1
Мына Джемаат Башынынъ сёзлери. О, Давутнынъ огълу олып, Ерусалим шеэринде падишалыкъ япа эди.2
— Бош, бош, эр шей бошуна, — деди Джемаат Башы.3
Ер юзюнде япкъан ишлеринден адамгъа не файда?4
Несиллер келир, несиллер кечер, дюнья исе эбедий турар.5
Кунеш догъар, кунеш къавушыр, къавушкъан сонъ догъаджакъ ерине ашыкъар.6
Ель дженюпке уфюрип, шимальге айланыр. Ель айланыр-айланыр ве озь ёлуна къайтыр.7
Эписи дерьялар денъизге акъар, денъиз исе толып-ташмаз. Сонъ дерьялар, акъмакъ ичюн, кене ирмакъларына къайтыр.8
Эр бир шей ёрулта; адам эр шейни анълатып оламаз. Козь бакъып тоймаз, къулакъ эшитип толмаз.9
Эвель не олгъан олса, кене о олур, эвель не япылгъан олса, кене о япылыр. Ер юзюнде ич бир янъылыкъ ёкъ.10
Базыда: «Бакъ, бу янъылыкътыр!» — деп, бир де бир шей акъкъында айталар. Амма бу да бизден эвель, кечкен асырларда олгъан эди.11
Эвель олып кечкен кимсенинъ акъылында ёкъ, илериде оладжагъы да бизден сонъ кельгенлернинъ акъылларында къалмаз.12
Мен Джемаат Башы, Ерусалимде Исраильнинъ падишасы эдим.13 Кок тюбюнде бутюн олгъан шейлерни икмет иле огренип анъламакъ ичюн бутюн юрегимнен янаштым. Бу, Алла инсан огъулларына огърашмакъ ичюн берген иш къыйындыр.
14 Ер юзюнде олгъан эписи ишлерни мен тюшюнип корьдим, эписи бошуна ве ель къувалавдыр!
15
Къыйышны догъуртмагъа, олмагъан шейни де саймагъа чаре олмаз.16
Мен бойле тюшюндим: «Мына мен улу олдым ве Ерусалимде менден эвель олгъан эписи падишалардан зияде икметке саип олдым. Акъылым чокъ икмет ве бильгиге толды».17 Икметни ве акъылсызлыкънен ахмакълыкъны анъламакъ ичюн бутюн юрегимнен ынтылдым — бу да ель къувалав олгъаныны анъладым.
18
Чюнки чокъ икмет чокъ къасевет догъурыр, бильги арттыргъан кедер де арттырыр.1
Озь-озюме: «Къана, мен озюмни бахт ве шенъликнен сынап бакъайым», — дедим. Амма бу да бош иш олгъаныны анъладым.2 Бош кулькю акъкъында: «Ахмакълыкъ», шенълик акъкъында: «Ондан не файда?» — айттым.
3 Беденимни шарапнен сынап бакъмакъ къарарына кельдим. Эм де, инсан огъуллары ичюн нелер яхшы ве бу дюньядаки яшайышларнынъ саювлы куньлери девамында олар нелер япмакъ кереклигини бильмек ичюн, юрегим икметли къалып, ахмакълыкъкъа урулмагъа ниетлендим.
4
Буюк ишлер яптым мен: озюме эвлер къурдым, юзюм багъларыны сачтым.5 Озюме багъчаларны ве паркларны асрадым, анда чешит тюрлю мейва тереклерини осьтюрдим.
6 Оськен терекликлерни сувармакъ ичюн озюме хавузлар яптым.
7 Озюме къулларны ве къыз къулларны алдым, эвимде догъгъан къулларым да бар эди. Меним туварларым ве къой-эчкилерим Ерусалимде менден эвель эписи яшагъанларнынъ айванларындан зияде эди.
8 Озюме кумюш, алтын ве виляетлердеки падишаларнынъ къыйметли шейлерини топладым. Озюме йырджыларны ве йырджы къызларны, ве инсан огъулларына зевкъ берген гузель харем алдым.
9 Мен пек улу ве Ерусалимде менден эвель олгъан эписи яшагъанлардан зенгин олдым. Икметим де меннен эди.
10
Козьлерим не истесе, оны ала эдим, юрегиме де ич бир шенъликте ред этмей эдим, юрегим эписи япкъан ишлериме къувана эди, бу, эписи ишлеримден олгъан къысметим эди.11
Мен, къолларым япкъан ишлеримнинъ эписине, бу ишлерни япкъанымда эткен заметиме айланып бакътым: Иште, эписи бошуна ве ель къувалавдыр, ер юзюнде олардан да бир файда ёкъ.12
Сонъ мен икмет, акъылсызлыкъ ве ахмакълыкъкъа айланып бакътым. Чюнки падишалыкъкъа янъы отургъан адам энди япылгъанындан арткъач не япып олур?13
Къаранлыкътан ярыкъ хайырлы олгъаны киби, мен ахмакълыкътан икмет хайырлы олгъаныны корьдим.14
Икметли къайда кеткенини корер, ахмакъ исе къаранлыкъта къармаланыр. Амма мен эр кеснинъ сонъу бир олгъаныны анъладым.15
«Ахмакънынъ башына кельген, меним де башыма келеджек, — дедим озь-озюме. — Ойле олса, о къадар икметли олгъанымдан не файда?» «Бу да бошуна», — деп тюшюндим.16
Чюнки икметли де, ахмакъ киби, эбедиен кимсенинъ акъылында къалмайджакъ. Келеджекте эр шей унутылыр. Языкъ ки, икметли де, ахмакъ киби оле!17
Бойлеликнен, яшайышны кореджек козюм къалмады, чюнки ер юзюнде япылгъан ишлер манъа файдасыз корюнди. Эр шей бошуна ве ель къувалавдыр.18
Эткен заметимни де кореджек козюм олмады, чюнки оны менден сонъ келеджек адамгъа къалдырмакъ кереким.19 О адам икметли, я да ахмакъ оладжагъыны ким биле? Мен замет эткен ве ер юзюнде озюмни икметли косьтерген заметимнен о къулланаджакъ. Бу да бошуна.
20 Сонъ ер юзюнде эткен заметимден умютим кесильди.
21 Чюнки бир адам икмет иле, бильги ве мувафакъиетнен замет этип, озь къазангъанларыны асыл замет этмеген адамгъа бермеге борджлу. Бу да бош шей ве буюк адалетсизликтир.
22 Ер юзюндеки заметинден ве юрегининъ къайгъысындан адамгъа не къаладжакъ?
23 Онынъ эписи куньлери — кедер, замети де — къасеветтир, геджеси биле онынъ юреги раатлыкъ бильмей. Бу да бошуна!
24
Ашап-ичмектен ве эткен заметинден зевкъ алмакътан ич бир шей адамгъа яхшы дегиль. Бу да, корьгениме коре, Алладандыр!25 Онсыз ким ашап олур я да зевкъ алып олур?
26 Чюнки Алла, Онынъ козюнде яхшы олгъан адамгъа икмет, бильги ве къуванч бере. Гунахкяргъа исе, сонъундан Алланынъ огюнде яхшы олгъан адамгъа къалдырсын деп, топлап-джыймакъ къасеветини бере. Бу да бошуна ве ель къувалавдыр!
1
Эр шейнинъ озь вакъты-саати бар, ер юзюнде эр бир ишнинъ заманы келир:2
догъмакъ вакъты ве ольмек вакъты; сачмакъ вакъты ве сачылгъан шейни чыкъармакъ вакъты;3
ольдюрмек вакъты ве тедавийлемек вакъты; йыкъмакъ вакъты ве къурмакъ вакъты;4
агъламакъ вакъты ве кульмек вакъты; матем тутмакъ вакъты ве ойнамакъ вакъты;5
ташларны дагъытмакъ вакъты ве оларны джыймакъ вакъты; къучакъламакъ вакъты ве къучакъламакътан къачынмакъ вакъты;6
къыдырмакъ вакъты ве джоймакъ вакъты; сакъламакъ вакъты ве ташламакъ вакъты;7
йыртмакъ вакъты ве тикмек вакъты; сусып отурмакъ вакъты ве айтмакъ вакъты;8
севмек вакъты ве нефретленмек вакъты; дженк вакъты ве барышыкъ вакъты.9
Чалышкъан адамгъа эткен заметинден не файда?10 Мен, Алла адамларгъа огърашмакъ ичюн берген ишни корьдим.
11 Алла яраткъан эр бир шей озь вакътында гузельдир. О, адамларнынъ юреклерине эбедийлик къойды, лякин башындан сонъунадже Онынъ ишлерине адамнынъ акъылы етмез.
12 Яшайышларында шенъленмектен ве яхшылыкъ япмакътан гъайры адамлар ичюн яхшы шей олмагъаныны анъладым.
13 Эгер адам ашап-ичсе ве эр бир эткен заметинде яхшылыкъ корьсе, бу — Алладан бахшыштыр.
14 Алланынъ бутюн япкъанлары эбедий оладжагъыны да анъладым: онъа бир шей къошмагъа я да алып ташламагъа чаре ёкъ. Адамлар Алладан къоркъсунлар деп, О, бойле иш япа.
15
Эвель не олгъан олса, шимди де о, оладжакъ, илериде не оладжакъ олса, о, энди олгъан эди, ве Алла кечмишни къайтарыр.16
Даа ер юзюнде мен адалет ерине акъсызлыкъ, ве инсафлыкъ ерине акъсызлыкъ корьдим.17
«Инсафлы да, инсафсыз да Алланынъ огюнде джевап береджек, — деп тюшюндим. — Чюнки эр ишнинъ озь вакъты-саати бар ве эр бир ишнинъ бакъыладжакъ вакъты бар».18
«Инсан огъуллары акъкъында исе, Алла оларны сынасын да, олар айван олгъанларыны анъласынлар», — деп тюшюндим.19 Чюнки инсан огъулларынынъ башына кельгени, айванларнынъ да башына келир. Оларнынъ сонъу бир. Бири насыл ольсе, башкъасы да ойле оле. Нефес алгъанлары да бир. Адамнынъ айван огюнде бир устюнлиги ёкъ. Чюнки эр шей бош!
20 Эписи, бир ерге кете: эр бир шей топракътан кельген, топракъкъа да айланаджакъ.
21 Инсан огъулларынынъ руху тёпеге котерильгенини, айванларнынъ руху исе ашагъы тюшкенини ким бильсин?
22
Бойлеликнен, мен, адам ичюн озь япкъан ишлеринден зевкъ сюрмектен гъайры яхшы шей олмагъаныны анъладым. Бу онынъ къысметидир, чюнки ондан сонъ не оладжагъыны онъа ким косьтерип олур?1
Сонъ мен ер юзюнде чешит тюрлю зулумлыкъларны корьдим. Мазлумларнынъ тёккен козьяшларыны ве оларгъа кимсе теселли бермейджегини корьдим. Кучь зулум эткенлернинъ къолунда, теселли береджек исе ёкъ.2
Сонъ мен ольгенлернинъ сагъ олгъанлардан бахтлы олгъаныны бильдим.3
Амма оларгъа коре даа дюньягъа асыл кельмегенининъ, ер юзюндеки яман ишлерни даа корьмегенининъ алы яхшыдыр.4
Сонъ мен корьдим ки, эр бир замет ве эр бир уста ишнинъ янында пахыллыкъ пейда ола. Бу да бошуна ве ель къувалавдыр.5
Ахмакъ къол къавуштырып отура ве озь башыны ашай.6
Раатлыкъта къазанылгъан бир авуч, замет этип ель къувалап, къазанылгъан къошавучтан хайырлыдыр.7
Ер юзюнде олгъан даа бир бош шейни корьдим:8
Янъгъыз бир адам бар эди, янында не огълу бар эди, не агъа-къардашы. Заметине сонъу олмагъан, зенгинлигине исе козю ич бир вакъыт тоймай эди. «Мен ким ичюн замет этем, джанымны яхшылыкътан марум этем?» Бу да — бош шей ве фена иштир.9
Бир адамгъа коре эки адамгъа яхшыдыр, чюнки оларнынъ заметлери ичюн яхшы мукяфат аладжакълар.10
Бири йыкъылса, башкъасы достуна ярдым этер. Амма бири йыкъылса, оны котермеге кимсе олмагъанынынъ алы — фенадыр.11
Эки адам ятса, бири-бирини къыздырыр, янъгъыз яткъан исе насыл этип къызынсын?12
Эгер бирев бирине къаршы котерильсе, экиси онъа къаршы чыкъып олурлар, ве учь къатлы йип къолайлыкънен узюльмез.13
Ёкъсул, амма акъыллы огълан, къарт ве акъылы етмеген, огютке къулакъ асмагъан падишадан яхшыдыр.14 Чюнки онынъ падишалыгъында ёкъсул догъгъан огълан, зиндандан чыкъып падишалыкъкъа юкселе.
15 Мен корьдим ки, ер юзюнде эписи яшагъанлар, падишанынъ ерине отургъан огъланнынъ янына турдылар.
16 Халкъны ве эвель яшагъанларны саймагъа чаре ёкъ эди, амма артындан кельген несиллер оларнен разы олмаз, чюнки бу да — бошуна ве ель къувалавдыр.
17
Алланынъ эвине кеткенинъде аягъынъа мукъайт ол. Динълемек ичюн якъынлаш, ахмакънынъ къурбаныны кетирмек ичюн якъынлашма. Олар яманлыкъ япсалар да, бунъа акъыллары етмей.1
Бир шей айтмагъа ашыкъма, Алланынъ огюне бир шей кетирмеге чапма. Чюнки Алла кокте, сен исе ердесинъ. Шунынъ ичюн чокъ лаф этме.2
Чокъ къасевет олгъан ерде тюшлер келе. Чокъ лаф да бойле этип ахмакълыкъ догъура.3
Аллагъа адакъ бергенинънен, оны беджермеге ашыкъ. О, ахмакълардан разы олмай. Берген адагъынъны беджер!4 Адакъ берип де, оны беджермемектен, адакъ бермемек яхшыдыр.
5 Башынъа гуна тюшюрмесин деп, тилинъни тут, мелекнинъ огюнде де: «Мен янъылдым», — деме. Алла япкъан ишлеринъни дарма-дагъын этмесин деп, лафынънен Оны гъазапландырма.
6 Чокъ лафта да, чокъ тюшлерде де — бошлукъ. Сен исе Алладан къоркъ!
7
Эгер сен ёкъсулны хорлагъанларыны я да бир де бир ерде адалетнен акъикъатны бозгъанларыны корьсенъ, бунъа шашма, чюнки бир башлыкънынъ устюнден башкъа башлыкъ бар, экисинден юкъары исе даа башкъасы бар.8 Топракъ эр бир адамгъа файда кетире, тарлалар падишагъа биле хызмет этелер.
9
Параны севген адам парагъа тоймаз, зенгинликни севген де къазанчындан разы олмаз. Бу да бошуна!10
Яхшы маллар арткъан сайын, оларны къуллангъанлар да арта. Лякин оларгъа козьлеринен бакъмакътан гъайры, онынъ сабысына не хайыр?11
Азмы-чокъмы ашагъанына бакъмадан, чалышкъан адамнынъ юкъусы татлы, зенгиннинъ байлыгъы исе онъа юкъу бермей.12
Мен ер юзюнде бир аджджы беля корьдим: Адамнынъ топлагъан байлыгъы онъа зарар кетире.13
Бу байлыкъ огъурсызлыкътан гъайып ола. О, догъгъан огълуна бир шей къалдырып оламай.14
Анасындан насыл догъгъан олса, адам ойле де кетер. Заметинден янына бир шей алып кетмез.15
Бу буюк белядыр: Адам насыл кельген олса, ойле де кетеджек. Бошуна чалышкъанындан онъа не файда?16
О исе, бутюн куньлери девамында къаранлыкъта ашагъан, башына баягъы кедер, сыкъынты ве гъазаплар тюшкен.17
Мен даа буны корьдим: адамгъа ашап-ичмеге ве Алла берген бутюн омрю девамында ер юзюнде эткен заметлеринден разы олмагъа — хош ве яхшыдыр, чюнки будыр онынъ къысмети.18 Эгер Алла адамгъа мал-мульк ве байлыкъ берип, оларнен файдаланмагъа, озь пайыны алмагъа, эм де эткен заметлеринден зевкъ алмагъа имкян берсе, бу — Алладан бахшыштыр.
19 Адам яшайышнынъ куньлери акъкъында тюшюнджеге далмаз, чюнки Алла онынъ юрегине къуванч ёллай.
1
Ер юзюнде даа бир феналыкъ корьдим. О, адамлар арасында сыкъ ола.2 Алла адамгъа эм байлыкъ, эм мал-мульк, эм шурет бере, джаны ичюн эр бир истегинде бир аджет ёкъ. Амма бунынъ эписинен Алла онъа къулланмагъа имкян бермей, ве эписи ят адамгъа къала. Бу — бош шей ве аджджы бир белядыр!
3
Биревнинъ юз баласы биле олып, узакъ омюр яшаса да, яшайышынынъ куньлери пек чокъ олса да, джаны исе яхшы шейлеринден зевкъ алмагъан ве дженазеси де олмагъан олса, мен бойле айтар эдим: «Къадыннынъ вакътындан эвель олю догъгъан баласы ондан бахтлыдыр».4 Чюнки о ботен келип, къаранлыкъкъа кетти, онынъ адыны да къаранлыкъ къаплады.
5 О кунешни корьмеген, ич бир шейни бильмеген олса да, о, бойле адамгъа коре чокъ раатлыкъ корер.
6 Бу адам исе эки кере бинъ йыл яшап да, яхшы шейлеринден зевкъ алмагъан олса биле, эписи бир! Олар экиси де бир ерге кетеджеклер!
7
Адамнынъ эписи заметлери тамакъ токълугъы ичюн, онынъ истеги исе токъ олмаз.8
Икметлининъ ахмакътан устюнлиги неде? Ёкъсулгъа да яшайышта не япмагъа кереклигини бильгенинден не файда?9
Козь корьгени, джан истегенинден яхшыдыр. Бу да бошуна ве ель къувалавдыр.10
Дюньяда не олса, онынъ энди ады бар, адамнынъ да не олгъаны белли. О, озюнден кучьлю олгъангъа къаршы чыкъмаз.11
Чокъ сёз буюк бошлукъ догъура. Адам ичюн бундан не файда?12
Чюнки адам ичюн яшайышында, къаралты киби кечирген бош яшайышынынъ саювлы куньлеринде не яхшы олгъаныны ким бильсин? Эм де адамгъа, ондан сонъ ер юзюнде не оладжагъыны ким айтып олур?1
Яхшы нам гузель мистен яхшыдыр. Олюм куню де догъгъан куньден яхшыдыр.2
Матем эвине бармакъ шенълик олгъан эвге бармакътан яхшыдыр, чюнки эр бир адамнынъ сонъу будыр. Сагъ олгъанлар шуны акъылларында тутсун.3
Кедер кулькюден яхшыдыр, бет-сымадаки гъам юрек ичюн яхшы.4
Икметлининъ юреги — матем эвинде, ахмакънынъ юреги исе — шенълик эвиндедир.5
Икметли адамнынъ тенбиесини динълемек ахмакъларнынъ тюркюлерини динълемектен яхшыдыр.6
Чюнки ахмакъларнынъ кулькюси, къазан тюбюндеки чалы-чырпынынъ чытырдысы кибидир. Бу да бошуна!7
Башкъаларынынъ джанларыны агъыртып, икметли адам ахмакъкъа айланыр, къапарлар да юрекни бозар.8
Ишнинъ сонъу онынъ башындан яхшыдыр, ве сабырлы рух къопай рухтан яхшыдыр.9
Рухунъ къызма табан олмасын, чюнки гъазап ахмакънынъ юрегинде яшай.10
«Эвельки куньлер бугунькилеринден не ичюн яхшы олгъанлар?» — деп сорама. Бойле суаль бермеге икметлиге ляйыкъ дегиль.11
Мираснен икмет яхшыдыр, кунешни корьгенлер ичюн о файдалы.12
Икмет пара киби къорчалай, икмет онъа саип олгъанынынъ яшайышыны сакълай, ве бундадыр бильгининъ устюнлиги.13
Алла япкъан ишлерине бакъ: Онынъ бир шейни къыйыш яраткъаныны ким догъурлап олур?14
Яхшы куньлеринъде бахтлы ол, яман куньлеринъде исе буны тюшюн: эм яхшы, эм яман куньлерни Алла яраткъан, адам онынъ артындан не оладжагъыны бильмез.15
Бош куньлеримде тюрлю шейлерни корьдим: инсафлы озь инсафлыгъында гъайып ола, инсафсыз исе озь инсафсызлыгъында узакъ омюр яшай.16
Не зияде инсафлы, не де зияде икметли ол, не ичюн озюнъни ёкъ этесинъ?17
Пек яман олма, ахмакълыкъкъа да урулма, вакъытсыз ольмек санъа керекми?18
Биринджи огютни алып тут, экинджисини де къолунъдан йиберме. Алладан къоркъкъан адам экисини де тутар.19
Икмет икметли адамгъа шеэрнинъ он акимдарындан чокъ кучь берир.20
Дюньяда тек яхшылыкъ япкъан ве асыл гуна къазанмагъан инсафлы адам ёкъ.21
Эр бир айтылгъан сёзге къулакъ асма. Ёкъса къулунъ сени яманлагъаныны эшитеджексинъ.22
Чюнки сен де юрегинъде башкъаларыны чокъ яманлагъанынъны билесинъ.23
Эр шейни икметнен сынадым, озюм икметли олмакъ къарарына кельдим, лякин икмет менден узакъ олды.24
Кечмиш узакътыр ве теренден-терендир, оны ким анълап олур?25
Икмет ве шейлернинъ манасыны тапмакъ, бильмек ве огренмек, яманлыкъ, ахмакълыкъ ве джаилликни анъламакъ ичюн юрегимнен берильдим.26
Мен буны таптым: Авджынынъ тузагъына ошагъан къадын олюмден аджджыдыр. Юреги — авджынынъ къапкъаныдыр, къоллары — зынджырлардыр. Алланынъ огюнде догъру яшагъан ондан къуртулыр, гунахкяр исе онынъ къолуна тутулыр.27
Джемаат Башы деди ки: «Сынай-сынай, шейлернинъ манасыны къыдырып, мен буларны таптым.28
Джаным къыдырып тапалмагъан шейлер булардыр: Бинъде бир инсафлы акъай таптым, бир инсафлы апай исе тапалмадым.29
Ялынъыз бир шейни анъладым мен: Алла эписи адамларны догъру оларакъ яраткъан, амма олар чокъ шейлер къыдырып башладылар».1
Икметли адам ким экен? Шейлернинъ маналарыны ким анълатып олур? Икмет адамнынъ юзюни ачар, бет-сымасынынъ сертлигини йымшатыр.2
Падишанынъ сёзлерини ве Алланынъ огюнде берген антынъны тут.3 Падишанынъ огюнден кетмеге ашыкъма ве яман ишке къошулма, чюнки падиша озь истеклерининъ эписини япып олур.
4 Падишанынъ сёзюнде кучь бар, онъа: «Недир сенинъ япкъанынъ?» — деп, ким айтып олур?
5 Онынъ эмирлерини беджерген бир беля корьмез, икметли адам онынъ вакътыны ве ёлуны билир.
6
Эр шейнинъ озь вакъты-саати бар, адамлар ичюн исе бу пек агъыр шейдир.7
Кимсе келеджегини бильмез, ким кимге келеджегини бильдирип олур?8
Кимсенинъ ельни бойсундырмагъа къувети ёкъ , Олюм куню де онъа къатланмаз. Аскерни дженк вакътында йибермезлер, яманлыкъ да яман япкъанларны йибермез.9
Мен бунынъ эписини корьдим, ер юзюнде бутюн япылгъан шейлерни тюшюнип башладым. Базыда адам башкъа адамнынъ устюнден башлыкъ этип онъа зарар кетирир.10 Мен яман олгъанларны дефн эткенлерини корьдим. Олар азиз ерге келип къайткъан эди, ве шу шейни корьген шеэрде унутылгъан эди. Бу да бош.
11
Яман ишлер тез суд этильмез. Бунынъ ичюн инсан огъуллары яманлыкъ япмагъа къоркъмаз.12 Яман адам юз кере яманлыкъ япа да, узакъ омюр яшай. Амма мен билем ки, Алладан къоркъкъан адамларгъа яхшы олур, чюнки олар Ондан къоркъкъанлар.
13 Яман адамларгъа исе яхшы олмаз, ве оларнынъ куньлери узакъ талда киби олмаз, чюнки олар Алладан къоркъмаз.
14
Бойле бош шей де бар дюньяда: инсафлынынъ башына инсафсызнынъ къазангъаны тюше, инсафсызгъа исе инсафлынынъ ишине ляйыкъ олгъаны тюше. Бу да бошуна.15 Сонъ мен шенъликни макътадым, чюнки ер юзюнде адамлар ичюн ашап-ичип шенъленмектен яхшы шей ёкъ. Бу — Алла онъа ер юзюнде берген омрю девамында эткен заметлерининъ махсулыдыр.
16
Мен икметни анъламакъ ве ер юзюнде япылгъан ишлерни бакъмакъ ичюн бутюн юрегимнен янаштым. Шу ишлери ичюн адамларнынъ козюне гедже-куньдюз юкъу кирмез.17 Сонъ мен Алланынъ эписи ишлерини анъладым: адамлар ер юзюнде япылгъан ишлернинъ манасыны анълап оламазлар. Адам шуны анъламагъа не къадар тырышса-тырышсын, манасыны тапмаз. Икметли адам биле: «Буны билем!» — десе де, эписи бир манасыны тапалмаз о.
1
Буларнынъ эписини тюшюндим ве бойле нетиджеге кельдим: инсафлылар, икметлилер ве оларнынъ япкъан ишлери эписи Алланынъ къолундадыр. Оларны илериде севги я да нефрет беклегенини кимсе бильмез.2 Эр кеснинъ: инсафлынынъ ве инсафсызнынъ, яхшы, элял ве арам олгъаннынъ, къурбан чалгъан ве къурбан чалмагъаннынъ башына тюшеджеги бирдир.
Догъру яшагъангъа гунахкяр олгъангъа киби олур. Емин эткен ве еминден къоркъкъаннынъ оладжагъы бир.3
Эр кеснинъ сонъу бирдир. Бу — ер юзюнде япылгъан ишлерининъ эписинде яманлыкътыр. Шунынъ ичюн инсан огъулларынынъ юреклери омюр девамында яманлыкъ ве акъылсызлыкъкъа тола, ве сонъ олар олип кетелер.4 Лякин сагъ олгъанларнынъ эписининъ умюти бар. Эбет, сагъ копекнинъ алы, ольген арсланнынъ алындан хайырлыдыр.
5
Сагъ олгъанлар оледжеклерини билелер, ольгенлер исе бир шей бильмейлер, олар бир даа мукяфатланмазлар, чюнки олар эр кеснинъ акъылларындан чыкъып кеттилер.6
Севгилери, нефретлери, куньджюликлери чокътан гъайып олгъандыр. Ер юзюнде япылгъанындан оларнынъ пайы бир даа олмаз.7
Бар, шенъликнен отьмегинъни ашап, къуванч иле шарабынъны ич. Алла ишлеринъден энди разы олды.8 Эр вакъыт беяз урбаларны кий, башынъа сюрткен зейтюн ягъынъ да эксильмесин.
9 Бутюн бош яшайышынънынъ девамында севимли апайынънен берабер зевкъ сюр. Ер юзюнде бутюн бош куньлеринъде оны санъа Алла берди. Бу — ер юзюнде чеккен заметлеринънинъ ве яшайышынънынъ къысметидир.
10 Къолунъдан эписи кельгенлеринъни бутюн кучь-къуветинъе коре яп, чюнки сен кетеджек олюлернинъ дюньясында не иш, не макъсат, не бильги, не де икмет бар.
11
Ер юзюнде мен даа бир шей корьдим: Атиклер мувафакъиетли чапувны, джесюрлер енъишни, икметлилер отьмекни, акъыллылар байлыкъны, бильген адамлар яхшы мунасебетни эр вакъыт къазанмай, амма олар ичюн эр шейнинъ озь вакъты-саати ве къысмети бар.12
Адам озь вакъты-саатини бильмез. Балыкъ ольдюриджи авгъа, къуш да тузакъкъа тюшкени дайын, инсан огъуллары да, фелякет вакъты апансыздан башларына тюшкенде, онынъ къолуна тюшелер.13
Ер юзюнде даа башкъа икметни расткетирдим, эм де о манъа эмиетли корюнди.14 Бир заманда сакинлери аз олгъан уфакъ бир шеэр бар эди. Кучьлю падиша келип, оны къамачавгъа алды ве буюк уджюм алетлерини къурды.
15 О шеэрде ёкъсул, амма икметли бир адам яшай эди. Озь икметлигинен о, шеэрни къуртарды. Лякин бу ёкъсулны кимсе анъмады.
16 Бунъа бойле айттым: «Икмет кучьтен яхшыдыр, лякин фукъаренинъ икметлигини ашалайлар, сёзлерине де къулакъ асмайлар».
17
Яваш айтылгъан икметлилернинъ сёзлери ахмакъларнынъ башлыгъы къычырувындан яхшы эшитилир.18
Икмет дженк силяларындан яхшыдыр, амма бир гунахкяр чокъ яхшылыкъны ёкъ этер.1
Ольген чибинлер къыйметли майларнынъ мис къокъусыны агъыр къокъугъа чевирир. Бираз ахмакълыкъ да икмет ве шуретликтен устюн келе.2
Акъыллынынъ юреги догърулыкъкъа ынтылыр, ахмакънынъ юреги исе яманлыкъкъа.3
Ахмакъ насыл ёлнен кетсе де, акъылы етмез, озь ахмакълыгъыны эписине косьтерир.4
Башлыгъынъ санъа къаршы гъазапланса, еринъден кетме, чюнки сувукъкъанлыкъ буюк янълышларны бастырыр.5
Ер юзюнде бир даа яманлыкъны корьдим: укюмдар япкъан янълышны.6
Джаиллик юкъары котериле, зенгинлер исе ашагъы отуралар.7
Къуллар ат аркъасында кеткенлерини, мырзалар исе къуллар киби, джаяв кеткенлерини корьдим.8
Чукъур къазгъан онъа тюшмек мумкюн, диварны йыкъкъан адамны йылан чакъмакъ мумкюн.9
Ташлар ташыгъан адам озюне зарар кетирмек мумкюн, одун парлагъан адам да телюкеге къалмакъ мумкюн.10
Балтанынъ агъзы токъалланып да къайралмаса, чалышмагъа зор олур, лякин икмет буны догъурлап олур.11
Йылан ырымдан эвель чакъса, ырымджынынъ файдасы олмаз.12
Икметли адамнынъ агъзындан чыкъкъан сёзлери онъа мерамет кетирир, ахмакънынъ сёзлери озь башыны ашар.13
Агъзындан чыкъкъан сёзюнинъ башы — ахмакълыкъ, сонъу — яман акъылсызлыкъ,14
ве ахмакъ чокъ лаф этер. Кимсе келеджекте не оладжагъыны бильмез. Ондан сонъ не оладжагъыны онъа ким айтып олур?15
Ахмакънынъ замети оны ёрулта, чюнки о, шеэрге кеткен ёлны биле бильмез.16
Эгер бир де бир мемлекетнинъ падишасы яш огълан олса ве мырзалары сабадан зияфет этселер, шу мемлекетнинъ алы фена!17
Падишасы асылзаде табакъасындан олгъан, мырзалары да, саргъуш олмакъ ичюн дегиль де, такъатланмакъ ичюн вакътына ашаса, не бахтлыдыр бу мемлекет!18
Тенбелликтен таван асылып къалыр, къол къавуштырып отурмакътан эвнинъ дамы акъар.19
Зияфет зевкъ ичюн япылыр, шарап яшайышны шенъ этер, акъча исе эписине джевап берир.20
Падишаны ичинъден биле къаргъама, яткъан оданъда биле байны къаргъама, чюнки кокте учкъан къушлар сёзюнъни еткизмек мумкюн, къанаты олгъан сою лафынъны айтып берир.1
Отьмегинъни сувгъа акъыз, вакъыт кечкен сонъ, о, огюнъе чыкъар.2
Сенде олгъанындан еди, атта секиз адамгъа пай айырып бер, чюнки ер юзюнде насыл беля оладжагъындан хаберинъ ёкъ.3
Булутлар сувгъа толса, ерге ягъмур ягъдырыр. Терек истер дженюп, истер шимальге йыкъылыр, йыкъылгъан еринде де къалыр.4
Ельге бакъкъан сачмаз, булуткъа бакъкъан ормаз.5
Ельнинъ ёлларыны ве агъыраякълынынъ къурсагъында кемик къайдан пейда олгъаныны бильмегенинъ дайын, эр шейни яраткъан Алланынъ ишини де анълап оламазсынъ.6
Сабадан урлугъынъны сач, акъшам да къол къавуштырып отурма, чюнки насыл ишинъ берекетли оладжагъыны, я экиси де яхшы берекет береджегинден хаберинъ ёкъ.7
Ярыкъ — гузель, кунеш тюбюнде яшамакъ да яхшы.8
Эгер адам чокъ яшаса, бутюн омюр девамында шенъленсин, амма къара куньлерни унутмасын, чюнки олар да чокъ олур. Бутюн оладжакъ шей — боштыр.9
Эй, огълан, яшлыгъынъда шенълен, юрегинъ сени яшлыкъ куньлеринъде къувандырсын, юрегинъ истеген, козюнъ корьген ёлларнен юр, лякин ахыр-сонъу Алланынъ огюнде эр шей ичюн джевап береджегинъни биль.10
Юрегинъни къасеветтен узакъ тут, беденинъден яманлыкъны узакълаштыр, чюнки балалыкъ ве яшлыкъ — боштыр.1
[1-2] Агъыр куньлер кельмезден, «Оларда бир къуванч ёкъ», — дейджек йыллар башынъа тюшмезден, кунеш, ай, ярыкъ ве йылдызлар сёнмезден, ягъмур артындан янъы булутлар кельмезден, яшлыгъынъда Яратыджынъны акъылынъда тут.2
3
Бир кунь эвни къаравуллагъанлар къалтырар, кучьлю акъайлар къатланыр, ун чеккенлер токътар, чюнки олар артыкъ аз къалыр, пенджереге бакъкъанлар да агъыр кореджеклер.4
Сокъакъкъа бакъкъан къапулар япыладжакъ, дегирменнинъ сеси тынаджакъ. Адам хораз къычыргъанда тураджакъ, амма къушларнынъ тюркюлерини эшитип оламайджакъ.5
Тёпеликлерден къоркъаджакъ, ёлнынъ дешетлеринден де къоркъар. Бадем ачаджакъ, чегертки агъырлашаджакъ, истек де гъайып оладжакъ, чюнки адам озь эбедий эвине кетеджек, такъмакъчылар да сокъакъ бою юреджек.6
Кумюш йип йыртылмаздан, алтын савут патламаздан, чокъракъ башындаки бардакъ парланмаздан, къуюнынъ макъарасы къырылмаздан, Алланы унутма.7
Сонъ тоз топракътан келип, топракъкъа чевирилир, джан исе оны берген Аллагъа къайтыр.8
«Бош, бош! — деди Джемаат Башы. — Эр шей бошуна!»9
Джемаат Башы икметли олгъанындан гъайры, халкъкъа бильги бере эди. О, эр шейни сынап огренди ве чокъ икметли сёзлер къалдырды.10 Джемаат Башы гузель сёзлерни тапмагъа тырышты ве акъикъат сёзлерини о догъру язып алды.
11
Икметлининъ сёзлери — инелер ве къакъылгъан мыхлар дайын, оларны топлагъанлар да — бир чобандандыр.12 Бундан артыкъ олгъан шейлерден сакъын, огълум!
Чокъ китап язмакънынъ сонъу олмаз, чокъ окъумакъ да — беден къыйнамакътыр.13
Бутюн эшиткенлернинъ нетиджеси бойледир: Алладан къоркъ ве эмирлерини тут. Будыр адамнынъ боюн-борджу.14
Чюнки яхшымы-яманмы, эр бир сырлы ишни, эр бир япылгъан шейни Алла укюм этер.