агъыр ишке зорламакъ ичюн, мысырлылар оларгъа башлыкълар къойдылар. Исраиллилер фыравунгъа, емеклерни сакъламакъ ичюн, Пифом ве Раамсес деген шеэрлерни къурдылар.12 Лякин не къадар чокъ оларны зорласалар да, о къадар олар бу мемлекетте чокълаша ве даркъала эдилер, тап мысырлылар Исраиль огъулларындан къоркъмагъа башладылар.
13 Онынъ ичюн олар исраиллилерни ишке мераметсизликнен зорлай эдилер.
14 Мысырлылар оларгъа киреч ве кирпичлернен агъыр ишни ве эр бир тарла ишини берип, оларнынъ яшайышларыны пек аджджы эттилер. Эр бир агъыр ишке мысырлылар исраиллилерни мераметсизликнен зорлай эдилер.
15
Мысыр падишасы еудий эбанайларындан экисини чагъыртты. Бирисининъ ады Шифра эди, дигерининъ — Пуа.16 О, оларгъа:
— Еудийлерде эбанайлыкъ япкъанда, олар бала догъгъанларыны корьгенинъизде, эгер огълан олса, оны ольдюринъиз, къыз олса эгер, сагъ къалдырынъыз, — деп эмир этти.17
Лякин эбанайлар Алладан къоркъа эдилер ве Мысыр падишасы оларгъа айткъаны киби япмайып, огълан балаларны сагъ къалдыра эдилер.18 О заман Мысыр падишасы эбанайларны озюне чагъыртты ве олардан:
— Не ичюн бойле япасынъыз? Не ичюн огълан балаларны сагъ къалдырасынъыз? — деп сорады.19
— Еудий къадынлары Мысыр къадынлары дайын дегиль. Олар сагъламлар. Эбанай кельмезден эвель, олар энди догъалар, — дедилер фыравунгъа эбанайлар.20
Алла эбанайларгъа мераметли эди. Халкъ исе чокъ сайылы ве онынъ ичюн къудретли ве кучьлю ола эди.21 Эбанайлар Алладан къоркъкъанлары ичюн, О оларны къоранталы ве эвли-баркълы этти.
22
О заман фыравун бутюн озюнинъ халкъына эмир этти: — Эр бир янъы догъгъан еудий огъланны дерьягъа ташланъыз, эр бир къызны исе сагъ къалдырынъыз.1
Левий къабилесинден бириси озюне шу къабиледен де бир къызгъа эвленди.2 Апайы юклю олды ве огълан бала тапты. О, баланынъ пек дюльбер олгъаныны корип, оны учь ай девамында сакълай эди.
3 Амма оны артыкъ сакъламагъа чареси къалмагъанындан, о, къамыштан орюльген сепетни алды ве оны къатраннен ве зифтнен зифтледи. Ичине баланы къойып, дерьянынъ ялысы янындаки къамышлыкъкъа къойды.
4 Баланынъ татасы исе, онен не оладжагъыны корьмек ичюн, авлакъта турды.
5
Сонъ фыравуннынъ къызы дерьягъа ювунмагъа чыкъты, онынъ хызметчи къызлары исе дерьянынъ ялы боюнда юре эдилер. О, къамышлыкънынъ арасындаки сепетни корьди ве озюнинъ хызметчисини оны алмакъ ичюн ёллады.6 Ачты ве баланы корьди. Бала агълай эди. О, оны аджыды ве:
— Бу — еудий баласы, — деди.7
Баланынъ татасы фыравуннынъ къызындан: — Барып, баланы сюттен къалмагъандже эмиздирмек ичюн, еудий къадынларындан бирисини санъа чагъырайыммы? — деп сорады.8
— Эбет, бар, — деди онъа фыравун къызы. Къыз кетти ве баланынъ анасыны алып кельди.9 Фыравун къызы онъа:
— Бу баланы ал да, оны эмиздир. Сонъ мен сенинъ акъкъынъны одерим, — деди. Къадын баланы алды ве оны эмиздире эди.10 Бала буюк олгъан сонъ, о, оны фыравун къызына алып кельди, ве бала фыравун къызынынъ огълу олды. Фыравун къызы: «Мен оны сувдан чыкъардым», — деп онъа Муса деген ад къойды.
11
Чокъ вакъыт кечкен сонъ, Муса орта яшлы огълан олып, озь халкъына кельди ве оларнынъ агъыр иш эткенлерини корьди. Сонъ о, озь халкъындан бири олгъан еудийни бир мысырлы ургъаныны корьди.12 Чевре-четине бакъып ве кимсе олмагъаныны корип, о, мысырлыны ольдюрди ве оны къум ичине сакълады.
13
Экинджи куню чыкъып, Муса эки еудийнинъ котеклешкенлерини корьди ве ынджыткъан союна: — Не себептен сен достунъны урасынъ? — деди.14 О исе:
— Сени бизге башлыкъ ве къады этип ким къойды? Мысырлыны ольдюргенинъ дайын, мени де ольдюрмеге истейсинъми? — деди. Муса къоркъты ве озь озюне: «Керчектен, бу ишим ачылды», — деди.15
Бу иш акъкъында фыравун эшитти ве Мусаны ольдюрмеге истеди. Амма Муса, фыравундан къачып, Мидьян топрагъына яшамакъ ичюн кетти. Анда келип, бир къую янында отурды.16 Мидьяндаки руханийнинъ еди къызы бар эди. Олар, шу къуюгъа келип, бабаларынынъ къой-эчкилерине сув бермек ичюн, сув чекип ашлавларны толдурдылар.
17 Лякин чобанлар келип оларны четке къувдылар. О заман Муса турып, къызларны къуртарды, оларнынъ къой-эчкилерине сув берди.
18 Къызлар озь бабалары Реуэлге келип, бабасы олардан:
— Бугунь не ичюн о къадар тез кельдинъиз я? — деп сорады.19
— Бир мысырлы бизни чобанлардан къуртарды ве бизге сув биле чекип, къой-эчкилеримизге берди, — дедилер олар.20 О исе къызларына:
— Я къайда о? Не ичюн сиз оны къалдырдынъыз? Оны чагъырынъыз да, о бизнен пите ашасын, — деди.21
Муса бу адамда яшамагъа разы олды. Сонъ о адам озь къызы Циппораны Мусагъа акъайгъа берди.22 Циппора Мусагъа огълан бала догъды. Муса: «Мен ябанджы ерде кельмешек олдым», — айтып, онынъ адыны Гершом къойды.
23
Чокъ вакъыт кечти. Бу вакъыт ичинде Мысыр падишасы ольди. Исраиль огъуллары исе иштен инъильдей ве ярдым сорап, Аллагъа ялвара эдилер, ве агъыр ишлерден къыйналгъанлары ичюн ялварувлары Аллагъа котерильди.24 Алла оларнынъ инъильтилерини эшитти ве Озюнинъ Ибраимге, Исхакъкъа ве Якъупкъа берген васиетини хатырлады.
25 Алла Исраиль огъулларына бакъты ве оларнынъ гъам-къасеветлерини бильди.
1
Муса мидьянлы руханий олгъан къайнатасы Итронынъ къой-эчкилерини бакъа эди. Куньлерден бири о, сюрюни сахранынъ узакъ ерине айдады ве Хорев деген Алланынъ дагъына кельди.2 Тикенли чалынынъ ортасындан онъа атешнинъ алевинде РАББИнинъ Мелеги пейда олды. Муса тикенли чалы атешнен янгъаныны, амма янып битмегенини корьди.
3 О:
— Барайым да, бу аджайип шейге бакъайым. Не ичюн чалы янып битмей экен? — деди.4
РАББИ онынъ бакъмагъа кельгенини корьди. Чалынынъ ортасындан Алла оны: — Муса! Муса! — деп чагъырды. — Мен мындам! — деди Муса.5
— Якъын кельме, — деди Алла. — Аякъларынъдан аякъкъапларынъны чыкъар, чюнки сен тургъан ер — мукъаддес ердир.6 — О даа деди ки: — Мен бабанънынъ Алласы, Ибраимнинъ Алласы, Исхакънынъ Алласы ве Якъупнынъ Алласы олам.
Муса, Аллагъа бакъмагъа къоркъкъаны ичюн, бетини къапатты.7 РАББИ деди ки:
— Мысырда Меним халкъым чеккен зулумыны корьдим. Незаретчилерининъ япкъан ишлери ичюн къопаргъан къыяметини эшиттим. Халкъымнынъ гъам-къасеветлерини билем.8 Оны мысырлылар къолундан къуртарып ве оны бу ерден чыкъарып, сютнен бал акъкъан бол ве яхшы бир ерге алып кетмеге келем. Ханаанлыларнынъ, хитлилернинъ, аморлыларнынъ, перизлилернинъ, хивлилернинъ ве евуслыларнынъ топрагъына оны алып кетмек ичюн келем.
9 Иште, Исраиль огъулларынынъ къыямети Манъа келип етти. Мысырлылар оларны насыл хорлагъанларыны Мен корьдим.
10 Бойлеликнен, бар. Мен сени фыравунгъа ёллайым. Исраиль огъулларыны, Меним халкъымны Мысырдан чыкъар.
11
Лякин Муса Аллагъа: — Фыравунгъа барып, Исраиль халкъыны Мысырдан чыкъармакъ ичюн мен ким олгъаным? — деди.12
— Мен сеннен олурым. Сени Мен ёллагъаным акъкъында олгъан алямет будыр: сен халкъны Мысырдан алып чыкъкъан сонъ, бу дагънынъ устюнде Аллагъа ибадет этерсинъиз, — деди Алла.13 Муса Аллагъа:
— Мына мен Исраиль огъулларына келип: «Сизге мени бабаларынъызнынъ Алласы ёллады», — деп айтарым. Олар исе менден: «Онынъ ады недир?» — деп сорасалар, мен оларгъа не айтайым? — деди.14
— Мен — бу Мендирим, — деди Алла Мусагъа. — Исраиль огъулларына бойле деп айт: «Мени сизге “Мен Барым” деп адландырылгъан ёллады».15
Алла Мусагъа даа бойле деди: — Исраиль огъулларына бойле деп айт: «Мени сизге РАББИ, бабаларынъызнынъ Алласы, Ибраимнинъ Алласы, Исхакънынъ Алласы ве Якъупнынъ Алласы ёллады. Бу — эбедиен Меним Адым. Мени несильден несильге бойле деп акъылларында тутарлар».16 Бар, Исраиль акъсакъалларыны джый да, оларгъа: «Манъа РАББИ, бабаларынъызнынъ Алласы, Ибраимнинъ, Исхакънынъ ве Якъупнынъ Алласы корюнди.
17 О, деди ки: “Мен сизлерге бакъып, Мысырда сизлернен олгъан шейлерни корьдим. Мен дедим ки, Мен сизни Мысыр зулумындан ханаанлыларнынъ, хитлилернинъ, аморлыларнынъ, перизлилернинъ, хивлилернинъ ве евуслыларнынъ топрагъына, сютнен бал акъкъан топракъкъа алып кетерим”».
18
Олар сенинъ сёзюнъни динълерлер. Сен ве Исраиль акъсакъаллары Мысыр падишасына барып: «РАББИ, еудийлернинъ Алласы бизге корюнди. Демек ки, бизим Алламызгъа, РАББИге къурбан чалмакъ ичюн, бизни учь куньлюк ёлгъа сахрагъа йиберсе», — деп айтарлар.19 Амма къатты къолнен оны меджбур этмегендже, Мысыр падишасы сизге кетмек ичюн разылыкъ бермейджегини Мен билем.
20 Сонъ къолумны узатырым ве оларнынъ козю огюнде аджайип шейлер япып, Мысырны джезаларым. Ондан сонъ о, сизлерни йиберер.
21
Бу халкъкъа мысырлыларнынъ козю огюнде мераметлик берерим, ве кеткенинъизде бош къолнен кетмезсинъиз.22 Эр бир къадын озь къомшусындан ве озюнинъ эвинде яшагъанындан кумюш ве алтын шейлерни, урбаларны да сорап алыр. Бу шейлернен сиз огъулларынъызны ве къызларынъызны кийиндирирсинъиз ве мысырлыларнынъ барлыгъыны алып кетерсинъиз.
1
Муса исе: — Эгер олар манъа инанмасалар ве сёзюмни динълемейип: «Санъа РАББИ корюнмеди», — деп айтсалар? — деди.2
— Къолунъдаки шей недир? — деди онъа РАББИ. — Таякъ! — деп джевап къайтарды о.3
— Оны ерге ташла, — деди РАББИ. Муса оны ерге ташлады, таякъ йылан олды, ве Муса ондан къачты.4 РАББИ Мусагъа:
— Къолунъны узат да, оны къуйругъындан тут, — деди. Муса къолуны узатып оны алды, ве йылан онынъ авучында таякъ олды.5
— Бунынъ ичюн РАББИ, бабаларынынъ Алласы, Ибраимнинъ Алласы, Исхакънынъ Алласы ве Якъупнынъ Алласы санъа корюнгенине инансынлар.6
РАББИ даа бойле деди: — Къолунъны къойнунъа къойса. Муса къолуны къойнуна къойды ве сонъ оны чыкъарды. Иште, онынъ къолу джузам хасталыгъындан къар дайын беязлашты.7
— Къолунъны кене къойнунъа къой, — деди РАББИ. Муса кене къолуны къойнуна къойды. Кене оны къойнундан чыкъарды. Иште, къолу кене тени дайын олды.8
— Эгер олар санъа инанмасалар ве биринджи аджайип шей оларны инандырмаса, экинджи аджайип шей инандырыр, — деди РАББИ.9 — Эгер бу эки аджайип шейге инанмасалар ве сени динълемеселер, о заман дерьядан сув ал да, топракъкъа тёк. Дерьядан алынгъан сув топракъ устюнде къан олур.
10
Муса РАББИге: — Эй, я Раббим! Ялварам, лафым чиркин. Эр вакъыт, балалыгъымдан берли ве Сен меннен, Озь къулунънен лаф этип башлагъанынъда биле, мен бойле эдим. Дудакъларым абдал, тилим де къолайсыз, — деди.11 РАББИ деди:
— Адамгъа агъзыны ким берди? Ким оны тильсиз я да сагъыр япа? Онынъ козьлери корьсюн, я да корьмесин деп ким япа? Буны япкъан — Мен, РАББИ, дегильми?12 Демек, бар. Сен лакъырды эткенинъде, Мен янынъда олурым. Санъа не айтмагъа керек олгъаныны Мен огретирим.
13
— Я Раббим! — деди Муса. — Ялварам, башкъасыны, кимни истесенъ, ёлласа.14
РАББИнинъ Мусагъа къаршы гъазабы къызды, ве О: — Сенинъ Харун деген, Левий къабилесинден олгъан агъанъ бар, керчекми? О, дюльбер лакъырды этип олгъаныны билем. О, сенинъ къаршынъа чыкъар ве сени корип, джан-юректен къуваныр.15 Сен онъа айтарсынъ ве сёзлерни онынъ агъзына къоярсынъ. Мен исе, сен лакъырды эткенде, сенинъ янынъда, о, лакъырды эткенде де, онынъ янында олурым. Сизге не япмакъ керек оладжагъыны Мен сизге огретирим.
16 Сенинъ еринъе халкъкъа о, айтаджакъ. О, сенинъ агъзынъ оладжакъ, сен исе онъа Алла ерине олурсынъ.
17 Бу таякъны исе къолунъа ал, онен сен аджайип шейлерни япаджакъсынъ, — деп айтты.
18
Муса кетип, къайнатасы олгъан Итрогъа къайтты. Онъа: — Мен Мысырда олгъан халкъыма къайтайым. Олар даа сагъмы-ёкъмы экен бакъайым, — деди. Итро Мусагъа: — Аман-эсен бар, — деди.19
РАББИ Мусагъа Мидьянда: «Мысыргъа къайтып кет, чюнки сени ольдюрмеге истегенлер эписи ольдилер», — деген эди.20
Муса апайыны ве огъулларыны алып, эшекке отуртты ве Мысыр топрагъына къайтты. Алланынъ таягъыны да Муса къолуна алды.21
РАББИ Мусагъа: — Мысыргъа къайтып баргъанынъдан сонъ, эписи аджайип шейлерни Мен санъа берген къуветнен фыравуннынъ козю огюнде яп. Мен исе онынъ юрегини таш киби этерим, ве о, халкъны йибермез.22 [22-23] Фыравунгъа бойле деп айт: «РАББИ: “Исраиль — Меним биринджи догъгъан огълумдыр. Мен санъа бойле деп айтам: Огълумны, Манъа ибадет этсин деп, йибер. Эгер йибермесенъ, Мен сенинъ огълунъны, биринджи догъгъан огълунъны ольдюририм”, — деп айта», — деди.
23
24
Ёл бою геджелемеге токътагъанда, РАББИ Мусагъа кельди ве оны ольдюрмеге истеди.25 О заман Циппора, чакъмакътан япылгъан пычакъны алып, огълуны сюннет этти ве кесильген тери парчасыны Мусанынъ аякъларына тийип, онъа:
— Сен меним къан киевимсинъ, — деди.26 Сонъ РАББИ Мусадан чекильди.
О заман Циппора: «Къан киевимсинъ», — дегенде, о, сюннет акъкъында айта эди.27
РАББИ Харунгъа: — Мусаны къаршыламакъ ичюн, сахрагъа кет, — деди. Харун кетип, Мусанен Алланынъ дагъы янында корюшти ве оны опьти.28 Муса Харунгъа оны ёллагъан РАББИнинъ эписи сёзлерини айтып берди, ве Онынъ эмир эткен эписи аляметлери акъкъында икяе этти.
29 Муса Харуннен барып, Исраиль огъулларынынъ эписи акъсакъалларыны топладылар.
30 Харун РАББИнинъ Мусагъа айткъан эписи сёзлерини айтып берди. Муса исе халкънынъ козьлери огюнде эписи аджайип шейлерни япты.
31 Сонъ халкъ инанды. Олар Исраиль огъулларына РАББИ келип, оларнынъ чеккен зулумларыны корьгенини эшиттилер. Ондан сонъ олар седждеге къапанып ибадет эттилер.
1
Бундан сонъ Муса ве Харун фыравунгъа келип: — РАББИ — Исраиль халкъынынъ Алласы — бойле деп айта: «Сахрада Манъа байрам япмакъ ичюн, Меним халкъымны йибер», — дедилер.2 Амма фыравун:
— РАББИ ким олгъан? Не ичюн Онынъ сёзюни динълеп, манъа Исраиль халкъыны йибермек керек? Мен РАББИни бильмейим ве исраиллилерни йибермем, — деди.3
— Еудийлернинъ Алласы бизге кельди. Алла бизни къылыч я да фелякетнен джезаламасын деп, бизим Алламызгъа, РАББИге къурбан чалмакъ ичюн бизни учь куньлюк ёлгъа сахрагъа йиберсе, — дедилер олар.4
— Не ичюн сиз, Муса ве Харун, халкъны оларнынъ ишинден къалдырасынъыз? Юре беринъиз ишинъизге! — деди оларгъа Мысыр падишасы.5 — Мына, бу ернинъ халкъы чокъ сайылыдыр. Сиз исе оны ишинден къалдырасынъыз, — деп къошты фыравун.
6
О куню фыравун халкъ незаретчилерине ве реберлерге:7
— Тюневин ве обирскунь кирпич ясамакъ ичюн халкъкъа тобан бере эдинъиз. Илериде исе берменъиз. Тобанны озьлери юрип джыйсынлар.8 Лякин олар тюневин ве обирскунь не къадар кирпич япкъан олсалар, о къадар да япсынлар. Кирпичлернинъ сайысыны эксильтменъиз. Олар тенбеллер, онынъ ичюн олар: «Барайыкъ ве Аллагъа къурбан чалайыкъ», — деп къычыралар.
9 Оларгъа чокъча иш беринъиз. Олар чалышсынлар ве ялан лафкъа инанмасынлар, — деп эмир этти.
10
Халкъ незаретчилери ве онынъ реберлери чыкъып, халкъкъа: — Фыравун бойле деп айта: «Сизге тобан бермейджегим.11 Озюнъиз барынъыз ве озьлеринъизге тобанны къайда тапсанъыз, андан алынъыз. Ишинъизден исе бир шей эксильмейджек», — дедилер.
12
Халкъ тобан ерине ашлыкъ сапларыны джыймакъ ичюн бутюн Мысыр топрагъында дагъылды.13 Незаретчилер исе меджбур этип:
— Куньлюк ишинъизни эр кунь, сизде тобан олгъан вакъыттаки киби, япынъыз, — дей эдилер.14
Фыравун незаретчилери къойгъан исраилли реберлерни котеклеп: — Не ичюн тюневин ве бугунь, шимдигедже олгъаны дайын, кирпичлернинъ керекли сайысыны япмадынъыз? — айта эдилер.15
Исраиль халкъынынъ реберлери, фыравунгъа келип, онъа: — Не ичюн сен бизлернен, озь къулларынънен, бойле япасынъ? — айтып къыямет къопардылар.16 — Бизге, къулларынъа, тобан бермейлер, амма «кирпичлерни исе япынъыз», деп айталар. Мына, бизни, къулларынъны, уралар. Халкъынъа бу гунадыр.
17
Амма о: — Сиз тенбельсинъиз, тенбельсинъиздир. Онынъ ичюн сизлер: «Барып, РАББИге къурбан чалайыкъ», — дейсинъиз.18 Шимди исе барынъыз да, чалышынъыз. Тобанны сизге бермезлер, амма кирпичлернинъ тайинленген сайысыны беринъиз, — деп айтты.
19
«Кирпичлернинъ эр куньге керекли сайысыны эксильтменъиз», деген сёзлерде Исраиль реберлери башларына тюшкен беляларны корьдилер.20
Башлыкълар оларнынъ фыравундан чыкъкъанларыны беклеп тургъан Муса ве Харуннен корюштилер.21 Оларгъа:
— Сиз ичюн фыравун ве онынъ къулларынынъ огюнде бизим яхшы адымызны аякъ асты эттинъиз. Сиз, бизни ольдюрсинлер деп, оларнынъ къолларына къылыч бердинъиз. РАББИ буны корьсюн ве сизге бунынъ ичюн джеза берсин, — дедилер.22
Сонъ Муса РАББИге бойле деди: — Эй, я Раббим! Не ичюн Сен шу халкъны бойле белягъа огъраттынъ? Не ичюн мени ёлладынъ?23 Мен фыравунгъа келип, Сенинъ адынъдан лаф этип башлагъанымдан сонъ, о, бу халкъкъа даа зияде яманлыкълар япмагъа башлады. Бизни къуртармагъа истединъ, лякин ойле де Озь халкъынъны къуртармадынъ.
1
РАББИ исе Мусагъа: — Энди Мен фыравуннен не япаджагъымны корерсинъ. Къудретиме бойсунып, о, оларны йиберер. Къудретиме бойсунып, оларны озь топрагъындан къувалар биле, — деди.2
Алла Мусагъа бойле деди: — Мен — РАББИ.3 Мен Ибраимге, Исхакъкъа, Якъупкъа «Къудретли Алла» адынен келе эдим, лякин Мен «РАББИ» деген адымнен оларгъа ачылмадым.
4 Мен оларгъа Ханаан топрагъыны, олар вакътынджа яшагъан топракъны бермеге васиет эттим.
5 Мен мысырлылар исраиллилерни къуллукъта туткъанлары акъкъында оларнынъ инъильтилерини эшиттим ве Озюмнинъ васиетимни хатырладым.
6 Бойлеликнен, Исраиль огъулларына айт: «Мен — РАББИ. Сизни мысырлыларнынъ зулумындан алып чыкъарым, оларнынъ къуллугъындан азат этерим ве къудретимни косьтерип буюк белялар ярдымынен сизлерни къуртарырым.
7 Сизни Озюм халкъым этип, къабул этерим ве сизге Алла олурым. Сонъ сиз Мен — РАББИ сизни Мысыр топрагъындан, Мысыр зулумындан алып чыкъкъан сизинъ Алланъыз олгъанымны билирсинъиз.
8 Мен сизни Ибраимге, Исхакъкъа ве Якъупкъа бермеге емин эткен топракъкъа кирсетирим ве оны мулькюнъиз этип, сизге берерим. Мен — РАББИ».
9
Муса буны Исраиль огъулларына айтты, лякин олар рухтан тюшкенлери ве къуллугъы агъыр олгъаны себебинден Мусаны динълемедилер.10
РАББИ Мусагъа даа бойле деди:11
— Фыравунгъа, Мысыр падишасына барып, онъа, Исраиль огъулларыны озь топрагъындан йиберсин, деп айт.12
Муса РАББИнинъ огюнде бойле деди: — Бакъ, Исраиль огъуллары биле мени динълемейлер, насыл этип фыравун мени динълейджек? Чиркин меним лафым.13
Сонъ РАББИ Муса ве Харуннен лаф этип, Исраиль огъулларыны Мысыр топрагъындан чыкъармакъ ичюн, Исраиль огъулларына ве Мысыр падишасы олгъан фыравунгъа аит эмирлерни оларгъа берди.14
Мына, исраилли къабилелерининъ башлыкълары. Исраильнинъ биринджи огълу олгъан Рубеннинъ огъуллары: Ханох, Паллу, Хецрон ве Карми. Бу — Рубенден чыкъкъан къоранталар.15
Шимеоннынъ огъуллары: Емуэл, Ямин, Охад, Яхин, Цохар ве ханаанлы къызнынъ огълу Шаул. Бу — Шимеондан чыкъкъан къоранталар.16
Мына, къоранталарына коре, Левий огъулларынынъ адлары: Гершон, Кехат ве Мерарий. Левий 137 йыл яшады.17 Гершоннынъ огъуллары: Ливни, Шимий ве оларнынъ къоранталары.
18 Кехатнынъ огъуллары: Амрам, Ицхар, Хеврон ве Уззиэл. Кехат 133 йыл яшады.
19 Мерарийнинъ огъуллары: Махлий ве Муший. Мына, эвлятларына коре, Левийден чыкъкъан къоранталар.
20
Амрам аласы Екеведге эвленди, ве о, Амрамгъа Харун ве Мусаны тапты. Амрам 137 йыл яшады.21
Ицхарнынъ огъуллары: Корах, Нефег ве Зикри.22
Уззиэлнинъ огъуллары: Мишаэл, Элцафан ве Ситри.23
Харун Нахшоннынъ къыз къардашы олгъан Амминадавнынъ къызына Элишевагъа эвленди. О, Харунгъа Надав, Авиху, Элазар ве Итамар адлы огъулларны тапты.24
Корахнынъ огъуллары: Ассир, Элкъана ве Авиасаф. Бу — Корахтан чыкъкъан къоранталар.25
Харуннынъ огълу Элазар Путиэлнинъ бир къызына эвленди. О, Харунгъа Пинехасны тапты. Мына, къоранталарына коре, Левий къабилелерининъ башлыкълары.26
Мына Харун ве Муса. РАББИ оларгъа бойле айткъан эди: — Исраиль огъулларыны ордуларынен Мысыр топрагъындан алып чыкъынъыз.27
Мысыр падишасы олгъан фыравунгъа да, олар — Муса ве Харун озьлери, Исраиль огъулларыны Мысыр топрагъындан алып чыкъмакъ акъкъында айткъан эдилер.28
Бойлеликнен, РАББИ Мысыр топрагъында Мусанен лаф эткенде,29 онъа бойле айткъан эди:
— Мен — РАББИ! Мысыр падишасы олгъан фыравунгъа Мен санъа бутюн айткъанларымны айт.30
Муса исе РАББИнинъ огюнде: — Иште, меним нутугъым чиркин. Насыл этип, фыравун меним айткъанларымны динълейджек? — деди.1
Лякин РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Бакъ, Мен сени фыравунгъа Алла киби этип къойдым, агъанъ Харун да сенинъ пейгъамберинъ оладжакъ.2 Мен санъа бутюн эмир эткенлеримни онъа айтаджакъсынъ. Агъанъ Харун исе, Исраиль огъулларыны озь топрагъындан йиберсин деп, фыравунгъа айтаджакъ.
3 Лякин Мен онынъ юрегини таш киби этерим ве Мысыр топрагъында чокътан-чокъ аляметлеримни ве аджайип шейлеримни япарым.
4 Фыравун сизни динълемейджек, ве Мен, Озь къудретимни косьтерип, буюк белялар ярдымынен Меним ордуларымны, Исраиль огъулларынынъ халкъыны Мысыр топрагъындан алып чыкъарым.
5 Мен, Озь къудретимни Мысыргъа косьтерип, Исраиль огъулларыны мысырлыларынъ арасындан алып чыкъкъанымдан сонъ, эписи мысырлылар «Мен — РАББИ» олгъанымны билирлер.
6
Муса ве Харун, РАББИ насыл айткъан олса, ойле де яптылар.7
Олар фыравунгъа буны айтып башлагъанларында, Муса 80 яшына эди, агъасы Харун исе — 83.8
[8-9] РАББИ Мусагъа ве Харунгъа: — Фыравун сизге: «Аджайип шей япынъыз», — деп айтса, сен Харунгъа: «Таягъынъны ал да, фыравуннынъ огюне ташла. Таякъ йылан олур», — деп айт, — деди.9
10
Муса ве Харун, фыравунгъа келип, РАББИ эмир эткени дайын яптылар. Харун таягъыны фыравун ве онынъ къуллары огюнде ташлады, ве о, йылан олды.11 Фыравун акъыллы адамларны ве ырымджыларны чагъыртты. Бу Мысыр тылсымджылары озь тылсымларынен айны шуны яптылар:
12 олардан эр бири озь таягъыны ташлады, ве олар йыланлар олдылар. Амма Харуннынъ таягъы оларнынъ таякъларыны ютты.
13 Фыравуннынъ юреги таш киби олды, ве РАББИ айткъаны дайын, о, оларны динълемеди.
14
РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Фыравуннынъ юреги инат, халкъны йибермеге истемей.15 Ярын йылангъа айлангъан таягъынъны къолунъа алып, фыравунгъа бар да, о, сув янына чыкъкъанда, сен онынъ ёлунда, дерья ялысында тур.
16 Онъа да бойле деп айт: «РАББИ, еудийлернинъ Алласы мени санъа буны айтмакъ ичюн ёллады: “Манъа сахрада ибадет этсинлер деп, Меним халкъымны йибер”. Лякин сен аля даа динълемединъ.
17 РАББИ бойле айта: “Мен — РАББИ олгъанымны сен япкъанларымдан билирсинъ”. Мына бу къолумдаки таякънен мен Ниль дерьядаки сувгъа урарым, ве о, къангъа айланыр.
18 Дерьядаки балыкъ олер, дерья да фена къокъу даркъатып башлар, ве мысырлылар дерьядаки сувны ичип оламазлар».
19
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Агъанъ Харунгъа бойле деп айт: «Таягъынъны алып, къолунъны Мысыр топрагъынынъ сувларына: онынъ озенлерине, сув акъынларына, голлерине ве эписи хавузларына тараф котер. Олар къангъа айланырлар, бутюн Мысыр топрагъындаки эм таш, эм агъач савутларында биле къан олур».20
Муса ве Харун, РАББИ оларгъа насыл эмир эткен олса, ойле де яптылар. Харун, фыравун ве онынъ къулларынынъ козьлери огюнде озь таягъыны котерип, дерья сувуна урды ве дерьядаки бутюн сув къангъа айланды.21 Дерьядаки балыкъ олип озен сасыгъаны ичюн, мысырлылар дерьядаки сувны ичип оламай эдилер. Бутюн Мысыр топрагъында къан эди.
22 Амма Мысыр тылсымджылары озь тылсымларынен айны шуны яптылар. Фыравуннынъ юреги таш киби олды, ве о, РАББИ айткъаны киби, Мусанен Харунны динълемеди.
23 Фыравун айланып эвине кетти. Лякин бу шейлер онъа тесир этмеди.
24 Эписи мысырлылар исе ичмеге сув тапмакъ ичюн дерья янындаки ерни къазып башладылар, чюнки олар озендеки сувны ичип оламай эдилер.
25
РАББИ дерьяны харап эткенине еди кунь толды.1
РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Фыравунгъа барып, онъа айт: «РАББИ бойле айта: “Манъа ибадет этмек ичюн, халкъымны йибер.2 Оларны йибермеге разы олмасанъ эгер, Мен бутюн сенинъ топрагъынъны бакъаларгъа толдурырым.
3 Дерьянынъ ичи бакъаларгъа толып-ташар, ве олар чыкъып, сенинъ эвинъе, юкълагъан еринъе, тёшегинъе, хызметчилеринънинъ ве халкъынънынъ эвлерине, собаларынъа ве хамыр савутларынъа биле кирерлер.
4 Олар сенинъ, халкъынънынъ ве эписи хызметчилеринънинъ устюне чыкъарлар”».
5
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Агъанъ Харунгъа бойле деп айт: «Таягъынъны алып, къолунъны озенлернинъ, сув акъымларынынъ ве голлернинъ устьлерине узатып, Мысыр топрагъына бакъаларны чыкъар».6
Харун къолуны Мысыр сувларынынъ устюне узатып, бакъаларны чыкъарды, ве бакъалар чыкъып, Мысыр топрагъыны къапладылар.7 Амма Мысыр тылсымджылары, озьлерининъ тылсымларынен айны шуны япып, бакъаларны Мысыр топрагъына чыкъардылар.
8
Сонъ фыравун, Мусанен Харунны чагъыртып, оларгъа: — Менден ве халкъымдан бакъаларны ёкъ этсин деп, РАББИге мен ичюн дуа этинъиз. Сонъ мен, РАББИге къурбан чалмакъ ичюн, Исраиль халкъыны йиберерим, — деп айтты.9
Муса фыравунгъа бойле деди: — Бакъалар сенде, халкъынъда, эвлеринъде ёкъ олып, тек дерьяда къалсынлар деп, сен ичюн, хызметчилеринъ ве халкъынъ ичюн дуа этеджегимнинъ вакътыны манъа озюнъ бильдир.10
Фыравун онъа: — Ярын, — деп айтты. Муса онъа бойле джевап берди: — Айткъанынъ киби олур. Бойледже биль: бизим Алламыз олгъан РАББИ киби кимсе ёкъ.11 Бакъалар сенден, эвлеринъден, хызметчилеринъден ве халкъынъдан кетерлер. Олар тек Ниль дерьясында къалырлар.
12
Муса ве Харун фыравундан чыкъкъан сонъ, Муса фыравунгъа ёллангъан бакъалар акъкъында РАББИге дуа этти.13 РАББИ Муса сорагъаны киби, этти: бакъалар мысырлыларнынъ эвлеринде, азбарларында, тарлаларында ольдилер.
14 Оларны обаладылар, ве ер сасып башлады.
15 Фыравун, енгиллик олгъаныны корип, юрегини таш киби къаттырды ве, РАББИ айткъаны дайын, Мусанен Харунны динълемеди.
16
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Харунгъа бойле деп айт: «Таягъынъны котерип, оны топракъкъа ур, ве бутюн Мысыр топрагъынынъ тозу боджеклерге айланыр».17
Олар ойле де яптылар. Харун, къолундаки таягъыны котерип, топракъкъа урды, ве адамларнен айванларнынъ устю боджеклерге толды. Бутюн Мысыр топрагъы бою топракъ тозу боджеклерге айланды.18
Тылсымджылар озь тылсымларынен боджеклерни япмагъа тырыштылар, амма япып оламадылар. Адамларнен айванларнынъ устю-башы исе боджек эди.19
Сонъ тылсымджылар фыравунгъа: — Керчектен, аллалар озь къудретини косьтерелер, — деп айттылар. Лякин фыравуннынъ юреги таш киби къатты эди, ве о, РАББИ айткъаны киби, динълемеди.20
РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Ярын саба эрте турып, фыравун сувнынъ янына кельгенде, онынъ огюне бар ве онъа айт: «РАББИ бойле деп айта: “Сахрада Манъа ибадет этсин деп, халкъымны йибер.21 Меним халкъымны йибермесенъ эгер, Мен санъа, хызметчилеринъе, халкъынъа ве эвлеринъе чокътан-чокъ копек чибинлерини ёлларым, ве мысырлыларнынъ эвлеринен яшагъан ерлери чибинлерге толур.
22 О куню Меним халкъым яшагъан Гошен топрагъыны Мен айырарым, ве анда чибинлер олмаз. О заман, Мен — РАББИ, бу топракъта олгъанымны билирсинъ.
23 Меним халкъымны чибинлерден къорчалап, оны сенинъ халкъынъдан фаркълы этеджегим. Бу алямет ярын оладжакъ”».
24
РАББИ ойле де япты: фыравуннынъ эвине, хызметчилерининъ эвлерине ве бутюн Мысыр топрагъына чокътан-чокъ чибинлер учып кельди. Ер юзю чибинлерден харап олаята эди.25
Фыравун, Мусанен Харунны озюне чагъыртып, оларгъа: — Бу топракътан кетмейип, сизинъ Алланъызгъа къурбан чалынъыз, — деди.26
Лякин Муса онъа бойле джевап къайтарды: — Буны япмакънынъ чареси ёкъ, чюнки РАББИге къурбан чалсакъ, мысырлылар ичюн бу арам олур. Мысырлылар ичюн арам олгъан къурбанны оларнынъ козьлери огюнде чалсакъ эгер, олар бизлерни ташларнен урмазлармы?27 Биз учь куньлюк ёлгъа сахрагъа чыкъайыкъ ве, РАББИ бизге айткъаны киби, Онъа, бизим Алламызгъа къурбан чалайыкъ.
28
Фыравун бойле деп айтты: — Сахрада РАББИге, сизинъ Алланъызгъа къурбан чалмакъ ичюн, мен сизни йиберерим, тек узакъ кетменъиз. Меним ичюн дуа этинъиз.29
Муса бойле джевап къайтарды: — Иште, мен сенден чыкъып кетип, РАББИге дуа этерим, ве чибинлер сенден, хызметчилеринъден, халкъынъдан ярын учып кетерлер. Тек, РАББИге къурбан чалмакъ ичюн халкъны йибермейип, яландан вазгеч.30
Сонъ Муса фыравундан чыкъып, РАББИге дуа этти.31
РАББИ Муса сорагъаны киби япып, фыравундан, онынъ хызметчилеринден ве халкъындан чибинлерни ёкъ этти, бир данеси биле къалмады.32
Лякин фыравун юрегини таш киби этти ве кене де халкъны йибермеди.1
РАББИ Мусагъа бойле деди: — Фыравунгъа барып, бойле айт: «РАББИ, еудийлернинъ Алласы, бойле деп айта: “Манъа къурбан чалмакъ ичюн, Меним халкъымны йибер”.2 Эгер сен оларны йибермеге истемесенъ ве оларны даа тутсанъ,
3 мына РАББИ тарладаки айванларынъны, атларны, эшеклерни, девелерни, сыгъырларны, бугъаларны ве къой-эчкилерни джезалар: баягъы агъыр хасталыкъ олур.
4 Амма РАББИ исраиллилернинъ айванларыны мысырлыларнынъ айванларындан айырар, ве Исраиль огъулларынынъ бутюн айванларындан исе бири ольмез.
5 РАББИ вакътыны бильдирип: “Бу мемлекетте Мен буны ярын этеджегим”, — деди».
6
Айланыр куню РАББИ буны да япты, ве мысырлыларнынъ эписи айванлары олип кеттилер, Исраиль огъулларынынъ айванларындан исе бири ольмеди.7 Фыравун бильмек ичюн адамларны ёллады, ве, иште, Исраиль огъулларынынъ бутюн айванларындан бири ольмегенини бильди. Лякин фыравуннынъ юреги таш киби эди, ве о, исраиллилерни йибермеди.
8
Сонъ РАББИ Мусанен Харунгъа бойле деди: — Собадан бирер толу авуч куль алынъыз да, Муса оны фыравуннынъ козю огюнде кокке сепсин.9 Бутюн Мысыр топрагъында тоз котерилир, ве бутюн Мысыр топрагъындаки адамларнынъ ве айванларнынъ устьлеринде иринлеген чибанлар пейда олур.
10
Олар, собадан куль алып, фыравуннынъ козю огюне кельдилер. Муса оны кокке септи, ве адамларнынъ, айванларнынъ устьлеринде иринлеген чибанлар пейда олды.11 Тылсымджылар чибанлар ичюн Мусагъа къаршы турып оламадылар, чюнки эписи мысырлыларнен тылсымджыларда чибанлар бар эди.
12
Лякин РАББИ фыравуннынъ юрегини таш киби этти, ве о, РАББИ айткъаны киби, Мусанен Харунны динълемеди.13
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Ярын саба эрте турып, фыравуннынъ козю огюне бар да, онъа бойле деп айт: «РАББИ, еудийлернинъ Алласы, бойле деп айта: “Манъа ибадет этмек ичюн, Меним халкъымны йибер.14 Йибермесенъ эгер, бутюн дюньяда Манъа ошагъан кимсе олмагъаныны биль деп, бу сефер Мен сенинъ, хызметчилеринъ ве халкъынъ башына эписи беляларны ёлларым.
15 Къудретимни косьтерип, сенинъ ве халкъынънынъ устюне дешетли белямны йибермеге истеген олсам, сен чокътан берли ер юзюнден ёкъ олур эдинъ.
16 Лякин санъа къудретим корюнсин деп ве бутюн ер юзюнде Меним адым намлы олсун деп, Мен сени сакълап къалдырдым.
17 Сен исе, даа Меним халкъымны йибермейип, онъа къаршы турасын.
18 Бунынъ ичюн, Мен ярын, тамам бу вакъыт, Мысыр дюньягъа кельген вакъыттан берли шимдигедже, анда олмагъан баягъы къоркъунчлы бурчакъ ёлларым.
19 Шимди сюрюлеринъни ве тарлада олгъан эписини джыймакъ ичюн адамларны ёлла. Эвге джыйылмайып, тарлада къалгъан эписи адамларнен айванларгъа исе бурчакъ тюшер, ве олар олерлер”».
20
Фыравуннынъ хызметчилеринден базылары, РАББИнинъ сёзлеринден къоркъып, озь сюрюлеринен къулларыны ашыкъып эвлерине джыйдылар.21 РАББИнинъ сёзлерине къулакъ асмагъан адамлар исе сюрюлеринен къулларыны тарлада къалдырдылар.
22
РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Къолунъны кокке тараф узат, ве бутюн Мысыр топрагъына: адамларгъа, айванларгъа ве Мысырдаки ашлыкънынъ бутюнине бурчакъ тюшер.23
Муса озь таягъыны кокке тараф котерди. РАББИ кок гурюльтисинен бурчакъны йиберди, ве ер юзю бою атеш даркъала эди. Бойле шекильде РАББИ Мысыр топрагъына бурчакъны ягъдырды.24 Бурчакъ тюше эди, ве бурчакъ арасында атеш де анда, де мында алевлене эди. Мысыр мемлекети пейда олгъан вакъыттан берли олмагъан, бутюн Мысыр топрагъында бойле баягъы къоркъунчлы бурчакъ эди.
25 Бутюн Мысыр топрагъы бою, тарлаларда олгъан бутюнини: адамдан башлап айвангъадже, — бурчакъ къырды. Тарлада оськен эписи осюмликлерни урды, тарлада оськен эписи тереклерни де бурчакъ сындырды.
26 Тек Исраиль огъуллары отургъан Гошен виляетинде бурчакъ олмады.
27
Фыравун, адамларны ёллап, Мусанен Харунны чагъыртты ве оларгъа: — Бу сефери мен гуна къазандым. РАББИ — адалетлидир, меннен халкъым исе къабаатлымыз.28 Меним ичюн РАББИге дуа этинъиз, Алланынъ гурюльтилери ве бурчакъ токътасынлар, ве мен сизлерни артыкъ тутмайып йиберерим, — деп айтты.
29
Муса онъа бойле джевап къайтарды: — Мен шеэрден чыкъып, къолларымны котерип, РАББИге дуа этеджегим. Ер юзю — РАББИнинъ мулькю олгъаныны биль деп, кок гурюльтилери токътар ве бурчакъ башкъа олмаз.30 Лякин мен билем ки, сен ве сенинъ хызметчилеринъ аля даа РАББИ-Таалядан къоркъмайсынъыз.
31
Бурчакъ кетенни ве арпаны урды, чюнки арпа энди баш тёкти, кетен исе чичеклеп башлады.32 Богъдайны ве къызыл богъдайны исе урмады, чюнки олар кечче етише эдилер.
33
Муса, фыравундан кетип, шеэрден чыкъты ве къолларыны РАББИге тараф узатты, ве аман кок гурюльтисинен бурчакъ токътады, ягъмур да ер юзюне ягъмакъны токътатты.34
Ягъмур, кок гурюльтиси ве бурчакънынъ токътагъанларыны корип, фыравун хызметчилеринен эп инатланып, бир даа гуна къазанды.35 Фыравуннынъ юреги таш киби къатты эди, ве о, РАББИ Муса ярдымынен айткъаны киби, Исраиль огъулларыны йибермеди.
1
РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Фыравунгъа бар. Мен онынъ ве хызметчилерининъ юреклерини инатландырттым. Шимди Мен бу аляметлеримни оларнынъ козьлери огюнде япып олурым.2 Сен исе огълунънен торунынъа бу мысырлыларнен дешетли шейлерни япкъанларымны ве анда косьтерген аляметлерим акъкъында айтып олурсынъ. Бойлеликнен, сиз Мен — РАББИ олгъанымны биледжексиз.
3
Мусанен Харун, фыравунгъа келип, онъа бойле дедилер: — РАББИ, еудийлернинъ Алласы, бойле деп айта: «Сен даа не къадар вакъыт Манъа бойсунмайджакъсынъ? Манъа ибадет этмек ичюн, халкъымны йибер.4 Эгер сен Меним халкъымны йибермесенъ, ярын Мен бутюн мемлекетинъе сарынчкъа ёлларым.
5 О, ер юзюни ойле къаплар ки, ерни корьмеге чареси олмаз. О, сизде топрагъынъызда бурчакътан сагъ къалгъан эр шейни ашар. Тарлаларынъызда оськен эписи тереклеринъизни де бутюнлей кемирир.
6 Сарынчкъа эвлеринъни, эписи хызметчилеринънинъ эвлерини, эписи мысырлыларнынъ эвлерининъ ичини толдурыр. Буны не бабаларынъ, не къартбабаларынъ ер юзюнде яшап башлагъан куньлеринден бу куньгедже корьмедилер».
Сонъ айланып, Муса фыравундан чыкъып кетти.7
Шу вакъыт хызметчилери фыравунгъа: — О, бизни даа чокъ вакъыт тузакъта тутаджакъмы? Бу адамлар РАББИге, оларнынъ Алласына ибадет этсинлер деп, оларны йибер. Мысыр гъайып олгъаныны сен аля даа корьмейсинъми, аджеба? — деп айттылар.8
Мусанен Харунны фыравунгъа къайтардылар. Фыравун оларгъа бойле деп айтты: — Барынъыз, РАББИге, сизинъ Алланъызгъа ибадет этинъиз. Аранъыздан ким кетеджек?9
Муса исе онъа: — Биз уфакъ балаларымыз ве къартларымызнен, огъулларымыз ве къызларымызнен, къой-эчкилеримиз ве малларымызнен берабер кетеджекмиз, чюнки бизде РАББИнинъ байрамыдыр, — деди.10
Фыравун оларгъа бойле деп айтты: — Мен сизни балаларынъызнен берабер йиберсем, РАББИ керчектен де сизнен! Коресинъиз, ниетинъиз къара!11 Ёкъ, тек акъайлар барып, РАББИге ибадет этсинлер, чюнки сиз буны сорагъан эдинъиз.
Сонъ оларны фыравундан къувдылар.12
О вакъыт РАББИ Мусагъа бойле деди: — Мысыр топрагъына тараф къолунъны узат, бутюн Мысыр топрагъыны сарынчкъа бассын ве топрагъындаки бутюн отны, бурчакътан аман къалгъан бутюн шейлерни ашасын.13
Муса таягъыны Мысыр топрагъына тараф узатты, ве РАББИ бу мемлекетке, бутюн кунь ве бутюн гедже девам эткен шаркъий ельни уфюртти. Саба ачылмаздан шаркъий ель сарынчкъаны кетирген эди.14 Сарынчкъа, бутюн Мысыр топрагъыны басып алып, бутюн мемлекетни толдурды. Бойле сарынчкъа эвель олмагъан эди, бундан сонъ да олмайджакъ.
15 О, бутюн ер юзюни ойле къаплады ки, ерни корьмеге чареси ёкъ эди. О, бутюн мемлекетнинъ отуны ашады ве бурчакътан аман къалгъан тереклердеки махсулларны ашады. Бутюн Мысыр топрагъында не тереклернинъ устюнде, не де тарладаки от устюнде ешиллик къалмады.
16
Фыравун ашыкъып, Мусанен Харунны озюне чагъыртты ве оларгъа: — РАББИнинъ, сизинъ Алланъызнынъ огюнде ве сизинъ огюнъизде мен гуна къазандым.17 Шимди исе гунамны даа бир кере багъышланъыз ве, менден бу олюмни къайтарсын деп, РАББИге, сизинъ Алланъызгъа дуа этинъиз, — деди.
18
Муса фыравундан чыкъып, РАББИге дуа этти.19 РАББИ къаршы кельген тарафтан фена кучьлю гъарбий ельни уфюртти, ве о ель, сарынчкъаны алып кетип, Къызыл денъизге ташлады. Бутюн Мысыр мемлекетинде бир сарынчкъа биле къалмады.
20 Лякин РАББИ фыравуннынъ юрегини таш киби этти, ве о, Исраиль огъулларыны йибермеди.
21
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деп айтты: — Къолунъны кокке тараф узат, ве бутюн Мысыр топрагъында къаранлыкъ, сезильген къаранлыкъ олур.22
Муса къолуны кокке тараф узатты, ве бутюн Мысыр топрагъыны учь кунь девамында зифт къаранлыкъ къаплап алды.23 Бири-бирини корьмейип, ич бир кимсе ерлеринден учь кунь турмады. Эписи Исраиль огъулларынынъ эвлеринде исе ярыкъ бар эди.
24
Фыравун Мусанен Харунны чагъыртып, оларгъа: — Барынъыз ве РАББИге ибадет этинъиз, тек къой-эчкилеринъиз ве малларынъыз къалсын, балаларынъыз исе сизлернен кетсинлер, — деди.25
— Ёкъ, — деди Муса, — РАББИге, бизим Алламызгъа бутюнлей якъылгъан ве башкъа къурбанларны чалмакъ ичюн айванларны бизге бер.26 Бизим сюрюлеримиз, бир баш къалмайып, бизнен кетсин, чюнки биз РАББИге, бизим Алламызгъа къурбанларны олардан аладжакъмыз. Лякин анда кельмегендже, РАББИге нени къурбан чаладжагъымызны биз бильмейджекмиз.
27
Лякин РАББИ фыравуннынъ юрегини таш киби этти, ве о, оларны йибермеге истемеди.28 Мусагъа исе фыравун бойле деди:
— Бар кет! Мукъайт ол, козюм корьмесин сени, козюм корьген куню исе — олерсинъ!29
— Айткъанынъ киби де олур, — деди Муса, — мен козюнъе бир даа корюнмем.1
РАББИ Мусагъа: — Мен фыравун ве мысырлыларнынъ башына даа бир фелякет кетиририм. Ондан сонъ о, сизлерни мындан йиберер. Сизни йибергенде, мындан сизни асыл къуваджакъ.2 Халкъкъа исе айт ки, эр бир акъай озь къомшусындан, эр бир къадын да озь къомшусындан кумюш ве алтын шейлерни сорап алсынлар, — деди.
3
РАББИ халкъына мысырлыларнынъ козьлеринде мерамет берди. Мусанынъ озю Мысыр топрагъында фыравуннынъ къуллары ве халкънынъ козю огюнде баягъы буюк адам эди.4
Муса фыравунгъа деди ки: — РАББИ бойле деп айта: «Яры геджеде Мен Мысыр бою кечерим.5 О заман озь тахтында отургъан фыравуннынъ биринджи догъгъан баласындан башлап, дегирмен ташларында ун чеккен хызметчи апайнынъ биринджи догъгъан баласынадже Мысыр топрагъында олгъан эр бир биринджи догъгъан бала ве айванларнынъ бутюн биринджи догъгъан балалары оледжектир.
6 Бутюн Мысыр топрагъында даа олмагъан, эм де башкъа олмайджакъ буюк фигъан къопаджакътыр.
7 Эписи Исраиль огъулларына исе не адамгъа, не де айвангъа зарар олмаз. О заман, РАББИ мысырлылар ве исраиллилер арасында фаркъ эткенини билирсинъиз».
8 Сенинъ эписи къулларынъ манъа келип седжде этерлер ве: «Сен ёлбашчылыкъ эткен бутюн халкъынънен чыкъып кет», — деп айтарлар. Бундан сонъ мен чыкъып кетерим.
Сонъ Муса фыравундан гъазапнен чыкъып кетти.9
РАББИ Мусагъа: — Меним аджайип шейлерим Мысыр топрагъында чокълашсынлар деп, фыравун сизни динълемейджек, — деген эди.10
Муса ве Харун фыравуннынъ огюнде бу аджайип шейлернинъ эписини яптылар, амма РАББИ фыравуннынъ юрегини таш киби этти, ве о, Исраиль халкъыны озь топрагъындан йибермеди.1
Мысыр топрагъында РАББИ Мусагъа ве Харунгъа бойле деп айтты:2
— Бу ай сизде айларнынъ башы олсун. Йылнынъ айларындан о, биринджи олсун.3 Бутюн Исраиль джемиетине айтынъыз ки, бу айнынъ онунджы куню эр бир адам озь къорантасына коре къой-эчкилеринден бирини алсын. Эр бир къорантагъа бирер айван олсун.
4 Эгер къоранта бир айванны ашап битирип оламайджакъ киби уфакъ олса, эвине энъ якъын олгъан къомшусынен берабер джан сайысына коре айван алсын. Ким не къадар ашайджагъына коре, озюнъизге айван сайып алынъыз.
5 Айван сизде къусурсыз, эркек ве бир яшлы олмакъ керек. Оны къозулардан я да улакълардан алынъыз.
6 О, сизде бу айнынъ он дёртюнджи кунюнедже турсун. О заман бутюн Исраиль джемиетининъ топлашувы оны акъшам сойсун.
7 Онынъ къанындан алып, айванны ашайджакъ эвлеринде къапу первазынынъ эки тарафыны ве устюни якъсынлар.
8 Онынъ этини шу геджеси атешке къызартып, ашап битирсинлер. Оны маясыз хамырдан пишкен питенен ве аджджы отларнен ашасынлар.
9 Оны чий я да сувгъа пиширип ашаманъыз, амма башынен, аягъынен ве ич алятынен берабер атешке къызартып ашанъыз.
10 Ондан сабагъадже бир шей къалдырманъыз. Амма ондан къалгъаныны сабагъадже атеште якъынъыз.
11 Оны бойле ашанъыз: беллеринъиз багълы олсун, аякъкъапларынъыз аякъларынъызда, таякъларынъыз исе къолларынъызда олсун. Оны ашыкъчанлыкънен ашанъыз. Бу — РАББИнинъ Песахыдыр .
12
Мен исе тамам бу геджеси Мысыр топрагъындан кечерим ве адамдан башлап айванларгъа баргъандже, Мысыр топрагъында олгъан эр бир биринджи догъгъан баланы ольдюририм ве эписи Мысыр аллаларыны джезаларым. Мен — РАББИм.13 Сиз олгъан эвлер устюндеки къан бельги олур. Мен къанны корерим ве сизинъ янынъыздан кечип кетерим. Мысыр топрагъыны къыргъанымда, сизни къыргъан фелякет олмаз.
14
Бу кунь сиз ичюн хатырлаткъан кунь олсун: оны РАББИге байрам оларакъ несильден несильге япынъыз. Сиз ичюн бу эбедий эмирдир.15
Еди кунь маясыз пишкен пите ашанъыз. Энъ биринджи кунюнден башлап, эвлеринъизден маяны ёкъ этинъиз. Ким биринджи куньден башлап, единджи куньгедже минген хамырдан пишкен пите ашаса, о джан Исраиль халкъындан айырылыр.16 Биринджи куню сизде мукъаддес къурултай оладжакъ, единджи куню де мукъаддес къурултай оладжакътыр. Бу куньлери ич бир тюрлю иш япмагъа олмай. Сизге ялынъыз ашамакъ ичюн аш пиширмеге мумкюн.
17 Маясыз Пишкен Пите Байрамыны япынъыз, чюнки тамам бу куню Мен сизинъ ордуларынъызны Мысыр топрагъындан чыкъардым. Бу кунни эбедий урф-адет оларакъ несильден несильге япынъыз.
18 Биринджи айнынъ он дёртюнджи куннинъ акъшамындан башлап, шу айнынъ йигирми биринджи куннинъ акъшамынадже маясыз пишкен пите ашанъыз.
19 Эвлеринъизде еди кунь мая олмамакъ керек, чюнки ким минген хамырдан пишкен пите ашаса, о джан, кельмешекми я да шу ернинъ темель сакиними олсун, Исраиль джемиетинден айырыладжакътыр.
20 Минген хамырдан бир шей ашаманъыз. Эр бир яшагъан еринъизде маясыз пишкен пите ашанъыз.
21
Муса, эписи Исраиль акъсакъалларыны чагъыртып, оларгъа бойле деди: — Къоранталарынъызгъа коре айванларны сайлап алынъыз ве оларны сойып, Песахны азырланъыз.22 Эзов отунынъ деметини алып, савутта олгъан къангъа батырып, савуттаки къаннен къапу первазынынъ устюни ве эки тарафыны якъынъыз. Сиз исе биринъиз озь эвинъизнинъ къапусындан сабагъадже чыкъманъыз.
23 РАББИ Мысырны къырмагъа чыкъып, къапу первазынынъ устюндеки ве эки тарафындаки къанны корип, къапуларынынъ янларындан кечип кетер ве олюм кетириджи Мелекке, сизге зарар кетирмек ичюн, эвлеринъизге кирмеге бермез.
24 Буны озьлеринъиз ве огъулларынъыз эбедий къанун оларакъ кутюнъиз.
25 Озю айткъаны дайын, сизге РАББИ береджек топракъкъа киргенинъизде, бу адетни кутюнъиз.
26 Балаларынъыз сизден: «Бу насыл адет я?» — деп сорагъанларында исе,
27 оларгъа: «Бу — Мысырда мысырлыларгъа зарар кетиргенде, Исраиль огъулларынынъ эвлери янларындан кечип кеткен, эвлеримизни къуртаргъан РАББИге Песах къурбаныдыр», — деп айтынъыз.
Халкъ, седждеге къапанып, ибадет этти.28
Исраиль огъуллары кетип, Мусагъа ве Харунгъа РАББИ эмир эткени киби, ойле де яптылар.29
Яры геджеде РАББИ Мысыр топрагъында олгъан эписи биринджи догъгъан балаларны, тахтында отургъан фыравуннынъ биринджи догъгъан баласындан башлап, зинданда отургъан эсирнинъ биринджи догъгъан баласынадже, айванларнынъ бутюн биринджи балаларыны да ольдюрди.30 Геджеси фыравун, онынъ эписи къуллары ве бутюн Мысыр турды. Мысырлыларда буюк къыямет къопты, чюнки олю олмагъан эв ёкъ эди.
31 Фыравун бу геджеси Муса ве Харунны чагъыртты ве:
— Турунъыз! Эм сиз, эм Исраиль огъуллары халкъымнынъ арасындан чыкъып кетинъиз. Барынъыз да, айткъанынъыз дайын, РАББИге ибадет этинъиз.32 Айткъанынъыз дайын, озь къой-эчкилеринъизни ве туварларынъызны алынъыз. Кетинъиз ве манъа эйилик тиленъиз, — деди.
33
Халкъны о топракътан тез-тез ёлламакъ ичюн, мысырлылар оларны къувалай эдилер, чюнки олар: «Биз эпимиз олермиз», — деп айта эдилер.34 Халкъ озюнинъ экшимеген хамырыны алып кетти. Урбаларына сарылгъан оларнынъ хамыр савутлары омузларында эдилер.
35 Исраиллилер, Муса айткъаны киби япып, мысырлылардан кумюш шейлерни, алтын шейлерни ве урбаларны сорадылар.
36 РАББИ исе мысырлыларнынъ козьлеринде халкъкъа мераметлик берди: мысырлылар халкъкъа шейлер бердилер, ве исраиллилер мысырлыларнынъ барлыгъыны алып кеттилер.
37
Сонъ Исраиль огъуллары Раамсес шеэринден Суккот деген ерге ёл алдылар. Оларнынъ сайысы, къадынлар ве балалардан гъайры, 600 бинъге якъын джаяв кеткен акъайлар эди.38 Оларнен берабер чешит миллетлерден чокъ адамлар ве баягъы буюк сюрюни асыл эткен къой-эчкилернен туварлар да чыкъып кеттилер.
39 Мысырдан алып чыкъкъан хамырдан олар маясыз пите пиширдилер, чюнки хамыр экшимеген эди. Олар Мысырдан къувалангъан эдилер ве вакъыт джоймагъа имкянлары олмагъанындан, озьлерине ашны биле азырламадылар.
40
Исраиль огъулларынынъ Мысырда яшап тургъан вакъты 430 йыл эди.41 430 йыл кечкен сонъ, тамам бу куннинъ геджесинен РАББИнинъ бутюн ордулары Мысыр топрагъындан чыкъып кетти.
42
О гедже РАББИ буюк дикъкъат иле Исраиль огъулларыны Мысырдан алып чыкъа эди. Бунынъ ичюн несильден несильге бутюн Исраиль огъуллары бу геджеси юкъламайып, РАББИге ибадет этсинлер.43
Мусанен Харунгъа РАББИ бойле деп айтты: — Мына Песахнынъ низамнамеси: ич бир ябанджы оны ашамасын.44 Кумюшке сатын алынгъан эр бир къул исе сюннет этильген сонъ Песахны ашамакъ мумкюн.
45 Вакътынджа яшагъан адамнен ыргъат исе оны ашамасын.
46 Оны бир эв ичинде, сабагъадже къалдырмайып, ашамакъ керек. Этни эвден чыкъарманъыз, кемиклерини де парламанъыз.
47 Исраиль огъулларынынъ бутюн джемиети Песахны тутмакъ кереклер.
48 Эгер сенде вакътынджа яшамакъ ичюн кельмешек ерлешип, РАББИнинъ Песахыны япмагъа истесе, онынъ эвинде олгъан эписи эркеклерни сюннет эт. Сонъ о, Песахны япмакъ мумкюн, ве энди ернинъ темель сакини дайын олур. Ич бир сюннет этильмеген исе оны ашамасын.
49 Эм темель сакинге, эм аранъызда яшамакъ ичюн ерлешкен кельмешекке бир къанун олсун.
50
Эписи Исраиль огъуллары, РАББИ Мусагъа ве Харунгъа насыл эмир эткен олса, ойле де яптылар.51
Тамам бу куню РАББИ Мысыр топрагъындан Исраиль огъулларыны ордуларынен чыкъарды.1
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди:2
— Исраиль огъулларында эр бир биринджи догъгъан джанны, эм адамдан, эм айвандан догъгъан баласыны Манъа айырып элялла, чюнки олар Менимки.3
Муса халкъкъа бойле деди: — Мысырдан, къуллукъ топрагъындан чыкъкъан бу кунни акъылынъызда тутунъыз, чюнки РАББИ сизни андан Озь къудретинен чыкъарды. Бу куню минген хамырдан пишкен питени ашаманъыз.4 Сиз бугунь, баарьнинъ ильк куньлеринде ёлгъа чыкъасынъыз.
5 Сизинъ Алланъыз олгъан РАББИ сютнен бал акъкъан топракъны, ханаанлыларнынъ, хитлилернинъ, аморлыларнынъ, хивлилернинъ, евуслыларнынъ топрагъыны деделеринъизге бермеге емин этти. О, сизни бу топракъкъа кирсеткен сонъ, бу айда бойле адетни тутмакъ керексинъиз:
6 еди кунь маясыз пишкен пите ашанъыз, единджи куню исе РАББИнинъ байрамы олур.
7 Еди кунь маясыз пишкен пите ашамакъ керек. Сизде ве бутюн яшагъан топрагъынъызда маянен пишкен бир шей, не маянынъ озю олмасын.
8 Огълунъа да о куньде бойле айтып илян эт: «Бу — мен Мысырдан чыкъкъанда, РАББИ манъа нелер япкъанларына хатырадыр».
9 РАББИнинъ къануны агъзынъызда олсун деп, бу шей сизге къолунъыздаки бельги киби ве манълайынъызгъа сарылгъан саргъы ерине олсун, чюнки РАББИ сизни Озь къудретинен Мысырдан алып чыкъты.
10 Бойлеликнен, бу низамнамени йылдан йылгъа тайинленген вакъытта ерине кетир!
11
РАББИ сизге ве деделеринъизге бу ерлер акъкъында емин этти. О, сизни ханаанлыларнынъ топрагъына ерлештирген сонъ ве бу топракъны сизге берген сонъ,12 эр бир биринджи догъгъан огъланларынъызны ве айванларынъызнынъ биринджи догъгъан балаларыны РАББИге багъышланъыз. Огъланлар ве эркеклер — РАББИнинъки.
13 Эшекнинъ биринджи догъгъан эркек баласы ичюн къой я да эчкининъ эркек баласыны беринъиз. Бермеге истемесенъиз эгер, эшек баласынынъ бойнуны сындырынъыз. Эписи биринджи догъгъан огъланларынъыз ичюн айваннынъ янъы догъгъан баласыны беринъиз.
14 Огъулларынъыз сенден: «Бу недир?» — деп сорагъанда, оларгъа бойле деп айтынъыз: «Къуллукъ топрагъындан, РАББИ бизни Озь къудретинен Мысырдан алып чыкъты.
15 Бизни йибермемек ичюн фыравун инатланып тургъанда, РАББИ адамнынъ биринджи догъгъан баласындан башлап, айванларнынъ биринджи догъгъан несилине баргъандже, Мысыр топрагъында эписи биринджи догъгъан балаларны ольдюрди. Онынъ ичюн мен биринджи догъгъан эр бир эркек несильни РАББИге къурбан чалам, огъулларымдан биринджи догъгъан балалары ичюн исе акъкъыны тёлейим.
16 Бу, къолунъыздаки бельги киби ве манълайынъызгъа сарылгъан саргъы ерине олсун, чюнки РАББИ бизни Озь къудретинен Мысырдан алып чыкъты».
17
Фыравун исраиллилерни йиберген сонъ, Алла: «Халкъ, озюне къаршы дженк этиледжегини корип, пешман этмесин ве Мысыргъа къайтмасын», — деп, халкъны Фелестин топрагъынынъ ёлундан, о, якъын олса да, алып бармады.18 Алла халкъны айланчыкъ сахра ёлунен Къызыл денъиз тарафына алып кетти. Силялы исраиллилер Мысыр топрагъындан чыкъып кеттилер.
19
Муса Юсуфнынъ кемиклерини янына алды, чюнки Юсуф: «Сизге Алла келир, ве сиз меним кемиклеримни мындан янынъызгъа алып чыкъынъыз», — деп, Исраиль огъулларыны емин эттирди.20
Исраиль огъуллары, Суккоттан чыкъып, сахранынъ сонъунда олгъан Этам деген ерде ордунен ерлештилер.21 Оларнынъ оглеринде РАББИ Озю кете эди. Куньдюз ёлны косьтерип, булут диреги киби, гедже исе ёлны ярыкълатып, атеш диреги киби. Бунынъ ичюн олар эм куньдюз, эм геджеси кетип ола эдилер.
22 Халкънынъ козю огюнде куньдюз — булут диреги, геджеси — атеш диреги ич ёкъ олмай эди.
1
[1-2] РАББИ Мусагъа: — Исраиль огъулларына бойле деп айт: арткъа айланынъыз. Пи-Хахиротнынъ огюнде, Мигдол ве денъиз арасында, Баал-Цефоннынъ огюнде ордунен ерлешинъиз. Денъизнинъ янында Баал-Цефоннынъ къаршысында ордунен ерлешинъиз.2
3 Фыравун исраиллилер акъкъында: «Олар бу ернинъ ёлуны шашырдылар. Оларны сахра къапатты», — деп айтар.
4 Мен онынъ юрегини таш киби этерим, ве о, оларнынъ артларындан къувалар. Мен исе фыравунгъа ве онынъ бутюн ордусына япкъан ишимде шуретимни косьтеририм. Сонъ мысырлылар, Мен — РАББИ олгъанымны билирлер, — деди.
Исраиллилер ойле де яптылар.5
Халкънынъ къачкъаны акъкъында Мысыр падишасына хабер этильген эди. Фыравун ве онынъ хызметчилери бу халкъкъа япкъан ишлерине языкъсындылар. — Недир бизим эткенимиз? — дедилер олар. — Не ичюн биз, исраиллилер бизге даа хызмет этмесинлер деп, оларны йибердик?6
Фыравун озь арабасыны екти, озь халкъыны да янына алды.7 О, 600 дане энъ яхшы арабаларны ве Мысырдаки эписи арабаларны, оларнынъ эписи башлыкъларыны да алды.
8 РАББИ Мысыр падишасы олгъан фыравуннынъ юрегини таш киби этти, ве о, исраиллилернинъ артларындан къувалады. Исраиль огъуллары исе РАББИнинъ къудретли къолу астында кете эдилер.
9 Мысырлылар, фыравуннынъ арабаларынен олгъан эписи атлары ве атлылары, онынъ бутюн ордусы исраиллилернинъ артларындан къуваладылар ве денъиз ялысында, Пи-Хахирот огюнде, Баал-Цефон янында ерлешкен исраиллилерге еттилер.
10 Фыравун якъынлашкъанда, Исраиль огъуллары аркъаларына айланып бакътылар ве артларындан мысырлыларнынъ кельгенлерини корьдилер. Исраиль огъуллары пек къоркътылар ве ярдым сорап РАББИге ялвардылар.
11 Олар Мусагъа:
— Мысырда къабир олмагъаны ичюн, сен бизни сахрагъа ольмеге алып кельдинъми? Бизни Мысырдан алып чыкъып бизнен япкъанынъ недир?12 Биз Мысырда санъа: «Бизни озь алымызгъа къалдыр. Мысырлыларгъа чалыша берейик», — деп айтмадыкъмы? Чюнки биз ичюн мысырлыларгъа къуллукъ эткенимиз сахрада ольгенимизден бинъ къат яхшыдыр, — дедилер.
13
Амма Муса халкъкъа: — Къоркъманъыз. Къатты турунъыз ве РАББИ бугунь сизни къуртаргъаныны корерсинъиз. Чюнки бугунь корьген мысырлыларны сиз бир даа омюрбилля корьмезсинъиз.14 Сизинъ еринъизге РАББИ дженк этеджек, сиз исе тынч олунъыз, — деди.
15
РАББИ Мусагъа: — Сен не, ярдым сорап, Манъа ялварасынъ? Исраиллилерге: «Ёлунъызны девам этинъиз», — деп айт.16 Сен исе, таягъынъны котерип ве къолунъны денъизге тараф узатып, оны экиге боль. Сонъ исраиллилер денъизнинъ ортасында олгъан топракъ устюнден кечерлер.
17 Мен исе мысырлыларнынъ юреклерини таш киби этерим. Олар исраиллилернинъ артларындан кетерлер. Мен фыравунгъа ве онынъ бутюн ордусына, онынъ арабаларына ве онынъ атлыларына япкъан ишимде шуретимни косьтеририм.
18 Фыравунда, онынъ арабаларында ве онынъ атлыларында Озь Шуретимни косьтергенимде, мысырлылар, Мен — РАББИ олгъанымны билирлер, — деди.
19
Исраиллилер ордунынъ огюнде кеткен Алланынъ Мелеги ёлгъа чыкъып, оларнынъ артларындан кетти. Булут диреги де оглеринден кетип, артларындан турды.20 О, мысырлылар ве исраиллилернинъ ордулары арасында турды. Бирлери ичюн о, булут ве къаранлыкъ эди, башкъалары ичюн исе о, геджени ярыкълата эди. Бутюн гедже девамында бири-дигерлеринен якъынлашмадылар.
21
Муса къолуны денъизге къаршы узатты. РАББИ исе, кучьлю шаркъий ельни уфюртип, бутюн гедже денъиз сувларыны айдады ве денъизни топракъкъа чевирди. Денъиз экиге болюнди,22 ве Исраиль огъуллары денъиз ортасындан, топракътан кеттилер. Сувлар исе оларнынъ онъ ве сол тарафларында дивар олып тура эдилер.
23 Мысырлылар оларнынъ пешинден къуваладылар ве артларындан фыравуннынъ эписи атлары, онынъ арабалары ве атлылары денъизнинъ ортасына кирдилер.
24 Саба танъда РАББИ атеш ве булут дирегинден мысырлыларнынъ ордусына бакъты ве оларнынъ сыраларыны къалабалыкъ этти.
25 Оларнынъ арабаларындан копчеклерни алды да, арабалары зорнен кете эдилер. Мысырлылар:
— Исраиллилерден къачайыкъ, чюнки РАББИ оларнынъ ерине бизге къаршы дженк эте, — дедилер.26
РАББИ Мусагъа: — Къолунъны денъизге тараф узат. Сувлар арткъа, мысырлыларгъа, оларнынъ арабаларына, оларнынъ атлыларына къайтырлар, — деди.27
Муса къолуны денъизге тараф узатты, ве сабасына сув озюнинъ ерине къайтты. Мысырлылар сувнынъ къаршысына чапкъанда, РАББИ оларны денъизнинъ ортасында сувгъа ташлады.28 Сув, арткъа къайтып, исраиллилернинъ артларындан денъизге кирген бутюн фыравун ордусынынъ арабаларыны ве атлыларны къапатты. Олардан бири сагъ къалмады.
29 Исраиль огъуллары исе денъиз ортасындаки топракътан кечтилер. Сувлар оларнынъ онъ ве сол тарафларында дивар олып турдылар.
30 О куню РАББИ исраиллилерни мысырлыларнынъ къолундан къуртарды. Исраиллилер денъизнинъ ялысында мысырлыларнынъ олюлерини корьдилер.
31 Сонъ исраиллилер РАББИнинъ къудрети мысырлыларнен не япкъаныны корьдилер. Халкъ, РАББИден къоркъып, Онъа ве Онынъ къулу олгъан Мусагъа инанды. О заман Муса ве Исраиль огъуллары РАББИге бу тюркюни йырладылар:
1
РАББИге йырлайым, чюнки О, юксек котерильгендир! О, атны ве устюндеки атлыны денъизге ташлады.2
РАББИ — меним къудретим, меним макътав тюркюмдир, О, манъа къуртулыш берди. О, меним Аллам, Оны макътарым! О, бабамнынъ Алласы, Онынъ адыны юксельтирим.3
РАББИ — аскердир! Онынъ ады — РАББИ!4
О, фыравуннынъ арабаларыны ве онынъ ордусыны денъизге ташлады; фыравуннынъ энъ яхшы башлыкълары Къызыл денъизде богъулдылар.5
Оларны терен денъиз ютты; олар таш дайын сув тюбюне кеттилер.6
РАББИ! Сенинъ онъ къолунъ къудретнен нам къазанды! РАББИ! Сенинъ онъ къолунъ душманны йыкъты!7
Озь буюк улулыгъынъда Сен Санъа къаршы чыкъкъанларны ёкъ эттинъ. Сен Озь гъазабынъны ёлладынъ, ве о, оларны тобан дайын якъты.8
Нефесинъ уфюрди, ве сувлар котерильдилер, сувлар, байырлар киби, турдылар, денъизнинъ ортасындаки терен сувлар къою олдылар.9
Душман деди ки: «Артларындан къувалап, артларына етерим, авны болерим. Оларнен джаным тояр, къылычымны чекерим, къолум оларны къырар».10
Сен нефесинънен уфюрдинъ, ве оларны денъиз къаплады, олар терен сувлар ичине къуршун дайын далдылар.11
РАББИ! Аллаларнынъ арасында Сен дайын ким бар? Мукъаддесликнен улу олгъан, макътавларгъа даима ляйыкъ олгъан, ве аджайип шейлер япкъан Сен дайын ким бар?12
Сен Озь онъ къолунъны узаттынъ — оларны ер ютты.13
Сен Озь мераметинънен Озюнъ къуртаргъан бу халкъкъа ёлны косьтересинъ. Озь къудретинънен Сенинъ отургъан еринъе бу халкъны алып кетесинъ.14
Халкълар эшитирлер ве титрерлер; Фелестин сакинлерини дешет басар.15
О заман Эдом башлыкълары титрерлер, Моав ёлбашчыларыны къоркъу басар, Ханааннынъ эписи сакинлери мугъайырлар.16
Олар къоркъу ве дешет тюбюнде къалсынлар! РАББИ! Сенинъ халкъынъ кечкендже, Сен Озюнъе айырып алгъан халкъынъ кечкендже, олар къолунънынъ къудретинден таш дайын тильсиз олурлар.17
РАББИ! Сенинъ мулькюнънинъ дагъына, Озюнъе отурмакъ ичюн эткен ерге, Я Рабби, Сенинъ къолларынъ яратаджакъ мукъаддес ерге Озь халкъынъны алып кирсет ве ерлештир!18
РАББИ асырлар боюнджа ве эбедиен падишалыкъ этеджектир!19
Фыравуннынъ атлары арабаларынен ве атлыларынен берабер денъизге киргенде, РАББИ оларнынъ устюне денъиз сувларыны къайтарды. Исраиллилер исе денъиз ортасындаки топракътан кечтилер.20
Сонъ Харуннынъ татасы Мерьем пейгъамбер къолуна даре алды. Онынъ артындан эписи къадынлар, дарелерини алып, ойнап чыкътылар.21 Мерьем оларнынъ оглеринде йырлады:
РАББИге йырланъыз, чюнки О, юксек котерильгендир, атны ве устюндеки атлыны денъизге ташлады!22
Муса исраиллилерни Къызыл денъиз янындан алып кетти, ве олар Шур сахрасына кельдилер. Олар сахра бою учь кунь кеттилер, амма сувны тапалмадылар.23 Марагъа келип, Марадаки сувны ичалмай эдилер, чюнки о, аджджы эди. Онынъ ичюн бу ер Мара деп адландырылгъандыр.
24 Халкъ Мусагъа шикяет иле:
— Бизлер не ичеджекмиз? — дедилер.25
Муса, ярдым сорап, РАББИге ялварды. РАББИ исе онъа бир терек косьтерди. Муса терекнинъ парчасыны сувгъа ташлады, ве сув татлы олды. Анда РАББИ халкъкъа низамнаме ве къанунны берди, анда да халкъны сынады.26 О, деди ки:
— Эгер сизлер РАББИ-Таалянъызнынъ айткъанларыны эшитсенъиз ве Онынъ козю алдында Онынъ истегенини этсенъиз, эгер эмирлерине къулакъ ассанъыз ве Онынъ эписи низамнамелерини кутьсенъиз, о заман Мен мысырлыларгъа ёллагъан хасталыкълардан бирини сизге ёлламам. Чюнки Мен — РАББИм, сенинъ Тедавийиджинъим.27
Исраиллилер Элим деген ерге кельдилер. Анда он эки чокъракъ ве етмиш хурма тереги бар эди. Олар анда сувларнынъ янларында ордунен ерлештилер.1
Мысыр топрагъындан чыкъкъанларына экинджи айнынъ он бешинджи кунюнде Исраиль огъулларынынъ бутюн джемиети, Элимден ёлгъа чыкъып, Элим ве Синай арасында ерлешкен Син сахрасына кельди.2 Сахрада исе исраиллилернинъ бутюн джемиети Муса ве Харунгъа къаршы шикяетленди.
3 Исраиллилер оларгъа:
— Ах, эгер биз къазан-къазан этлер янында отургъанымызда, тойгъандже отьмек ашагъанымызда, Мысыр топрагъында РАББИнинъ къолундан ольген олсакъ! Сиз бизлерни, бутюн бу джемиетни ачлыкътан ольдюрмек ичюн, бу сахрагъа кетирдинъиз, — дедилер.4
РАББИ Мусагъа: — Иште, Мен сизлерге коктен отьмекни ягъмур дайын ягъдырырым. Халкъ, эр кунь чыкъып, оны кунюне еткени къадар джыйсын. Мен оларны сынайым: Къануныма коре бойсунып, яшайджакълармы — ёкъмы экен.5 Алтынджы куню исе кетиргенлерини сакъласынлар. Бу азырлагъанлары, башкъа куню джыйгъанларына коре, эки къат чокъ олур, — деди.
6
Муса ве Харун эписи исраиллилерге: — Мысыр топрагъындан керчектен РАББИ сизни чыкъаргъаны акъкъында акъшам биледжексинъиз.7 Сабалайын РАББИнинъ Шуретини корерсинъиз, чюнки О, Озюне къаршы олгъан шикяетинъизни эшитти. Я биз ким олгъанмыз? Не ичюн бизге къаршы шикяетленесинъиз? — дедилер.
8 Муса деди ки:
— РАББИ сизге акъшам эт, саба исе тойгъандже отьмек береджек, чюнки РАББИ Озюне къаршы шикяетленгенинъизни эшитти. Я биз ким олгъанмыз? Шикяетинъиз бизге къаршы дегиль, амма РАББИге къаршыдыр.9
Муса Харунгъа бойле деди: — Исраиль огъулларынынъ бутюн джемиетине барып: «РАББИнинъ юзю огюне якъынлашынъыз, чюнки О, шикяетинъизни эшитти», — деп айт.10
Харун Исраиль огъулларынынъ бутюн джемиетине айткъанда, олар сахрагъа айланып бакътылар, ве, иште, булутта РАББИнинъ Шурети пейда олгъаныны корьдилер.11
[11-12] РАББИ Мусагъа: — Мен исраиллилернинъ шикяетини эшиттим. Оларгъа бойле деп айт: «Акъшам эт ашайджакъсынъыз, саба исе отьмекке тояджакъсынъыз. О вакъыт Мен — РАББИ, сизинъ Алланъыз олгъанымны биледжексинъиз», — деди.12
13
Акъшам боденелер учып кельдилер ве орду тёпесини къапладылар. Сабалайын исе орду янына чыкъ тюшкен эди.14 Чыкъ котерильди, ве мына, сахранынъ устюнде недир уфакъ, пулчыкъларгъа ошагъан, ерге тюшкен къырав дайын, бир шей ятмакъта.
15 Исраиллилер, буны корип, бири-биринден:
— Бу недир? — деп айта эдилер, чюнки бунынъ не олгъаныны бильмей эдилер. Муса оларгъа: — Бу ашамакъ ичюн берильген РАББИнинъ отьмегидир.16 РАББИнинъ эмир эткени будыр: «Эр биринъиз оны ашап битиреджегинъиз къадар джыйынъыз. Бир адамгъа бир чанакъ джыйынъыз, чадырынъызда къач джан олгъанына коре алынъыз», — деди.
17
Исраиллилер ойле де яптылар: кими чокъ, кими аз джыйдылар.18 Чанакънен ольчедилер. Эм чокъ джыйгъан союнда арткъач ёкъ эди, эм аз джыйгъан союнда да эксиклиги олмады. Эр бири ашап битиреджеги къадар джыйды.
19 Муса оларгъа:
— Буны сабагъадже кимсе къалдырмасын, — деди.20
Лякин олар Мусанынъ айткъаныны динълемедилер, ве базылары бундан сабагъадже къалдырдылар. Къалдыргъанлары исе къуртлады, ве фена къокъу даркъата башлады. Муса оларгъа зияде ачувланды.21 Саба эрте эр бири оны ашап битиреджеги къадар джыя эди. Кунеш къыздыргъанда исе о, ирип кете эди.
22
Алтынджы куню олар отьмекни эки къат чокъ, эр бир адам башына экишер чанакъ джыйдылар. Джемиетнинъ эписи башлыкълары Мусагъа келип буны айттылар.23 Муса оларгъа:
— РАББИнинъ айткъаны будыр: «Ярын — раатлыкъ, РАББИге ибадет этмек ичюн мукъаддес раатлыкъ кунюдир. Къызартыладжакъ шейлеринъизни къызартынъыз, пишириледжек шейлеринъизни пиширинъиз, къалгъаныны исе четке къойып, сабагъадже тутунъыз», — деди.24
Олар оны, Муса эмир эткени дайын, сабагъадже къалдырдылар. О, фена къокъу джайратмады ве къуртламады.25 Муса деди ки:
— Оны бугунь ашанъыз, чюнки бугунь — РАББИге ибадет этмек ичюн раатлыкъ куню. Оны бугунь чёльде тапалмазсынъыз.26 Алты кунь девамында оны джыйынъыз, единджи куню исе — раатлыкъ. О, бу куню олмаз.
27
Лякин халкъ арасындан базылары единджи куню де оны джыймагъа чыкътылар, амма тапалмадылар.28 Сонъ РАББИ Мусагъа:
— Сиз Меним эмирлеримни ве къанунларымны кутьмесинден даа чокъ вакъыт къачынаджакъсынъызмы?29 Бакъынъыз, РАББИ сизге раатлыкъ кунюни берди. Шунынъ ичюн О, сизлерге алтынджы куню эки куньлюк отьмек бере. Эпинъиз ерлеринъизде къалынъыз. Единджи куню ич бир кимсе озь еринден чыкъмасын, — деди.
30
Сонъ халкъ единджи куню раатланды.31
Бу отьмекке исраиллилер «манна» деген ад къойды. О, кориандр урлугъы киби, беяз тюсте эди; лезети исе баллы пите дайын эди.32 Муса деди ки:
— РАББИнинъ эмир эткени будыр: «Сизни Мысыр топрагъындан чыкъаргъан сонъ, Мен сахрада сизге ашаткъан отьмекни корьсюнлер деп, несилинъизге сакъламакъ ичюн, бир чанакъны маннагъа толдурынъыз».33
Муса Харунгъа: — Бир савут ал да, ичине толу чанакъ маннаны къой. Оны несилинъизге къалдырмакъ ичюн, Алланынъ огюне кетир, — деди.34
РАББИ Мусагъа эмир эткени киби, Харун, оны сакъламакъ ичюн, Шаатлыкъ огюне къойды.35
Исраиль огъуллары маннаны отурыла-билир топракъкъа кельгенлерине къадар къыркъ йыл девамында ашадылар. Олар маннаны Ханаан топрагъы сынъырына кельгенлерине къадар ашадылар.36 Чанакъ исе эфанынъ он пайда бир пайыдыр.
1
РАББИнинъ эмиринен исраиллилернинъ бутюн джемиети Син сахрасындан чыкъып, озь ёлуны алдылар ве Рефидим деген ерде ордунен ерлештилер. Анда халкъкъа ичмек ичюн, сув ёкъ эди.2 Халкъ Мусанен къавгъа этип:
— Бизге ичмеге сув беринъиз, — дей эди. Муса оларгъа: — Не ичюн сиз меннен къавгъа этесинъиз? Не ичюн РАББИни сынайсынъыз? — деди.3
Анда халкъ сувсай эди ве Мусагъа къаршы шикяетленип: — Бизни Мысырдан неге алып чыкътынъ? Бизни, балаларымызны ве сюрюлеримизни сувсузлыкътан ольдюрмек ичюн алып чыкътынъмы? — дей эди.4
Муса, ярдым сорап, РАББИге ялварды: — Бу халкънен мен не япайым? Даа бираз вакъыт кечсе, олар мени ташнен урарлар.5
РАББИ Мусагъа: — Халкънынъ огюнден кеч. Янынъа Исраиль акъсакъалларындан бир къачыны ал. Эм де Ниль дерьясына ургъан таягъынъны къолунъа алып кеч.6 Иште, Хоревдеки къая устюнде Мен алдынъа турарым. Сен къаягъа урарсынъ, ве ондан сув чыкъар. Оны халкъ ичер, — деди.
Исраиль акъсакъалларынынъ козьлери огюнде Муса ойле де япты.7
О ернинъ адыны Масса ве Мерива деп къойдылар, чюнки исраиллилер, къавгъа эте эдилер ве: «Арамызда РАББИ бармы я да ёкъмы?» — деп РАББИни сынай эдилер.8
Амалеклилер келип, Рефидим деген ерде исраиллилернен дженк эттилер.9
Муса Ехошуагъа бойле деди: — Озюнъе акъайларны сайлап ал да, барып амалеклилернен дженклеш. Ярын мен байыр тёпесинде турарым, къолумда да Алланынъ таягъы олур.10
Ехошуа, Муса онъа айткъаны киби япып, амалеклилернен дженклешмеге кетти. Муса, Харун ве Хур исе байырнынъ тёпесине чыкътылар.11 Муса къолларыны котергенде — исраиллилер енъе эдилер, къолларыны тюшюргенде исе — амалеклилер енъе эди.
12 Лякин Мусанынъ къоллары болдурды. О вакъыт Харун ве Хур, таш алып, онынъ тюбюне къойдылар, ве Муса онынъ устюне отурды. Харуннен Хур исе онынъ къолларыны тутып турдылар, бири — бир тарафтан, экинджиси исе — экинджи тарафтан. Кунь баткъандже Мусанынъ эки къолу котерилип тургъан эди.
13 Амалекке къаршы къылычларнен дженклешип, Ехошуа онынъ устюнден гъалип чыкъты.
14
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Буны акъылда тутмакъ ичюн, эльязмада язып, Ехошуанынъ къулагъына мытлакъа къой ки, Мен ер юзюнде амалеклилернинъ изини биле къалдырмам.15
Сонъ Муса РАББИге къурбан чалынгъан ерни къурды, онъа «РАББИ — Меним Байрагъым» деген ад къойды16 ве бойле деди:
— Къолларым РАББИге котерильгенлери ичюн, О, Амалекке къаршы несильден-несильге дженк этеджек.1
Мусанынъ къайнатасы Мидьяннынъ руханийи Итро, РАББИ Мысырдан исраиллилерни алып чыкъкъанда, Муса ве Озюнинъ халкъы Исраиль ичюн Алланынъ япкъан эписи шейлери акъкъында эшитти.2 О заман Мусанынъ къайнатасы Итро ондан эвель эвине къайтарылгъан Мусанынъ апайыны Циппораны
3 ве онынъ эки огълуны озюне чагъыртты. Олардан бирининъ ады Гершом эди, чюнки Муса: «Мен ябанджы ерде вакътынджа яшагъан адам олдым», — дей эди.
4 Экинджисининъ ады исе Элиэзер эди, чюнки Муса: «Бабамнынъ Алласы, манъа ярдымджы олып, мени фыравуннынъ къылычындан къорчалады», — деп айта эди.
5 Мусанынъ къайнатасы Итро Мусанынъ апайы ве балаларынен сахрагъа, Алланынъ дагъы янында ордунен ерлешкен Мусагъа келип,
6 онъа бойле хабер ёллады:
— Мен, сенинъ къайнатанъ Итро, ве сенинъ апайынъ, ве онен берабер эки огълунъ санъа келемиз.7
Муса къайнатасыны къаршыламагъа чыкъты, онъа бель букти ве оны опьти. Бири-биринен сорашкъанларындан сонъ, олар чадыргъа кирдилер.8 Сонъ Муса къайнатасына Исраиль ичюн РАББИ фыравуннен ве эписи мысырлыларнен япкъанларыны икяе этти. Эм ёлда расткельген эписи къыйынлыкълар акъкъында ве РАББИ оларны фыравуннынъ ве мысырлыларнынъ къолларындан насыл къуртаргъаны акъкъында да икяе этти.
9 Исраиллилерни мысырлылардан ве фыравуннынъ къолларындан къуртаргъанда, РАББИ исраиллилерге япкъан эйиликлерине Итро къуванды
10 ве бойле деди:
— Сизни мысырлыларнынъ ве фыравуннынъ къолундан къуртаргъан ве бу халкъны мысырлыларнынъ укюминден азат эткен РАББИге бинъ шукюрлер олсун!11 Шимди мен билем ки: РАББИ эписи аллалардан буюк, чюнки О, бойле шейлер япып, исраиллилерни гъурурлы мысырлыларнынъ аллаларындан къуртарды.
12
Сонъ Мусанынъ къайнатасы Итро Аллагъа бутюнлей якъылгъан ве башкъа къурбанлар чалды. Сонъ Алланынъ огюнде Мусанынъ къайнатасынен берабер аш ашамакъ ичюн, Харун ве Исраильнинъ акъсакъаллары кельдилер.13
Айланыр куню Муса, халкъны махкеме этмек ичюн, отурды, ве халкъ Мусанынъ огюнде сабадан акъшамгъадже турды.14 Мусанынъ къайнатасы Муса халкънен япкъанларынынъ эписини корип, ондан:
— Бу, сенинъ халкънен япкъанынъ недир? Не ичюн сен бутюн кунь отурасынъ, халкъ исе сенинъ огюнъде сабадан акъшамгъадже тура? — деп сорады.15
— Халкъ манъа, Алланынъ ирадесини бильмек ичюн, келе, — деди Муса къайнатасына.16 — Оларда насылдыр иш чыкъкъанда, олар манъа келелер. Мен исе, даваларыны чезип, оларгъа Алланынъ низамнамелеринен къанунларыны огретем.
17
Лякин Мусанынъ къайнатасы онъа бойле деди: — Сенинъ япкъанларынъ яхшы дегиль.18 Сен озюнъни ве сеннен олгъан халкъны къыйнайджакъсынъ, чюнки сен ичюн бу пек агъыр иш: сен оны бир озюнъ баш этамазсынъ.
19 Шимди айткъанларымны динъле, мен санъа акъыл огретейим, ве Алла сеннен олур. Сен халкъ ичюн Алланынъ огюнде араджы олып, Аллагъа оларнынъ даваларыны еткиз.
20 Оларгъа Алланынъ низамнамелерини ве къанунларыны огрет. Насыл яшамакъ ве насыл ишлер япмакъны халкъкъа огрет.
21 Озюнъе исе бутюн халкътан къабилиетли, Алладан къоркъкъан, ачкозь олмагъан ве адалетли адамларны сайлап ал да, оларны халкънынъ устюне бинъбашы, юзбашы, эллибашы ве онбашы оларакъ къой.
22 Олар даима халкънынъ даваларыны чезсинлер. Эр бир пек муим иш акъкъында сени хабердар этип, чезмесини санъа берсинлер, уфакъ-тюфек даваларны исе озьлери чезсинлер. Санъа къолайджа олур, ишнинъ агъырлыгъы оларгъа да тюшер.
23 Бу — Алланынъ санъа эмири. Сен буны япсанъ эгер, чыдап олурсынъ. Бутюн халкъ исе къанаатленип, озь ерине эсен-аман къайтыр.
24
Муса къайнатасынынъ айткъанларыны динъледи ве онынъ эписи айткъанларыны япты.25 Муса бутюн Исраильден къабилиетли адамларны сайлады ве оларны халкънынъ башлыкълары этип, я да бинъбашы, юзбашы, эллибашы ве онбашы оларакъ къойды.
26 Олар даима халкънынъ даваларыны чезе эдилер: муим ишлер акъкъында Мусагъа хабер этип, чезмесини онъа бере эдилер, уфакъ-тюфек даваларны исе озьлери чезе эдилер.
27
Сонъ Муса къайнатасынен сагълыкълашты, ве о, озь топрагъына кетти.1
Исраиллилернинъ Мысыр топрагъындан чыкъкъанларынынъ тамам учюнджи айы догъгъанда, олар Синай сахрасына кельдилер.2 Рефидимден чыкъып, Синай сахрасына кельдилер ве анда, сахрада, ордунен ерлештилер. Исраиллилер анда, дагънынъ къаршысында орду олып ерлешти.
3 Муса Алланынъ огюне котерильди. РАББИ дагъдан оны чагъырып:
— Якъупнынъ эвлятларына, Исраиль огъулларына бойле деп айт ве хабер эт:4 «Сиз мысырлыларгъа нелер япкъанымны ве сизни къартал къанатларында киби ташып, Озюме кетиргенимни корьдинъиз.
5 Демек, эгер сиз Меним айткъанларымны динълесенъиз ве Меним васиетимни кутьсенъиз, эписи халкълардан Меним къысметим олурсынъыз. Чюнки бутюн ер — Менимкидир.
6 Сизлер исе — Меним руханийлернинъ падишалыгъым ве мукъаддес халкъым олурсынъыз». Исраиль огъулларына айтаджакъ сёзлеринъ будыр, — деди.
7
Муса келип, халкънынъ эписи акъсакъалларыны чагъырып, оларгъа РАББИ эмир эткен бутюн бу сёзлерни айтып берди.8 Бутюн халкъ:
— РАББИнинъ бутюн айткъанларыны япармыз, — деп бир агъыздан джевап берди. Муса халкънынъ сёзлерини РАББИге айтты.9 РАББИ исе Мусагъа:
— Мен сеннен лакъырды эткенимни халкъ эшитсин ве санъа эбедиен инансын деп, Мен санъа къою булутта келирим, — деди. Сонъ Муса халкъкъа РАББИнинъ сёзлерини бильдирди.10 РАББИ Мусагъа:
— Халкъкъа барып, оны бугунь ве ярын эляллат.11 Учюнджи куньге азыр олмакъ ичюн, озь урбаларыны ювсунлар, чюнки учюнджи куню бутюн халкънынъ козю огюнде РАББИ Синай дагъына энер.
12 Халкъ ичюн дагънынъ чевре-четине сызыкъ сыз ве бойле деп айт: «Дагъгъа чыкъмагъа ве онынъ этегине токъунмагъа сакъынынъыз. Дагъгъа токъунгъан эр кимни ольдюринъиз,
13 амма бу адамгъа къолнен токъунманъыз: оны ташларнен урып, я да окънен атып ольдюринъиз. Айванмы о, я да адаммы, сагъ къалмасын. Девамлы бору сеси эшитильген вакъытта исе олар дагъгъа чыкъмакъ мумкюн», — деди.
14
Муса дагъдан халкъкъа тюшти ве халкъны эляллатты. Олар озь урбаларыны ювдылар.15 Муса халкъкъа:
— Учюнджи куню азыр олунъыз, апайларынъызгъа токъунманъыз, — деди.16
Учюнджи куню танъ аткъанда, кок гурюльдеди, яшын яшынлады, дагъ тёпесинде къою булут пейда олды, ве пек кучьлю бору сеси эшитильди. Ордуда олгъан бутюн халкъ титреди.17 Муса халкъны ордудан Алланынъ къаршысына чыкъарды, ве олар дагъ этеги янында турдылар.
18 Синай дагъы исе, онынъ устюне атеш ичинде РАББИ энгени ичюн, бутюнлей тютей эди. Ондан чыкъкъан тютюн собадан чыкъкъан тютюн дайын эди, ве бутюн дагъ кучьлю къалтырай эди.
19 Бору сеси эп къуветлене эди. Муса айта эди, ве Алла онъа давушнен джевап бере эди.
20 РАББИ Синай дагъына, дагънынъ тёпесине энди. РАББИ Мусаны дагънынъ тёпесине чагъырды, ве Муса чыкъты.
21
РАББИ Мусагъа: — Тюшип, халкъкъа, олар РАББИни корьмек ичюн, Онъа къаршы ынтылмасынлар ве олардан чокъусы гъайып олмасынлар деп, анълат.22 РАББИге якъынлашкъан руханийлер исе, РАББИ оларны ёкъ этмесин деп, элялланмакъ борджлулар, — деди.
23
Муса РАББИге бойле деди: — Синай дагъына халкъ чыкъып оламай, чюнки Сен бизни: «Дагънынъ чевре-четине сызыкъ сыз, оны азиз эт», — айтып сакъындырдынъ.24
РАББИ онъа: — Сен тюш. Сонъ чыкъ, ве сеннен Харун да чыкъсын. Руханийлер ве халкъ исе, РАББИ оларны ёкъ этмесин деп, онъа чыкъмагъа ынтылмасынлар, — деди.25
Муса халкъкъа тюшти ве буны онъа айтып берди.1
Алла бу сёзлернинъ эписини айтып берди:2
— Мен — РАББИм, сенинъ Алланъдырым. Мен сени Мысыр топрагъындан, сен къуллукъ эткен ерден алып чыкътым.3 Меним юзюм алдында сенде башкъа аллалар олмаз.
4 Тёпедеки кокте, ашагъыдаки ер юзюнде ве ер юзюнден ашагъы олгъан сувда олгъанларына ошагъан бир шейлер япып, озюнъе пут ясама.
5 Башкъа аллаларгъа седждеге къапанып ибадет этме. Чюнки Мен — РАББИм, сенинъ Алланъдырым, куньджю Аллам. Мени нефретлеген бабаларнынъ къабаатлары ичюн оларнынъ балаларыны учюнджи ве дёртюнджи несильгедже джезалайым.
6 Мени севген, эмирлеримни кутькен адамларнынъ эвлятларына исе бинъинджи несильгедже мерамет эйлейим.
7
РАББИнинъ, сенинъ Алланънынъ адыны нафиле айтма, чюнки Онынъ адыны нафиле айткъан адамны РАББИ джезасыз къалдырмаз.8
Раатлыкъ кунюни, оны мукъаддес деп танымакъ ичюн, акъылда тут.9 Алты кунь чалыш ве озь тюрлю ишлеринъни яп.
10 Единджи куню исе — РАББИ-Таалянъа ибадет этмек ичюн раатлыкъ кунюдир. Бу куню бир тюрлю иш япма, не сен, не огълунъ, не къызынъ, не къулунъ, не хызметчи апайынъ, не айванынъ, не де яшагъан ерлеринъизде отургъан кельмешек.
11 Чюнки РАББИ коклерни ве топракъны, денъизни ве оларда олгъан эр бир шейни алты куньде яратты, единджи куню исе раатланды. Онынъ ичюн РАББИ раатлыкъ кунюни багъышлады ве оны айырып мукъаддес этти.
12
РАББИ-Таалянъ санъа берген ер юзюнде яшагъан куньлеринъ узакъ олсун деп, бабанънен ананъны урьмет эт.13
Адамнынъ джаныны алма.14
Аиле садыкълыгъыны бозма.15
Хырсызлама.16
Башкъа адамгъа къаршы ялан шаатлыкъ этме.17
Башкъа адамнынъ эвине, башкъасынынъ апайына, онынъ не къулуна, не хызметчи апайына, не бугъасына, не эшегине, — башкъасынынъ бир шейине козь этме.18
Эписи исраиллилер, кок гурюльдегенинен бору сесини эшитип ве яшын яшынлагъанынен тютеген дагъны корип, къоркъудан къалтырап, арт-артына чекилип четте турды.19 Мусагъа исе бойле дедилер:
— Бизлернен сен лаф эт, биз де сени динълейик. Алла бизлернен лаф этмесин. О, бизнен лаф этсе, биз оледжекмиз.20
— Къоркъманъыз, — деди Муса халкъкъа. — Ниетлеринъизни бильмек ичюн, Алла сизлерге бойле шекильде пейда олды. О, Оны даима урьмет этип Ондан къоркъкъанынъызны, Оны акъылынъызда тутып, гуна къазанмагъанынъызны истей.21
Эписи адамлар четте тургъанда, Муса Алла олгъан ерге, къара булуткъа якъынлашты.22
РАББИ Мусагъа бойле деди: — Исраиль огъулларына бойле айтып, хабер эт: «Мен сизлернен коклерден лаф эткениме шаатсынъыз.23 Меним ериме, озьлеринъизге алтын ве кумюш аллаларны япманъыз».
24
Манъа къурбан чалынгъан ерни топракътан япынъыз да, онынъ устюнде къойларынъыздан ве малларынъыздан алып, оларны къурбан чалып, бутюнлей якъынъыз, аманлыкъ къурбанларыны да чалынъыз. Мени хатырламагъа меджбур эткен эр бир ерде Мен келип сизни багъышларым.25 Эгер Манъа къурбан чалынгъан ер япсанъыз, оны тегизленген ташлардан къурманъыз, чюнки ташларны тегизлегенде, сиз оларны арамларсынъыз.
26 Аврет ерлеринъиз ачылмасынлар деп, Меним къурбан чалынгъан ериме басамакълардан котерильменъиз.
1
Исраиллилерге бойле къанунларны илян эт:2
Еудий къулны сатын алсанъыз эгер, сизде алты йыл чалышсын, единджи йылы исе бедава азатлыкъкъа чыкъсын.3 Янъгъыз кельген олса, янъгъыз да чыкъсын, эвли олса эгер, онен берабер апайы да чыкъып кетсин.
4 Эгер апайыны онъа эфендиси берген олса, о да онъа огъланлар я да къызларны догъгъан олса, о заман апайынен балалары эфендисине къалып, о, янъгъыз чыкъсын.
5 Эгер къул: «Эфендимни, апайымны ве балаларымны севем, азатлыкъкъа чыкъмайджагъым», — десе,
6 шу вакъыт эфендиси оны Алланынъ огюне шаатлыгъына кетирип, оны къапу я да къапунынъ первазы янына къойып, къулагъыны бизнен тешсин. Сонъ о, эфендисине эбедиен къул оладжакъ.
7
Эгер бирев къызыны къуллукъкъа сатса, къыз къуллукътан эр къул дайын чыкъып оламай.8 Эфендиси озюне джарие оларакъ сатын алгъан къызны бегенмесе, оны башкъасына сатын алмагъа изин-рухсет берсин. Амма, оны алдатып, ябанджы халкъкъа сатмагъа эфендисининъ акъкъы ёкъ.
9 Эгер къызны джарие этип, огълуна бермеге истесе, оны къызы ерине корьсюн.
10 Эгер эфендиси озюне даа бир апай алса, биринджи апайы ашсыз, урбасыз ве акъайсыз къалмасын.
11 Эфендиси бу учь шейни онъа япмаса эгер, къыз ондан бес-бедава чыкъып кетсин.
12
Эгер бирев адамны урып ольдюрсе, озю де ольдюрильсин.13 Эгер бу, Алла: «Олсун», — деп изин берген къаза олгъан олса, къатильнинъ Мен косьтерген айры ерге къачып кетмеге чареси олур.
14 Эгер бирев ниетленип, башкъа адамны хаинликнен ольдюрсе ве сонъ къурбан чалынгъан ернинъ янына къуртулыш къыдырып чапып кельсе, оны ольдюрмек ичюн андан биле чыкъарып алынъыз.
15
Ким анасыны я да бабасыны урса, ольдюрильсин.16
Башкъа адамны хырсызлагъан адам, хырсызлангъанны къуллукъкъа сатса, я да сатып етиштирмесе, эписи бир, ольдюрильсин.17
Бабасыны я да анасыны къаргъагъан адам ольдюрильсин.18
Эки адам давалашкъанда, бири башкъасыны ташнен я да юмрукънен урса, урулгъан сою ольмейип, тёшекке ятып къалса,19 ве эгер о, турып таякъкъа таянып эвинден чыкъып олса, оны ургъан адам джезаланмасын. Амма урулгъан адамнынъ иши токътагъаны ичюн акъкъыны берсин ве онынъ яхшы олмакъ ичюн эткен масрафларыны къапласын.
20 Эгер бирев къулуны я да хызметчи апайыны таякънен урса, ве олар онынъ къолундан ольселер, о джезалансын.
21 Эгер олар бир-эки кунь даа яшасалар, о, джезаланмасын, чюнки олар онынъ мулькюдир.
22
Адамлар талашкъанда юклю апайны урсалар, ве онынъ даа догъмагъан баласы тюшсе, лякин башкъа бир зиян олмаса, къабаатлы сою къадыларнынъ козю огюнде апайнынъ акъайы не къадар айтса, о къадар пей берсин.23 Башкъа зиян олса эгер, джан ичюн джан бер,
24 козь ичюн козь, тиш ичюн тиш, къол ичюн къол, аякъ ичюн аякъ,
25 яныкъ ичюн яныкъ, яра ичюн яра, эзик ичюн эзик!
26
Эгер бирев къулунынъ я да къыз къулунынъ козюни урып чыкъарса, козь ичюн оны азатлыкъкъа йиберсин.27 Эгер къулунынъ я да къадын къулунынъ тишини урып сындырса, оны тиш ичюн азатлыкъкъа йиберсин.
28
Эгер акъай я да апайны бугъа тюртип ольдюрсе, бугъаны ташнен урып ольдюринъиз, этини исе ашаманъыз. Огюзнинъ сабысы исе къабаатлы сайылмасын.29 Лякин бугъа эвель де тюрткюч олса ве сабысына бунынъ акъкъында хабер этселер, амма о, бугъагъа мукъайт олмагъан олса, ве бугъасы акъай я да апайны тюртип ольдюрген олса, бугъа да ташнен урып ольдюрильсин, сабысы да ольдюрильсин.
30 Амма, эгер ольген адамнынъ сойлары бугъанынъ сабысына одеме тайинлеген олсалар, о, джаны ичюн тайинленген одемени оларгъа тёлесин.
31 Эгер бугъа огъланчыкъ я да къызчыкъны тюртип ольдюрсе — сабысыны кене де бу къанун боюнджа джезаламакъ керек.
32 Эгер бугъа къулны я да къадын къулны тюртип ольдюрсе, бугъанынъ сабысы оларнынъ эфендисине 30 кумюш тёлесин, бугъа исе ташнен урып ольдюрильсин.
33
Эгер бирев къуюнынъ агъзыны ачса, я да къуюны къазып, онынъ агъзыны къапатмаса, онынъ ичине де бугъа я да эшек тюшсе,34 къуюнынъ сабысы айванларнынъ сабысына бугъанынъ фиятыны тёлесин, бутюн айванны исе озюне къалдырсын.
35
Эгер биревнинъ бугъасы къомшусынынъ бугъасыны тюртип ольдюрсе, сагъ къалгъан бугъаны сатсынлар да, тюшкен акъчаны экиге больсюнлер, ольдюрильгенни де экиге больсюнлер.36 Огюзнинъ тюрткюч олгъаны эвель де белли олгъан олса, сабысы да буны билип онъа мукъайт олмагъан олса, о озю ольдюрильген бугъа ичюн бугъаны бермек керек, ольген бугъа исе онъа къалсын.
1
Эгер бирев бугъаны я да къой-эчкини хырсызлап, оны сойса я да сатса, о, бугъа ичюн беш бугъа, къой ичюн исе дёрт къой берсин.2
Гедже хырсызлыкъ япкъан адамны туткъан бирев оны урып ольдюрсе, ольдюрген адам къабаатлы сайылмасын.3 Лякин оны кунь догъгъан сонъ ольдюрсе, ольдюрген адам — къабаатлы.
Хырсыз акъкъыны одемек керек. Эгер онынъ акъчасы олмаса, хырсызлагъан шейлер ичюн онынъ озюни къуллукъкъа сатсынлар.4 Оны туткъанда, хырсызлагъан шейлери де, бугъа оламы, эшекми, къоймы, къолунда сагъ-селямет тапылса, олар ичюн акъны эки къат тёлесин.
5
Эгер бирев айванларыны тарласында я да юзюм багъында отлаткъанда, башкъа адамнынъ тарласына кирсетип отлатса, зиянны одемек ичюн айванларнынъ сабысы озь тарла ве юзюм багъындаки энъ яхшы махсулларындан берсин.6
Эгер якъылгъан атеш когемликни алевлетип, багъны, я да орулмагъан ашлыкъны, я да бутюн тарланы якъып битирсе, атешни якъкъан адам кетирильген зиянны одемек керек.7
Бирев къомшусына кумюшни я да шейлерни сакъламакъ ичюн берсе, олар да онынъ эвинден гъайып олсалар, хырсызны тутсалар эгер, хырсыз эки къат тёлесин.8 Хырсыз тапылмаса эгер, эв сабысы Алланынъ огюне келип, къомшусынынъ шейлерини хырсызламагъанында емин этсин.
9
Эгер эки адам бугъа, эшек, урба я да башкъа насылдыр тапылгъан шейнинъ акъкъында: «Менимки», — деп чеккелешселер, озь акъларыны Аллагъа бильдирсинлер. Кимни Алла къабаатлы деп таныса, о, башкъасына эки къат тёлесин.10
Эгер бирев эшегини, бугъасыны, къоюны, я да башкъа бир айванны къомшусына сакъламакъ ичюн берсе, о да я ольсе, я сакъатланса, я да гъайып олса, буны да кимсе корьмесе,11 сакълагъан адам къомшусынынъ шейине зарар этмегенинде РАББИнинъ адынен емин этсин. Айваннынъ сабысы къомшусынынъ сёзюне ишанмакъ борджлу, къомшу исе бир шей тёлемесин.
12 Айванны я да башкъа насылдыр шейни къомшусындан хырсызласа эгер, о айваннынъ сабысына акъкъыны одемек керек.
13 Эгер айванны кийик айванлар парчаласа, оны сакълагъан адам парчаларыны шаатлыкъ оларакъ косьтерсин. Парчалангъан айван ичюн о, акъкъыны одемесин.
14
Эгер бир адам башкъасындан борджкъа айван алса, о да, сабысы янында олмагъанда, сакъатланса я да ольсе, борджкъа алгъан адам акъкъыны одесин.15 Эгер айван сабысынынъ козю огюнде сакъатланса я да ольсе, борджкъа алгъан адам акъкъыны одемесин. Лякин айван акъча берилип кирагъа алынгъан олса, акъча сабысына къалсын.
16
Ким къызны ёлдан урып, онен ятса, о, къызгъа богъча берип, онъа эвленсин.17 Амма эгер бабасы къызыны онъа акъайгъа бермеге разы олмаса, о, къызларгъа къоюлгъан богъчагъа тенъ кельген акъчаны тёлесин.
18
Ырымджыны сагъ къалдырманъыз.19
Айванны апай я да акъай ерине корьген эр ким ольдюрильсин.20
РАББИден гъайры, башкъа аллаларгъа къурбан чалгъан эр ким ёкъ этильсин.21
Ят халкълардан олгъан адамларгъа залымлыкъ этменъиз, оларны хорламанъыз, чюнки сиз озьлеринъиз Мысыр топрагъында кельмешеклер эдинъиз.22
Не тул апайгъа, не де оксюзге залымлыкъ этменъиз.23 Залымлыкъ этсенъиз эгер, олар манъа фигъан къопаргъанда, Мен оларнынъ фигъаныны эшитирим.
24 Ачувым къозгъар, ве Мен сизлерни къылычнен ольдюририм. Апайларынъыз да тул, балаларынъыз да оксюз къалырлар.
25
Меним халкъымдан олгъан фукъарелерге борджкъа акъча берсенъиз эгер, башкъа акъча берген адамлар дайын файыз сорама.26
Эгер башкъа адамнынъ урбасыны залоггъа алсанъыз, кунь баткъандже оны къайтарынъыз,27 чюнки онынъ устюне къапатмагъа башкъа бир шейи ёкъ, о, онынъ урбасы. Урбасыз о, насыл этип юкълайджакъ? О, Манъа фигъан къопаргъанда, Мен мераметли олгъаным ичюн, оны эшитирим.
28
Алла акъкъында яман сёзлер айтманъыз, халкъынънынъ башлыгъыны да къаргъаманъыз.29
Ашлыкънынъ биринджи берекетинден, яш шарабынъыздан ве биринджи сыкъылгъан зейтюн ягъынъыздан бахшышларны Манъа кетирмеге кечикменъиз. Биринджи догъгъан огъланларынъызны Манъа беринъиз.30
Огюзлер, къойлар ве эшеклеринъизнен айны шуны япынъыз: еди кунь биринджи догъгъан айванлар аналарынынъ янында къалсынлар, секизинджи кунюне исе оларны Манъа беринъиз.31
Сиз Меним азиз адамларымсыз. Онынъ ичюн тарлада парчалангъан айваннынъ этини ашаманъыз, оны копеклерге атынъыз.1
Ошек ташыманъыз. Ялан шаатлыкъ этип, джинаетчиге къол тутманъыз.2
Чокълукънынъ пешинден яманлыкъкъа къошулманъыз, махкемеде шаатлыкъ эткенде, чокълукъкъа къошулып, акъикъатны бозманъыз.3 Фукъаренинъ махкемесинде де ялынъыз фукъарелигини аджып, ялан айтманъыз.
4
Душманынънынъ джоюлгъан бугъасыны я да эшегини тапсанъыз эгер, онъа кетиринъиз.5 Душманнынъ юк агъырлыгъындан йыкъылгъан эшегини корьсенъиз, душманнынъ янындан кечменъиз, эшегини котермеге онъа ярдым этинъиз.
6
Башкъа адамларнынъ ишлери киби, фукъаренинъ ишини де адалетли чезинъиз.7 Ялан шаатлыкъны къабул этменъиз. Акълы ве къабаатсыз адамгъа олюм джезасыны тайинлеменъиз, чюнки Мен бу акъсызлыкъта къабаатлы олгъан адамны багъышламам.
8 Къапарлар алманъыз, чюнки къапарлар корьген козьни кёр этип, акълыларнынъ ишлерини терс айландыралар.
9
Кельмешекнинъ джаныны агъырттырманъыз, онъа залымлыкъ этменъиз. Сиз кельмешекнинъ алыны билесинъиз, чюнки Мысыр топрагъында озюнъиз кельмешеклер эдинъиз.10
Алты йыл тарлаларынъызда ашлыкъ сачып, берекетини джыйынъыз,11 единджи йылы исе халкъынъыздан олгъан факъыр-фукъарелер кечинсин деп, олардан къалгъаныны да тарла айванлары ашап битирсинлер деп, топрагъынъда бир шей сачманъыз. Юзюм ве зейтюн багъларыны да ойле асранъыз.
12
Алты кунь ишлеринъизни этинъиз, единджи куню исе раатлыкъ куню олсун. Огюзинъизнен эшегинъиз де раатлансынлар, къулунъызнынъ огълу ве кельмешек де нефес алсынлар.13
Мен сизге бутюн айткъан шейлеримни тутунъыз. Башкъа аллаларнынъ адларыны айтманъыз, агъызларынъыздан чыкъмасын олар.14
Йылда учь кере Меним Байрамларымны къайд этинъиз.15
Маясыз Пишкен Пите Байрамыны япынъыз. Мен санъа эмир эткеним киби, баарьнинъ ильк куньлеринде еди кунь маясыз пишкен пите ашанъыз, чюнки Мысырдан сиз бу айда чыкъып кеткен эдинъиз. Меним огюме кимсе бош къолнен кельмесин.16
Тарлада сачкъан Биринджи Махсул Байрамыны япынъыз. Тарладан бутюн берекетинъни джыйгъан сонъ, берекет джыйылув куньлерининъ сонъунда, Махсул Джыйылув Байрамыны да япынъыз.17
Йылда учь кере эписи акъайларынъыз Эфендинъ олгъан РАББИнинъ юзю огюне кельсинлер.18
Меним къурбанымнынъ къаныны маялы отьмекнен берабер Манъа кетирменъиз. Меним байрам къурбанымдан да ягъ сабагъадже къалдырманъыз.19
Ернинъ биринджи берекетинден энъ яхшы махсулларыны Алланъ олгъан РАББИнинъ эвине кетиринъиз. Улакъны анасынынъ сютюнде пиширменъиз.20
Мына сени ёлда къорчаласын ве Мен санъа азырлагъан ерге сени алып барсын деп, Мен сенинъ огюнъден Мелегимни ёллайым.21 Онынъ юзю огюнде озюнъизни низамлы тутунъыз ве Онынъ сёзюни динъленъиз. Онъа къаршы инатланманъыз, чюнки О, Онда Меним адым олгъаны ичюн, гуналарынъызны багъышламаз.
22 Эгер сиз Онынъ сёзюни динълеп, сизге бутюн айткъанларымны япсанъыз, Мен душманларынъызнынъ душманы олурым, сизге къаршы чыкъкъан адамларгъа да къаршы чыкъарым.
23 Сизинъ огюнъден Меним Мелегим кетип, сизни аморлыларгъа, хитлилерге, перизлилерге, ханаанлыларгъа, хивлилерге, ве евуслыларгъа алып кеткенде, Мен бу халкъларны ёкъ этерим.
24 Сиз исе оларнынъ аллаларына табынманъыз ве оларгъа хызмет этменъиз, ишлеринден де орьнек алманъыз. Оларны парлап-парчаланъыз, пут ташларыны да йыкъынъыз.
25
РАББИге, сизинъ Алланъызгъа хызмет этинъиз, ве Мен сизинъ отьмегинъизни ве сувунъызны багъышлап, хасталыкъларны сизден узакълаштырырым.26 Сизинъ топрагъынъызда апайларынъызнынъ даа догъмагъан балалары тюшмезлер, къадынлар да баласыз олмаз, омюрлеринъиз де узакъ олур.
27 Мен ойле япарым ки, сизлер кельмезден эвель, адамлар Менден отьлерини патлатып шашмалайджакълар, душманларынъызны да сизден къачмагъа меджбур этерим.
28 Огюнъизден азманларны ёлларым, олар да юзюнъиз огюнден хивлилерни, ханаанлыларны ве хитлилерни къуварлар.
29 Амма топракъ бошамасын ве сизге кийик айванлар чокълашмасынлар деп, юзюнъиз огюнден оларны бир йыл ичинде къуваламам.
30 Сизлер бу топракъны толдурмакъ ичюн баягъы артып чокълашмагъанынъыздже, оларны сизден яваш-яваш къуварым.
31
Сынъырларынъызны Къызыл денъизден башлап Акъ денъизинедже ве сахрадан башлап улу Фират дерьясынадже кечиририм, чюнки бу ернинъ сакинлерини сизге берерим, сиз де оларны юзюнъиз огюнден къуварсынъыз.32 Не оларнен, не аллаларынен анълашма тизменъиз.
33 Манъа къаршы гунагъа сизни баттырмамакъ ичюн, топрагъынъызда олар яшамасынлар. Лякин олар сизнен берабер яшасалар эгер, озьлерининъ аллаларына хызмет этмек ичюн, сизлерни къапкъангъа тюшюрирлер.
1
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Харунны, Надавны, Авихуны ве Исраильнинъ етмиш акъсакъалларыны янынъа алып, РАББИге котериль. РАББИге узакътан ибадет этинъиз.2 РАББИнинъ янына Муса бир озю кельсин, олар исе якъын кельмесинлер, халкъ да онен котерильмесин.
3
Муса келип, халкъкъа РАББИнинъ эписи сёзлерини ве эмирлерини айтып берди. Бутюн халкъ да бир сеснен: — РАББИнинъ сёзюни тутып, бутюн айткъанларыны япармыз, — деди.4
Муса РАББИнинъ эписи сёзлерини язып къойды. Сонъ саба танъда турып, байыр тюбюнде къурбан чалынгъан ерни япты ве Исраиль къабилелерининъ сайысына коре он эки таш къойды.5 Сонъ исраилли огъланларгъа, РАББИге бутюнлей якъылгъан къурбанларыны чалмагъа ве таналарны сойып аманлыкъ къурбанларыны чалмагъа эмир этти.
6 Муса къаннынъ ярысыны савутларгъа джыйды, къалгъаныны къурбан чалынгъан ерге пускюртти.
7 Сонъ Васиет китабыны алды ве эшиттирип халкъкъа окъуды. Халкъ исе:
— РАББИнинъ сёзюни тутып, Онынъ бутюн айткъанларыны япармыз, — дедилер.8
Муса савутлардаки къанны алып халкъкъа пускюртти ве бойле деди: — Мына бутюн айтылгъан шейлер акъкъында РАББИ сизлерге эткен васиетнинъ къаны.9
Сонъ Муса, Харун, Надав, Авиху ве Исраильнинъ етмиш акъсакъалы байыргъа котерильдилер ве10 Исраильнинъ Алласыны корьдилер. Онынъ аякъларынынъ тюбюнде темиз кок якъуттан япылгъан, кок дайын тер-темиз олгъан мейданчыкъкъа ошагъан бир шей бар эди.
11 Исраилли башлыкълар Алланы корьген олсалар да, Алла оларгъа бир зарар кетирмеди. Башлыкълар анда ашап-ичтилер.
12
РАББИ Мусагъа бойле деди: — Меним огюме байыргъа чыкъ да, мында ол. Исраиллилерни огретмек ичюн, Мен Къанун ве эмирлерни яздым. Оларны Мен санъа къаядан кесильген ташларнен берабер берерим.13
Муса ярдымджысы Ехошуанен барып, Алланынъ байырына котерилип башлады.14 Акъсакъалларгъа исе бойле деди:
— Биз къайтмагъандже, мында къалып турунъыз. Мына сизлернен Харун ве Хур къалалар. Кимде насыл дава олса, оларгъа барсын.15
Муса байыргъа чыкъкъан сонъ, байырнынъ устюни булут сарды.16 Алланынъ Шурети Синай дагъына энди, ве онынъ устюни алты кунь булут къаплай эди, единджи куню исе РАББИ булутнынъ ичинден Мусаны чагъырды.
17 Байыр тёпесинде олгъан Алланынъ Шурети исраиллилерге алевленип янгъан атеш киби корюне эди.
18 Муса, булутнынъ ортасына кирип, байыргъа чыкъты. Байыр устюнде Муса къыркъ кунь ве къыркъ гедже къалды.
1
РАББИ Мусагъа даа бойле деди:2
— Исраиль огъулларына айт ки, олар Манъа бахшышлар кетирсинлер. Эр джаны истеген адамдан Манъа бахшышлар алынъыз.3 Олардан сиз аладжакъ бахшышлар булардыр: алтын, кумюш, тунч,
4 мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юнь, индже ишленген кетен ве эчки юнюнден япылгъан безлер;
5 къойларынынъ дибагъ этилип къырмызы ренкке боялангъан ве индже ишленген терилерини, акация тереклерини;
6 къандиль ичюн зейтюн ягъы, чешит тюрлю шейлерни ягъламакъ ичюн зейтюн ягъгъа къошулгъан гузель къокъулы шейлер ве якъмакъ ичюн къокъулы отлар.
7 Эфод ве кокрек торбасы ичюн шохам деген къыйметли ташлар ве дигер, козьлерге къоюлгъан къыйметли ташлар.
8 Исраиллилер Манъа Азиз Ерни къурсунлар, ве Мен оларнынъ араларында яшарым.
9 Эписини Мен санъа шимди косьтереджек планларыма коре этинъиз. Мескенни ве онынъ эписи алетлерини япынъыз.
10
Акация терегинден Сандыкъ яп. Онынъ узунлыгъы 1,13 метр олсун, кенълигинен юксеклиги 0,68 метр олсун.11 Ичини ве тышыны темиз алтыннен къапла, чевре-четинде тёпеден орьнекли чембер яса.
12 Алтынны иритип дёрт алтын алкъа яп да, оларны ашагъыдаки дёрт кошесине туттур: эки алкъа бир тарафындан олсун, эки алкъа да экинджи тарафындан олсун.
13 Акация терегинден сырыкълар яса, оларны да темиз алтыннен къапла.
14 Сырыкъларны, оларнынъ ярдымынен Сандыкъны ташымакъ ичюн, онынъ четлеринден, алкъалардан кечир.
15 Сырыкълар Сандыкънынъ алкъаларында даима кечирильген олсунлар, оларны андан алмагъа олмай.
16 Сандыкънынъ ичине Мен санъа береджек Шаатлыкъны къой.
17
Сандыкънынъ къапагъыны — Мерамет Ерини — темиз алтындан яса: узунлыгъы 1,13 метр, кенълиги исе 0,68 метр олсун.18 Мерамет Еринен эки Керувлар бир кесек алтындан япылып, Керувларны дёгюльген шекильде Мерамет Ерининъ эки четинден яса.
19 Бир Керувны бир четинден, экинджи Керувны экинджи четинден яса. Оларны ойле яп ки, къапакънынъ эки четинден тюртип чыкъсынлар.
20 Керувларнынъ къанатлары Мерамет Ерининъ тёпесини къаплап, юкъары котерильген олсунлар. Бетлеринен бири-бирине къаршы турып, Керувлар Мерамет Ерине тараф бакъсынлар.
21 Къапакъны — Мерамет Ерини — Сандыкънынъ устюне къой. Сандыкънынъ ичине исе Мен санъа береджек Шаатлыкъны къой.
22 Анда Мен сеннен корюшеджегим ве Шаатлыкъ Сандыгъынынъ устюнде олгъан эки Керувнынъ арасындан, Мерамет Ерининъ устюнден, санъа исраиллилер ичюн эписи эмирлеримни санъа айтаджагъым.
23
Акация терегинден стол яса. Онынъ узунлыгъы 0,9 метр, кенълиги 0,45 метр, юксеклиги де 0,68 метр олсун.24 Оны темиз алтыннен къапла, чевре-четинде де орьнекли алтын чембер яса.
25 Чевре-четинде 10 сантиметр кенълигинде рейка яп, рейканынъ чевре-четине исе алтын чембер яса.
26 Стол ичюн дёрт алтын алкъа ясап, оларны дёрт кошесинден, дёрт аягъында пекит.
27 Алкъалар, рейканынъ янында олып, тышарыгъа бакъмакъ кереклер: столны ташымакъ ичюн оларгъа сырыкълар кечириледжек.
28 Сырыкъларны акация терегинден ясап, темиз алтыннен къапла. Оларнынъ ярдымынен столны ташырлар.
29 Стол ичюн темиз алтындан, ичерлик бахшышларыны кетирмек ичюн, чанакълар ве пиалалар, гугюмлер ве мешребелерни яп.
30 Столнынъ устюне, Меним козюм огюне даима Меним булунувымны косьтерген пителерни къой.
31
Темиз алтындан къандиль яп. Бу къандиль бир кесек маденден дёгюлип япылмакъ керек. Темели ве сапы, лампадлар къоймакъ ичюн чаначыкълары, гоньджелери ве чичеклери алтыннынъ бир бутюн кесегинден япылсынлар.32 Сапынынъ четлеринден алты пытакъ чыкъсын: учь данеси къандильнинъ бир тарафындан, учь данеси де экинджи тарафындан.
33 Бадем чичегине ошагъан учь чаначыкъ, гоньджелери ве чичеклеринен берабер бир пытакъта олсун, бадем чичегине ошагъан учь чаначыкъ да, гоньджелери ве чичеклеринен экинджи пытакъта олсун. Къандильден чыкъкъан эписи пытакъларда айны ойле олсун.
34 Къандильнинъ сапында исе бадем чичегине ошагъан дёрт, гоньджелери ве чичеклеринен олгъан чаначыкъ олмакъ керек.
35 Олар къандильнинъ алты пытагъы чыкъкъан ерлеринде олсунлар. Эки пытакъ чыкъкъан еринде бир гоньдже, даа эки пытакъ чыкъкъан еринде экинджи гоньдже, даа эки пытакъ чыкъкъан еринде де учюнджи гоньдже.
36 Эм гоньджелер, эм пытакълары къандильнинъ сапындан чыкъмакъ кереклер. О, бир бутюн кесектен олып, темиз алтындан япылсын.
37 Онъа еди лампад ясап, лампадларнынъ огдеки тарафыны ярыкълатсынлар деп, оларны къандиль устюне къой.
38 Лампадлар ичюн машачыкъларны ве табачыкъларны темиз алтындан яса.
39 Къандильни, бутюн бу алетлеринен, 35 кило темиз алтындан япсынлар.
40 Бакъ, Мен санъа байырда насыл корьсеткен олсам, эписи алетлерини тыпкъы ойле де яп.
1
Мескенни он дане индже ишленген кетенден ве мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юньден япылгъан безлерден яса. Оларнынъ устьлерине усталыкънен Керувларны нагъышла.2 Эр безнинъ узунлыгъы 12,6 метр олсун, кенълиги — 1,8 метр. Эписи безлер бир ольчюде олсун.
3 Беш безни бири-бирине тиктир, къалгъан беш безни де бири-бирине тиктир.
4 Бири-бирине тикильген биринджи безлернинъ бир четинден мор безден ильмеклер яса, экинджи бири-бирине тикильген безлернинъ бир четинден де ойле яп.
5 Биринджи тикильген безлерге 50 ильмек яса, экинджи бири-бирине тикильген безлернинъ четине де 50 ильмек яса. Ильмеклер бири-бирине къаршы олмакъ кереклер.
6 50 дёгмени алтындан япып дёгмелернен безлерни бири-бирине дёгмеле де, бир бутюнлик олур.
7 Мескеннинъ устюни къапатмакъ ичюн, эчки юнюнден безлер яп. Безлер он бир дане олсун.
8 Бир безнинъ узунлыгъы 13,5 метр олсун, кенълиги 1,8 метр — бу бир без. Эписи он бир безнинъ ольчюси бир олсун.
9 Беш безни бири-биринен айры тиктир, къалгъан алты безни де бири-бирине айры тиктир. Алтынджы безни экиге къатла, о, Мескеннинъ огюни къапатсын.
10 Безнинъ бир парчасыны башкъасынен багъламакъ ичюн, экисининъ четлеринде 50-шер ильмек яп.
11 50 дане тунч дёгме япып, оларны ильмеклерге кечир де, экиси бир бутюнлик олсун деп, безлернинъ эки парчасыны дёгмеле.
12 Мескеннинъ арттаки диварындан асылгъан безнинъ бир къысмындан, четтеки безнинъ ярысы ерде ятсын.
13 Эчки юнюнден япылгъан без, ондан ашагъы олгъан индже ишленген кетенден япылгъан безден, Мескенни бутюнлей къапатмакъ ичюн, 0,45-ер метр асылгъан олсун.
14 Тёпесинден даа эки орьтю яп — бири къойнынъ дибагъ этилип къырмызы ренкке боялангъан терисинден, экинджи исе индже ишленген терилерден.
15
Мескен ичюн акация терегинден черчиве яса, олар догъру турсунлар.16 Оларнынъ узунлыгъы 4,5 метр, кенълиги — 0,68 метр олсун.
17 Эр бир черчивенинъ ашагъы къысмында эки багълама яп. Мескеннинъ эписи черчивелеринде ойле яп.
18 Мескеннинъ дженюбий тарафы ичюн 20 черчиве,
19 бу 20 черчиве тюбюне кумюштен япылгъан 40 темель яса: бир черчиве тюбюне эки темель, черчивенинъ эки багъламасы тюбюне бирер дане олсун.
20 Мескеннинъ шималь тарафы ичюн де 20 черчиве яса.
21 Оларнынъ тюбюне де кумюштен япылгъан 40 темель яса: бир черчиве тюбюне эки темель, черчивенинъ эки багъламасы тюбюне бирер дане олсун.
22
Мескеннинъ арттаки дивары ичюн, гъарп тарафындан алты черчиве яса.23 Арттаки тарафынынъ кошелери ичюн даа эки черчиве яса.
24 Черчивелер эки къатлы олмакъ керек. Оларнынъ тюплери бири-бирине багълансын, тёпелери де бир алкъагъа багълансын, экиси ичюн де ойле олсун. Олар эки кошеде турсунлар.
25 Бойлеликнен, секиз черчиве олур, оларнынъ тюплерине де кумюштен япылгъан он алты темель яса: бир черчиве тюбюне эки темель олсун.
26 Акация терегинден сырыкълар яса. Мескеннинъ бир тарафындаки черчивелери ичюн — беш сырыкъ,
27 экинджи тарафындаки черчивелери ичюн — беш сырыкъ яса ве гъарпкъа бакъкъан арттаки тараф ичюн де — беш сырыкъ яса.
28 Ичеридеки сырыкъ, черчивелерининъ орталарындан башындан сонъунадже кечеджек.
29 Черчивелерини алтыннен къапла. Сырыкъларны кечирмек ичюн алкъаларны алтындан яп. Сырыкъларны алтыннен къапла.
30
Мескенни санъа байырда косьтерильгени киби къой.31
Мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден перде яп, онынъ устюне Керувларны усталыкънен нагъышла.32 О пердени, акация терегинден ясалгъан, алтыннен къаплангъан, устьлеринде алтын ченгеллери олгъан ве кумюштен ясалгъан дёрт темель устюне тургъан дёрт дирек устюне ас.
33 Пердени ченгеллерге ас, ве анда, онынъ артына, Шаатлыкъ Сандыкъны кирсет. Перде Мукъаддес Ерни Энъ Мукъаддес Ерден айырыр.
34 Энъ Мукъаддес Ерде тургъан Шаатлыкъ Сандыгъынынъ устюне Мерамет Ери олгъан къапакъны къой.
35 Перденинъ огюнде столны ве столнынъ къаршысына къандильни къой. Къандильни Мескеннинъ дженюп тарафында, столны исе шаркъий тарафында къой.
36
Мескеннинъ къапусы ичюн, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден нагъышлангъан перде яп.37 Перде ичюн алтын ченгеллерни ве акация терегинден беш дирек яса. Диреклерни алтыннен къапла ве оларнынъ тюбюне беш тунч темель яп.
1
Акация терегинден дёрткоше къурбан чалынгъан ерни яп. Узунлыгъынен кенълиги 2,25 метр олсун, юксеклиги де 1,35 метр олсун.2 Къурбан чалынгъан ернен бойнузларны бир бутюн агъач кесегинден япып, бойнузлары дёрт кошесинден тюртип чыкъсын. Бутюн ерни тунчнен къапла.
3 Къурбан чалынгъан ер ичюн куль къопкъалары, куречиклер, чанакълар, сенеклер ве комюр табакъларыны яп — эписи алетлерни тунчтан яса.
4 Онъа тунчтан чильтернинъ бир чешити олгъан пармакълыкъ яп. Дёрт кошесинде дёрт тунч алкъа яса.
5 Чильтерни къурбан чалынгъан ернинъ ашагъы кенарындан ойле къой ки, ортасына къадар етсин.
6 Къурбан чалынгъан ер ичюн акация терегинден сырыкълар яса да, оларны тунчнен къапла.
7 Къурбан чалынгъан ерни ташыгъанда, сырыкъларны онынъ эки четинден алкъаларгъа кечир.
8 Къурбан чалынгъан ерни тахтадан яп, ичи къувуш олсун. Байырда санъа косьтерильгени киби, оны ойле де яп.
9
Сонъ Мескеннинъ азбарыны яса. Азбарнынъ дженюп тарафы ичюн индже ишленген кетенден безлер яп. Узунлыгъы азбар бою 45 метр олсун.10 Безлерни асмакъ ичюн, 20 дирек яса, диреклер тюбюне 20 тунч темель яп. Диреклердеки ченгеллернен багъламалар кумюштен олсун.
11 Шималь тарафындан айны ойле олсун — узунлыгъы 45 метр олгъан безлер. Безлерни асмакъ ичюн, 20 дирек яса, диреклер тюбюне 20 тунч темель яп. Диреклердеки ченгеллернен багъламалар кумюштен олсун.
12 Азбарнынъ гъарбий тарафындан олгъан кенълигине исе безлернинъ узунлыгъы 22,5 метр олсун. Безлер ичюн он дирек олсун, бу диреклернинъ тюбюнде де он темель ясалсын.
13 Азбарнынъ огюнден, шаркъий тарафындан олгъан кенълигине безлернинъ узунлыгъы 22,5 метр олсун.
14 Киришнинъ бир тарафы ичюн безлернинъ кенълиги 6,75 метр олып, олар ичюн учь темели олгъан учь дирек олсун.
15 Экинджи тарафына да безлернинъ кенълиги 6,75 метр олып, олар ичюн учь темели олгъан учь дирек олсун.
16 Азбарнынъ къапусына исе безнинъ кенълиги 9 метр олсун. О, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген ве нагъышлангъан кетенден олсун. Безни асмакъ ичюн дёрт темели олгъан дёрт дирек олсун.
17 Азбарнынъ чевре-четинде олгъан диреклердеки багъламаларнен ченгеллери кумюштен, темеллери исе тунчтан олсун.
18 Азбарнынъ узунлыгъы — 45 метр, кенълиги — 22,5 метр олсун. Азбарнынъ четлеринден индже ишленген кетенден япылгъан, тунч темеллердеки диреклерде асылгъан, юксеклиги 2,25 метр олгъан безлер олсун.
19 Къулланмакъ ичюн япылгъан Мескендеки эписи алетлер, оны туткъан эписи къазычыкълар, азбарнынъ безлерини туткъан къазычыкълар да тунчтан олсун.
20
Исраиль огъулларына эмир эт ки, олар санъа орталыкъны ярыкълатмакъ ичюн къандиль даима якъылып турсун деп, келиде басылгъан темиз зейтюн ягъыны кетирсинлер.21 Корюшюв Чадырында, Шаатлыкъ Сандыгъыны сакълагъан перденинъ огюнде, Харуннен огъуллары РАББИнинъ огюнде къандильни акъшамдан сабагъадже якъаджакълар. Бу исраиллилерге ве оларнынъ эвлятларына эбедий низамнамедир.
1
Исраиль огъулларындан олгъан Харун агъанъны ве огъланларыны озюнъе чагъыр. Харун ве онынъ Надав, Авиху, Элазар ве Итамар деген огъуллары Меним руханийлерим олсунлар.2 Шурет ве улу шанлыкъ ичюн Харун агъанъа азиз урбалар яп.
3 Мен акъыл-идракъ берген эписи усталаргъа айт ки, олар, Харун Меним баш руханийим олсун деп, оны айырып азиз этмек ичюн онъа азиз урбалар тиксинлер.
4 Олар тикеджек урбалар булардыр: кокрек торбасы, эфод, усть урба, нагъышлангъан тюп урба, чалма ве бель къушагъы. Агъанъ Харун ве онынъ огъуллары Меним руханийлерим олсун деп, оларгъа азиз урбалар тиксинлер.
5 Усталар мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юнни, индже ишленген кетенни ве алтынны алсынлар.
6
Алтындан, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден усталыкънен эфодны япсынлар.7 О, багълы олсун деп, онынъ уджларында бири-бирине багълагъан, омузлардан кечирильген, эки къушачыкъ олмакъ керек.
8 Эфоднынъ устюнден кийильген къушакъ да, тамам эфод киби, алтындан, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден япылмакъ керек.
9
Эки шохам деген къыйметли ташны ал да, оларнынъ устюнде Исраиль огъулларынынъ адларыны ой.10 Алты ад бир таш устюнде, алты ад да экинджи таш устюнде, яшларына коре, буюгинден кичигинедже олсун.
11 Ташнен чалышкъан уста тамгъалар ойгъан киби, ташлар устюнде Исраиль огъулларынынъ адларыны ой да, оларны ювагъа отурт.
12 Бу эки ташны эфоднынъ къушачыкъларына къой: бу ташлар Исраиль огъулларына хатырлатма олсун. Бу адларны, хатырлатма олсун деп, Харун РАББИнинъ огюнде эки омузындаки къушачыкъларда ташыр.
13 Даа алтындан юваларны яса.
14 Темиз алтындан эки зынджырчыкъ яса. Олар орюльген шекильде япылып, къушачыкъларнынъ огдеки тарафына, юваларгъа пекитильсин.
15
Къарар чыкъарыладжакъ вакъытта кийильген кокрек торбасыны усталыкънен яса. О да, тамам эфод киби, алтындан, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы тюсте олгъан юньден ве индже ишленген кетенден япылмакъ керек.16 Онынъ узунлыгъынен кенълиги бирер къарыш олып о, дёрткоше ве эки къатлы олмакъ керек.
17 Онынъ устюндеки юваларгъа дёрт сырагъа сыралап ташларны къой. Якъут, сары якъут, зумруд ташлары — бу биринджи сыра.
18 Экинджи сыра: карбункул, кок якъут ве эльмаз.
19 Учюнджи сыра: яхонт, агат, аметист.
20 Дёртюнджи сыра: хризолит, шохам, яспис. Эписи ташларны алтын юваларгъа къой.
21 Исраиль огъулларынынъ он эки адына коре бу ташлар он эки дане олсунлар. Эр бир таш устюне, тамгъада олгъаны киби, он эки къабиленинъ бирер ады оюлмакъ керек.
22
Кокрек торбасы ичюн темиз алтындан йип дайын орюльген шекильде зынджырчыкълар яп.23 Алтындан эки алкъа япып, оларны кокрек торбасынынъ эки уджуна пекит де,
24 орюльген алтын зынджырчыкъларны кокрек торбасынынъ уджларында олгъан эки алкъагъа кечир.
25 Зынджырчыкъларнынъ эки бош уджуны эки ювагъа пекитип, эфод къушачыкъларынынъ огдеки тарафына пекит.
26 Даа эки алкъа япып, оларны кокректеки торбанынъ эфодгъа яткъан тарафындаки эки уджуна пекит.
27 Ондан сонъ алтындан даа эки алкъа яп да, оларны тамам эфоднынъ къушачыгъы устюнден кельген тикишнинъ янында, эфоднынъ эки къушачыкънынъ тюбюне, ог тарафындан, пекит.
28 Кокректеки торбанынъ алкъаларыны эфоднынъ алкъаларына мор юньден ишленген йипнен багъласынлар. О, эфод къушагъынынъ устюнден олсун ве эфоднынъ устюнден тюшмесин.
29
Харун Мескендеки Мукъаддес Ерге киргенде, РАББИнинъ огюнде даимий хатырлатма киби, Исраиль огъулларынынъ адларыны юреги янында, махкеме этмек ичюн кокрек торбасынынъ устюнде ташыйджакъ.30 Махкеме кокрек торбасына Ур ве Тум алетлерини къой, ве олар, Харун РАББИнинъ огюне, Мукъаддес Ерге киргенде, онынъ юреги янында олурлар. Бойлеликнен, Харун РАББИнинъ огюнде, юреги янында даима Исраиль огъулларынынъ махкеме алетлерини ташыйджакъ.
31
Эфоднынъ тюбюнден кийильген руханийнинъ урбасыны мор тюсте эт.32 Бу урбада баш кирсетмек ичюн агъыз олсун, агъызнынъ четлери тифтильмесин деп, пекинген олсун.
33 Этегинде бойдан-бой мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден нарчыкълар япып ас, араларындан да бойдан-бой алтын чанъчыкъларны къой.
34 Руханийнинъ усттеки урбасынынъ этегинде бойдан-бой алтын чанъчыкъ ве нарчыкъ, алтын чанъчыкъ ве нарчыкъ олсун.
35 Бу урбаны Харун ибадет эткенде киеджек. Харунгъа ольмемек ичюн, о, Мескендеки Мукъаддес Ерге, РАББИнинъ огюне киргенде ве чыкъкъанда чанъчыкълар чынъласын.
36
Темиз алтындан тегиз тахтачыкъ яп да, онынъ устюне, тамгъа устюне оюлгъаны киби, «РАББИге Айырылып Азиз Этильген» сёзлерини ой.37 Оны мор йипнен чалма устюне багълап къой, чалманынъ огюнде олсун.
38 Тахтачыкъ Харуннынъ манълайында олсун. Исраиллилер бахшышларны айырып азиз эткенде, эр бир япкъан янълышларыны Харун бойнуна алыр. РАББИ оларгъа даима яхшы бакъсын деп, тегиз тахтачыкъ эр вакъыт Харуннынъ манълайында олсун.
39
Индже ишленген кетенден тюп урбаны ве сарыкъны яп. Даа нагъышлангъан къушакъны яп.40 Харуннынъ огъулларына да халатлар, къушакълар ве шурет ве улу шанлыкъ ичюн башларына сарыкълар яп.
41 Эписи урбаларны Харун агъанъа ве онынъ огъулларына кийдир, башларыны зейтюн ягъынен ягъла, руханийлик вазифесине къой ве айырып азиз эт. Сонъ олар Меним руханийлерим олурлар.
42
Оларгъа даа белинден янбашларына къадар беденлерини къапаткъан кетенден япылгъан тюбюнден кийильген штан яп.43 Харуннен огъуллары, Корюшюв Чадырына киргенде, я да Мескендеки Мукъаддес Ерде ибадет этмек ичюн къурбан чалынгъан ерге якъынлашкъанда, башларына беля кетирмемек ве ольмемек ичюн, бу урбалар оларнынъ устюнде олсунлар. Бу — Харун ве онынъ эвлятлары ичюн эбедий низамнамедир.
1
Олар Меним руханийлерим олсунлар деп, сен оларны мына бойле айырып азиз этмек керексинъ: бир яш бузавны ве эки къусурсыз къочкъарны сайлап ал,2 маясыз пишкен пителер, ягънен басылгъан маясыз пителер, пишкен сонъ устьлерине ягъ сюртюльген маясыз пителерни ал. Оларны энъ яхшы богъдай унундан пишир.
3 Оларны бир сепетке къойып, сепети такъым кетир ве тананен эки къочкъарны кетир.
4 Харуннен огъулларыны Корюшюв Чадырынынъ къапусы огюне кетирип, оларны ювундыр.
5 Хусусий урбаларны алып, Харуннынъ устюне халатны, усть урбаны, эфодны, кокрек торбасыны кийдирип, белини эфоднынъ къушагъынен багъла.
6 Башына чалманы кийдир, чалманынъ устюне де «РАББИге Айырылып Азиз Этильген» язысы олгъан Азизлик таджыны пекит.
7 Бир шей сюртмек ичюн ягъны ал да, онынъ башына тёкип, оны ягъла.
8 Огъулларыны да кетирип, устьлерине халатларны кийдир,
9 башларына сарыкъ багъла. Харун ве огъулларынынъ беллерине де къушакълар багъла. Эбедий низамнаме боюнджа руханийлик оларнынъ оладжакътыр. Бойле эттирип, Харуннен огъулларыны руханийликке айырып азиз эт.
10
Корюшюв Чадыры янына тананы кетирип, Харуннен огъуллары онынъ башына къолларыны къойсунлар.11 РАББИнинъ огюнде, Корюшюв Чадыры янында тананы сой.
12 Пармагъынъны тананынъ къанына батырып, къурбан чалынгъан ернинъ бойнузына сюрт. Къалгъан къанны исе къурбан чалынгъан ернинъ тюбюне тёк.
13 Ич алетлерининъ бутюн ягъыны ве къара джигернинъ энъ яхшы къысмыны, эки буйрегини ягъларынен берабер ал да, къурбан чалынгъан еринде якъ, тютюни Манъа котерильсин.
14 Тананынъ этини, терисини ве ич алетлеринен ичеклерини алып, ордудан тыш олгъан ерде якъ. Бу — гуна ичюн къурбан.
15
Бир къочкъарны ал да, Харуннен огъуллары онынъ башына къолларыны къойсунлар.16 Къочкъарны сой ве къанындан алып къурбан чалынгъан ернинъ эписи тарафларына пускюрт.
17 Сонъ къочкъарны парчалап, ич алетлеринен тизлерини юв да, оларны парчалангъан къысымларына ве башына къой.
18 Къочкъарны бутюнлей къурбан чалынгъан ер устюнде якъ, тютюни Манъа котерильсин. РАББИ ичюн бутюнлей якъылгъан бу къурбан — тынчландыргъан, мунис къокъу джайраткъан, РАББИге атеште якъылгъан къурбандыр.
19
Экинджи къочкъарны да ал, Харуннен огъуллары онынъ башына къолларыны къойсунлар.20 Къочкъарны сойып, къанындан ал да, Харуннынъ ве огъулларынынъ онъ къулагъынынъ мемелерине, онъ къолларынынъ баш пармакъларына ве онъ аякъларынынъ баш пармакъларына сюрт. Къалгъан къанны къурбан чалынгъан ернинъ чевре-четке пускюрт.
21 Сонъ къурбан чалынгъан ернинъ устюндеки къаннен берабер бир шей ягъламакъ ичюн ягъны ал да, оны Харуннынъ устюне ве онынъ урбаларына, огъулларынынъ устюне ве оларнынъ урбаларына пускюрт. Бойле эттирип, сен Харунны ве онынъ урбаларыны, онен берабер огъулларыны ве оларнынъ урбаларыны айырып азиз этерсинъ.
22
Къочкъарнынъ ягъыны, къуйрукъ ягъыны, ич ягъыны, къара джигернинъ энъ яхшы къысмыны, эки буйрегини ягъларынен берабер ве онъ янбашыны ал. Бу — руханийлерни айырып азиз этмек ичюн къочкъардыр.23 Бир маясыз пишкен питени, ягънен басылгъан маясыз питени, пишкен сонъ устюне ягъ сюртюльген маясыз питени де РАББИнинъ огюнде олгъан сепеттен ал.
24 Буларны эписини Харуннен огъулларынынъ къолларына бер. Олар исе буларны, РАББИге хусусий бахшыш багъышлагъанда, РАББИнинъ огюнде котерсинлер.
25 Сонъ буларны эписини оларнынъ къолларындан ал да, къурбан чалынгъан ернинъ устюнде, бутюнлей якъылып чалынгъан къурбанынен берабер, РАББИнинъ огюнде хош къокъулар джайрасын деп, якъ. Бу — РАББИге атеште якъылгъан къурбан.
26 Харунны айырып азиз этмек ичюн, къочкъарнынъ кокрек кемигиндеки этни алып, оны РАББИге багъышлагъанда, РАББИнинъ огюнде котер. Бу сенинъ пайынъ олур.
27
Харун ве огъуллары ичюн къочкъарнынъ эки къысмыны: котерильген кокрек кемигиндеки этни ве онъ янбашыны айырып азиз эт.28 Келеджекте, исраиллилер РАББИге къочкъарны къурбан чалып, аманлыкъ къурбанларыны я да котерильген бахшышларыны бергенде, кокрекнен онъ янбашы даима Харуннынъ ве огъулларынынъ пайы олсун.
29
Харун ичюн тикильген азиз урбалар онынъ эвлятларына кечеджек. О, оларны бу урбаларда ягълап оларгъа руханийликни береджек.30 Корюшюв Чадырына кирип, Мукъаддес Ерде РАББИге ибадет этмек ичюн, Харуннынъ огъулларындан олгъан янъы баш руханий еди кунь девамында бу урбаларны кийсин.
31
Руханийлерни айырып азиз этмек ичюн къочкъарны алып, этини Азиз Ерде пишир.32 Харуннен огъуллары бу къочкъарнынъ этини ве сепеттеки пителерни Корюшюв Чадырынынъ къапусы янында ашасынлар.
33 Оларгъа руханийликни бермек ве оларны айырып азиз этмек ичюн кетирген багъышлав бахшышларыны ве къурбанларыны тек олар ашамакъ мумкюн. Башкъа кимсенинъ буларны ашамагъа акъкъы ёкъ, чюнки о — азизлик.
34 Къочкъарнынъ этинден ве пителерден сабагъадже бир шей къалса, къалгъаныны атеште якъ: оны ашамагъа олмай, чюнки о — азизлик.
35
Харуннен ве огъулларынен эписини тамам Мен санъа эмир эткеним дайын яп. Еди кунь девамында оларны руханий эт.36 Эр кунь бир тана сойып, гуналардан арынмакъ ичюн къурбан чал. Къурбан чалынгъан ерни темизлемек ичюн, гуналардан арындырткъан багъышлав къурбаныны чал. Сонъ оны ягълап айырып азиз эт.
37 Еди кунь девамында къурбан чалынгъан ерни бойле темизле ве айырып азиз эт. Сонъ къурбан чалынгъан ер пек улу азизлик олур. Онъа тийген эр шей азиз олур.
38
Къурбан чалынгъан ерде сенинъ чаладжакъ къурбанларынъ будыр: даима, эр кунь эки баш бир яшлы къусурсыз олгъан къойларны,39 бир къойны сабадан, экинджисини — акъшам.
40 Бир къойнен берабер бир кило богъдай унунен къарыштырылгъан бир литр зейтюн ягъыны багъышла, ичерлик бахшышы ичюн бир литр шарап.
41 Экинджи къойны акъшам къурбан чал, оны да сабадакине ошагъан унлу бахшышынен ве айны ойле ичерлик бахшышынен берабер кетир. Бу — РАББИ ичюн тынчландыргъан, мунис къокъудыр. Онъа атеште якъылгъан къурбан.
42
Эр бир кунь несильден несильге бутюнлей якъылгъан къурбанны бойле чалынъыз. Оны РАББИнинъ Огюнде, Корюшюв Чадырынынъ къапусы огюнде чалынъыз. Анда Мен сизлернен корюшип лаф этерим.43 Анда Мен исраиллилернен корюширим. Меним Шуретим бу ерни мукъаддес этер.
44 Мен Корюшюв Чадырыны ве къурбан чалынгъан ерни айырып азиз этерим. Харуннен огъулларыны да, олар Манъа руханийлик этсинлер деп, айырып азиз этерим.
45 Шу вакъыт Мен исраиллилернинъ арасында яшарым ве оларнынъ Алласы олурым.
46 Сонъ исраиллилер, Мен — РАББИ, оларнынъ Алласы олгъанымны билирлер. Араларында яшамакъ ичюн, Мен оларны Мысыр топрагъындан чыкъардым. Мен — РАББИ, исраиллилернинъ Алласы.
1
Акация терегинден къокъулы отларны якъмакъ ичюн ерни яп.2 Узунлыгъынен кенълиги 0,45 метр олсун. О, дёрткоше олмакъ керек. Юксеклиги 0,9 метр олсун. Ондан бойнузлар тюртип чыкъмакъ керек.
3 Онынъ тёпесини, четлерининъ чевре-четини ве бойнузларыны темиз алтыннен къапла. Устюне чевре-четине алтын чембер яп.
4 Алтындан эки алкъа япып, оларны чембернинъ тюбюнде эки четинден пекит. Отларны якъмакъ ерини ташымакъ ичюн алкъалардан сырыкъларны кечир.
5 Сырыкъларны акация терегинден япып алтыннен къапла.
6 Отларны якъмакъ ичюн ерини Шаатлыкъ Сандыгъыны къапаткъан перденинъ огюне къой. О, Шаатлыкъ Сандыгъынынъ къапусына — Мерамет Ерине къаршы турсун. Анда Мен сеннен корюширим.
7 Эр саба лампадларны азырлагъанда, Харун онынъ устюнде къокъулы отларны якъсын.
8 Акъшам да, лампадларны якъкъанда, оларны якъсын. Къокъулы отлар РАББИнинъ огюнде несильден несильге якъылсынлар.
9
Бу ернинъ устюнде башкъа отларны якъманъыз, эм де чалынгъан къурбанны бутюнлей якъманъыз, пите ве ичерлик бахшышларыны кетирменъиз.10
Йылда бир кере Харун гуна багъышлав къурбанны чалып, къанны отларны якъмакъ ерининъ бойнузларына сюртип, оны айырып азиз этсин. Бу — несильден несильге эр йыл оладжакъ арынувдыр. Бу ер — РАББИнинъ улу азизлигидир.11
Сонъ РАББИ Мусагъа даа бойле деди:12
— Исраиллилерни сайгъанынъда, эр бири джаны ичюн РАББИге одеме тёлесин. Сонъ оларны сайгъанда, араларында веба олмаз.13 Эр сайылгъан адам ярым кумюш бермек керек. (Кумюш исе 20 гера эди.) Бу акъча — РАББИге бахшыштыр.
14 Йигирми яшындан ве ондан буюк олгъан эр сайылгъанлар РАББИге бу акъчаны бермек керектир.
15 Джанларыны сатын алмакъ ичюн РАББИге бахшыш бергенде, бай адам бу акъчадан арткъач бермесин, фукъаре исе ондан эксик бермесин.
16 Исраиллилерден алгъан одеме кумюшини Корюшюв Чадыры ичюн къуллан. Джанлары ичюн акъча берип, исраиллилер бу одемени РАББИнинъ огюнде хатырласынлар.
17
Даа РАББИ Мусагъа бойле деди:18
— Абдест алмакъ ичюн тунч савут яп, онъа саджаякъны да тунчтан яса. Оны Корюшюв Чадырынен къурбан чалынгъан ернинъ арасына къойып, ичини сувгъа толдур.19 Харуннен огъуллары ондан сув алып къолларынен аякъларыны ювсунлар.
20 Олар Корюшюв Чадырына кирмезден эвель, я да РАББИге къурбан якъмакъ ичюн, къурбан чалынгъан ерге ибадет этмек ичюн якъынлашкъанда, ольмемек ичюн, абдест алсынлар.
21 Ольмемек ичюн къолларынен аякъларыны сувнен ювсунлар. Бу олар ичюн, Харунгъа ве онынъ эвлятларына, несильден несильге эбедий низамнаме олсун.
22
Сонъ РАББИ Мусагъа даа бойле деди:23
— Энъ яхшы гузель къокъулы шейлерден: суву сербест акъкъан мюрден алты кило, гузель къокъулы корицадан онынъ ярысы къадар олсун, я да учь кило, гузель къокъулы къамыштан да учь кило,24 киддадан учь кило, зейтюн ягъындан дёрт литр къадар ал.
25 Олардан ягъламакъ ичюн мукъаддес ягъны яса — усталыкънен азырлангъан гузель къокъулы мельэм теркип эт. Бу, ягъламакъ ичюн мукъаддес ягъ олур.
26 Онен Корюшюв Чадырыны, Шаатлыкъ Сандыгъыны,
27 столны ве онынъ эписи алетлерини, къандильни ве онынъ эписи алетлерини, мукъаддес къокъулы отларны якъмакъ ичюн ерни,
28 айванларны бутюнлей якъмакъ ичюн къурбан ерини ве онынъ эписи алетлерини, савутны ве онынъ саджаягъыны ягъла.
29 Оларны айырып азиз эт де, улу азизлик олур: оларгъа тийген эр шей мукъаддес олур.
30
Харуннен берабер огъулларыны ягълап, олар Меним руханийлерим олсунлар деп, оларны айырып азиз эт.31
Исраиллилерге исе бойле деп айт: «Бу, несильден несильге ягъламакъ ичюн мукъаддес ягъ олур.32 Башкъа адамларнынъ тенлерини онен ягъламагъа олмай, озьлеринъизге де теркибинен онъа ошагъан бир шей япманъыз. О — азизлик: сизлер ичюн азизлик олмакъ керек о!
33 Ким онъа ошагъан къокъулы ягъ азырласа я да онен башкъа адамны ягъласа, халкъындан ёкъ этилир».
34
РАББИ Мусагъа даа бойле деди: — Озюнъе мис къокъулы шейлерден ал: натаф сакъызыны, шехелетни, гузель къокъулы галбанны, темиз къара майны , эписи бир ольчюде олсун.35 Олардан усталыкънен ягъламакъ ичюн теркипни яса. О, тузлу, темиз ве мукъаддес олсун.
36 Оны уфакъ этип тюйип, Мен санъа ачылгъан Корюшюв Чадырындаки Шаатлыкъ огюне къой: бу сиз ичюн энъ мукъаддес шей олур.
37 Бу теркиптеки ягъны озьлеринъизге япманъыз. Бу — РАББИ ичюн айырылгъан энъ мукъаддес шей.
38 Ким тютетмек ичюн онъа ошагъан бир шей япса, онынъ джаны халкъ арасындан ёкъ этилир.
1
РАББИ Мусагъа бойле деди:2
— Бакъ, Мен Ехуда къабилесинден Хурнынъ торуны, Урининъ огълу Бецалелни сайлап алдым.3 Мен оны Алланынъ Рухунен толдурдым, онъа икмет, акъыл-ферасет, бильги бердим ве эр бир ишни усталыкънен япмакъны огреттим.
4 Онынъ ичюн о, алтыннен, кумюшнен, тунчнен япылгъан ишнинъ планыны чызып кереги киби япмагъа,
5 ташларны кесип юваларгъа къоймагъа ве эр бир иш ичюн агъач оймагъа да яхшы биле.
6 Онъа ярдымджы оларакъ Мен Дан къабилесинден Ахисамакънынъ огълу Оголиавны берем. Мен эписи усталаргъа усталыкъ бердим. Санъа эписи эмир эткенлеримни япсынлар:
7 Корюшюв Чадырыны, Шаатлыкъ Сандыгъыны, оны къапаткъан Мерамет Ерини, Чадырнынъ эписи алетлерини,
8 столны эписи алетлеринен, темиз алтындан япылгъан къандильни эписи алетлеринен, отларны якъмакъ ичюн ерни,
9 айванларны бутюнлей якъмакъ ичюн къурбан ерини эписи алетлеринен, савутны саджаягъынен,
10 руханийлик этмек ичюн нагъышлангъан урбаларыны: руханий Харунгъа азиз урбаларны ве онынъ огъулларына оладжакъ урбаларны,
11 Азиз Ерде бир шей ягъламакъ ичюн ягъны ве якъмакъ ичюн гузель къокъулы отлардан япылгъан ягъны — эписини Мен санъа эмир эткенлерим киби япсынлар.
12
Даа РАББИ Мусагъа бойле деди:13
— Исраиль огъулларына бойле айт: «Раатлыкъ куньлеримни кутюнъиз, чюнки олар — несильден несильге кечеджек Меннен сизинъ аранъыздаки аляметтир. Сонъ сиз, Мен — сизлерни айырып азиз эткен РАББИ олгъанымны акъылларынъызда тутарсыз.14 Раатлыкъ кунюни тутунъыз, чюнки о, сиз ичюн мукъаддестир. Ким оны арамласа, ольдюриледжек. Ким раатлыкъ куню иш этип башласа, онынъ джаны халкънынъ арасындан ёкъ этиледжек.
15 Алты кунь ишлеринъизни япынъыз, единджи куню исе — РАББИге багъышлангъан, мукъаддес раатлыкъ кунюдир. Раатлыкъ куню иш эткен эр ким ольдюрильсин.
16 Исраиллилер раатлыкъ кунюни несильден несильге кутьсюнлер, чюнки бу — эбедий васиеттир!
17 Бу Меннен Исраиль огъулларынынъ арасында олгъан эбедий аляметтир, чюнки алты кунь ичинде РАББИ коклерни ве ер юзюни яратты, единджи куню исе чалышмайып раатланды».
18
Эки тегиз ташнынъ устьлеринде Озь къолунен эмирлерини язып, РАББИ Синай дагъында Мусанен лафны токътаткъан сонъ, бу Шаатлыкъ ташларыны Мусагъа берди.1
Халкъ Мусанынъ дагъдан чокъ вакъыттан берли тюшмегенини корип, Харуннынъ янына кельдилер ве онъа бойле дедилер: — Къана, бизге огюмизден кетеджек алланы яп, чюнки бу адамнен, бизни Мысыр топрагъындан чыкъаргъан Мусанен не олгъаныны биз бильмеймиз.2
О заман Харун оларгъа бойле джевап берди: — Апайларынъызнынъ, огъулларынъызнынъ, къызларынъызнынъ къулакъларындан алтын купелерни чыкъарып, манъа кетиринъиз.3
Бутюн халкъ къулакъларындаки алтын купелерни чыкъарып, Харунгъа кетирди.4 Харун оларнынъ къолларындан кетирген алтынларыны алып иритти ве ондан бузав япты. Шу вакъыт олар:
— Исраиллилер, мына бизни Мысыр топрагъындан чыкъаргъан алламыз! — дедилер.5
Буны корьген Харун бузавнынъ огюне къурбан чалынгъан ерни къурды ве: — Ярын — РАББИге байрам оладжакъ! — деп илян этти.6
Айланыр куню олар саба танъда турдылар ве бутюнлей якъылгъан къурбанларны чалдылар, аманлыкъ къурбанларыны да кетирдилер. Сонъ халкъ ашап-ичмеге отурды, сонъундан да шенъленип ороспуланмагъа башлады.7
РАББИ исе Мусагъа бойле деди: — Мындан тюшмеге ашыкъ! Мысыр топрагъындан чыкъаргъан халкъынъ ороспуланды!8 Мен оларгъа васиет эткен ёлдан не къадар тез урулдылар олар! Озьлерине алтын иритип, бузавны ясадылар, онъа табынып къурбан чалдылар ве: «Исраилилер, мына бизни Мысыр топрагъындан чыкъаргъан алламыз!» — дедилер.
9
— Мен бу халкъны корем, — деди РАББИ Мусагъа. — О инат бир халкътыр.10 Шимди исе Мени къалдыр. Оларгъа къаршы олгъан ачувым къозгъасын, ве Мен оларны къырып ёкъ этейим. Сенден исе улу халкъны асыл этерим.
11
Лякин Муса РАББИге, озюнинъ Алласына ялварып башлады ве онъа бойле деди: — Я РАББИм, Мысыр топрагъындан улу кучюнънен ве къудретинънен Сен алып чыкъаргъан халкъынъа ачувланма!12 Ачувлансанъ исе, мысырлылар: «О оларны ёкъ этмек ичюн, дагъларда ольдюрип, ер юзюнден силип ташламакъ ичюн алып чыкъты», — дейджеклер. Исраиллилерге ачувланма ве халкъынънынъ башына беля тюшюрме.
13 Сенинъ къулларынъ олгъан Ибраимни, Исхакъны ве Исраильни акъылынъа кетир. Сен оларгъа: «Эвлятларынъызны коктеки йылдызлар дайын чокъ сайылы этерим. Мен санъа айткъан топракъны да эвлятларынъызгъа берерим, ве о топракъ эбедиен оларнынъ олур», — деп Озюнънен емин эткен эдинъ.
14
Сонъ РАББИ халкънынъ башына япаджакъ беляны тюшюрмеди.15 Муса исе айланып дагъдан тюшип башлады. Онынъ къолунда эки Шаатлыкъ ташы бар эди. Оларнынъ эки, онъ ве терс тарафында оюлгъан язылар бар эди.
16 Ташлар — Алланынъ иши, оларнынъ язылары — Алла ойгъан язылар эди.
17
Ехошуа, шамата котерген халкънынъ сесини эшитип, Мусагъа: — Ордуда дженк шаматасы, — деди.18
Лякин Муса: — Бу енъген адамларнынъ сеслери дегиль, енъильгенлернинъ фигъаны да дегиль. Мен йырлагъан адамларнынъ сеслерини эшитем, — деди.19
Ордугъа якъынджа келип, бузавнен оюнларны корьген сонъ исе, Мусанынъ ачувы зияде къайнады, ве о, ташларны атып, байыр тюбюнде парлады.20 Олар ясагъан бузавны алып, оны атеш ичинде иритти. Сонъ тоз киби тюйди ве сувгъа сепип, о сувны исраиллилерге ичиртти.
21 Харунгъа исе Муса бойле деди:
— Бу халкъ санъа не этти де, сен оларны бу буюк гунагъа батырдынъ?22
Лякин Харун Мусагъа бойле джевап къйатарды: — Эфендим, манъа ачувланма. Бу халкъ яманлыкъкъа азыр олгъаныны сен озюнъ билесинъ.23 Олар манъа: «Бизге огюмизден кетеджек алланы яп, чюнки бу адамнен, бизни Мысыр топрагъындан чыкъаргъан Мусанен не олгъаныны биз бильмеймиз», — деп айттылар.
24 Сонъ мен оларгъа: «Кимде алтын бар, оны чыкъарсын», — дедим. Олар алтынларны чыкъарып манъа бердилер, мен оны атешке ташладым, ве мына бу бузав чыкъты.
25
Муса халкъ баштан чыкъкъаныны ве душманларынынъ козю огюнде масхара олгъаныны корьди. Бу, Харуннынъ къабааты эди.26 Сонъ Муса ордунынъ къапусы огюнде турып:
— Ким РАББИнинъки — яныма келинъиз! — деди. Онынъ чевре-четине Левий къабилесинден эписи топландылар. Муса оларгъа:27
— РАББИ, Исраильнинъ Алласы бойле деп айта: «Къылычларынъызны алып, орду бою бир башындан экинджи башынадже кечип, агъаларынъызны, достларынъызны, якъынларынъызны ольдюринъиз».28
Левий къабилесининъ акъайлары Муса айткъаны киби яптылар. О куню халкътан учь бинъге якъын адам ольдюрильди.29 Муса оларгъа бойле деп айтты:
— Бугунь, эр биринъиз огъулларынъызны ве агъаларынъызны ольдюрип, озьлеринъизни РАББИге ибадет этмек ичюн айырып элялладынъыз. О, бугунь сизге багъышлав эндирди.30
Айланыр куню Муса халкъкъа бойле деди: — Сиз буюктен-буюк гуна къазандынъыз. Шимди мен РАББИге котерилейим, бельки Онынъ огюнде сизинъ гуналарынъыз ичюн багъышлав сорап олурым.31
Муса РАББИге къайтып кельди ве: — Я РАББИм, бу халкъ озюне алтындан алла япып, буюк гуна къазанды.32 Ялварам, оларнынъ бу гуналарыны багъышла. Багъышламасанъ эгер, адымны Сенинъ Китабынъдан силип ташла, — деди.
33
— Меним огюмде гуна къазангъан адамнынъ адыны Мен Китабымдан силип ташларым, — деди РАББИ Мусагъа. —34 Шимди исе тюшип, Мен санъа айткъан ерге бу халкъны алып кет. Сенинъ огюнъден Мелегим кетеджек. Вакъты-саати кельгенде, Мен исраиллилерни гуналары ичюн джезаларым.
35
РАББИ халкъны, Харунгъа яптыргъан алтын бузавы ичюн вебанен джезалады.1
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Мысыр топрагъындан чыкъаргъан халкъынънен берабер мындан чыкъып кет ве «оны эвлятларынъа берерим» деп Ибраимге, Исхакъкъа ве Якъупкъа Мен емин эткен топракъкъа ёл ал.2 Мен сенинъ огюнъден Мелегимни ёлларым ве ханаанлыларны, аморлыларны, хитлилерни, перизлилерни, хивлилерни ве евуслыларны къуварым.
3 Бол-берекетли топракъкъа бар. Мен Озюм исе, ёл бою сизлерни ольдюрмемек ичюн, сизлернен бармайджагъым, чюнки сиз инат бир халкъсынъыз.
4
Халкъ бу къоркъунчлы сёзлерни эшитип, окюр-окюр агълап башлады, ве кимсе устюне ильван такъмады,5 чюнки РАББИ Мусагъа бойле деп айткъан эди:
— Исраиллилерге бойле деп айт: «Сиз инат бир халкъсынъыз. Мен сизлернен бир дакъкъа кетсем биле, бирден сизлерни къырып ёкъ этер эдим. Бойлеликнен, ильванларынъызны чыкъарынъыз. Мен исе сизлернен не япаджагъымны тюшюнип бакъарым».6
Исраиллилер Хорев деген дагънынъ янында устьлеринден ильванларыны чыкъардылар.7
Муса бир чадыр алып, ордудан тыш, авлакъта олгъан ерде оны къойды ве «Корюшюв Чадыры» деп адландырды. РАББИни къыдыргъан эр ким ордудан тыш олгъан Корюшюв Чадырынынъ янына келе эди.8 Эр вакъыт Муса Корюшюв Чадырына ёл алгъанда, бутюн халкъ озь чадырларынынъ къапусы огюне турып, Муса Корюшюв Чадырына кирмегендже, онынъ пешинден бакъып тура эдилер.
9 Муса Корюшюв Чадырына киргенде, булут диреги энип Чадырнынъ къапусы огюнде тура эди, ве РАББИ Мусанен лаф эте эди.
10 Чадырнынъ къапусы огюнде тургъан булут дирегини корьген сайын, бутюн халкъ озь чадыры янында седждеге къапана эди.
11 Адам достунен лаф эткен киби, РАББИ де Мусанен юзьме-юзь лаф эте эди. Сонъ Муса ордугъа къайта эди, онынъ яш ярдымджысы Нуннынъ огълу Ехошуа исе Чадырда къала эди.
12
Муса РАББИге бойле деди: — Сен манъа: «Бу халкъкъа ёлбашчылыкъ эт», — деп айтасынъ, амма меннен кимни йибереджегинъни манъа ачмайсынъ. Сен манъа даа: «Сени пек яхшы билем, сенден мемнюним», — айткъан эдинъ.13 Эгер менден мемнюн олсанъ, ялварам, мен Сени яхшы бильмек ичюн, ёлларынъны ач. Сонъ Сен даима менден мемнюн олурсынъ. Амма бу адамлар Сенинъ халкъынъ олгъанларыны унутма.
14
— Сенинъ огюнъден Мен Озюм кетип, санъа раатлыкъ берерим, — деди РАББИ Мусагъа.15
— Эгер бизнен берабер Озюнъ бармасанъ, — деди Муса, — бизни мындан чыкъарма.16 Сен бизнен бармасанъ, Сен менден ве исраиллилерден мемнюн олгъанынъны адамлар насыл билирлер? Амма, бизнен барсанъ, мен ве Сенинъ халкъынъ ер юзюндеки халкълардан фаркълы олурмыз.
17
— Менден сорагъанларынъны Мен япарым, — деди РАББИ Мусагъа. — Чюнки сенден мемнюним ве сени пек яхшы билем.18
— Манъа Шуретинъни косьтер, — деди Муса.19
— Мен сенинъ огюнъде бутюн эйилигимни косьтеририм ве огюнъде «РАББИ» адымны илян этерим, — деди РАББИ Мусагъа. — Кимни аджымагъа истесем — Мен оны аджырым, кимге мерхамет эйлемеге истесем — Мен онъа мерхамет эйлерим.20
Сонъ даа бойле деди: — Амма Меним бетимни корьмеге олмай, чюнки бетимни корьген адам сагъ къалмайджакъ.21
Мына Меним янымда, къаянынъ устюнде тур, — деди РАББИ.22 — Меним Шуретим кечкенде, Мен сени къаянынъ чатлагъына къоярым. Янынъдан кечмегенимдже, устюнъни къолумнен къапатырым.
23 Къолумны алгъан сонъ исе, сен сыртымны корерсинъ. Бетимни исе сен кормезсинъ.
1
Сонъ РАББИ Мусагъа бойле деди: — Эвелькилерине ошагъан эки тегиз таш кес. Мен оларнынъ устюнде, сен парлагъан эвельки ташларда олгъан сёзлерни бир даа язаджагъым.2 Сабагъа азыр олып, Синай дагъына котериль ве анда, дагънынъ тёпесинде, Меним огюме кель.
3 Лякин сеннен берабер кимсе котерильмесин ве дагънынъ устюнде кимсе корюльмесин. Малларнен къой-эчкилер биле, дагънынъ янында отламасын.
4
Муса эвелькилерине ошагъан эки таш кести. Саба эрте турып, онъа РАББИ эмир эткени киби, Муса эки ташны алып, Синай дагъына котерильди.5 РАББИ булут ичинде энди ве, Мусанынъ янында токътап, «РАББИ» адыны илян этти.
6 РАББИ Мусанынъ юзю огюнде кечти ве бойле илян этти:
— РАББИ, РАББИ! Аджыгъан, эйилик эткен, тез ачувланмагъан, пек мераметли ве ишанчлы олгъан Алла!7
О, бинълердже несиллерге мераметини эйлей, къабаатны, джинаетни, гунаны багъышлай, лякин джезасыз къалдырмай, бабаларнынъ къабааты ичюн балаларындан ве торунларындан учюнджи ве дёртюнджи несилине къадар сорай.8
Муса ашыкъып ерге тюшти ве седждеге къапанды.9 О, бойле деди:
— Эфендим, эгер менден мемнюн олсанъ, ялварам, Эфендим, бизнен бар. Бу халкъ инат олса да, бизим джинаетлеримизнен гуналарымызны багъышла, ве биз Сенинъ мулькюнъ олайыкъ.10
— Мына, — деди РАББИ. — Мен сизге васиет этем. Бутюн ер юзюнде ве ич бир халкъта олмагъан аджайип шейлерни эписи исраиллилернинъ огюнде япарым. Араларында сиз яшагъан халкълар Мен сизге япкъан шейлерде РАББИнинъ аджайип ишини корерлер.11 Мен санъа шимди эмир эткенлеримни тут! Мына, Мен сенден аморлыларны, ханаанлыларны, хитлилерни, перизлилерни, хивлилерни ве евуслыларны къувам.
12 Бакъынъыз, сиз киреджек топракъта яшагъан адамларнен анълашма тизменъиз. Тизсенъиз эгер, олар сиз ичюн къапкъан олурлар.
13
Оларнынъ къурбан чалынгъан ерлерини урып йыкъынъыз, пут ташларыны парланъыз, Ашера путуна табынма диреклерини кесип ташланъыз!14
Сиз РАББИден гъайры, башкъа аллагъа табынманъыз, чюнки Онынъ ады — «Куньджю»! О — Куньджю Алла!15 О ернинъ адамларынен анълашма тизменъиз, чюнки олар, аллаларнынъ оглерине ороспуланып, къурбан чалгъанда, сизни де чагъырырлар. Сиз исе оларнынъ къурбанындан ашарсыз,
16 огъланларынъызны оларнынъ къызларына эвлендирирсиз, къызлары аллаларнынъ оглерине ороспуланып, огъулларынъа да аллаларнынъ оглерине ороспулыкъ эттирирлер.
17
Маден иритип, путлар ясаманъыз!18
Маясыз Пишкен Пите Байрамыны япынъыз. Мен санъа эмир эткеним киби, тайинленген баарьнинъ ильк куньлеринде еди кунь маясыз пишкен пите ашанъыз, чюнки Мысырдан сиз бу айда чыкъып кеткен эдинъиз.19 Эписи биринджи догъгъан огъулларынъыз — Менимки. Айванларынъызнынъ да биринджи догъгъан эркек балалары, мал баласы я да къой-эчки баласы да Менимки олсун.
20 Эшекнинъ биринджи догъгъан эркек баласы ичюн къой я да эчкининъ эркек баласыны беринъиз. Бермеге истемесенъиз эгер, эшек баласынынъ бойнуны сындырынъыз. Эписи биринджи догъгъан огъланларынъыз ичюн айваннынъ янъы догъгъан баласыны беринъиз. Меним огюме кимсе бош къолнен кельмесин.
21
Алты кунь чалышынъыз, единджи куню раатланынъыз. Ашлыкъ сачылгъан ве орулгъан вакътында да раатланынъыз.22
Биринджи богъдай берекетини джыйып, Афталар Байрамыны, я да Биринджи Махсул Байрамыны япынъыз. Берекет джыйылгъан куньлернинъ сонъунда Махсул Джыйылув Байрамыны да япынъыз.23
Йылда учь кере эписи акъайларынъыз Исраильнинъ Алласы, сенинъ РАББИнъ олгъан Эфендинъ юзю огюне кельсинлер.24 Башкъа халкъларны сенден къувалап, ерлеринъни кенълештиририм. Сиз, РАББИнинъ, Алланъызнынъ юзю огюне йылда учь кере кельгенде, сизинъ топрагъынъызгъа кимсе козь этмез.
25
Меним къурбанымнынъ къаныны маялы питенен берабер Манъа кетирменъиз. Песах Байрамынынъ къурбаныны да сабагъадже къалдырманъыз.26 Ернинъ биринджи берекетинден энъ яхшы махсуллары Алланъ олгъан РАББИнинъ эвине кетир. Улакъны анасынынъ сютюнде пиширме.
27
РАББИ Мусагъа бойле деди: — Меним бутюн айткъанларымны яз, чюнки бу сёзлерге эсасланып Мен санъа ве исраиллилерге Васиет этем.28
Муса аш ашамайып, сув ичмейип, РАББИнинъ янында 40 кунь ве 40 гедже тура эди. О, Васиет сёзлерини, Он Эмирни ташларда ойып язды.29
Муса, къолларында Шаатлыкънен эки ташны тутып, Синай дагъындан тюшти. Онен Алла лаф эткени ичюн бети нурлар джайрата эди, амма Муса буны бильмей эди.30 Харун ве исраиллилер Мусанынъ бети парылдагъаныны корип, янына бармагъа къоркъа эдилер.
31 Лякин Муса оларны чагъырды, ве Харуннен джемиетнинъ башлыкълары онынъ янына кельдилер. Муса оларгъа мураджаат этти.
32 Бундан сонъ эписи исраиллилер онынъ янына кельдилер, ве Муса, онъа Синай дагъында РАББИ бутюн айткъанларыны оларгъа эмир этти.
33
Муса оларнен лафыны токътаткъан сонъ, бетини орьтюнен къапатты.34 РАББИнен лаф этмек ичюн Муса Онынъ огюне киргенде ве андан чыкъмагъанындже, бетинден орьтюни ала эди. РАББИнинъ огюнден чыкъкъанда исе, РАББИ онъа не эмир эткен олса, исраиллилерге айтып бере эди.
35 Исраиллилер Мусанынъ бети парылдагъаныны коре эдилер, ве Муса, кене РАББИнен лаф этмек ичюн кирмегендже, бетини орьтюнен къапата эди.
1
Муса бутюн Исраиль огъулларынынъ джемиетини джыйып, оларгъа бойле деди: — РАББИ мына нени япмагъа эмир этти:2
«Алты кунь ишлеринъизни этинъиз, единджи кунюнъиз исе сизлерде мукъаддес олсун: РАББИге багъышлангъан Раатлыкъ Куню. Ким Раатлыкъ Куню иш япса, ольдюриледжек.3 Раатлыкъ Кунюнде, яшагъан ерлеринъизде атеш биле якъманъыз».
4
Исраиль огъулларынынъ бутюн джемиетине Муса даа бойле деди: — РАББИнинъ эмир эткени мына:5
«РАББИге бахшышлар этинъиз. Эр биринъиз юрегинден къопкъан бахшышыны: алтын, кумюш, тунч,6 мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юнь, индже ишленген кетен ве эчки юнюнден япылгъан безлерни,
7 къойларынынъ дибагъ этилип къырмызы ренкке боялангъан ве индже ишленген терилерини, акация тереклерни,
8 къандиль ичюн зейтюн ягъы, чешит тюрлю шейлерни якъмакъ ичюн зейтюн ягъгъа къошулгъан гузель къокъулы шейлер ве къандиллерде якъмакъ ичюн зейтюн ягъгъа къошулгъан къокъулы отларны,
9 эфод ве кокректеки торба ичюн шохам деген къыйметли ташлар ве дигер, козьлерге къоюлгъан къыйметли ташларны, — РАББИге кетирсин.
10
Аранъызда олгъан яхшы усталар келип, РАББИнинъ эмир эткенлерини япсынлар:11 Алланынъ Мескенини, онынъ Чадырыны ве устюндеки орьтюсини, дёгмелерини, черчивелерини, сырыкъларыны, диреклерини, темеллерини;
12 Сандыкъны сырыкъларынен, къапагъы олгъан Мерамет Ерини ве къапаткъан пердени;
13 столны сырыкъларынен ве алетлеринен берабер ве РАББИнинъ булунувыны косьтерген пителерни;
14 ярыкълатмакъ ичюн къандильни эписи алетлеринен, онынъ лампадларыны ве якъып ярыкълатмакъ ичюн зейтюн ягъны;
15 мукъаддес къокъулы отларны якъмакъ ичюн ерни, онынъ сырыкъларыны, бир шей ягъламакъ ичюн зейтюн ягъны, къокъулы ягъны, Мукъаддес Чадырнынъ къапусына асыладжакъ пердени;
16 айванларны бутюнлей якъмакъ ичюн къурбан ерини, онынъ ичюн тунч пармакълыкъны ве онынъ сырыкъларыны эписи алетлеринен, савутны ве онынъ саджаягъыны;
17 азбарнынъ безлерини, онынъ диреклеринен темеллерини ве азбарнынъ къапусына асыладжакъ пердени;
18 Мукъаддес Чадырнынъ къазычыкъларыны, азбарнынъ къазычыкъларыны ве оларнынъ йиплерини;
19 Мукъаддес Ерде ибадет этмек ичюн нагъышлангъан урбаларыны, руханийликни беджермек ичюн баш руханий Харунгъа азиз урбаларны ве онынъ огъулларына да урбаларны».
20
Исраиллилернинъ бутюн джемиети Мусанынъ янындан кеттилер21 ве бу ишке къолтутмагъа юреги тарткъан ве джаны истеген эр ким келип, РАББИге Корюшюв Чадырынынъ эписи кереклеринен берабер ве эписи азиз урбалар ичюн олгъан бахшышларны кетире эди.
22 Акъайларнен апайлар келип, юреклеринден къопкъан, тюрлю алтын шейлерни кетире эдилер: инелер, купелер, юзюклер ве боюнджакъларны. Эр кес РАББИге багъышлап алтын кетире эди.
23
Кимде мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юнь, индже ишленген кетен, эчки юнюнден япылгъан безлер, къойларынынъ дибагъ этильген ве къырмызы ренкке боялангъан ве индже ишленген терилери олгъан эр ким оларны РАББИге кетире эдилер.24 Кумюш я да тунчны берип олгъан эр ким, оны РАББИге бахшыш оларакъ кетире эди. Эм де кимде акация тереги олса, эр ким оны мукъаддес Чадырнынъ чешит кереклиги ичюн кетире эди.
25 Эписи уста олгъан апайлар, озь къолларынен мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юнни ишлеп ве индже ишленген кетенни токъуп, оларны кетирдилер.
26 Джанлары истеген апайлар усталыкънен эчки юнюнден безлер япа эдилер.
27 Башлыкълар исе шохам къыйметли ташларыны ве эфоднен кокректеки торбанынъ юваларына къоюлгъан ташларны,
28 къандиль ичюн, ягълайджакъ ягъ ичюн ве къокъулы ягъ ичюн гузель къокъулы шейлер ве зейтюн ягъыны кетире эдилер.
29 Бойлеликнен, эписи юреклери тарткъан исраилли акъайларнен апайлар, Муса ярдымынен РАББИ япмагъа эмир эткен эр бир ишке, озь истегинен даа чокъ бахшышлар РАББИге кетире эдилер.
30
Сонъ Муса исраиллилерге бойле деди: — Бакъынъыз, РАББИ Ехуда къабилесинден олгъан, Хурнынъ торуны, Урининъ огълу олгъан Бецалелни сайлап алды.31 О, оны Алланынъ Рухунен толдурды, онъа икмет, акъыл-ферасет, бильги берди ве эр бир ишни усталыкънен япмагъа огретти.
32 Онынъ ичюн о, планлар чызып, алтыннен, кумюшнен, тунчнен кереги киби чалышмагъа биле,
33 ташларны кесип юваларгъа къоймагъа ве эр бир иш ичюн агъач оймагъа да яхшы биле.
34 РАББИ онъа ве Дан къабилесинден олгъан Оголиавнен Ахисамакъкъа башкъа адамларны да огретмеге акъыл берди.
35 РАББИ оларгъа чешит тюрлю ишлер япмагъа буюк усталыкъ берди, ве олар оймагъа, токъумагъа ве мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юннен индже ишленген кетен устюнде нагъыш нагъышламагъа яхшы билелер. Олар тюрлю планлар чызып, чешит шейлерни усталыкънен япмагъа билелер.
1
— РАББИ Бецалелнен Оголиавгъа ве башкъа адамларгъа Азиз Ерни ве алетлерини къурмакъ ичюн бильги ве усталыкъ берди. Олар эписи бутюн ишни РАББИ насыл айткъан олса, тамам ойле де япсынлар.2
Муса Бецалелни, Оголиавны, эписи РАББИден усталыкъ алгъанларны ве кимни юреги тартса, эписини ишни башлап чалышмагъа чагъыртты.3 Олар Мусадан, ишни беджермек ичюн, Мукъаддес Чадырнынъ эписи кереклерине исраиллилер кетирген бахшышларны алдылар. Исраиллилер исе озь истегинен даа чокъ бахшышлар Мусагъа эр саба эп кетире эдилер.
4 Сонъ Мукъаддес Чадырнынъ тюрлю ишлерини беджерген эписи усталар, ким насыл иш этсе, о ишни ташлап Мусагъа кельдилер
5 ве онъа бойле дедилер:
— РАББИ япмагъа эмир эткен ишлер ичюн халкъ керегинден зияде кетире.6
Муса эмир этип, ордуда бойле илян этильди: «Азиз Ер ичюн не апайлар, не де акъайлар бахшышлар кетирмесинлер!» Сонъ халкъкъа бахшышларыны башкъа кетирмеге бермедилер.7 Эписи шейлерни япмакъ ичюн керегини арткъачынен кетирген эдилер.
8
Ишнен огърашкъан эписи усталар Мескенни он дане индже ишленген кетенден ве мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юньден япылгъан безлерден ясадылар. Оларнынъ устьлерине усталыкънен Керувларны нагъышладылар.9 Эр безнинъ узунлыгъы 12,6 метр эди, кенълиги — 1,8 метр. Эписи безлер бир ольчюде олдылар.
10 Беш безни бири-бирине тиктилер, къалгъан беш безни де бири-бирине тиктилер.
11 Бири-бирине тикильген биринджи безлернинъ бир четинден мор безден ильмеклер ясады, экинджи бири-бирине тикильген безлернинъ бир четинден де ойле яптылар.
12 Биринджи тикильген безлерге 50 ильмек ясадылар, экинджи бири-бирине тикильген безлернинъ четине де 50 ильмек ясадылар. Ильмеклер бири-бирине къаршы кельдилер.
13 50 дёгмени алтындан япып, дёгмелернен безлерни бири-бирине дёгмеледилер де, Мескен бир бутюн олды.
14 Мескеннинъ устюни къапатмакъ ичюн, эчки юнюнден безлер яптылар. Безлер он бир дане эдилер.
15 Бир безнинъ узунлыгъы 13,5 метр эди, кенълиги 1,8 метр — бу бир без. Эписи он бир безнинъ ольчюси бир эди.
16 Беш безни бири-биринен айры тиктирди, къалгъан алты безни де бири-бирине айры тиктирди.
17 Безлерден япылгъан эки парчаны багъламакъ ичюн биринджи без парчасынынъ четинде 50 ильмек япты, экинджи онен багъланаджакъ парчанынъ четине де 50 ильмек япты.
18 Орьтюни багъламакъ ичюн, 50 дане тунч дёгме япты, ве бир бутюнлик олды.
19 Тёпесинден дибагъ этильген ве къырмызы ренкке боялангъан териден орьтю япты, онынъ тёпесинден исе индже ишленген терилерден даа бир орьтю япты.
20 Мескен ичюн акация терегинден дос-догъру тургъан черчиве ясады.
21 Оларнынъ узунлыгъы 4,5 метр, кенълиги — 0,68 метр эди.
22 Эр бир черчивенинъ ашагъы къысмында эки багъламалар япты. Мескеннинъ эписи черчивелеринде ойле япты.
23 Мескеннинъ дженюбий тарафы ичюн 20 черчиве,
24 бу 20 черчиве тюбюне кумюштен япылгъан 40 темель ясады: бир черчиве тюбюне эки темель, черчивенинъ эки багъламасы тюбюне бирер дане эди.
25 Мескеннинъ шималь тарафы ичюн де 20 черчиве ясады.
26 Оларнынъ тюбюне де кумюштен япылгъан 40 темель ясады: бир черчиве тюбюне эки темель, черчивенинъ эки багъламасы тюбюне бирер дане эди.
27 Мескеннинъ арттаки дивары ичюн гъарп тарафтан алты черчиве ясады.
28 Арттаки тарафынынъ кошелери ичюн даа эки черчиве ясады.
29 Оларнынъ тюплери бири-бирине багълангъан эдилер, тёпелери де бир алкъагъа багъланды, экиси ичюн де ойле эди. Олар эки кошеде турдылар.
30 Бойлеликнен, секиз черчиве олды, оларнынъ тюплерине кумюштен япылгъан он алты темель ясады: бир черчиве тюбюне эки темель эди.
31 Акация терегинден сырыкълар ясады. Мескеннинъ бир тарафындаки черчивелери ичюн — беш сырыкъ,
32 экинджи тарафындаки черчивелери ичюн — беш сырыкъ ве гъарпкъа бакъкъан арттаки тарафы ичюн де — беш сырыкъ ясады.
33 Черчивелерининъ орталарындан башындан сонъунадже кечеджек ичеридеки сырыкъны ясады.
34 Черчивелерини алтыннен къаплады. Сырыкъларны кечирмек ичюн алкъаларны да алтындан япты. Сырыкъларны да алтыннен къаплады.
35 Мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден перде япып, онынъ устюне Керувларны усталыкънен нагъышлады.
36 Акация терегинден перде ичюн алтын ченгеллери олгъан дёрт дирек япып, оларны алтыннен къаплады. Диреклер тюбюне дёрт кумюш темель япты.
37 Мескеннинъ къапусы ичюн мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден нагъышлангъан перде япты.
38 Перде ичюн ченгеллери олгъан беш дирек япып, оларнынъ тёпелерини ве багъламаларыны алтыннен къаплады. Диреклер ичюн беш тунч темель япты.
1
Бецалел акация терегинден Сандыкъ япты. Онынъ узунлыгъы 1,13 метр, кенълигинен юксеклиги 0,68 метр эди.2 Ичини ве тышары тарафыны темиз алтыннен къаплады, чевре-четинде орьнекли чембер ясады.
3 Алтынны иритип, дёрт алкъа япып, оларны ашагъыдаки дёрт кошесине туттурды: эки алкъа бир тарафындан эди, эки алкъа да экинджи тарафындан эди.
4 Акация терегинден сырыкълар ясап, оларны да темиз алтыннен къаплады.
5 Сандыкъны ташымакъ ичюн, онынъ четлеринден сырыкъларны алкъалардан кечирди.
6 Сандыкънынъ къапагъыны — Мерамет Ерини — темиз алтындан ясады: узунлыгъы 1,13 метр, кенълиги исе 0,68 метр эди.
7 Мерамет Ерининъ эки четинден, дёгюльген шекильде, эки алтын Керувларны ясады.
8 Бир Керувны бир четинден, экинджи Керувны экинджи четинден ясады. Оларны ойле япты ки, къапакънынъ эки четинден тюртип чыкътылар.
9 Керувларнынъ къанатлары Мерамет Ерининъ тёпесини къаплап, юкъары котерильген эдилер. Бетлеринен бири-бирине къаршы турып, Керувлар Мерамет Ерине тараф бакъа эдилер.
10
Акация терегинден стол ясады. Онынъ узунлыгъы 0,9 метр, кенълиги 0,45 метр, юксеклиги де 0,68 метр эди.11 Оны темиз алтыннен къаплап, чевре-четинде орьнекли алтын чембер ясады.
12 Чевре-четинде он сантиметр кенълигинде рейка япты, рейканынъ чевре-четине исе алтын чембер ясады.
13 Стол ичюн дёрт алтын алкъа ясап, оларны дёрт кошесинден, дёрт аягъына пекитти.
14 Алкъалар тышарыгъа бакъа эдилер; столны ташымакъ ичюн оларгъа сырыкълар кечириледжек эди.
15 Сырыкъларны акация терегинден ясап, темиз алтыннен къаплады. Олар ярдымынен столны ташырлар.
16 Стол ичюн темиз алтындан, ичерлик бахшышларыны кетирмек ичюн, чанакълар ве пиалалар, гугюмлер ве мешребелерни япты.
17
Сонъ темиз алтындан къандиль япты. Бу къандильни бир кесек маденден дёгди. Темели ве сапы, лампадлар ичюн чаначыкълар, гоньдже ве чичеклери бир кесек маденден дёгюльген эди.18 Сапынынъ четлеринден алты пытакъ чыкъа эди: учь данеси къандильнинъ бир тарафындан, учь данеси де экинджи тарафындан.
19 Бадем чичегине ошагъан учь чаначыкъ, гоньдже ве чичеклеринен берабер бир пытакъта эди. Бадем чичегине ошагъан учь чаначыкъ даа, гоньдже ве чичеклеринен экинджи пытакъта эди. Къандильден чыкъкъан эписи пытакъларда айны ойле эди.
20 Къандильнинъ сапында исе бадем чичегине ошагъан гоньдже ве чичеклеринен олгъан дёрт чаначыкъ япты.
21 Олар къандильнинъ алты пытагъы чыкъкъан ерлеринде япылгъан эдилер. Эки пытакъ чыкъкъан еринде бир гоньдже, даа эки пытакъ чыкъкъан еринде экинджи гоньдже, даа эки пытакъ чыкъкъан еринде учюнджи гоньдже.
22 Эм гоньджелери, эм пытакълары къандильнинъ сапындан чыкъа эдилер. О, бир бутюнлик олып, бир кесек темиз алтындан япылгъан эди.
23 Онъа темиз алтындан еди лампад, табачыкъларны ве машачыкъларны ясады.
24 Къандильни, бутюн алетлеринен, 35 кило темиз алтындан яптылар.
25
Акация терегинден мукъаддес къокъулы отларны якъмакъ ичюн ерни япты. Узунлыгъынен кенълиги 0,45 метр олып, о, дёрткоше эди. Юксеклиги 0,9 метр эди. Ондан бойнузлар тюртип чыкъа эдилер.26 Онынъ тёпесини, четлерининъ чевре-четини, бойнузларыны темиз алтыннен къаплады. Устюнден чевре-четине алтын чембер япты.
27 Алтындан эки алкъа япып, оларны чембернинъ тюбюнде, отларны якъмакъ ичюн ерни ташымагъа алкъалардан сырыкълар кечирмек ичюн эки четинде пекитти.
28 Сырыкъларны акация терегинден япып, алтыннен къаплады.
29 Сонъ якъмакъ ичюн мукъаддес ягъны азырлады ве буюк усталыкънен, тер-темиз мис къокъулы ягъны япты.
1
О, акация терегинден, узунлыгъынен кенълиги 2,25 метр олгъан, дёрткоше къурбан чалынгъан ерни япты. Онынъ юксеклиги 1,35 метр эди.2 Дёрт кошесинде тюртип чыкъкъан бойнузлар япты. Бутюн къурбан ерини тунчнен къаплады.
3 Къурбан чалынгъан ер ичюн къопкъалар, куречиклер, чанакълар, сенеклер ве куль табакъларыны — эписи алетлерни тунчтан ясады.
4 Онъа тунчтан чильтернинъ бир чешити олгъан пармакълыкъ япты. Чильтерни къурбан чалынгъан ернинъ ашагъы тарафынынъ четлеринден ойле къойды ки, ортасына къадар етти.
5 Тунч чильтернинъ дёрт кошесинде сырыкъларны кечирмек ичюн дёрт тунч алкъа ясады.
6 Къурбан чалынгъан ер ичюн акация терегинден сырыкълар ясап, оларны тунчнен къаплады.
7 Къурбан чалынгъан ерни ташыгъанда, сырыкъларны онынъ эки четинден алкъаларгъа кечирди. Къурбан чалынгъан ерни тюпсюз, тахтадан япты.
8
Абдест алмакъ ичюн савутны ве саджаягъыны, Корюшюв Чадырынынъ янында хызмет эткен апайларнынъ кузьгюлеринде олгъан тунчундан ясады.9
Мескеннинъ азбарыны да япты: азбарнынъ дженюп тарафы ичюн перделерни индже ишленген кетенден япты, узунлыгъы азбар бою 45 метр эди.10 Перделерни асмакъ ичюн 20 дирек ясады, диреклер тюбюне 20 тунч темель япты. Диреклердеки ченгеллернен багъламаларны кумюштен ясады.
11 Шималь тарафы да 45 метр эди. О, 20 дирек ясады, диреклер тюбюне 20 тунч темель япты. Диреклердеки ченгеллернен багъламаларны кумюштен ясады.
12 Гъарбий тарафындан олгъан перделернинъ кенълиги 22,5 метр эди. Он дирек, оларнынъ тюбюнде — он темель эди. Диреклердеки ченгеллернен багъламаларны кумюштен ясады.
13 Азбарнынъ огюнден, шаркъий тарафындан олгъан кенълиги 22,5 метр эди.
14 Киришнинъ бир тарафы ичюн безлернинъ кенълиги 6,75 метр олып, олар ичюн учь темели олгъан учь дирек ясады.
15 Экинджи тарафына да перделернинъ кенълиги 6,75 метр олып, олар ичюн учь темели олгъан учь дирек ясады.
16 Азбарнынъ эписи тарафларына асылгъан перделер индже ишленген кетенден япылгъан эдилер.
17 Азбарнынъ чевре-четинде олгъан диреклердеки багъламаларнен ченгеллерни кумюштен, темеллерини исе тунчтан ясады.
18 Азбарнынъ къапусына асылгъан перде мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юнь йиплеринден ве индже ишленген кетенден япылып нагъышнен нагъышлангъан эди. Онынъ узунлыгъы 9 метр, юксеклиги де азбарнынъ перделеринен бир олып 2,35 метр эди.
19 Перделер ичюн дёрт тунч темель устюнде тургъан дёрт дирек ясады, оларнынъ ченгеллеринен багъламаларыны кумюштен ясады, тёпелерини де кумюшнен къаплады.
20 Мескеннинъ эписи къазычыкъларынен азбарнынъ къазычыкъларыны тунчтан ясады.
21
Мына Шаатлыкъ Мескенининъ къурулмасына кеткен масрафларынынъ джедвели. Оны баш руханий Харуннынъ огълу Итамарнынъ ёлбашчылыгъында, Мусанынъ эмиринен Левий къабилесинден акъайлар тиздилер.22 Эр шейни исе, Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, Ехуда къабилесинден олгъан, Хурнынъ торуны, Урининъ огълу Бецалел япты.
23 Онъа, Дан къабилесинден олгъан Ахисамакънынъ огълу Оголиав ярдым этти. О, усталыкънен оймагъа, планлар чызмагъа ве мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенде нагъыш нагъышламагъа биле эди.
24 Азиз Ернинъ эписи алетлерининъ къурулмасына бахшыш этилип масраф этильген алтын мукъаддес пара ольчюсинен къарарнен 1025 кило эди.
25 Джемиетнинъ сайылгъан акъайларындан тюшкен кумюш исе мукъаддес пара ольчюсинен къарарнен 3521 кило эди.
26 Оны 20 яшындан буюк олгъан, саювгъа тюшкен 603550 адамдан джыйгъан эдилер, бир адам башына, мукъаддес пара ольчюсинен, алты грамм .
27 Мукъаддес Ер ве перде темеллерининъ япылмасына 3500 кило кумюш кетти. Юз темель ичюн 3500 кило, я да бир темель ичюн 35 кило кумюш.
28 21 кило кумюш исе диреклер ичюн ченгеллернен багъламаларыны ясамакъ ве диреклернинъ тёпелерини къапламакъ ичюн керек эди.
29 Бахшыш этильген тунч исе 2480 кило эди.
30 Ондан Корюшюв Чадыры къапусы диреклернинъ темеллери, къурбан чалынгъан ернен онынъ чильтери ве эписи алетлери,
31 азбардаки эписи диреклерининъ темеллери, азбарнынъ къапусындаки диреклернинъ темеллери ве Корюшюв Чадырынынъ ве азбарнынъ эписи къазычыкълары япылгъан эди.
1
Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, усталар, Азиз Ерде ибадет этмек ичюн мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ибадет урбаларны тиктилер. Олар Харун ичюн азиз урбаларны тиктилер.2 Сонъ алтындан ве мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юнь ийплеринден ве индже ишленген кетенден эфодны яптылар.
3 Олар алтынны башта япракъ-япракъ эзип, оны индже йиплерге дагъыттылар ве оларны усталыкънен мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы йиплерининъ арасында ве индже ишленген кетенден кечирдилер.
4 Онынъ уджларында бири-бирине багълангъан, омузлардан кечирильген, эки къайыш яптылар, о, эки уджундан багълы эди.
5 Эфоднынъ устюнден кийильген къушакъ да, Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, тамам эфод киби, алтындан, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден япылгъан эди.
6 Сонъ олар шохам деген къыйметли ташларны алып, алтын юваларгъа отуртты, оларнынъ устюнде де Исраиль огъулларынынъ адларыны, тамгъалар устюнде оюлгъаны киби, ойды.
7 Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, бу эки ташны, Исраиль огъулларына хатырлатма олсун деп, эфоднынъ кушачыкъларына къойды.
8
Сонъ кокректеки торбаны усталыкънен ясады. О да, тамам эфод киби, алтындан, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден япылгъан эди.9 Онынъ узунлыгъынен кенълиги бирер къарыш олып о, дёрткоше ве эки къатлы эди.
10 Онынъ устюндеки юваларгъа дёрт сырагъа сыралап ташларны къойдылар. Якъут, сары якъут, зумруд ташлары — бу биринджи сыра эди.
11 Экинджи сыра: карбункул, кок якъут ве эльмаз.
12 Учюнджи сыра: яхонт, агат, аметист.
13 Дертюнджи сыра: хризолит, шохам, яспис. Эписи ташлар алтын юваларгъа къоюлгъан эдилер.
14 Исраиль огъулларынынъ, кичигинден башлап буюгинедже, он эки адына коре бу ташлар он эки дане эди. Эр бир таш устюне, тамгъада олгъаны киби, он эки къабилелернинъ бирер ады оюлгъан эди.
15 Кокректеки торба ичюн темиз алтындан йип дайын орюльген зынджырчыкълар япкъан эдилер.
16 Алтындан эки юва ве эки алкъа япып, оларны кокректеки торбанынъ эки уджуна пекиттилер де,
17 орюльген алтын зынджырчыкъларны кокректеки торбанынъ уджларында олгъан эки алкъагъа кирсеттилер.
18 Зынджырчыкъларнынъ эки бош уджуны эки ювагъа пекитип, бойлеликнен оларны эфод къушачыкъларынынъ ог тарафына пекиттилер.
19 Даа эки алкъа япып, оларны кокректеки торбанынъ, эфодгъа яткъан тарафындаки эки уджуна пекиттилер.
20 Ондан сонъ алтындан даа эки алкъа япып, оларны тамам эфоднынъ къушачыгъы устюнден кельген тикишнинъ янында, эфоднынъ эки къушачыгъынынъ тюбюне, ог тарафындан, пекиттилер.
21 Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, кокректеки торбанынъ алкъаларыны эфоднынъ алкъаларына мор юньден ишленген йипнен багъладылар. О, эфод къушачыгъынынъ устюнден эди ве эфоднынъ устюнден тюшмей эди.
22
Эфоднынъ тюбюнден кийильген руханийнинъ урбасыны мор юньден япты.23 Бу урбада баш кирсетмек ичюн агъыз олсун, агъызнынъ четлери тифтильмесин деп, баш кечирмек ичюн агъзыны пекитти.
24 Урбаларнынъ этегинде бойдан-бой мор, мавылы къырмызы ве ачыкъ къырмызы юньден ве индже ишленген кетенден нарчыкълар яптылар.
25 Темиз алтындан чанъчыкъларны япып, нарчыкъларнынъ араларында, урбанынъ этегинде, бойдан-бой асып чыкътылар.
26 Бойдан-бой чанъчыкъ ве нарчыкъ, чанъчыкъ ве нарчыкъ олды. Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, бу урба ибадет этмек ичюн эди.
27 Харун ве огъуллары ичюн индже ишленген кетенден япылгъан руханийлик халатларыны тиктилер.
28 Индже ишленген кетенден чалманы, башларына саргъыларыны, тюп урбаны япты.
29 РАББИ Мусагъа эмир эткени киби, мор, мавылы къырмызы, ачыкъ къырмызы юньден йипишли къушакъны яптылар.
30 Темиз алтындан Азизлик таджы ичюн тегиз тахтачыкъ япып, онынъ устюне, тамгъа устюне оюлгъаны киби, «РАББИге Айырылып Азиз Этильген» сёзлерини ойдылар.
31 Мусагъа РАББИ эмир эткени киби, тахтачыкъны мор йипнен чалма устюне багъладылар.
32
Бойлеликнен, Корюшюв Чадырынынъ бутюн ишлери япылып биткен эди. Исраиллилер, РАББИ Мусагъа насыл эмир эткен олса, ойле де эписини эттилер.33 Сонъ Мусагъа Мескенни: Чадырны ве онынъ алетлерини, дёгмелерини, черчивелерини, сырыкъларыны, диреклерини, темеллерини,
34 къырмызы ренкке боялангъан къой-эчки терилеринден япылгъан орьтюни ве индже ишленген териден япылгъан орьтюни, къапаткъан пердени,
35 Шаатлыкъ Сандыгъыны сырыкъларынен ве оны къапаткъан Мерамет Еринен,
36 столны алетлеринен берабер ве РАББИнинъ булунувыны косьтерген пителерни,
37 темиз алтындан япылгъан къандильни эписи алетлеринен, онынъ устюне къоюлгъан лампадларынен берабер эписи алетлерини ве якъып ярыкълатмакъ ичюн зейтюн ягъны,
38 къокъулы отларны якъмакъ ичюн алтындан япылгъан ерни, бир шей ягъламакъ ичюн зейтюн ягъны, мис къокъулы ягъны ве Чадырнынъ къапусына асыладжакъ пердени,
39 тунчтан япылгъан къурбан ерини, онынъ ичюн тунч пармакълыкъны, онынъ сырыкъларыны эписи алетлеринен, савутны ве онынъ саджаягъыны,
40 азбарнынъ перделерини, онынъ диреклеринен темеллерини ве азбарнынъ къапуларында олгъан пердени, къазычыкъларыны ве йиплерини, Мескеннинъ Корюшюв Чадырында ибадет этмек ичюн олгъан эписи алетлерни,
41 Азиз Ерде ибадет этмек ичюн нагъышлангъан урбаларны: руханийликни беджермек ичюн, баш руханий Харунгъа азиз урбаларны ве онынъ огъулларына тикильген урбаларны кетирдилер.
42 РАББИ Мусагъа насыл эмир эткен олса, исраиллилер эписи бу ишлерни ойле де яптылар.
43 Муса оларнынъ бутюн эткен ишини козьден кечирди ве, олар оны тамам РАББИ эмир эткени киби япкъанларыны корип, оларны багъышлады.
1
РАББИ Мусагъа бойле деди:2
— Биринджи айнынъ биринджи кунюнде Мескенни — Корюшюв Чадырыны къой.3 Анда Шаатлыкъ Сандыгъыны кирсетип къой да, оны перденен къапат.
4 Сонъ столны кетирип, устюне эписи шейлерини къой. Къандильни кетирип, онынъ устюне лампадларыны къой.
5 Къокъулы отларны якъмакъ ичюн алтындан япылгъан ерни Шаатлыкънынъ огюнден къойып, Мескеннинъ къапусына пердени ас.
6 Сонъ айванларны бутюнлей якъмакъ ичюн къурбан ерини Мескеннинъ — Корюшюв Чадырынынъ къапусы огюнде къой.
7 Абдест алмакъ ичюн савутны Корюшюв Чадырынен къурбан ерининъ арасына къойып, ичини сувгъа толдур.
8 Азбарны безлернен къоралап, азбарнынъ къапусына пердени ас.
9 Якъыладжакъ ягъны алып, онен Мескенни ве ичинде олгъан эр бир шейини ягълап, оны ве онынъ эписи алетлерини айырып азиз эт. Сонъ о азизлик олур.
10 Айванларны бутюнлей якъмакъ ичюн къурбан ерини ве онынъ бутюн алетлерини ягълап, къурбан ерини айырып азиз эт. Сонъ къурбан ери пек улу азизлик олур.
11 Абдест алмакъ ичюн савутны саджаягъынен ягълап, оларны айырып азиз эт.
12 Харуннен огъулларыны Корюшюв Чадырынынъ къапусына кетирип, оларны ювундыр.
13 Харуннынъ устюне азиз урбаларыны кийдирип, оны ягънен ягълап, айырып азиз эт. О, руханий оларакъ Манъа хызмет этеджек.
14 Огъулларыны да кетирип, устьлерине руханийлик халатларыны кийдир.
15 Бабалары киби, оларны ягънен ягъла. Сонъ олар руханий оларакъ Манъа хызмет этеджеклер. Бойле этип, ягънен ягъланып, олар ве оларнынъ эвлятлары эбедиен руханий оладжакълар.
16
Муса, РАББИ онъа насыл эмир эткен олса, эписини ойле де этти.17 Мысырдан чыкъкъанларына экинджи йылнынъ биринджи айындаки биринджи кунюнде Мескен къоюлгъан эди.
18 Муса Мескенни къойгъанда, темеллерини къойды, черчивелерини котерди, сырыкъларыны кечирди ве диреклерини къойды.
19 Сонъ Мескеннинъ устюнден орьтюни джайратты, орьтюлернинъ устюни де, РАББИ эмир эткени киби, даа бир орьтюнен къапатты.
20 Шаатлыкъны алып, Сандыкънынъ ичине къойды, Сандыкънынъ алкъаларындан сырыкъларны кечирди ве тёпесине къапакъ олгъан Мерамет Ерини къойды.
21 Сандыкъны Мескен ичине кирсетип ве оны къапаткъан пердени асып, РАББИ онъа эмир эткени киби, Шаатлыкъ Сандыгъыны къапатты.
22 Корюшюв Чадырында, Мескеннинъ шималь тарафында, перденинъ огюнде столны къойды.
23 Столнынъ устюне, РАББИ онъа эмир эткени киби, Муса РАББИнинъ огюнде сыранен пителерни къойды.
24 Сонъ Корюшюв Чадырында, Мескеннинъ дженюп тарафында, столнынъ къаршысында къандильни къойып,
25 РАББИ эмир эткени киби, РАББИнинъ огюнде лампадларны къойды.
26 Корюшюв Чадырында, перденинъ огюнден, алтындан япылгъан ерни къойып,
27 РАББИ онъа эмир эткени киби, ернинъ устюнде мис къокъулы отларны якъты.
28 Сонъ Корюшюв Чадырынынъ къапусына пердени асты.
29 Айванларны бутюнлей якъмакъ ичюн къурбан ерини Мескеннинъ — Корюшюв Чадырынынъ къапусы огюне къойды ве, РАББИ онъа эмир эткени киби, онынъ устюнде айванлар къурбанларыны чалып бутюнлей якъты ве ашлыкъ бахшышларыны кетирди.
30 Корюшюв Чадырынен къурбан ерининъ арасында абдест алмакъ ичюн савутны къойып, ичини сувгъа толдурды.
31 О савуттан Муса, Харун ве онынъ огъуллары сув алып къолларынен аякъларыны юва эдилер.
32 РАББИ Мусагъа эмир эткени киби, Корюшюв Чадырына киргенде, я да къурбан чалынгъан ерге якъынлашкъанда, даима абдест ала эдилер.
33 Сонъ Мескеннинъ ве къурбан ери азбарынынъ чевре-четини къоралады ве азбарнынъ къапусына перделерни асты. Бойле эттирип, Муса ишини битирди.
34
Сонъ Корюшюв Чадырынынъ устюни булут сарды, ве Мескеннинъ ичини РАББИнинъ Шурети толдурды.35 Муса Корюшюв Чадырынынъ ичине киралмай эди, чюнки булут оны сарып алгъан эди, ве РАББИнинъ Шурети Мескенни толдургъан эди.
36
Исраиллилернинъ бутюн долашкъан вакъытларында, Мескеннинъ устюнден булут котерильгенде, олар ёлгъа чыкъа эдилер.37 Булут котерильмесе эгер, олар, о, котерильмегендже, ёлгъа чыкъмай эдилер.
38 Бутюн долашкъан вакъытларында, эписи исраиллилернинъ козю огюнде, Мескеннинъ устюнде куньдюз РАББИнинъ булуты эди, геджесинен исе атеш эди.